Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές

Project1:Layout 1 3/23/2012 3:38 PM Page 1

Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές

Π. Ε. Πετράκης Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές

Συγγραφέας Π.Ε. Πετράκης Επιστημονικός συνεργάτης Π. Κωστής Ηλεκτρονική σελιδοποίηση και σχεδιασμός εξωφύλλου Σ. Ζαχαρόγιαννη Εκδότης Quaestor Μονοπρόσωπη Ε.Π.Ε. ΙSBN: 978-960-99388-3-9 Copyright 2011, Quaestor Μονοπρόσωπη Ε.Π.Ε., Αθήνα 2011 Η κατά οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγή, δημοσίευση ή χρησιμοποίηση όλου ή μερών του βιβλίου αυτού, απαγορεύεται χωρίς την έγγραφη έγκριση του συγγραφέα.

Περιεχόμενα Εισαγωγή: Η ευθύνη της γνώσης, οι προκλήσεις, οι απαντήσεις και το βιβλίο 1 Κεφάλαιο 1: Ο μεταβαλλόμενος κόσμος και η Ελληνική οικονομία πριν την κρίση 11 1.1 Οι βασικές πηγές της μεγέθυνσης 12 1.2 Το «ανερμήνευτο μέρος» της μεγέθυνσης. Οι παράγοντες διαμόρφωσης του συνολικού παράγοντα παραγωγικότητας 15 1.3 Μικρές ανοιχτές οικονομίες και ανάπτυξη 17 1.4 Οι βασικές παγκόσμιες οικονομικές μεταβολές 17 1.5 Η νομισματική οικονομία 24 1.6 Οι πληθυσμιακές ροές 25 1.7 Τεχνολογία και καινοτομία 28 1.8 Ενέργεια και κλιματική αλλαγή 31 1.9 Η διαμόρφωση της εθνικής δύναμης 34 1.10 Η Ν.Α. Ευρώπη και η Ελλάδα 37 Βιβλιογραφία 40 Κεφάλαιο 2: Η μεγέθυνση πριν την κρίση στην Ελληνική οικονομία 43 2.1 Η μεγέθυνση στην Ελληνική οικονομία 44 2.2 Η χρηματοδότηση της μεγέθυνσης και του πλούτου 47 2.3 Η παραγωγή και το εισόδημα 50 2.4 Οι καταναλωτικές δαπάνες 52 2.5 Εισαγωγές, εξαγωγές και το ισοζύγιο πληρωμών 53 2.6 Ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα 56 2.7 Μεγέθυνση και ζήτηση στην Ελληνική οικονομία 62 2.8 Το μέγεθος της παραοικονομίας και οι επιπτώσεις της 63 2.9 Η επιχειρηματικότητα 69 Βιβλιογραφία 75 Κεφάλαιο 3: Το ερωτηματικό της ανάπτυξης 77 3.1 Το ζήτημα της ανθρώπινης ανάπτυξης 77 3.2 Ο έλεγχος της σύγκλισης της Ελληνικής οικονομίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση 84 3.3 Το ερώτημα της ποιότητας ζωής και της ανάπτυξης 91 Βιβλιογραφία 93

Κεφάλαιο 4: Ανθρώπινο κεφάλαιο: Εκπαίδευση, καινοτομία και υγεία 95 4.1 Η ποσοτική διάσταση της εκπαίδευσης 95 4.2 Τα ποιοτικά αποτελέσματα του εκπαιδευτικού συστήματος 99 4.3 Εκπαίδευση και αγορά εργασίας 108 4.4 Η σχέση έρευνας και καινοτομίας ως σοβαρό πρόβλημα στο Ελληνικό 112 εκπαιδευτικό σύστημα 4.5 Η χρηματοδότηση της παιδείας 114 4.6 Σύνοψη των προβλημάτων του Ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος 119 4.7 Η αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού 120 4.8 Καινοτομική δραστηριότητα των επιχειρήσεων 124 4.9 Η υγεία του πληθυσμού 132 Βιβλιογραφία 136 Κεφάλαιο 5: Πολιτισμικές αξίες, στερεότυπα και ιστορική εξέλιξη 139 5.1 Η εξέλιξη της Ελληνικής οικονομίας 140 5.2 Κίνδυνος, χρόνος δέσμευσης των επενδυτικών κεφαλαίων και παραγωγικό 147 πρότυπο στην Ελληνική οικονομία 5.3 Πολιτισμικές αξίες και στερεότυπα 148 5.4 Εμπειρικές ενδείξεις για την ιεράρχηση των πολιτισμικών αξιών 152 5.5 Το κοινωνικό κεφάλαιο 156 5.6 Ο ρόλος των οικογενειακών δικτύων στην Ελληνική κοινωνία 160 5.7 Οι οικονομικές και κοινωνικές αντανακλάσεις του πολιτισμικού μοντέλου 162 5.7.1 Η βασική περιγραφή του υποδείγματος 162 5.7.2 Ο χρονικός προσανατολισμός και η αντιμετώπιση του μέλλοντος 163 5.7.3 Η αυτοαπασχόληση και η παραοικονομία 164 Βιβλιογραφία 168 Κεφάλαιο 6: Οι ιδιόμορφοι οικονομικοί θεσμοί 171 6.1 Τα χαρακτηριστικά των συναλλαγών 172 6.1.1 Τα φανερά κόστη συναλλαγών 173 6.1.2 Τα μη φανερά κόστη συναλλαγών και η επιχειρηματική ανάπτυξη 174 6.1.3 Τα μη φανερά κόστη συναλλαγών και η διαφθορά 177 6.2 Τα δικαιώματα ιδιοκτησίας 178 6.3 H ολιγοπωλιακή κατάσταση στην Ελλάδα 183 6.4 Ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις 185 6.5 Η διάρθρωση του χρηματοοικονομικού συστήματος: Τράπεζες ή 189 χρηματαγορές; 6.6 Βασικά χαρακτηριστικά του Ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος 193 6.7 Το φορολογικό και το ασφαλιστικό σύστημα 196 6.7.1 Η διάρθρωση του φορολογικού συστήματος 200 6.7.2 Οργάνωση και λειτουργία των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης 203 6.8 Το ασφαλιστικό σύστημα στην Ελληνική οικονομία 204 Βιβλιογραφία 208

Κεφάλαιο 7: Οι πολιτικοί θεσμοί και η κατανομή του εισοδήματος 211 7.1 Πολιτικοί θεσμοί στην Ελλάδα 212 7.2 Η ποιότητα των πολιτικών θεσμών 218 7.3 Μέγεθος δημόσιου τομέα και αποτελεσματικότητα 219 7.4 Η γραφειοκρατία 221 7.5 Οι δημόσιες επιχειρήσεις 226 7.6 Η επιρροή του κράτους στη λειτουργία της οικονομίας και της κοινωνίας 229 7.7 Οι ομάδες πίεσης στην Ελληνική κοινωνία 231 7.7.1 Οι επαγγελματικές οργανώσεις 232 7.7.2 Ενώσεις ελεύθερων επαγγελματιών 235 7.7.3 Οι εργατικές ενώσεις 238 7.7.4 Οι αγρότες 242 7.7.5 Οι συνταξιούχοι 243 7.7.6 Οι άνεργοι 243 7.8 Οι πολιτικοί θεσμοί και η διανομή του εισοδήματος 244 7.8.1 Η διανομή του εισοδήματος 244 7.8.2 Αναδιανομή του εισοδήματος 247 7.8.3 Βασικά χαρακτηριστικά της φτώχειας στην Ελλάδα 248 Βιβλιογραφία 251 Κεφάλαιο 8: Τα ανθρώπινα κίνητρα 255 8.1 Κίνητρα και οικονομικό αποτέλεσμα 255 8.2 Η διαμόρφωση των κινήτρων 258 8.3 Η επίδραση των πολιτισμικών στερεοτύπων στη διαμόρφωση των κινήτρων 259 8.4 Οι βασικοί μηχανισμοί των κινήτρων 261 8.5 Κίνητρα και επιχειρηματική συμπεριφορά 264 8.6 Η σημασία της διάρκειας δέσμευσης των επενδυτικών κεφαλαίων και η 265 ανάληψη κινδύνου 8.7 Ψυχολογικές ανάγκες και κίνητρα 271 8.8 Οι αποδόσεις των επενδύσεων σε ανθρώπινο κεφάλαιο 272 8.9 Κίνητρα και οικονομικοί θεσμοί 279 8.9.1 Το χρηματοπιστωτικό σύστημα 279 8.9.2 Χρηματοπιστωτικό σύστημα, κρίση και κίνητρα των 280 χρηματοοικονομικών διαχειριστών 8.9.3 Το φορολογικό σύστημα 281 8.9.4 Το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης 282 8.9.5 Παράλληλη οικονομία και κίνητρα 283 8.9.6 Κίνητρα και απόδοση κεφαλαίου 287 8.10 Κίνητρα και επιχειρηματική δραστηριότητα 289 Βιβλιογραφία 293

Κεφάλαιο 9: Η κρίση του 2008-2010 και το Οικονομικό Πρόγραμμα 295 Σταθερότητας 9.1 Πρόσφατες χρηματοοικονομικές κρίσεις της παγκόσμιας οικονομίας 296 9.2 Η κρίση του 2008 και η πραγματική παγκόσμια οικονομία 297 9.3 Η κρίση του 2008 και η Ελληνική οικονομία 302 9.4 Οι χρονικές φάσεις της κρίσης 307 9.5 Οι εσωτερικές συνθήκες της κρίσης 314 9.5.1 Το δημόσιο χρέος και η λήξη του 314 9.5.2 Τα spreads 317 9.5.3 Τα Credit Default Swaps 317 9.5.4 Οι τρεις οίκοι αξιολόγησης 319 9.5.5 Το πρόβλημα του χρηματοπιστωτικού συστήματος 320 9.5.6 Ο δημόσιος δανεισμός 324 9.6 Οι εξωτερικές συνθήκες της κρίσης 326 9.7 Η δημιουργία του ΕΜΣ και η ένταξη της Ελληνικής οικονομίας σε αυτόν 330 9.7.1 Μέτρα Δεκεμβρίου 2009 (Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης, 330 ΠΣΑ) 9.7.2 Μάρτιος 2010: Το αποτέλεσμα των επιθετικών πιέσεων των αγορών 331 και οι διορθωτικές - συμπληρωματικές αποφάσεις της Ελληνικής κυβέρνησης 9.7.3 Μάιος 2010: Ένταξη στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης 332 9.8 Η πορεία των οικονομιών: Η μη ισόρροπη επανάκαμψη και οι παγκόσμιες 334 ανισορροπίες Βιβλιογραφία 338 Κεφάλαιο 10: Οι βαθύτερες αιτίες του Ελληνικού οικονομικού και 339 κοινωνικού προβλήματος 10.1 Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του θεσμικού υποβάθρου 341 10.1.1 Το πολιτισμικό υπόβαθρο και η σημασία του 343 10.1.2 Η συσκότιση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας 346 10.1.3 Οι πολιτικοί θεσμοί ως προσδιοριστικός παράγοντας για την 348 αναδιοργάνωση των οικονομικών θεσμών 10.2 Οι κοινοί πόροι ως η κύρια πηγή πλούτου 351 10.3 Ο ηθικός κίνδυνος στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και η θεσμική 353 αδυναμία στην Ε.Ε. 10.4 Η μακροχρόνια κοινωνική επιλογή της διεύρυνσης του δημόσιου τομέα ως 358 μέσο απορρόφησης του πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού 10.5 Η συστηματική ύπαρξη υψηλών επιπέδου κινδύνου στην Ελληνική 360 κοινωνία και οικονομία Βιβλιογραφία 361

Κεφάλαιο 11: Η Ελληνική Οικονομία και η κρίση 363 11.1 Η κοινωνική αντίληψη της κρίσης 363 11.2 Η μεσο-μακροπρόθεσμη οπτική στη διεθνή και την Ευρωπαϊκή Οικονομία 367 11.3 Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, μεγέθυνση και προσαρμογή 377 11.4 Το κλασικό και το ιδιόμορφο υπόδειγμα αγοράς, η κρίση και το 380 Οικονομικό Πρόγραμμα Προσαρμογής (ΟΠΠ) 11.5 Το οικονομικό πρόγραμμα προσαρμογής, η πολιτική και η διανομή του 394 εισοδήματος 11.6 Οικονομικό Πρόγραμμα Προσαρμογής, πολιτισμικό υπόβαθρο, κίνητρα, 397 κοινωνικό κεφάλαιο και επιχειρηματικό κεφάλαιο Βιβλιογραφία 400 Κεφάλαιο 12: Η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων της 401 Οικονομικής Προσαρμογής 12.1 Η δημοσιονομική προσαρμογή και οι εξελίξεις στην πραγματική οικονομία 401 12.2 Οι διαρθρωτικές παρεμβάσεις 415 12.3 Χρηματοπιστωτικό σύστημα και πραγματική οικονομία 422 12.4 Εκπαίδευση και καινοτομία 429 12.5 Η λειτουργικότητα της υπόθεσης εργασίας του ΟΠΠ 432 Βιβλιογραφία 436 Κεφάλαιο 13: Η μεσο-μακροπρόθεσμη προοπτική στην Ελληνική 437 οικονομία 13.1 Η μεσο-μακροπρόθεσμη οπτική στην Ελληνική οικονομία και οι πηγές της 437 νέας μεγέθυνσης 13.2 Η σχέση των βασικών παραγόντων μεγέθυνσης και των υπολοίπων 446 παραγόντων (TFP) 13.3 Η υπέρβαση της τάσης 452 13.3.1 Οι πολιτικές προϋποθέσεις 453 13.3.2 Οι προδιαγραφές του αναπτυξιακού μοντέλου 455 13.4 Στόχος, μέσα και χρονική αποτελεσματικότητα για τη θετική υπέρβαση της 458 αναπτυξιακής τάσης 13.4.1 Οι στόχοι του αναπτυξιακού μοντέλου 458 13.4.2 Τα μέσα εφαρμογής του αναπτυξιακού μοντέλου 464 Βιβλιογραφία 468 Παράρτημα: Μία τομεακή πρόταση για την αναπτυξιακή δυναμική στην 471 Ελληνική Οικονομία: Κλιματική αλλαγή, γήρανση πληθυσμού, τουρισμός, πολιτισμός 1. Γεωφυσικές συνιστώσες της μακροπρόθεσμης εξέλιξης στην Ελληνική 472 οικονομία 1.1 Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της 472 1.2 Η γήρανση του πληθυσμού 473 2. Ο τουριστικός τομέας και η Ελληνική οικονομία 475 3. Ο παραγωγικός τομέας του πολιτισμού 481 4. Η υγεία 486 Βιβλιογραφία 489