Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Παιδαγωγικές & τεχνικές προδιαγραφές εκπαιδευτικού υλικού- Εικόνα

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Παιδαγωγικές & τεχνικές προδιαγραφές εκπαιδευτικού υλικού-

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ Συγγραφή Γεώργιος Βορβυλάς Βασίλειος Τσάπαλος Επιμέλεια Έκδοσης Χαρούλα Σερεμετίδη Όλγα Φράγκου Καλλιτεχνική Επιμέλεια Χαρούλα Σερεμετίδη ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ 5 Αχιλλέας Καμέας Αναπληρωτής Καθηγητής Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας

Ο παρών οδηγός αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Υποέργου 5 με τίτλο «Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας (ΕΕΥΕΜ)» της Πράξης «Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο» η οποία έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» (ΕΠΕΔΒΜ) του ΕΣΠΑ (2007-2013), Άξονας Προτεραιότητας 7: «Ενίσχυση της Δια Βίου Εκπαίδευσης Ενήλικων στις 8 Περιφέρειες Σύγκλισης» με κωδικό MIS 29και η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο - ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους, μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ)

Πρόλογος Ο παρών οδηγός, αποτελεί μία προσπάθεια ενοποίησης μίας σειράς οδηγιών που αφορούν τόσο σε τεχνικές όσο και σε παιδαγωγικές προδιαγραφές που χρειάζεται να πληροί μια εικόνα για να είναι κατάλληλη για εκπαίδευση από απόσταση στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ). Ο οδηγός που ακολουθεί επιμερίζεται σε τρία μέρη: Το πρώτο μέρος αφορά στις προδιαγραφές δημιουργίας εικόνων στο πλαίσιο της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (ΑεξΑΕ). Το δεύτερο μέρος αφορά στις οδηγίες για καλύτερη εκπαιδευτική αξιοποίηση των εικόνων, οι οποίες αφορούν σε τεχνικές καλύτερης κατανόησης των περιεχομένων της αλλά και προσανατολισμού του διδασκόμενου στα περιεχόμενα του εκπαιδευτικού υλικού. Το τρίτο μέρος προσδιορίζει τις σχετικές τεχνικές προδιαγραφές που ορίζει το ΕΑΠ για την ανάπτυξη αυτού του τύπου μαθησιακού αντικειμένου. Ο οδηγός αφορά τόσο στον Επιστήμονα-Δημιουργό, όσο και στον Τεχνικό Ανάδοχο αλλά και στους υπόλοιπους εμπλεκόμενους στην ανάπτυξη του Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού (ΨΕΥ), φιλοδοξώντας να καλύψει τις όποιες απορίες τους δημιουργηθούν σχετικά με τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την υλοποίησή του από την έναρξη της δημιουργίας του μέχρι και την ολοκλήρωσή του. 7

8 Παιδαγωγικές & τεχνικές προδιαγραφές Εκπαιδευτικού Υλικού

Πίνακας Περιεχομένων ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ - ΕΙΚΟΝΑ (IMAGE)... 13 1. Σκοπός του Οδηγού ανάπτυξης εικόνων... 13 2. Ορισμός της εικόνας... 13 Μέρος Α: Προδιαγραφές Ανάπτυξης στο πλαίσιο της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (ΑεξΑΕ)... 15 3. Προδιαγραφές ανάπτυξης... 15 Μέρος Β: Προδιαγραφές Εκπαιδευτικής Αξιοποίησης... 24 4. Προδιαγραφές Εκπαιδευτικής Αξιοποίησης ς... 24 Μέρος Γ: Τεχνικές Προδιαγραφές... 28 5. Περιεχόμενο... 28 6. Πρότυπα και μορφότυποι... 29 7. Προδιαγραφές μέσου... 31 8. Παραδοτέα... 35 8.1 Αρχείο επιστημονικού περιεχομένου... 35 8.2 Αρχείο αρχικού σχεδιασμού... 36 9. Τεχνικές δεξιότητες συντελεστών... 37 10. Προτεινόμενα εργαλεία... 38 11. Οδηγίες/κανόνες «καλής» εκπαιδευτικής εφαρμογής... 38 11.1 Κανόνες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης... 38 11.2 Γενικοί κανόνες εκπαίδευσης... 39 12. Ενδεικτική βιβλιογραφία... 40 9

Κατάλογος Πινάκων 1. Παράδειγμα εννοιολογικού χάρτη... 16 2. Παράδειγμα γραφήματος πίτας... 17 3. Παράδειγμα ραβδογράμματος... 17 4. Παράδειγμα δενδροδιαγράμματος... 18 5. Παράδειγμα δομής... 19 6. Παράδειγμα διαγράμματος ροής διαδικασίας... 20 7. Παράδειγμα διαγράμματος ροής διεργασίας... 21 8. Παράδειγμα κυκλικού διαγράμματος διεργασίας... 22 9. Παράδειγμα χρονολογίου... 23 10. Παράδειγμα διαγράμματος γραμμής... 23 11. Παράδειγμα οπτικής καθοδήγησης... 24 12. Παράδειγμα ανάδειξης της σημαντικής πληροφορίας μέσα από μια σχηματική αναπαράσταση... 26 13. Παράδειγμα γειτνίασης κειμένου και εικόνας... 27 14. Παράδειγμα προοργανωτή... 28 11

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ - ΕΙΚΟΝΑ (IMAGE) 1. Σκοπός του Οδηγού ανάπτυξης εικόνων Ο οδηγός αυτός απευθύνεται στους δημιουργούς εικόνων που προορίζονται για εκπαιδευτικό υλικό εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Περιγράφονται οι τύποι πληροφορίας οι οποίοι μπορούν να οπτικοποιηθούν μέσα από κατάλληλους τύπους εικόνων, όπως επίσης και τρόποι αξιοποίησης των εικόνων οι οποίοι διευκολύνουν την κατανόηση των μηνυμάτων που αυτές περιέχουν. Επομένως, μέσα από τη μελέτη αυτού του oδηγού θα μπορεί κανείς: Να αναγνωρίζει τους βασικούς τύπους πληροφορίας που εντοπίζονται σε ένα εκπαιδευτικό υλικό Να σχεδιάζει τις κατάλληλες εκείνες εικόνες οι οποίες βοηθούν το διδασκόμενο να κατανοήσει καλύτερα ένα τύπο πληροφορίας Να επιλέγει κατάλληλες τεχνικές αναπαράστασης της πληροφορίας οι οποίες επιτρέπουν την ευκολότερη κατανόηση του μηνύματος μιας εικόνας αλλά και τον προσανατολισμό του διδασκόμενου σε τμήματα του εκπαιδευτικού υλικού. 2. Ορισμός της εικόνας Οι βασικές μορφές μιας εικόνας είναι οι ακόλουθες: Φωτογραφία. Με τον όρο φωτογραφία αναφερόμαστε γενικά στη διαδικασία δημιουργίας οπτικών εικόνων μέσω της καταγραφής και αποτύπωσης του φωτός, με χρήση κατάλληλων συσκευών (φωτογραφικές μηχανές, ψηφιακές - αναλογικές). Διάγραμμα. Ένα διάγραμμα είναι μια απλοποιημένη και δομημένη οπτική παρουσίαση εννοιών, ιδεών, κατασκευών, σχέσεων, στατιστικών δεδομένων, κλπ. Χρησιμοποιείται σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες για να παρουσιάσει, απλοποιήσει και γενικά για να κάνει κατανοητό το θέμα με το οποίο σχετίζεται. 13

Χάρτης. Είναι μια οπτική απεικόνιση μιας περιοχής και των σχέσεων μεταξύ στοιχείων αυτής, όπως αντικείμενα και γεωγραφικοί σχηματισμοί. Μπορεί να απεικονίζει την επιφάνεια της γης ή κάποιο τμήμα της (ηπείρους, χώρες, νομούς, κλπ.), τμήμα της θάλασσας ή της ουράνιας σφαίρας. Πολλοί χάρτες είναι στατικές, δισδιάστατες και γεωμετρικά ακριβείς αναπαραστάσεις του τρισδιάστατου χώρου, ενώ άλλοι είναι δυναμικοί ή διαδραστικοί, ακόμα και τρισδιάστατοι. Η αποτύπωση γίνεται με ανάλογη σμίκρυνση, με καθορισμένη αναλογία που λέγεται κλίμακα χάρτου και σημειώνεται με το σύμβολο της διαίρεσης. Σχήμα / Σκίτσο. Το σχήμα είναι η γεωμετρική περιγραφή του χώρου που καταλαμβάνεται από ένα αντικείμενο. Απλά σχήματα μπορούν να περιγραφούν με βασικά γεωμετρικά αντικείμενα, όπως είναι η γραμμή, ο κύκλος, το τετράγωνο, κλπ. Το σκίτσο είναι μια μορφή έκφρασης και αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μορφές των εικαστικών τεχνών. 14

Μέρος Α: Προδιαγραφές Ανάπτυξης στο πλαίσιο της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (ΑεξΑΕ) 3. Προδιαγραφές ανάπτυξης Οι εικόνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην εκπαιδευτική διαδικασία για την οπτικοποίηση διάφορων τύπων πληροφορίας. Με τον όρο τύποι πληροφορίας εννοούμε κυρίως τους τρόπους αναπαράστασης τις γνώσης μέσα σε ένα γραπτό κείμενο. Μερικοί βασικοί τύποι πληροφορίας που συναντιούνται συχνά σε κείμενα εκπαιδευτικού υλικού είναι οι περιγραφές εννοιών και των μεταξύ τους σχέσεων, οι ταξινομήσεις, οι δομές, οι διαδικασίες, οι διεργασίες και οι χρονικές ακολουθίες (Horn, 1989. Mayer, 2009. Mohan, 1986). Οι οδηγίες που ακολουθούν δείχνουν με ποιους τύπους εικόνων μπορεί να οπτικοποιήσει κάποιος τους παραπάνω τύπους πληροφορίας ώστε να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόησή τους. Οδηγία 1η: Οπτικοποίηση εννοιών και σχέσεων μεταξύ εννοιών Περιγραφή: Ένα γνωστικό αντικείμενο συγκροτείται πάντοτε από μια σειρά εννοιών που το προσδιορίζουν. Οι έννοιες αυτές συνδέονται μεταξύ τους με διάφορες σχέσεις, δημιουργώντας έτσι ένα δίκτυο αλληλοεξαρτώμενων εννοιών. Υλοποίηση: Για να οπτικοποιήσετε τις σχέσεις μεταξύ διαφόρων εννοιών, δημιουργήστε εννοιολογικούς χάρτες. Αποτελούν ένα τρόπο αναπαράστασης της γνώσης ο οποίος συνδέει τις έννοιες ενός πεδίου γνώσης μέσα από τις μεταξύ τους σχέσεις και ιδιότητες ( 1). 15

1. Παράδειγμα εννοιολογικού χάρτη 1 Πολλές φορές σε ένα γνωστικό αντικείμενο, έννοιες οι οποίες περιγράφονται αντιπροσωπεύουν μετρήσιμα μεγέθη. Για να αναπαραστήσετε μεγέθη, χρησιμοποιείστε γραφήματα όπως πίτες και ραβδογράμματα. 1 Concept Map. (26 Νοεμβρίου, 2015). Ανακτήθηκε από: https://en.wikipedia.org/wiki/concept_map#/media/file:electricity_concept_map.gif 16

2. Παράδειγμα γραφήματος πίτας 2 Οι πίτες παρουσιάζουν την κατανομή διαφόρων μεγεθών τα οποία συνθέτουν ένα γενικό σύνολο ( 2). Τα ραβδογράμματα παρουσιάζουν τις ποσοτικές σχέσεις μεταξύ διαφορών μεταβλητών ( 3). 3. Παράδειγμα ραβδογράμματος 3 2 Present your data in a pie chart. (26 Νοεμβρίου, 2015). Ανακτήθηκε από: https://support.office.com/enus/article/present-your-data-in-a-pie-chart-1a5f08ae-ba40-46f2-9ed0-ff84873b7863 3 Present your data in a bar chart. (26 Νοεμβρίου 2015). Ανακτήθηκε από: https://support.office.com/en- US/article/Present-your-data-in-a-bar-chart-6050133E-398E-451B-9FD9-A881CB03CB89 ) 17

Oδηγία 2η: Περιγραφή: Οπτικοποίηση ταξινομήσεων Μια ταξινόμηση κατατάσσει διάφορες έννοιες / οντότητες σε κατηγορίες μέσα από σχέσεις κλάσης / υποκλάσης (π.χ. μια ταξινόμηση των θαλάσσιων θηλαστικών). Υλοποίηση: Για να δημιουργήσετε μια ταξινόμηση χρησιμοποιείστε πίνακες ή δενδροδιαγράμματα. Αυτοί οι τύποι εικονογράφησης σας επιτρέπουν να απεικονίσετε την ιεράρχηση εννοιών και όρων ενός γνωστικού αντικειμένου ( 4) 4. Παράδειγμα δενδροδιαγράμματος 4 Oδηγία 3η: Περιγραφή: Οπτικοποίηση δομών Μια δομή περιγράφει τις σχέσεις μεταξύ των στοιχείων ενός συστήματος, μιας οργάνωσης, μιας φυσικής οντότητας ή ενός αντικειμένου. Η δομή αναπαριστά με τρόπο στατικό τις σχέσεις μεταξύ των διαφόρων στοιχείων σε μια δεδομένη στιγμή. Παράδειγμα δομής αποτελεί ο ανθρώπινος σκελετός και τα διάφορα τμήματα που τον 4 Whatson & Robert (2015). Using knowledge of student cognition to differentiate instruction. Ανακτήθηκε 26 Νοεμβρίου 2015 από: http://www.learnnc.org/lp/editions/every-learner/6693 18

αποτελούν. Υλοποίηση: Για να δημιουργήσετε μια δομή χρησιμοποιείστε φωτογραφία ή σχήμα/σκίτσο της οντότητας / αντικειμένου που θέλετε να περιγράψετε και δημιουργήστε ετικέτες οι οποίες ονοματίζουν τα μέρη από τα οποία αποτελείται ( 5). Οι παραπάνω τύποι εικόνας χαρακτηρίζονται από ένα μεγάλο ή μικρό βαθμό ομοιότητας σε σχέση με τα αντικείμενα του πραγματικού κόσμου τα οποία αναπαριστούν. Επιτρέπουν έτσι τη δυνατότητα απεικόνισης των χωρικών σχέσεων μεταξύ των διαφόρων στοιχείων / μερών ενός αντικειμένου. Αυτή τους η ιδιότητα τις καθιστά σημαντικό διδακτικό εργαλείο, αφού στον πραγματικό κόσμο δεν μπορούμε πάντοτε να εντοπίσουμε και να μελετήσουμε διεξοδικά τις σχέσεις και τις λειτουργίες μεταξύ των τμημάτων ενός αντικειμένου. 5. Παράδειγμα δομής 5 Οι χάρτες επίσης ενδείκνυνται για την οπτική απεικόνιση της δομής μιας γεωγραφικής περιοχής. Oδηγία 4η: Οπτικοποίηση διαδικασιών 5 Human Anatomy Lungs. (26 Νοεμβρίου 2015). Ανακτήθηκε από: http://healthy-lifestyle.most-effectivesolution.com/2010/09/08/human-anatomy-lungs/ 19

Περιγραφή: Υλοποίηση: Μια διαδικασία περιλαμβάνει κατευθυνόμενες, βήμα προς βήμα οδηγίες τις οποίες πρέπει να ακολουθήσει κάποιος προκειμένου να φέρει εις πέρας μια συγκεκριμένη ενέργεια ή να ολοκληρώσει μια ληφθείσα απόφαση (π.χ. οι βήμα προς βήμα οδηγίες για τη εκτέλεση ενός πειράματος, για την αντιμετώπιση μιας λάμπας που δεν λειτουργεί, κλπ). Για να οπτικοποιήσετε μια διαδικασία, χρησιμοποιείστε διαγράμματα ροής. Αυτός ο τύπος διαγράμματος δείχνει τα βήματα που πρέπει να εκτελεστούν ή/και τις αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν κατά την εκτέλεση του κάθε βήματος μιας διαδικασίας. Τα δεδομένα αναπαριστώνται σε κουτιά ή με εικόνες ενώ η ροή των δεδομένων αναπαρίσταται με βέλη ( 6) 6. Παράδειγμα διαγράμματος ροής διαδικασίας 6 Εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διαδοχικές αριθμημένες εικόνες, σε κάθε μια από τις οποίες απεικονίζονται βήμα-βήμα οι ενέργειες που πρέπει κάποιος να εκτελέσει. Σε αυτή την περίπτωση, κάθε εικόνα θα πρέπει να συνοδεύεται από ένα σύντομο κείμενο το οποίο αποσαφηνίζει τι ακριβώς είναι αυτό που εκτελείται στην εικόνα. 6 Flowchart. (26 Νοεμβρίου 2015). Ανακτήθηκε από: https://en.wikipedia.org/wiki/flowchart 20

Oδηγία 5η: Περιγραφή: Οπτικοποίηση διεργασιών Μια διεργασία αφορά μια ακολουθία από γεγονότα τα οποία περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο κάτι λειτουργεί. Για παράδειγμα μια διεργασία μπορεί να περιγράφει τον τρόπο λειτουργίας μιας επιχείρησης, του κύκλο του νερού, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, τον τρόπο παραγωγής αλουμινίου, κλπ. Υλοποίηση: Για να οπτικοποιήσετε μια διεργασία, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διαγράμματα ροής ( 7). 7. Παράδειγμα διαγράμματος ροής διεργασίας 7 Εκτός από διαγράμματα ροής, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και κυκλικά διαγράμματα, ιδιαίτερα όταν θέλετε να απεικονίσετε διάφορες φυσικές διεργασίες. Σε αυτή την περίπτωση, τα γεγονότα / συμβάντα που αποτελούν τη διεργασία συνδέονται μεταξύ τους με μια σειρά από βέλη τα οποία δηλώνουν μετατροπή / μεταβολή και εξέλιξη ( 8). 7 ConceptDraw. (26 Νοεμβρίου 2015). Ανακτήθηκε από: http://www.conceptdraw.com/how-to- Guide/picture/Workflow-diagram-Business.png 21

8. Παράδειγμα κυκλικού διαγράμματος διεργασίας 8 Oδηγία 6η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Οπτικοποίηση χρονικών ακολουθιών Μια χρονική ακολουθία δείχνει με γραμμικό τρόπο την εκδίπλωση και την πορεία / εξέλιξη μιας σειράς από γεγονότα / συμβάντα ή μεγέθη. Για να οπτικοποιήσετε την εξέλιξη μιας σειράς από γεγονότα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διαγράμματα στη μορφή χρονολογιών (timelines) τα οποία διανθίζονται από φωτογραφίες (π.χ. πινάκων ζωγραφικής, προτομών, κλπ) ή σκίτσα ( 9). Τα χρονολόγια παρουσιάζουν την αλληλουχία γεγονότων και συμβάντων στον χρόνο. Αυτή η αλληλουχία απεικονίζεται είτε προοπτικά (π.χ. μέσα από ένα πλάνο μελλοντικής οργάνωσης δραστηριοτήτων σε επίπεδο μηνών) ή αναδρομικά (π.χ. μέσω της απεικόνισης συγκεκριμένων περιόδων παρελθόντων ιστορικών γεγονότων). Η εξέλιξη της χρονικής σειράς γίνεται από αριστερά προς 8 Water Cycle. (26 Νοεμβρίου 2015). Ανακτήθηκε από: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/19/watercyclesummary.jpg 22

δεξιά. 9. Παράδειγμα χρονολογίου 9 Για να απεικονίσετε την εξέλιξη διαφόρων μεγεθών στο χρόνο, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε διαγράμματα γραμμής. Αυτός ο τύπος διαγράμματος σας επιτρέπει να οπτικοποιήσετε τις σχέσεις μεταξύ διαφόρων τμημάτων πληροφορίας μέσα από την αναπαράσταση μιας χρονικής σειράς με ένα μεγάλο αριθμό σημείων μέτρησης ( 10). 10. Παράδειγμα διαγράμματος γραμμής 10 9 What is history? (26 Νοεμβρίου 2015). Ανακτήθηκε από: https://community.dur.ac.uk/4schools.resources/history/timeline.htm 23

Μέρος Β: Προδιαγραφές Εκπαιδευτικής Αξιοποίησης 4. Προδιαγραφές Εκπαιδευτικής Αξιοποίησης ς Oδηγία 1η: Οπτική καθοδήγηση της ανάγνωσης της εικόνας Περιγραφή: Χρησιμοποιείστε στοιχεία σήμανσης τα οποία καθοδηγούν το διδασκόμενο στην αναγνώριση των σημαντικότερων τμημάτων μιας εικόνας. Οι διδασκόμενοι μαθαίνουν καλύτερα όταν η οργάνωση του περιεχομένου μιας εικόνας είναι εμφανής σε αυτούς μέσα από την παροχή στοιχείων τα οποία τους υποδεικνύουν πού να εστιάσουν την προσοχή τους (Mayer, 2009). Υλοποίηση: Η οπτική καθοδήγηση (visual cueing) μπορεί να γίνει με διάφορα στοιχεία όπως βέλη, κύκλους, έντονο περίγραμμα ενός απεικονιζόμενου στοιχείου, χρωματικές αντιθέσεις, κλπ. ( 11). 11. Παράδειγμα οπτικής καθοδήγησης 11 10 Present your data in a scatter chart or a line chart. (26 Νοεμβρίου 2015). Ανακτήθηκε από: https://support.office.com/en-us/article/present-your-data-in-a-scatter-chart-or-a-line-chart-4570a80f-599a- 4d6b-a155-104a9018b86e 11 Clark & Lyons (2003). More Than Just Eye Candy: Graphics for e-learning: Part 1. Ανακτήθηκε 26 Νοεμβρίου 2015 από: http://www.learningsolutionsmag.com/articles/332/more-than-just-eye-candygraphics-for-e-learningpart-1 24

Oδηγία 2η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Αποφυγή πολύπλοκων αναπαραστάσεων Χρησιμοποιείστε απλές αναπαραστάσεις που αναδεικνύουν τις βασικές σχέσεις τις οποίες θέλετε να τονίσετε και όχι λεπτομέρειες που αποσπούν την προσοχή (Mayer, 2009). Είναι σημαντικό ο διδασκόμενος να μπορεί να κατανοήσει το μήνυμα μιας εικόνας καταβάλλοντας τη λιγότερη νοητική προσπάθεια, χωρίς να αποσπάται η προσοχή του από στοιχεία τα οποία ενδεχομένως δεν έχουν καμία διδακτική αξία στο εκπαιδευτικό πλαίσιο στο οποίο χρησιμοποιείται μια εικόνα (π.χ. χρώμα, προοπτική, φωτορεαλιστική απεικόνιση, κλπ) Για να απλοποιήσετε το βαθμό πολυπλοκότητας μιας αναπαράστασης χρησιμοποιείστε σχήματα ή σκίτσα. Αυτός ο τύπος εικόνας, ανάλογα με το βαθμό αφαίρεσης που επιδιώκετε, σας επιτρέπει να μειώσετε σημαντικά τις λεπτομέρειες των διαφόρων αναπαριστάμενων στοιχείων προκειμένου να αναδείξετε συγκεκριμένες πτυχές ενός αντικειμένου, όπως π.χ. κάποια τμήματά του ή κάποιες λειτουργίες του. Τα αναδεικνυόμενα στην αναπαράσταση τμήματα, απεικονίζονται συνήθως με έντονα περιγράμματα ή έντονες χρωματικές διαβαθμίσεις ανάμεσα σε δύο χρώματα (π.χ. άσπρο-μαύρο) ( 12). 25

12. Παράδειγμα ανάδειξης της σημαντικής πληροφορίας μέσα από μια σχηματική αναπαράσταση 12 Oδηγία 3η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Γειτνίαση κειμένου και εικόνας Όταν μια πληροφορία η οποία παρέχεται από το συνδυασμό εικόνας και κειμένου δεν παρουσιάζεται ενοποιημένη, ο διδασκόμενος καταβάλλει μεγαλύτερη νοητική προσπάθεια προκειμένου να συνδέσει ο ίδιος την εικόνα και το κείμενο και να εξάγει το απαιτούμενο νόημα. Η ενσωμάτωση της εικόνας με το κείμενο μειώνει σημαντικά την καταβαλλόμενη νοητική προσπάθεια για κατανόηση του οπτικού μηνύματος (Mayer, 2009). Τοποθετήστε το κείμενο κοντά στο τμήμα της εικόνας στο οποίο αναφέρεται. Οι διδασκόμενοι κατανοούν καλύτερα το περιεχόμενο μιας εικόνας όταν τα διάφορα τμήματα που την αποτελούν ταυτοποιούνται ή περιγράφονται από λέξεις ή κείμενο το οποίο βρίσκεται πολύ κοντά σε αυτά. Στην εικόνα 13, ο τρόπος απεικόνισης που έχει υιοθετηθεί στην αριστερή πλευρά υποχρεώνει το διδασκόμενο να ενοποιήσει μόνος του τις πληροφορίες τόσο του σχήματος όσο και του κειμένου καταβάλλοντας σημαντική νοητική προσπάθεια. Αντίθετα, η ενοποίηση εικόνας και λέξεων την οποία κάνει η απεικόνιση στη δεξιά πλευρά της εικόνας, μειώνει αισθητά την καταβαλλόμενη προσπάθεια κατανόησης. 12 MVS. (26 Νοεμβρίου 2015). Ανακτήθηκε από: http://www.matthewsvolvosite.com/forums/viewtopic.php?f=1&t=61177 26

13. Παράδειγμα γειτνίασης κειμένου και εικόνας 13 Oδηγία 4η: Περιγραφή: Χρήση εικόνων ως προοργανωτών Ένας προοργανωτής (advance organizer) χρησιμοποιείται είτε για τη σύνδεση των προϋπαρχόντων γνώσεων των διδασκομένων με ένα νέο γνωστικό αντικείμενο ή/και για τον προσανατολισμό τους στα βασικά σημεία του γνωστικού αντικειμένου (Clark & Lyons, 2004). Υλοποίηση: Ως προοργανωτές μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πίνακες, εννοιολογικούς χάρτες, διαγράμματα ροής, κλπ. Στην εικόνα 14 μπορείτε να δείτε ένα παράδειγμα εικόνας η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως προοργανωτής σε ένα μάθημα το οποίο έχει ως αντικείμενο την ταξινομία των διδακτικών στόχων κατά τον Bloom. 13 Contiguity Principle: Keep Graphics & Related Text Together. (26 Νοεμβρίου 2015). Ανακτήθηκε από: https://community.articulate.com/articles/contiguity-principle-keep-graphics-related-text-together 27

14. Παράδειγμα προοργανωτή 14 Μέρος Γ: Τεχνικές Προδιαγραφές Οι ενότητες που ακολουθούν αφορούν τον Τεχνικό Ανάδοχο καθώς και τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους στην ανάπτυξη του ΨΕΥ από την έναρξη της δημιουργίας του μέχρι και την ολοκλήρωσή του σε θέματα τεχνικών προδιαγραφών. 5. Περιεχόμενο Τα αρχεία εικόνων διαχωρίζονται σε δύο κατηγορίες, στα ψηφιογραφικά (bitmap) και στα διανυσματικά (vector graphics). Ο διαχωρισμός τους γίνεται με βάση τον τρόπο που χρησιμοποιείται για την αναπαράστασή τους. Το αρχείο των ψηφιογραφικών εικόνων περιγράφεται ως ένα σύνολο εικονοστοιχείων συγκεκριμένου μεγέθους (καθορισμένου από την ανάλυση της εικόνας), το καθένα από τα οποία έχει καθορισμένο χρωματικό βάθος. Το αρχείο των διανυσματικών εικόνων περιγράφεται με αλγεβρικές διανυσματικές μεθόδους 14 Strategy #3: Cues, Questions, and Advance Organizers. (26 Νοεμβρίου 2015). Ανακτήθηκε από: https://elisephillips.files.wordpress.com/2012/08/bloomstaxonomy2.jpg 28

και έχει μικρό μέγεθος. Οι διανυσματικές εικόνες παρουσιάζουν μηδενικές απώλειες στην ποιότητά τους, όταν μεταβάλλονται τα χαρακτηριστικά τους (π.χ. σε στροφή ή σε αλλαγή διαστάσεων). 6. Πρότυπα και μορφότυποι Τα αποδεκτά πρότυπα και οι αντίστοιχοι μορφότυποι (καταλήξεις/επεκτάσεις) για την εικόνα είναι: JPEG2000. Συνιστά το διάδοχο του προτύπου JPEG και αποτελεί το προτεινόμενο πρότυπο για την εικόνα. Η διαφορά τους έγκειται στο ότι ο νέος τύπος παρέχει συμπίεση με καθόλου ή πολύ μικρή απώλεια πληροφορίας, με αποτέλεσμα η ποιότητα της εικόνας να μην υποβαθμίζεται, αλλά να προσεγγίζει την ποιότητα της εικόνας χωρίς συμπίεση. Επίσης, η κατά στρώματα δομή (διαφορετικής ανάλυσης) που υποστηρίζει το JPEG2000 μπορεί να εξαλείψει την ανάγκη για αποθήκευση πολλών αρχείων διαφορετικής ανάλυσης της ίδιας εικόνας. Είναι ιδανικό πρότυπο για την προβολή στο Διαδίκτυο μεγάλων σε όγκο και σύνθετων εικόνων, ωστόσο απαιτείται από τους χρήστες να εγκαταστήσουν τα αντίστοιχα πρόσθετα (plug-ins). Οι μορφότυποι (καταλήξεις/επεκτάσεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.jpeg/.jpg. JPEG (Joint Photographic Experts Group). Το JPEG είναι προτυποποιημένο κατά ISO και χρησιμοποιείται σε πολύ μεγάλη κλίμακα για τη μεταφορά και παρουσίαση εικόνων μέσω δικτύων με περιορισμένο εύρος ζώνης, όπως είναι το Διαδίκτυο, καθώς οι εικόνες JPEG δεν καταλαμβάνουν μεγάλο όγκο. Το πρότυπο αυτό αξιοποιεί τη συμπίεση με απώλεια πληροφορίας, με στόχο τη μείωση του όγκου του αρχείου εικόνας. Όλοι οι φυλλομετρητές ιστού (web browsers), καθώς και η μεγάλη πλειοψηφία εφαρμογών υπολογιστή υποστηρίζουν το εν λόγω πρότυπο. Τα αρχεία JPEG μπορούν να προκύψουν από αρχεία TIFF με τη βοήθεια λογισμικού επεξεργασίας εικόνας. Κάποιες ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές χρησιμοποιούν ένα τροποποιημένο τύπο αρχείων JPEG, το EXIF (η κατάληξη εξακολουθεί να είναι.jpg). Τα αρχεία αυτά είναι JPEG μαζί με τεχνικά μετα-δεδομένα τα οποία αποθηκεύονται απευθείας από τη 29

μηχανή στην επικεφαλίδα του αρχείου. Μερικά από αυτά είναι πολύ τυπικά, όπως η ημερομηνία, η ανάλυση, κλπ., αλλά υπάρχουν και κάποιες δυνατότητες που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως η σύνδεση με αρχείο ήχου, η καταγραφή της ακριβούς θέσης της μηχανής την ώρα της φωτογράφησης με χρήση GPS, κλπ. Οι μορφότυποι (καταλήξεις/επεκτάσεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.jpeg/.jpg. TIFF (Tagged Image File Format). Το πρότυπο αυτό είναι κατάλληλο για τη δημιουργία ψηφιακών εικόνων υψηλής ποιότητας. Τα αντίστοιχα αρχεία υποστηρίζουν συμπίεση χωρίς απώλεια πληροφορίας ή αποθηκεύονται χωρίς συμπίεση, επομένως καταλαμβάνουν μεγάλο όγκο. Κάθε σαρωτής και ψηφιακή φωτογραφική μηχανή μπορεί να παράγει αρχεία TIFF είτε απευθείας είτε ως επιλογή εξαγωγής της εικόνας στο λογισμικό που συνοδεύει τη συσκευή. Σύμφωνα με τις οδηγίες ψηφιοποίησης, το TIFF κρίνεται ως το πλέον κατάλληλο για την αποθήκευση των ψηφιακών αντιγράφων, εκτός και αν υπάρχουν σοβαροί και επαρκείς λόγοι που υπαγορεύουν την επιλογή διαφορετικού τύπου αρχείου. Η παρούσα έκδοση του TIFF είναι η 6.0. Οι μορφότυποι (καταλήξεις/επεκτάσεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.tif. BMP (Bitmap Picture). Το BMP συνιστά πρότυπο για την αποθήκευση των εικόνων που διαχωρίζονται σε μικρά ορατά τετραγωνάκια. Τα αρχεία BMP μπορούν να έχουν επεκτάσεις.bmp ή.dib ή.rle. Το βάθος του χρώματος σε αυτή τη μορφή μπορεί να είναι από 1 έως 48 bits ανά pixel, ενώ το μέγιστο μέγεθος εικόνας μπορεί να είναι 65535 Χ 65535 pixels. Στη μορφή BMP υπάρχει υποστήριξη συμπίεσης από τον αλγόριθμο RLE, αλλά πλέον υπάρχουν είδη αρχείων με μεγαλύτερη συμπίεση όπως PNG και GIF. Γι αυτό το λόγο τα αρχεία BMP χρησιμοποιούνται σπάνια στο Διαδίκτυο. Οι μορφότυποι (καταλήξεις/επεκτάσεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.bmp. EPS (Encapsulated PostScript). Το EPS είναι μια επέκταση μορφής αρχείου γραφικών PostScript που δημιούργησε η Adobe Systems Incorporated. Η μορφή EPS είναι μια μορφή υψηλής ανάλυσης που έχει βελτιστοποιηθεί για εκτύπωση από εκτυπωτές 30

PostScript. Εάν ένα γραφικό μορφής EPS εκτυπωθεί από οποιονδήποτε άλλο τύπο εκτυπωτή, τότε εκτυπώνεται μια έκδοση χαμηλότερης ανάλυσης του γραφικού. Τα αρχεία μορφής EPS έχουν επέκταση ονόματος αρχείου.eps. Οι μορφότυποι (καταλήξεις/επεκτάσεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.eps. PSD (Photoshop File). Τα αρχεία της Adobe Photoshop επεξεργάζονται κυρίως από το αντίστοιχο λογισμικό. Ωστόσο υπάρχουν αρκετές εφαρμογές που μπορούν να επεξεργαστούν αυτό το πρότυπο. Οι μορφότυποι (καταλήξεις/επεκτάσεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.psd. PNG (Portable Network Graphics). Το πρότυπο αυτό είναι ανοικτό. Σχεδιάστηκε με απώτερο στόχο την αντικατάσταση του προτύπου GIF. Χρησιμοποιεί συμπίεση χωρίς απώλεια πληροφορίας για τη μείωση του όγκου των ψηφιακών εικόνων. Τα αρχεία εικόνας τύπου PNG διαθέτουν μικρότερο μέγεθος από τα αντίστοιχα αρχεία τύπου GIF. Οι τελευταίες εκδόσεις των περισσότερων φυλλομετρητών ιστού υποστηρίζουν το πρότυπο και το ίδιο ισχύει με αρκετές εφαρμογές υπολογιστή. Τα αρχεία PNG μπορούν να προκύψουν από αρχεία TIFF με τη βοήθεια λογισμικού επεξεργασίας εικόνας. Οι μορφότυποι (καταλήξεις/επεκτάσεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.png. 7. Προδιαγραφές μέσου Οι εικόνες που θα περιέχονται στο ΨΕΥ θα πρέπει να πληρούν κάποιες προδιαγραφές που διασφαλίζουν την ποιότητα τους. Η ποιότητα των εικόνων διαφοροποιείται ανάλογα με τη σκοπιμότητα χρήσης της εκάστοτε εικόνας στο συγκεκριμένο ΨΕΥ, αλλά και ανάλογα με τον τρόπο διάθεσης. Οι εικόνες θα πρέπει να συμφωνούν με τα αποδεκτά πρότυπα και μορφότυπους που αναφέρονται στην Ενότητα 6 και να έχουν αναπτυχθεί με κάποιο από τα προτεινόμενα εργαλεία που αναφέρονται στην Ενότητα 10. Έτσι μπορούμε να θεωρήσουμε τις ακόλουθες προδιαγραφές για εικόνες που θα δοθούν σε CD/DVD: 31

γενικού τύπου. Είναι απλές εικόνες δίχως κάποιο συγκεκριμένο πληροφοριακό σκοπό, που στοχεύουν στη βελτίωση της συνολικής εικόνας του ΨΕΥ. Παράδειγμα μιας τέτοιας εικόνας είναι η προτομή του Πραξιτέλη συνοδευόμενη από μια αναφορά σε αυτόν. o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 300 dpi o Χρωματικό βάθος: 24bit o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Οι φωτογραφίες που περιέχονται στο ΨΕΥ, εάν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς στο ΨΕΥ και παρέχουν συγκεκριμένη εκπαιδευτική πληροφορία, όπως για παράδειγμα μια φωτογραφία του Παρθενώνα που περιέχεται σε ένα κεφάλαιο που αναλύει την αρχιτεκτονική δομή του μνημείου ή μια φωτογραφία ενός πίνακα ζωγραφικής, τότε απαιτείται να υπάρχει μεγαλύτερη ανάλυση ώστε οι λεπτομέρειες να είναι περισσότερο εμφανείς. o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 500 dpi o Χρωματικό βάθος: 24bit o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Εάν οι φωτογραφίες που περιέχονται στο ΨΕΥ δεν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς τότε μπορούν να θεωρηθούν ως «εικόνες γενικού τύπου». Σχήμα / Σκίτσο. Οι εικόνες που περιέχουν κάποιο σχήμα / σκίτσο, όπως για παράδειγμα έναν κύβο ή μια γελοιογραφία, θα πρέπει να έχουν: o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 300 dpi o Χρωματικό βάθος: 24bit o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Διάγραμμα. Οι εικόνες που περιέχουν διαγράμματα / γραφήματα, όπως για παράδειγμα μια εικόνα ενός τοπογραφικού με αναπαράσταση σημείων και αποστάσεων, θα πρέπει να έχουν: 32

o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 300 dpi o Χρωματικό βάθος: 24bit o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Χάρτης. Οι χάρτες που περιέχονται στο ΨΕΥ, εάν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς στο ΨΕΥ και παρέχουν συγκεκριμένη εκπαιδευτική πληροφορία, όπως για παράδειγμα ο οδικός χάρτης της Ελλάδας, τότε απαιτείται να έχουν μεγαλύτερη ανάλυση ώστε οι λεπτομέρειες να είναι περισσότερο εμφανείς. o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 500 dpi o Χρωματικό βάθος: 24bit o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Εάν οι χάρτες που περιέχονται στο ΨΕΥ δεν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς τότε μπορούν να θεωρηθούν ως «εικόνες γενικού τύπου». Στην περίπτωση διάθεσης των εικόνων μέσω του Διαδικτύου, η ταχύτητα φόρτωσης και μεταφοράς δεδομένων παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Για το λόγο αυτό οι προδιαγραφές μέσου για τις εικόνες διαμορφώνονται ως εξής: γενικού τύπου o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 150 dpi o Χρωματικό βάθος: 16bit o Χρώμα: Έγχρωμο o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Φωτογραφία o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 250 dpi o Χρωματικό βάθος: 16bit o Χρώμα: Έγχρωμο o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd 33

Εάν οι φωτογραφίες που περιέχονται στο ΨΕΥ δεν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς τότε μπορούν να θεωρηθούν ως «εικόνες γενικού τύπου». Σχήμα / Σκίτσο o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 150 dpi o Χρωματικό βάθος: 16bit o Χρώμα: Ασπρόμαυρο o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Διάγραμμα o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 150 dpi o Χρωματικό βάθος: 16bit o Χρώμα: Ασπρόμαυρο o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Χάρτης o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 250 dpi o Χρωματικό βάθος: 16bit o Χρώμα: Έγχρωμο o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Εάν οι χάρτες που περιέχονται στο ΨΕΥ δεν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς τότε μπορούν να θεωρηθούν ως «εικόνες γενικού τύπου». Επίσης, θα πρέπει να ισχύουν και οι εξής γενικές προδιαγραφές: Το τελικό αποτέλεσμα που θα παραδοθεί θα πρέπει να είναι σε ψηφιακή μορφή. Το τελικό αποτέλεσμα θα πρέπει να υποστηρίζεται από τουλάχιστον μια εφαρμογή δημιουργίας/επεξεργασίας εικόνας που διατίθεται δωρεάν στο διαδίκτυο ή παρέχεται στους εκπαιδευομένους από το ΕΑΠ. 34

Το περιβάλλον πρέπει να είναι συμβατό με το σύνολο των σύγχρονων λειτουργικών συστημάτων. Δηλαδή, θα πρέπει να είναι συμβατό με τα ακόλουθα λειτουργικά συστήματα: Windows XP/Vista/7, Linux και Μac OS. Ο Επιστήμονας-Δημιουργός πρέπει επίσης να συμπεριλάβει μέσα στο CD/DVD ή το flash drive που θα παραδώσει και όλα τα προγράμματα που απαιτούνται για τη δημιουργία/επεξεργασία εικόνας σε κάθε ένα από αυτά τα λειτουργικά συστήματα. 8. Παραδοτέα Τα παραδοτέα που θα συντελούν στη δημιουργία του τελικού αρχείου συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές παραδοτέων για το ψηφιακό υλικό που θα υλοποιηθεί, καθώς και με τις γενικές προδιαγραφές παραδοτέων που προσδιορίζονται στο έγγραφο «Λοιπές Προδιαγραφές Ανάπτυξης», που είναι κοινό για όλες τις κατηγορίες Ψηφιακού Υλικού. Παρακάτω ακολουθούν οι ενότητες που διαφοροποιούνται για το συγκεκριμένο ψηφιακό υλικό. 8.1 Αρχείο επιστημονικού περιεχομένου Ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να παραδώσει ένα αρχείο χωρισμένο σε ενότητες στο οποίο θα καταγράφει λεπτομέρειες για τη δημιουργία του ψηφιακού υλικού. Το αρχείο αυτό θα παραδοθεί στο Ε.Ε.Υ.Ε.Μ. σε 2 φάσεις. Στην πρώτη φάση, όπου θα φέρει τον αριθμό έκδοσης «1.0» και θα είναι ολοκληρωμένο κατά 30% και στη δεύτερη φάση όπου θα φέρει τον αριθμό «2.0» και θα είναι πλήρως ολοκληρωμένο. Το αρχείο αυτό θα περιέχει τις εξής ενότητες: «Περιγραφή», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να καταγράφει μία γενική περιγραφή για την εικόνα που θα δημιουργηθεί. «Βασικές Λεπτομέρειες», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα καταγράφει πληροφορίες σχετικές με την εικόνα, όπως είναι το μέγεθος του ζουμ, η φωτεινότητα, η αντίθεση, ο τόπος και ο χρόνος που έχει συλληφθεί/ληφθεί. «Δείκτες», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να καταγράφει πληροφορίες ευρετηρίου και θα ορίζει στον Τεχνικό Ανάδοχο πως να χωρίσει το 35

συνολικό περιεχόμενο της εικόνας σε λογικές ενότητες ή θέματα. Ο Τεχνικός Ανάδοχος ενδέχεται να μπορεί να υλοποιήσει αυτές τις λογικές ενότητες ή θέματα ως ξεχωριστές οθόνες. Το τελικό ψηφιακό υλικό θα πρέπει να έχει δυνατότητα προσπέλασης σύμφωνα με τα στοιχεία ευρετηρίου που περιγράφονται στην ενότητα αυτή. Για παράδειγμα, η μορφή του ευρετηρίου μπορεί να είναι: o Μάθημα_1: Περιλαμβάνει τις εικόνες που υπάρχουν στις ενότητες 1.1 έως και 1.2. o Μάθημα_2: Περιλαμβάνει τις εικόνες που υπάρχουν στις ενότητες 1.3 έως και 1.4. «Επιστημονικό περιεχόμενο», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός καταγράφει το κυρίως κείμενο που θα συντελεί στη δημιουργία των εικόνων. «Βιβλιογραφία», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να καταγράφει πληροφορίες σχετικά με τη βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία του συνολικού περιεχομένου της εικόνας. Η ενότητα αυτή θα πρέπει να εμφανίζεται στο περιβάλλον της εικόνας με τη μορφή κάποιας επιλογής (μενού, πλήκτρο ή χειριστήριο). «Λοιπά», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να καταγράφει διάφορες πληροφορίες προς τον Τεχνικό Ανάδοχο ή/και το ΕΕΥΕΜ, οι οποίες δεν μπορούν να καταγραφούν σε καμία από τις προηγούμενες ενότητες. 8.2 Αρχείο αρχικού σχεδιασμού Το αρχείο αυτό δημιουργείται από τον Επιστήμονα-Δημιουργό και περιέχει τις διάφορες πληροφορίες σχετικά με τον σχεδιασμό για τον συγκεκριμένο τύπο ψηφιακού υλικού. Επομένως το αρχείο αυτό χωρίζεται σε τρεις υποενότητες: Επιστημονικές απαιτήσεις, όπου ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα παράσχει πληροφορίες σχετικά με τον σχεδιασμό των διαφόρων μορφών εικόνας: o Αν η μορφή της εικόνας είναι φωτογραφία θα πρέπει να ορίζονται στο αρχείο αυτό διάφορες λεπτομέρειες για τη χωροταξία και την εμφάνιση σε ότι εμφανίζεται. 36

Για παράδειγμα: το φόντο, τα χρώματα που θα χρησιμοποιούνται, κλπ. o Αν η μορφή της εικόνας είναι διάγραμμα θα πρέπει να ορίζονται στο αρχείο αυτό διάφορες λεπτομέρειες για τη χωροταξία και την εμφάνιση σε ότι εμφανίζεται. Για παράδειγμα: το φόντο, τα χρώματα που θα χρησιμοποιούνται, η κλίμακα που θα χρησιμοποιηθεί, κλπ. o Αν η μορφή της εικόνας είναι σχήμα/σκίτσο θα πρέπει να ορίζονται στο αρχείο αυτό διάφορες λεπτομέρειες για τη χωροταξία και την εμφάνιση σε ότι εμφανίζεται. Για παράδειγμα: το φόντο, τα χρώματα που θα χρησιμοποιούνται, κλπ. o Αν η μορφή της εικόνας είναι χάρτης θα πρέπει να ορίζονται στο αρχείο αυτό διάφορες λεπτομέρειες για τη χωροταξία και την εμφάνιση σε ότι εμφανίζεται. Για παράδειγμα: το φόντο, τα χρώματα που θα χρησιμοποιούνται, η επιλεγμένη κλίμακα, κλπ. Τεχνικές απαιτήσεις, όπου ο Τεχνικός Ανάδοχος καταγράφει επιπρόσθετες πληροφορίες ή προδιαγραφές τεχνικού περιεχομένου οι οποίες συμπληρώνουν τις υπάρχουσες απαιτήσεις που έχουν ήδη τεθεί από τον Επιστήμονα-Δημιουργό. Σενάριο υλοποίησης, όπου ο Επιστήμονας-Δημιουργός καταγράφει το χρονοδιάγραμμα που υπολογίζει να τηρηθεί από τον ίδιο, τους συνεργάτες του και τον Τεχνικό Ανάδοχο για κάθε στάδιο ανάπτυξης μέχρι την ολοκλήρωση των παραδοτέων του χωρίς όμως να υπερβαίνει τις καταληκτικές ημερομηνίες που έχουν καθοριστεί από τη σύμβαση. 9. Τεχνικές δεξιότητες συντελεστών Οι Τεχνικοί Ανάδοχοι που θα αναλάβουν τη λήψη εικόνων και την επεξεργασία εικονογραφημένου υλικού θα πρέπει να διαθέτουν: 1. εμπειρία σε αναλογικά μέσα λήψης εικόνων. 37

2. εμπειρία σε ψηφιακά συστήματα λήψης εικόνων και επεξεργασίας εικόνων σε H/Y. 3. προηγούμενη εμπειρία σε ψηφιοποίηση αναλογικού φωτογραφικού υλικού. 4. Καλή γνώση χειρισμού του Adobe Photoshop CS5 Extended, που αναφέρεται στην Ενότητα 10. 10. Προτεινόμενα εργαλεία Τα εργαλεία που προτείνονται για τη δημιουργία/επεξεργασία εικόνων είναι τα ακόλουθα: Adobe Photoshop CS5 Extended. Αποτελεί το προτεινόμενο λογισμικό επεξεργασίας εικόνων. Το Adobe Photoshop είναι ένα από τα πιο γνωστά προγράμματα επεξεργασίας εικόνας. Στα πλεονεκτήματα του προγράμματος είναι η μεγάλη βιβλιογραφία στα ελληνικά και οι πολλές εταιρίες που φτιάχνουν πρόσθετες δυνατότητες. Gimp. Πρόγραμμα επεξεργασίας εικόνων, αρκετών δυνατοτήτων και με δωρεάν διάθεση. Δημιουργήθηκε το 1995 για Linux χρήστες και το 1998 και για Mac OS. Οι τελευταίες εκδόσεις του είναι συμβατές με όλα τα λειτουργικά συστήματα. 11. Οδηγίες/κανόνες «καλής» εκπαιδευτικής εφαρμογής Οι κανόνες που αναφέρονται στην ενότητα αυτή είναι στα πλαίσια ελέγχου από τον ειδικό στη ΜΕΑ και τον Κριτικό Αναγνώστη. 11.1 Κανόνες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν οι προδιαγραφές ανάπτυξης και σχεδιασμού για το πολυμορφικό εκπαιδευτικό υλικό που προτείνονται από τους Λιοναράκη και West (Λιοναράκης, 2001α). Το εκπαιδευτικό υλικό στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση πρέπει να ικανοποιεί ορισμένες απαιτήσεις: Βασικότερη απαίτηση είναι να μπορούν οι σπουδαστές να μαθαίνουν απ αυτό με όσο λιγότερη βοήθεια από τους εκπαιδευτές (Ματραλής, 1999, σ. 48). 38

Θα πρέπει να εμπεριέχει τα κατάλληλα στοιχεία που θα εξασφαλίζουν σε μεγάλο βαθμό διδακτικές λειτουργίες όπως η καθοδήγηση του σπουδαστή στη μελέτη του, η ενίσχυση της αλληλεπίδρασης του σπουδαστή με το υλικό, οι επεξηγήσεις, η αξιολόγηση και η ενθάρρυνση. Οι απαιτήσεις αυτές υπαγορεύουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού υλικού, στα οποία περιλαμβάνονται συμβουλές για τη μελέτη, καθορισμός στόχων στην αρχή και σύνοψη στο τέλος κάθε ενότητας, δραστηριότητες με στόχο τον προβληματισμό και την εμβάθυνση, κατατετμημένη παρουσίαση της ύλης, απλή γλώσσα και φιλικό ύφος. Ενδεικτικά μερικοί γενικοί στόχοι που πρέπει να τεθούν για το σχεδιασμό του εκπαιδευτικού υλικού για εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι οι ακόλουθοι (Ματσιώλα, κ. συν., 2001): Η ανάπτυξη ικανότητας πρόσβασης σε μαθησιακό υλικό από απόσταση και η δυνατότητα κατανόησής του. Η προσφορά ενός ευχάριστου και φιλικού «μαθητοκεντρικού» περιβάλλοντος μάθησης που θα σέβεται τις ιδιαιτερότητες και προτιμήσεις των φοιτητών, όπου θα υπάρχει και τεχνική υποστήριξη, για να μην αποτελέσει η χρήση της τεχνολογίας εμπόδιο στην εκμάθηση του μαθήματος. Η ενίσχυση της αυτονόμησης του εκπαιδευόμενου τόσο σε επίπεδο επικοινωνίας όσο και σε επίπεδο ανάπτυξης τεχνικών και μεθόδων. Η προώθηση μίας νέας μορφής ηλεκτρονικής επικοινωνίας εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενων. Η εξοικείωση του εκπαιδευόμενου με τη χρήση των νέων τεχνολογιών. 11.2 Γενικοί κανόνες εκπαίδευσης Η εικόνα θα πρέπει να ακολουθεί τους παρακάτω κανόνες: Κάθε εικόνα θα πρέπει να έχει όνομα αντιπροσωπευτικό του περιεχομένου της. Κάθε εικόνα, οποιασδήποτε μορφής, θα πρέπει να είναι καθαρή, όχι θολή ώστε να διακρίνονται σε πολύ καλό βαθμό αυτά που περιέχει. 39

12. Ενδεικτική βιβλιογραφία Ξενόγλωσση Adobe Dreamweaver (13 Ιουλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.adobe.com/products/dreamweaver/ Articulate (22 Ιουλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.articulate.com/ Audacity (27 Ιουλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://audacity.sourceforge.net/ Clark R.C. & Lyons C. (2004). Graphics for Learning: Proven Guidelines for Planning, Designing, and Evaluating Visuals in Training Materials. Jossey-Bass Pfeiffer, San Francisco. DokuWiki. (26 Ιουνίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.dokuwiki.org/dokuwiki EEYEM Media Wiki (4 Δεκεμβρίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://eeyempilot.eap.gr/mediawiki/index.php?title=wiki_example&useskin=eapset Extensible Markup Language (XML) 1.0 (Fifth Edition) (13 Ιουλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.w3.org/tr/rec-xml/ Gadget life. (3 Μαΐου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.gadgetlife.gr/displayitm1.asp?itmid=2902 GIMP (27 Ιουλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.gimp.org/ Horn, R. E. (1989) Mapping Hypertext: Analysis, Linkage, and Display of Knowledge for the Next Generation of On-line Text and Graphics. Lexington MA, The Lexington Institute. Hot Potatoes (22 Ιουλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://hotpot.uvic.ca/ HTML5. A vocabulary and associated APIs for HTML and XHTML (20 Μαρτίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.w3.org/tr/html5/. Mayer, R. E. (2009). Multimedia learning (2nd edition). New York: Cambridge University Press. Media Wiki. (3 Μαΐου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.mediawiki.org/wiki/how_does_mediawiki_work%3f/el Mohan, B. (1986). Language and content. Reading, MA: Addison-Wesley. 40

Ogg Vorbis. (3 Μαΐου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.vorbis.com/ Portable Network Graphics (PNG) Specification (Second Edition) (12 Απριλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.w3.org/tr/png/ Terminal equipment and protocols for telematics services. (12 Απριλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.w3.org/graphics/jpeg/itu-t81.pdf The HTML Editor (13 Ιουλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.coffeecup.com/htmleditor/ TIFF. Revision 6.0. (20 Μαρτίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://partners.adobe.com/public/developer/en/tiff/tiff6.pdf Vorbis. (3 Μαΐου 2011). Ανακτήθηκε από: http://en.wikipedia.org/wiki/vorbis Wavepad (27 Ιουλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.nch.com.au/wavepad/ XHTML 2.0. (20 Μαρτίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.w3.org/tr/xhtml2/ Ελληνόγλωσση Διάγραμμα. (12 Απριλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://el.wikipedia.org/wiki/διάγραμμα. (12 Απριλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://el.wikipedia.org/wiki/ Ευκρίνεια εικόνας. (3 Μαΐου 2011). Ανακτήθηκε από: http://www.intelligence.tuc.gr/~petrakis/courses/computervision/color.pdf Ευρετική αξιολόγηση. (26 Ιουνίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://webomada6.wikispaces.com/ 3.+ΕΥΡΕΤΙΚΗ+ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Τυπικοί ευρετικοί κανόνες ευχρηστίας (26 Ιουνίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://users.sch.gr/tgiakoum/epimorfosi/soft.html Φωτογραφία. (12 Απριλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://el.wikipedia.org/wiki/φωτογραφία Χάρτης. (12 Απριλίου 2011). Ανακτήθηκε από: http://el.wikipedia.org/wiki/χάρτης 41

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο