ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΙΗΜΕΡΙ Α ΤΟΥ ΤΕΕ «ΛΙΓΝΙΤΗΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΣΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ» 9 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005, ΑΘΗΝΑ Ροδούλα Ζήση, Βουλευτής, Εκπρόσωπος του ΠΑ.ΣΟ.Κ Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, επιτρέψτε µου και εµένα µε την σειρά µου να ευχαριστήσω για αυτή την τιµητική πρόσκληση. Και να πω ότι πάντα το Τεχνικό Επιµελητήριο έχει µία πρωτοπορία, θεωρώ ότι βάζει πάντα προβληµατισµούς την ώρα που πρέπει. Και εγώ έτσι κάπως ήθελα να προσεγγίσω τον χαιρετισµό µου µε τους δικούς µου προβληµατισµούς. Αγαπητοί συνάδελφοι, όταν είσαι στην Αντιπολίτευση, έχεις τον χρόνο για να δουλέψει περισσότερο η σκέψη της κριτικής, της αυτοκριτικής αλλά και της παραγωγής πολιτικής. Κάθισα να γράψω πέντε πράγµατα τα οποία θα σας τα καταθέσω, γιατί δεν είναι δυνατόν να τα πω όλα, εκφράζοντας τους δικούς µας προβληµατισµούς σαν ΠΑ.ΣΟ.Κ. και πολλούς προσωπικούς µου. Με την διηµερίδα σας αυτή αναδεικνύεται ένα µείζον θέµα, της ενεργειακής πολιτικής της χώρας. Αναδεικνύεται ο προσδιορισµός της σωστής σχέσης ανάµεσα στον εγχώριο λιγνίτη και στο εισαγόµενο φυσικό αέριο στο πλαίσιο κάλυψης των αναγκών της χώρας στον τοµέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Η προσέγγιση, όµως, του θέµατος αναπόφευκτα οδηγεί σε συνολική εξέταση της ενεργειακής πολιτικής της χώρας και µία θεώρηση, που όπως θα φανεί από κάποια επιχειρήµατά µου, ξεπερνά τα όρια της χώρας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αγγίζει το παγκόσµιο ενεργειακό σύστηµα, όπως αυτό φαίνεται να εξελίσσεται τα επόµενα χρόνια. Όλοι µας αναγνωρίζουµε την ισχυρή διασύνδεση που υφίσταται µεταξύ του ενεργειακού µας συστήµατος και της ευηµερίας της χώρας, της οικονοµικής ασφάλειάς της, των εθνικών µας συµφερόντων. 1
Ταυτόχρονα αναγνωρίζουµε τη διασύνδεση του ενεργειακού συστήµατος µε την εξέλιξη στην παγκοσµιοποίηση των αγορών, τη διαφορά στο επίπεδο ζωής µεταξύ πλουσίων, αναπτυσσοµένων και φτωχών. Τον αγώνα εναντίον της τροµοκρατίας, την ανάγκη να προστατεύσουµε το περιβάλλον. Θεωρώ, λοιπόν, ότι η ενεργειακή µας πολιτική, όπως και της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και των ΗΠΑ, έχει µπροστά της να αντιµετωπίσει τρεις σηµαντικές προκλήσεις. Πρώτον, τον κίνδυνο στην οικονοµική και πολιτική ασφάλειά µας που θέτει η παγκόσµια εξάρτηση από το πετρέλαιο. εύτερον, τον κίνδυνο στο περιβάλλον της γης από την κλιµατική αλλαγή που κατά κύριο λόγο αποτελείται από την καύση των ορυκτών καυσίµων. Τρίτον, την έλλειψη πρόσβασης από τους αναπτυσσόµενους και κυρίως τους φτωχούς λαούς σε σύγχρονες ενεργειακές υπηρεσίες αλλά και άλλα βασικά που απαιτούνται για την οικονοµική ανάπτυξη που απολαµβάνουν οι πλούσιοι λαοί. Κανένα από τα αντίστοιχα προβλήµατα της εξάρτησης από το πετρέλαιο, της κλιµατικής αλλαγής ή της φτώχειας δεν µπορεί να λυθεί σε µία νύχτα. Απαιτούνται διαρκώς υψηλοί στόχοι και πρωτοβουλίες και πρακτικές και µε µακρό χρονικό ορίζοντα, προκειµένου να µετακινηθούµε προς καθαρές και ασφαλείς ενεργειακές πρακτικές. Οι προκλήσεις µπορεί να αντιµετωπιστούν από ένα µείγµα προσεχτικά στοχευµένων πολιτικών παρεµβάσεων που θα οικοδοµηθούν πάνω στην λειτουργία των αγορών, σε δηµόσιες και ιδιωτικές συµπράξεις για τη χρηµατοδότηση της ανάπτυξης και για την τεχνολογική ανάπτυξη. Τέλος, σε πολιτικές συνεργασίας που θα φέρουν σε κοινή πορεία επιµέρους οµάδες συµφερόντων. Είναι γνωστό ότι η εξάρτηση από το πετρέλαιο, όπως αναφέρθηκε και προηγουµένως, αφήνει την οικονοµική ασφάλεια και την περιβαλλοντική µοίρα µας σε δυνάµεις εκτός του ελέγχου της χώρας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και βέβαια γενικότερα της ύσης. Η µείωση αυτής της έκθεσης σε ανεξέλεγκτους κινδύνους, ειδικά στον τοµέα των µεταφορών, δεν µπορεί παρά να είναι ένας από τους βασικούς στόχους της ενεργειακής πολιτικής. ηλαδή, κάποια γεγονότα δεν µπορεί να αγνοηθούν και αυτά θεωρώ ότι είναι τα εξής: 2
Υπερεξάρτηση του ενεργειακού συστήµατος από την περιοχή του Κόλπου όπου εκεί υφίστανται τα 2/3 των παγκοσµίων αποθεµάτων του πετρελαίου. Η διαφοροποίηση των πηγών προµήθειας, από ασφαλείς πολιτικά περιοχές, δεν αποτελεί επαρκή απάντηση δεδοµένου ότι αυτό κυρίως που έχει σηµασία είναι η διεθνής τιµή του πετρελαίου η οποία επηρεάζεται από διακοπές στην οµαλή τροφοδοσία. Επιπρόσθετα, η διαρκείς διακύµανση των τιµών δεν είναι το καλύτερο για την οικονοµία µιας χώρας. Ένα άλλο σηµείο που πρέπει να κάνουµε focus και είναι απαραίτητο είναι η κλιµατική αλλαγή. Το ενδεχόµενο της κλιµατικής αλλαγής αποτελεί σήµερα την µεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα που ξεπερνά σε µέγεθος άλλα περιβαλλοντικά προβλήµατα, όπως η τοπική επιβάρυνση και µόλυνση του αέρα ή η όξινη βροχή. Η κλιµατική αλλαγή προκαλείται από την αυξηµένη συγκέντρωση αερίων του θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα. Βεβαίως έχουµε επιπτώσεις, που σε αυτές συγκαταλέγονται η αύξηση της θερµοκρασίας και του επιπέδου της θάλασσας, η διαφοροποίηση στον τρόπο και την µορφή των βροχών, η αύξηση στην ένταση των καταιγίδων, η καταστροφή ή µετακίνηση σηµαντικών οικοσυστηµάτων. Τίθενται, αγαπητοί συνάδελφοι, κάποια ερωτήµατα που είναι πόσο γρήγορα επέρχεται η κλιµατική αλλαγή; Και πόσο θα επηρεάσει τον πλανήτη; Θα επέλθει σταδιακά ή απότοµα; Η αποτροπή της κλιµατικής αλλαγής είναι στον ίδιο τον πυρήνα της, είναι από µόνη της δηλαδή µία ενεργειακή πρόκληση. Για να αποφευχθεί χειροτέρευση του προβλήµατος, οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσµο πρέπει να πάρουν άµεσα και αποτελεσµατικά µέτρα στην κατεύθυνση που έχουν ορίσει οι πολιτικές και ηθικές και τεχνικές δεσµεύσεις, της δραστικής µείωσης της καύσης των ορυκτών καυσίµων, του περιορισµού στην αποψίλωση των δασών, της διαφοροποίησης των πρακτικών που ακολουθούνται στην γεωργία, παρεµπόδιση στη χρήση ορισµένων χηµικών. Επειδή όλα αυτά σηµαίνουν αλλαγή µεγάλου µεγέθους που θα πάρει πολύ χρόνο, και επειδή υπάρχει µεγάλη ροπή στο παγκόσµιο ενεργειακό σύστηµα σχετικά µε την εκποµπή των 3
αερίων του θερµοκηπίου, θα είναι αδύνατο να συγκρατηθούν οι ατµοσφαιρικές συγκεντρώσεις στα σηµερινά επίπεδα των 380PPM 1/3 υψηλότερα από τα επίπεδα της προβιοµηχανικής εποχής. Φαίνεται, λοιπόν, ρεαλιστικό να εφαρµοστεί απαραίτητα ένα εξαιρετικά φιλόδοξο πρόγραµµα που θα µειώσει τις εκποµπές κατά τα 2/3 στο τέλος του αιώνα. Επειδή η ενεργειακή κατανάλωση είναι τόσο καθοριστική για τις αναπτυγµένες οικονοµίες, τα εµπόδια, οικονοµικά και πολιτικά, στην ανάπτυξη διεθνών συµφωνιών σχετικά µε τη κλιµατική αλλαγή υπήρξαν ιδιαίτερα υψηλά. Αυτό το έχω βιώσει και εγώ και εσείς σε διεθνείς οργανισµούς, σε διεθνείς συµφωνίες. Υπάρχει πάρα πολύ µεγάλο πρόβληµα στην εφαρµογή των διεθνών συµφωνιών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βέβαια και οι ΗΠΑ, κατά την άποψή µου και µέσα από τον προβληµατισµό µου, δεν µπορούν να ελπίζουν ότι θα πετύχουν το στόχο της σταθεροποίησης των αερίων του θερµοκηπίου στην ατµόσφαιρα σε ασφαλή επίπεδα. Εκτός και αν εµπλέξουν επίσης τις αναπτυσσόµενες χώρες στις οποίες οι εκεί εκποµπές αυξάνουν πολύ ταχύτερα από ότι στις αναπτυγµένες. Η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Ινδονησία κλπ, καθώς οι οικονοµίες και οι πληθυσµοί τους αυξάνουν πρέπει να υποστηρίξουν την ανάπτυξή τους µε οικονοµικά ανταγωνιστικές καθαρές ενεργειακές πολιτικές. Το ζητούµενο είναι, όµως, η ανάπτυξη για όλους. Τα ενεργειακά αποθέµατα, ο ενεργειακός πολιτικός σχεδιασµός, το περιβαλλοντικό µέλλον είναι άρρηκτα συνδεδεµένο µε τις ενεργειακές επιλογές όλων των χωρών, χωρίς πρόσβαση σε σύγχρονα και αξιόπιστα ενεργειακά συστήµατα η οικονοµική ανάπτυξη δεν είναι δυνατή. Και βεβαίως, η παγκοσµιοποίηση επηρεάζει και τις οικονοµίες τις δικές µας. Η φτώχεια αποτελεί ένα µακροπρόθεσµο και αποσταθεροποιητικό παράγοντα. Υπάρχουν λόγοι εθνικής ασφάλειας που απαιτούν από την παγκόσµια πολιτική πεφωτισµένες προσεγγίσεις και από την επιστηµονική κοινότητα εκ των ων ουκ άνευ. Χρειάζεται, λοιπόν, για τις περισσότερες αναπτυσσόµενες χώρες να αποκτήσουν πετρέλαιο για τον τοµέα των µεταφορών. Αυτό τους αποστερεί από τους πολύτιµους χρηµατικούς πόρους για την ανάπτυξη άλλων συστηµάτων, παιδείας, υγείας και άλλων πολιτικών. 4
Η κλιµατική αλλαγή, επίσης, θα πλήξει δυσανάλογα τις φτωχές χώρες, µε την επίδραση που έχουµε και εµείς οι αναπτυγµένες χώρες, καθώς θα επηρεάσει δυσµενώς επαγγέλµατα που παίζουν κύριο ρόλο σε αυτές. Πώς µπορούµε να φύγουµε προς τα εµπρός; Η φυγή προς ένα ενεργειακό µέλλον απαιτεί οι δυνάµεις της ύσης, οι µεγάλες δυνάµεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ, να αναλάβουν την ηγεσία αυτού του εγχειρήµατος, λόγω βεβαίως του οικονοµικού µεγέθους τους αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι είναι τόσο τρωτές σε πετρελαϊκές κρίσης και βεβαίως σε θέµατα ασφάλειας. Στο δικό µας βαλκανικό περίγυρο πιστεύω ότι η Ελλάδα πρέπει να αναλάβει την αντίστοιχη ηγεσία. Η παρούσα περίοδος, πλην των κινδύνων και απειλών, εκκολάπτει και νέες ευκαιρίες. Σηµαντικές τεχνολογικές εξελίξεις στον τοµέα της ενέργειες είναι ορατές µε µεγάλες δυναµικές αγορές. Ακόµα, και αν µία χώρα σε συγκεκριµένη χρονική στιγµή δεν παράγει πρωτογενώς ορισµένες τεχνολογίες, δεν πρέπει να παραιτηθεί της καλύτερης δυνατής εφαρµογής τους στις δικές της συνθήκες και µε την προοπτική γόνιµης µετεξέλιξής και επαναπροώθησής τους σε άλλες χώρες. Και αυτή είναι µία δραστηριότητα που η Ελλάδα δεν πρέπει να υστερήσει. Πιστεύω ότι εδώ, στη χώρα µας, χρειάζονται ισχυρές δηµόσιες και ιδιωτικές συµπράξεις για αλλαγή του ενεργειακού συστήµατος που θα φέρουν µαζί επιχειρήσεις, εργαζόµενους, επιστηµονική κοινότητα, τους θιασώτες του περιβάλλοντος. Χρειάζεται δηλαδή, οι stake holders και όλοι οι εµπλεκόµενοι και ενδιαφερόµενοι να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι. Βεβαίως, υπάρχουν στόχοι που πρέπει να ενσωµατώσουν τα συµφέροντα της ενεργειακής µας πολιτικής. Τι είναι αυτό που πιστεύω για την χώρα µας; ραστική µείωση της κατανάλωσης του πετρελαίου. ραστική µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου και συστηµατική παρακολούθηση και όπου αυτό είναι δυνατό συµµετοχή στην διεθνή ανάπτυξη και στην εφαρµογή καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών. Όπως και καθαρές εµπορικές σύγχρονες 5
διαδικασίες πολιτικές βέβαια που θα αυξάνουν την πρόσβαση όλων συµπεριλαµβανοµένων όλων των φορέων και των ενδιαφεροµένων αλλά και όλων των χωρών. Πρέπει να αξιοποιήσουµε τους µηχανισµούς της αγοράς. Εργαλεία που αξιοποιούν την αγορά, για να βρεθεί φτηνότερη δυνατή µέθοδος για τον περιορισµό όλων αυτών των αερίων που, όπως η εµπορία των εκποµπών, έχουν τεθεί σε εφαρµογή. Επί σειρά ετών έχουµε κάποιες ενισχύσεις σε ιδιωτικές επενδύσεις για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Πρέπει να σας πω ότι ξεκίνησαν και δαπανήθηκαν κάποια χρήµατα για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, όµως ο δρόµος είναι πολύ µακρύς και υπάρχουν και ενστάσεις. Υπάρχουν εδώ κάποιες διαφωνίες. Επίσης, πρέπει να αντικατασταθεί ο εξοπλισµός στο ενεργειακό µας σύστηµα. Είτε πρόκειται για σταθµούς ηλεκτροπαραγωγής, είτε πρόκειται για βιοµηχανικές εγκαταστάσεις. Είτε ακόµη και για αυτοκίνητα. Πρέπει την κατάλληλη χρονική στιγµή να συντελεστεί αυτή η αλλαγή και να έχουµε και ανάκτηση των κεφαλαίων που επενδύθηκαν. Μίλησα για την ανάγκη για περισσότερη συνεργασία. Θα ξεπεράσω τα άλλα µου ερωτηµατικά και τους προβληµατισµούς, για να πω ότι πρέπει να στηρίξουµε το εγχώριο προϊόν µε το εισαγόµενο προϊόν. Εδώ πρόκειται, δηλαδή, για το λιγνίτη που µία εποχή καθιερώθηκε στην πορεία που είχε η χώρα για την αυτοδύναµη ανάπτυξη. Ήταν ο µοναδικός πόρος ο οποίος δεν επαρκεί στην νέα περίοδο και χρειάζεται η συνδυασµένη χρήση, η συνέργια να πω, µε τα εισαγόµενα προϊόντα και εδώ µιλάµε για το ευγενικό προϊόν, για το φυσικό αέριο. Εδώ τίθενται διάφορα ζητήµατα, κυρίες και κύριοι. Τα οικονοµικά κριτήρια τα οποία µεταβάλλονται σε ένα διαρκώς µεταβαλλόµενο περιβάλλον ενεργειακό. Τα ποσοστά συµµετοχής σε αυτό το συνδυασµό στην ηλεκτροπαραγωγή του φυσικού αερίου και του λιγνίτη. Και βεβαίως, δεν µιλώ για τα θέµατα που υπάρχουν και προσφυγές και κυρώσεις της τιµολόγησης του λιγνίτη που αυτό είναι ένα θέµα που έχει µπει και στα διεθνή συνέδρια και πολλές φορές µας κάνει να κάνουµε παρεκκλίσεις στις συµφωνίες, γιατί εµείς καλώς κάνουµε και βοηθούµε το εγχώριο προϊόν, τον πόρο τον δικό µας, όµως υπάρχουν οι φωνές που µιλούν 6
για το ότι ο λιγνίτης τελείωσε. Υπάρχουν οι φωνές που µιλούν για την είσοδο του φυσικού αερίου και άλλων προϊόντων εισαγοµένων. Εγώ θα έλεγα να βρούµε την χρυσή τοµή. Να δούµε τι κάνουν και στις ΗΠΑ. Εκεί δηλαδή που αξιοποιούν τα αέρια από τον λιγνίτη ακόµα και του διοξείδιο του άνθρακα και µε νέες τεχνολογίες το εναποθέτουν ανακυκλώνοντας, θα έλεγα, την χρησιµότητά του, την ωφέλειά του και όχι τη µη χρησιµότητά του. Πώς εµείς, λοιπόν, θα πορευθούµε; Ξέρω ότι οι εισηγήσεις σας και οι ειδικές επεξεργασίες των θεµάτων που έχετε κάνει θα δώσουν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτηµατικά, δηλαδή πώς θα µπορέσουµε αυτή την συνδυασµένη χρήση, παραγωγή και χρήση θα πω εγώ, γιατί κάποιοι επιµένουν ότι το φυσικό αέριο δεν πρέπει να µπει στην παραγωγή, αλλά στην χρήση, να φτάσει στον θερµοσίφωνα δηλαδή, να φτάσει στον καταναλωτή, στον χρήστη. Υπάρχουν ζητήµατα που έχουν να κάνουν µε τις παραµέτρους τις οικονοµοτεχνικές. Αλλά, ωστόσο, η ανάπτυξη στον τοµέα της ηλεκτρικής ενέργειας απεικονίζει και το γενικό επίπεδο της ανάπτυξης µίας χώρας και άρα θα πρέπει να δούµε τον συνδυασµό αυτών των δύο στην ηλεκτροπαραγωγή. Θέλω να πω ότι χρειάζεται η χώρα µας ένα ξεκάθαρο ενεργειακό σχεδιασµό. Γιατί το λέω αυτό; Υπήρχε µία µελέτη της RAEP, το 2003 νοµίζω, που απεικόνιζε την κατάσταση 2000-2002. Έχει κάποια σηµαντικά στοιχεία πάρα πολύ σωστά, αλλά εν τω µεταξύ χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουµε µε τις νέες γεωγραφικές, πολιτικές και ενεργειακές συνθήκες της γειτονιάς µας, να επαναπροσδιορίσουµε αυτόν τον σχεδιασµό. Πιστεύω ότι όποιες ενστάσεις βάζουν τελικά οι µεταβλητές οικονοµικές συνιστώσες και οι περιβαλλοντικές δεσµεύσεις και απαγορεύσεις µπορούν να ξεπεραστούν από τις απαντήσεις που θα δώσουµε εµείς ως χώρα αλλά και ως επιστηµονική κοινότητα. Σε κάθε περίπτωση τα προβλήµατα και οι προβληµατισµοί που εξέθεσα µπορούν να αντιµετωπιστούν σε αυτή την συνέργια και συνεργασία και στην βάση αυτής της πολιτικής. Θεωρώ ότι αυτή η νέα ενεργειακή πολιτική θα πρέπει να αντιµετωπίζει, και εδώ είναι η δική µας πρόκληση των µηχανικών, των τεχνικών, της επιστηµονικής κοινότητας, αλλά και της πολιτικής, θα πρέπει να αντιµετωπίζει το ελληνικό ενεργειακό σύστηµα µε εξωστρέφεια, ως 7
µέρος ενός παγκόσµιου ενεργειακού συστήµατος που βρίσκεται σε µία συνεχή, τεράστια διαδικασία αναπροσαρµογής. Με αυτές τις σκέψεις και µε τα ευχαριστώ της ψυχής µου για το ότι µε ακούσατε, θα ήθελα και πάλι να σας συγχαρώ, να ευχηθώ κάθε επιτυχία σε αυτή την διηµερίδα, της οποίας σαφώς όπως πάντα έτσι και τώρα τα πορίσµατα θα είναι σηµαντικά εργαλεία στα χέρια αλλά και στην σκέψη της πολιτικής όταν αυτή µπορέσει σωστά να τα αξιοποιήσει. Θέλω να πιστεύω ότι θα είµαι σε αυτή την προσπάθεια. Σας ευχαριστώ. 8