ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ 2016 ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ Α Α.1 Να δώσετε τους ορισμούς των παρακάτω εννοιών: Κλήριγκ Οργανισμός Προσωρινή Κυβέρνησις της Κρήτης (Μονάδες 9) Α.2 Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της στήλης Α με τα αντίστοιχα της στήλης Β. (Μονάδες 10) Α 1. Πρόσφυγες από την Ρωσία (Καύκασος) α. 2 Ιουλίου 1905 Β 2. Υπογραφή προκήρυξης της επανάστασης του Θερίσου β. 1913 3. Ολοκλήρωση διώρυγας της Κορίνθου γ. 1840 4. Φτάνουν στην Ελλάδα 900.000 πρόσφυγες δ. 1847 5. Χωρητικότητα ελληνικών πλοίων: 100.000 τόνοι ε. 26 Σεπτεμβρίου 1916 6. Ταμείο περιθάλψεως προσφύγων στ. 1893 7. Θάνατος Ιω. Κωλέττη ζ. 26 Φεβρουαρίου 1905 8. Κυβέρνηση Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη η. Δεκέμβριος 1926 1
9. Τελεσίγραφο των Μεγάλων Δυνάμεων προς τους επαναστάτες του Θερίσου θ. Νοέμβριος 1922 10. Συμφωνία Αθηνών ι. Φθινόπωρο 1922 Β.1 Α) Αναφερθείτε στην οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος της διανομής των εθνικών γαιών από το 1870 έως το 1911. (Μονάδες 07) Β) Τι γνωρίζετε για τη συνεισφορά των προσφύγων στην αγροτική οικονομία της χώρας; (Μονάδες 10) Β.2 Αναφερθείτε στην πολιτική παρουσία του Δημητρίου Βούλγαρη (Μονάδες 07) καθώς και στις μεθόδους εξαναγκασμού των εκλογέων κατά τις εκλογές στο τελευταίο τέταρτο του 19 ου αιώνα (Μονάδες 07) ΟΜΑΔΑ B Γ.1 Με βάση το περιεχόμενο των παραθεμάτων που ακολουθούν αλλά και τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε την πολιτική στάση του Ελ.Βενιζέλου, ως πρωθυπουργού της Ελλάδας, απέναντι στο Κρητικό ζήτημα μέχρι τις αρχές του 1912 (Μονάδες 15) αλλά και την μετέπειτα στάση του έως και τον Οκτώβριο του 1912. (Μονάδες 10) ΠΑΡΑΘΕΜΑ Α Στις 27 Αυγούστου 1910 ο Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή του από το αξίωμα του Προέδρου της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κρητικής Πολιτείας και λίγες μέρες αργότερα αναλαμβάνει ενεργή πολιτική δράση στην Αθήνα. Ο Κρητικός ηγέτης είχε καταλήξει νωρίτερα στη γενική διαπίστωση ότι η δικαίωση των εθνικών προσδοκιών της Κρήτης ήταν αναπόσπαστα συνυφασμένη με τη δυνατότητα του ελεύθερου Βασιλείου να τη συνδράμει αποτελεσματικά με διπλωματικά ή στρατιωτικά μέσα. Έτσι θα συνδυάσει την επίσπευση των πολεμικών εξοπλισμών με την αποφυγή της άμεσης εμπλοκής σε ένοπλη σύρραξη. Με την παρακίνηση, πράγματι, της Αθήνας θα επικρατήσει στη Μεγαλόνησο κλίμα ύφεσης και αναμονής, το οποίο όμως θα διαταραχτεί στις αρχές του 1912 με την άκαμπτη απόφαση μερίδας μελών της κρητικής Βουλής να μετάσχουν στις εργασίες του ελληνικού Κοινοβουλίου με την πεποίθηση ότι, μετά τη μονομερή ανακήρυξη της 2
ένωσης, το 1908, θα συνέβαλλαν με τον τρόπο αυτό και στην τυπική επικύρωσή της και θα εκβίαζαν τελικά τη διεθνή αναγνώριση. Η αντίδραση του Έλληνα πρωθυπουργού ήταν άμεση και κατηγορηματική. Σε επείγον μήνυμά του προς τον Ραγκαβή, κυβερνητικό αντιπρόσωπο στα Χανιά, υπογράμμιζε: «Δεν επιτρέπεται να θυσιαστούν τα κεκτημένα διά της σπουδής. Δεν είναι εντροπή διά την μικράν Κρήτην να μιμηθεί τα μέγιστα Έθνη και να υπομείνη». [Κρήτη: Ιστορία και Πολιτισμός, 1983,σελ. 483-484] ΠΑΡΑΘΕΜΑ Β Η εκβιαστική πίεση της Τουρκίας προς την κατεύθυνση όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και των Μεγάλων Δυνάμεων, αποδεικνυόταν ικανή να παρεμποδίσει την επιβολή της θέλησης του κρητικού λαού και να αναστείλει τις εποικοδομητικές διπλωματικές πρωτοβουλίες. Επιπλέον οι Κρήτες βουλευτές διαδήλωναν την άκαμπτη απόφασή τους να πάρουν μέρος στις εργασίες του ελληνικού Κοινοβουλίου [...] Όταν συνήλθε τελικά το κοινοβουλευτικό σώμα την 1 η Ιουνίου 1911, ο Βενιζέλος ενόψει της εμμονής των κρητικών πληρεξουσίων να εισδύσουν με κάθε μέσο στην αίθουσα των συνεδριάσεων, δε θα διστάσει να διατάξει τη βίαιη απώθησή τους. Η δραματική χειρονομία του Έλληνα πρωθυπουργού, ικανού να υποτάσσει τις συναισθηματικές παρορμήσεις στην ορθολογική εκτίμηση της εκάστοτε συγκυρίας, προκάλεσε αντιγνωμίες τόσο στους κόλπους του Κοινοβουλίου και της κυβέρνησης όσο και στον ευρύτερο χώρο της κοινής γνώμης. [Κ. Σβολόπουλος, Η ελληνική εξωτερική πολιτική, σελ. 63-64 (διασκευή)] Γ.2 Με βάση το περιεχόμενο των παραθεμάτων που ακολουθούν αλλά και τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε στις πολιτικές θέσεις του Βενιζέλου, όπως παρουσιάζονται μέσα από τις προγραμματικές του δηλώσεις το 1910 (Μονάδες 15) και να τις συγκρίνετε με τον χαρακτήρα και τις θέσεις του ραλλικού κόμματος. (Μονάδες 10) ΠΑΡΑΘΕΜΑ Α Ο Βενιζέλος επικρίνοντας το αναποτελεσματικό σύστημα δικαίου, τους πεπαλαιωμένους κανόνες δικαίου και την ελλιπή προστασία του πολίτη από την αδικία, δεν ανταποκρινόταν μόνο στις δικαϊκές προσδοκίες του επιχειρηματικού κόσμου, αλλά εξέφραζε ταυτόχρονα τον κοσμάκη, που σε αντίθεση με τον τραπεζίτη ή τον επιχειρηματία, ήταν απροστάτευτος απέναντι στα κακώς κείμενα στη δικαιοσύνη. Το ίδιο ισχύει και για την πολεμική του κατά της ευνοιοκρατίας και της διαφθοράς στη διοίκηση. Γενικόλογα επεσήμανε την έλλειψη σχεδίων στην οικονομική και δημοσιονομική πολιτική. Στράφηκε κατά της αδιαφορίας για τις τύχες των εργατών και των αγροτών εν γένει, η οποία παρήγε έναν ανταγωνισμό μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας, μεταξύ γαιοκτημόνων και ενοικιαστών γης, επικίνδυνο για το σύστημα. 3
Λέγοντας ότι το σχολείο εκπαίδευε πρωτίστως δημοσίους υπαλλήλους και δεν προετοίμαζε για άλλα παραγωγικά επαγγέλματα, ο Βενιζέλος καταφέρθηκε πλαγίως κατά των πολιτικών ελίτ και της γραφειοκρατίας. Τέλος, στηλίτευσε την ανικανότητα των προηγούμενων κυβερνήσεων να δημιουργήσουν ετοιμοπόλεμες ένοπλες δυνάμεις και να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν ένα σαφές σχέδιο «εθνικής πολιτικής». [Gunnar, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, σελ. 780-781(διασκευή)] ΠΑΡΑΘΕΜΑ Β Κοινός παρονομαστής των προγραμματικών τοποθετήσεων και των προτάσεων που εξέθετε στη Βουλή το κόμμα του Ράλλη, της κριτικής του στην πολιτική γραμμή των Φιλελευθέρων, πυρήνας της ιδεολογίας του ήταν η άρνηση της νεοτερικότητας.οι επιλογές του κόμματος ταιριάζουν στην ελληνική (όπως και στην ευρωπαϊκή) συντηρητική παράδοση του 19 ου αιώνα. Με κάθε ευκαιρία ο Ράλλης στρεφόταν κατά της ενίσχυσης της εκτελεστικής εξουσίας λόγω της αύξησης των ρυθμιστικών και συγκροτησιακών αρμοδιοτήτων της κυβέρνησης. Η Βουλή έπρεπε να συνεχίσει να αποτελεί το κέντρο του πολιτικού συστήματος και ο ίδιος ο Ράλλης προσπαθούσε να θέσει τέρμα στην ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας. Στην αντιπαράθεση με τον Βενιζέλο φάνηκε ότι οι δύο πολιιτκοί ξεκινούσαν από διαφορετικές προϋποθέσεις. Ο συντηρητικός Ράλλης από τις άμεσες εμπειρίες της προβιομηχανικής βιοτεχνίας, ενώ ο φιλελεύθερος πρωθυπουργός, έχοντας κατά νου την τάση προς το μέλλον, με την ανάπτυξη μεγάλων επιχειρήσεων που θα απασχολούσαν μάζες εργατών, οι οποίοι δεν θα είχαν καμία δυνατότητα να αποταμιεύσουν με φιλοπονία και οικονομία το αναγκαίο κεφάλαιο για τις επενδύσεις μιας σύγχρονης επιχείρησης και θα παρέμεναν ως εκ τούτου σε σχέση εξαρτημένης εργασίας. [Gunnar, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, σελ. 820-822 (διασκευή)] 4
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ Α Α.1 ΚΛΗΡΙΓΚ, σχ. Βιβλίο σελ.54: «Στο εξωτερικό... θετικά στοιχεία» ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ, σχ. Βιβλίο σελ.140-141: «Τον Ιούλιο του 1914... γεωργικό κλήρο» ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΙΣ ΚΡΗΤΗΣ, σχ. Βιβλίο σελ.213-214: «Η επανάσταση είχε αποκτήσει...το Θέρισο» Α.2 1-β, 2-ζ, 3-στ, 4-ι, 5-θ, 6-γ, 7-δ, 8-ε, 9-α, 10-η. Β.1 Α) σχ. Βιβλίο σελ.25: «Η οριστική... ιδιοκτησίας» Β) σχ. Βιβλίο σελ.167-168: «Για ένα διάστημα... στην πατρίδα τους» Β.2 σχ. Βιβλίο σελ.77: «Οι πεδινοί... μικροκαλλιεργητές» και σχ. Βιβλίο σελ.84: «Σε αντίθεση... συχνό φαινόμενο» ΟΜΑΔΑ B Γ.1 Σχολικό βιβλίο, σελ. 218-219: «Λίγους μήνες... στις 12 Οκτωβρίου 1912» Συμπλεκτικά θα αναφερθούμε και στα εξής σημεία του Α παραθέματος : Στις 27 Αυγούστου 1910 ο Βενιζέλος, παραιτούμενος από το αξίωμα του Προέδρου της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κρήτης, αναλαμβάνει πολιτική δράση στην Ελλάδα. Θεωρεί ότι η επιτυχής έκβαση του εθνικού ζητήματος της Κρήτης εξαρτάται και συνυφαίνεται με τις δυνατότητες διπλωματικές και στρατιωτικές της Ελλάδας. Θέλει να συνδυάσει τη συγκέντρωση στρατιωτικών εξοπλισμών με παράλληλη αποφυγή της συμμετοχής σε έναν πόλεμο. Αρχικά επικρατεί ηρεμία στην Κρήτη, με παρότρυνση της ελληνικής πλευράς, αλλά στις αρχές του 1912 μερίδα σκληροπυρηνικών μελών της κρητικής Βουλής απαιτεί τη συμμετοχή της στο ελληνικό Κοινοβούλιο προκειμένου να επικυρώσει εκβιαστικά την ένωση της Νήσου με την Ελλάδα. Ο Βενιζέλος απαντά άμεσα και με σαφήνεια στον κυβερνητικό εκπρόσωπο των Χανίων, Ραγκαβή, προκειμένου η Κρήτη να μιμηθεί τη στάση μεγαλύτερων χωρών και να μην βιαστεί διακινδυνεύοντας τα κεκτημένα της. Συμπλεκτικά θα αναφερθούμε και στα εξής σημεία του Β παραθέματος : 5
Η εκβιαστική συμπεριφορά της Τουρκίας προς την Ελλάδα και τις Μεγάλες Δυνάμεις ήταν δυνατόν να διακόψει τις διπλωματικές κινήσεις (ως προς το ενωτικό ζήτημα). Ο Βενιζέλος διατάζει τη βίαιη απομάκρυνση των Κρητών βουλευτών από το ελληνικό Κοινοβούλιο, ενέργεια η οποία προκάλεσε αντιφατικές εκτιμήσεις στη Βουλή, την Κυβέρνηση αλλά και την κοινή γνώμη. Γ.2 Σχολικό βιβλίο, σελ. 89-90: «Οι εκσυγχρονιστές... της Εθνοσυνέλευσης» και σχολικό βιβλίο, σελ. 92: «Το ραλλικό... οικονομική ανάπτυξη» Συμπλεκτικά θα αναφερθούμε και στα εξής σημεία του Α παραθέματος : Ο Βενιζέλος επέκρινε τους απαρχαιωμένους θεσμούς του δικαίου και την μικρή προστασία των πολιτών έναντι στην αδικία, την ευνοιοκρατία και τη διαφθορά στη διοίκηση, εκφράζοντας όχι μόνο τραπεζίτες ή επιχειρηματίες αλλά και τον απλό λαό. Έψεγε την οικονομική και δημοσιονομική πολιτική, την έλλειψη ασφάλειας για τους εργάτες και τους αγρότες καθώς δεν ήθελε τον ανταγωνισμό μεταξύ κεφαλαίου και εργατών. Κατηγορούσε και την εκπαίδευση, εφόσον παρήγε κυρίως μελλοντικούς δημοσίους υπαλλήλους και όχι παραγωγικούς επαγγελματίες, άρα στηλίτευε τις πολιτικές κάστες και την γραφειοκρατία. Τέλος, κατηγορούσε για στρατιωτική ανικανότητα τις προηγούμενες κυβερνήσεις οι οποίες δεν μπορούσαν να εφαρμόσουν μία σαφή «εθνική πολιτική». Συμπλεκτικά θα αναφερθούμε και στα εξής σημεία του Β παραθέματος : Ο πολιτικός αντίπαλος του Βενιζέλου Δημήτριος Ράλλης στήριζε την πολιτική του στην άρνηση του εκσυγχρονισμού καθώς εντασσόταν στη συντηρητική παράδοση του 19 ου αιώνα. Δεν ήθελε την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας λόγω της αύξησης των κυβερνητικών αρμοδιοτήτων ενώ αντίθετα επεδίωκε την ενίσχυση του ρόλου της Βουλής. Ράλλης και Βενιζέλος ξεκινούσαν από διαφορετικές προϋποθέσεις. Ο μεν Ράλλης υποστήριζε την παραδοσιακή βιοτεχνική οικονομία ενώ ο Βενιζέλος, κοιτώντας προς το μέλλον, επιθυμούσε την ανάπτυξη μεγάλων επιχειρήσεων με πλήθη εργατών οι οποίοι δύσκολα θα ξέφευγαν από την εξαρτημένη εργασία μην έχοντας τη δυνατότητα της δημιουργίας μιας δικής τους σύγχρονης επιχείρησης. 6