ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ & ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ι. ΣΤΑΔΙΟ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ιι. ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ιιι. ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ
ι. ΣΤΑΔΙΟ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ α. Αρχειακή έρευνα β. Βιβλιογραφική έρευνα γ. Έρευνα πεδίου
α. Αρχειακή έρευνα Αναζήτηση συμβολαίων, χαρτών, αεροφωτογραφιών, σχεδίων, φωτογραφικών ντοκουμέντων και κάθε αλλού στοιχείου που τεκμηριώνει την αρχιτεκτονική δημιουργία και την ιστορική της εξέλιξη σε αρχεία δημόσιων υπηρεσιών και άλλων φορέων όπως: Υποθηκοφυλακείο, αρχείο πολεοδομίας και αλλά ιστορικά αρχεία
β. Βιβλιογραφική έρευνα Δημοσιευμένα στοιχεία για το κτίριο και την ευρύτερη περιοχή καθώς και επιστημονικές μελέτες ανάλυσης της μορφολογίας, της τυπολογίας, και της κατασκευαστικής δομής που παρουσιάζει το υπό εξέταση κτίριο
γ. Έρευνα πεδίου 1. Σχεδιαστική τεκμηρίωση (αποτύπωση) 2. Φωτογραφική τεκμηρίωση 3. Σύνταξη δελτίων χώρων 4. Προσωπικές συνεντεύξεις
1. Σχεδιαστική τεκμηρίωση (αποτύπωση) -Αρχιτεκτονική αποτύπωση κτιρίου (κατόψεις, όψεις, τομές) -Αποτύπωση φέροντος οργανισμού (κατακόρυφα φέροντα στοιχεία, οριζόντια φέροντα στοιχεία) -Αποτύπωση λεπτομερειών (κλιμακοστάσιο, παράθυρα, πόρτες, κιγκλιδώματα, μορφολογικές & κατασκευαστικές λεπτομέρειες)
2. Φωτογραφική τεκμηρίωση Γενικές λήψεις των όψεων του κτιρίου και χαρακτηριστικών μορφολογικών στοιχείων, συστηματική φωτογράφηση των εσωτερικών χωρών. Οι φωτογραφίες συνοδεύονται με σκαριφήματα όπου επισημαίνονται η θέση και η κατεύθυνση της κάθε λήψης
3. Σύνταξη δελτίων χώρων αναλυτική καταγραφή των υλικών δομής, των στοιχείων επικάλυψης και των φθορών τους καθώς και του λειτουργικού εξοπλισμού κάθε χώρου του κτιρίου
5. Προσωπικές συνεντεύξεις ιδιοκτητών, χρηστών του κτιρίου και περιοίκων για συλλογή στοιχείων
ι. ΣΤΑΔΙΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ α. Ιστορική ανάλυση β. Αρχιτεκτονική ανάλυση γ. Κατασκευαστική ανάλυση
α. Ιστορική ανάλυση 1. Ιστορικά περιοχής 2. Ιστορικό κτιρίου
1. Ιστορικά περιοχής Εξετάζουμε τη διαχρονική εξέλιξη του χαρακτήρα της περιοχής από πλευράς πολεοδομικής συγκρότησης, κυρίαρχων χρήσεων, τυπολογίας και κατασκευαστικών μεθόδων των κτιρίων, της ταυτότητας των κατοίκων (εθνικότητα, κοινωνική τάξη, παραγωγική δραστηριότητα, μορφωτικό επίπεδο) και γενικότερα τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της περιοχής. Η ιστορική συγκυρία επηρεάζει τα δεδομένα του χώρου και κατ επέκταση του ίδιου του προς ανάλυση κτιρίου. Αλλαγές των κυρίαρχων χρήσεων γης, τουπολεοδομικούιστού, των φυλετικών χαρακτηριστικών και της κοινωνικής τάξης των κατοίκων και της οικονομίας της περιοχής επηρεάζουν άμεσα το ίδιο το κτίριο την υλική του υπόσταση και την ιστορική διαδρομή του
2. Ιστορικό κτιρίου Προσδιορίζουμε τη χρονολογία κατασκευής του κτιρίου και τη χρήση την οποία προγραμματίσθηκε να εξυπηρετεί. Αναφέρονται όλα τα στοιχεία για την ιδιοκτησία, τον προγραμματισμό και τις συνθήκες ανοικοδόμησης του μέχρι τη στιγμή της οριστικής του διαμόρφωσης. Στη συνέχεια αναφέρουμε τις τροποποιήσεις, προσθήκες, μετατροπές, διαιρέσεις ή συνενώσεις κτισμάτων - οικοπέδων, μεταβολές χρήσης, επεμβάσεις αποκατάστασης που πιθανόν πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του κτιρίου σε συνδυασμό με την ιστορική συγκυρία που τις δημιούργησε. (π.χ. αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος, σεισμός, πυρκαγιά, εμπόλεμη κατάσταση, τροποποίηση ρυμοτομικού σχεδίου κ.α.)
β. Αρχιτεκτονική ανάλυση 1.Η θέση του κτιρίου και η σχέση με το περιβάλλον του 2.Περιγραφή κτιρίου γενικά χαρακτηριστικά, λειτουργική διάρθρωση 3.Οικοδομικές φάσεις κτιρίου 4.Μορφολογική ανάλυση 5.Τυπολογική ανάλυση
1.Η θέση του κτιρίου & η σχέση με το περιβάλλον του Εξετάζεται η θέση του κτιρίου στο οικόπεδο, η σχέσητουμετο δρόμο και τα διπλανά κτίσματα (σε επαφή ή σε απόσταση), ο χαρακτήρας του αύλειου χώρου με τα βοηθητικά κτίσματα που πιθανόν εμπεριέχει, η σχέση των υψών του υπό μελέτη κτιρίου με τους γύρω κτιριακούς όγκους.
2.Περιγραφή κτιρίου γενικά χαρακτηριστικά, λειτουργική διάρθρωση Αναφορά στη γεωμετρία της κάτοψης: (ορθογώνιο, σχήματος Γ, σχήματος Τ, ακανόνιστου σχήματος), τον αριθμό ορόφων, τον τρόπο επιστέγασης και τις γενικές διαστάσεις του κτιριακού όγκου. Όσον αφορά τη λειτουργική περιγραφή του κτιρίου ξεκινάμε με τον τρόπο προσπέλασης, τη θέση της εισόδου και του κλιμακοστάσιου, που εξασφαλίζει την κατακόρυφη επικοινωνία, και συνεχίζουμε με την περιγραφή της διαρρύθμισης των χωρών κάθε ιδιοκτησίας ανά επίπεδο. Καλό είναι στην περιγραφή να ακολουθείται κάποιος κανόνας από κάτω προς τα πάνω όσον αφορά τα επίπεδα (εξαιρείται το υπόγειο, τελευταίο) και δεξιόστροφα στην περιγραφή των χωρών κάθε επιπέδου.
3.Οικοδομικές φάσεις κτιρίου Επισημαίνονται επακριβώς όλες οι εργασίες που επέφεραν μεταβολές στη φυσική και λειτουργική υπόσταση του κτιρίου. Οι αλλαγές αυτές συνήθως εξυπηρετούν κάποιο συγκεκριμένο σκοπό όπως για παράδειγμα αλλαγή χρήσης από κατοικία σε χώρο διασκέδασης. Οι τροποποιήσεις που πραγματοποιήθηκαν μπορεί να είναι αποσπασματικές π.χ. αλλαγή κουφωμάτων 1 ου ορόφου, κατεδάφιση εσωτερικών τοίχων δεύτερου ορόφου και αλλαγή στέγης- ωστόσο συνιστούν μια ενιαία ενότητα, μια οικοδομική φάση του κτιρίου γιατί συνέβησαν ταυτόχρονα και εξυπηρετούν τον ίδιο σκοπό. Στόχος λοιπόν είναι η διερεύνηση των οικοδομικών φάσεων του κτιρίου και η χρονική τους αλληλουχία από τη στιγμή της ανέγερσης του κτιρίου έως σήμερα.
4.Μορφολογική ανάλυση Σχηματική κατάταξη παραδοσιακό, αστικό, λαϊκό, σύγχρονοπαράλληλα επισημαίνονται οι μορφολογικές επιρροές βάσει των οποίων διαμορφώθηκε ο διάκοσμος του (νεοκλασικισμός, εκλεκτικισμός, τουρκομπαρόκ κ.α.). Στη συνεχεία επιχειρείται η δομική ανάλυση των όψεων με παρατηρήσεις όσον αφορά τη συμμετρία,την αξονικότητα, τη σχέση κενών πλήρων, το ρυθμό επανάληψης των ανοιγμάτων, τον διμερή ή τριμερή διαχωρισμό της όψης σε βάση και ανωδομή ή αντίστοιχα σε βάση κορμό και στέψη.
5.Τυπολογική ανάλυση Τυπολογία είναι η συγκριτική κατάταξη των επικρατέστερων αρχιτεκτονικών λύσεων με κριτήρια αντικειμενικά και ορθολογικά. Πρόκειται για συγκεκριμένες διατάξεις στη γεωμετρία του κτιρίου και την εσωτερική οργάνωση των χωρών που πήραν σταδιακά την οριστική μορφή τους και τυποποιήθηκαν με μακροχρόνια επανάληψη σαν ένα είδος φυσικής επιλογής. Στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική χαρακτηριστικός τύπος είναι αυτός του πλατυμέτωπου κτιρίου με κλειστό ή ανοιχτό χαγιάτι έμπροσθεν των δωματίων. Τα αρχοντικά παρουσιάζουν περισσότερους χώρους που παρατάσσονται γύρω από κεντρικό χώρο διημέρευσης, ηλιακό, προσανατολισμένο συνήθως προς το νότο. Ο αστικός τύπος που αναπτύσσεται στα τέλη του 19 ου αιώνα εμφανίζει σαφή τυπολογία με κεντρική σάλα και εκατέρωθεν παράταξη δωματίων. Στησύγχρονηκατοικία εμφανίζεται διαχωρισμός δυο τουλάχιστον ενοτήτων (υποδοχή-διημέρευση, ανάπαυση) με ενδιάμεση παρεμβολή διαδρόμων ή office που διασφαλίζουν την ανεξαρτητοποίηση των ενοτήτων αυτών και το αίσθημα ιδιωτικότητας των χρηστών.
γ. Κατασκευαστική ανάλυση 1.Περιγραφή φέροντος οργανισμού 2.Παθολογία
1.Περιγραφή φέροντος οργανισμού -Κατακόρυφα φέροντα στοιχεία: λιθοδομή, πλινθοδομή, οπτοπλινθοδομή, ξυλόπικτη κατασκευή (τσατμάς ή μπαγδατί), μεταλλικά υποστύλωμα, υποστυλώματα από οπλισμένο σκυρόδεμα -Οριζόντια φέροντα στοιχεία: πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα, ξύλινες δοκοί, μεταλλικές δοκοί -Επιστέγαση: Ξύλινη στέγη, μεταλλική στέγη, πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα Αναφορά στις διαστάσεις και τις διατομές των φερόντων στοιχείων, τις αλλαγές του κατασκευαστικού συστήματος από όροφο σε όροφο, αν υπάρχουν, και καταγραφή τα υλικών πλήρωσης που χρησιμοποιούνται στα επιμέρους δομικά στοιχεία.
1.Παθολογία Καταγραφή των κύριων βλαβών που εμφανίζει η κατασκευή (π.χ. ριγματώσεις τοιχοποιιών, οξείδωση και απολέπιση μεταλλικών δομικών στοιχείων, αποκόλληση εξωτερικών επιχρισμάτων) και διερεύνηση των αιτιών (π.χ. καθίζηση εδάφους, σεισμός, πυρκαγιά, ανερχόμενη υγρασία, εγκατάλειψη)
δ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η χρονολογία κατασκευής του κτιρίου και των στοιχείων που το απαρτίζουν σε συνδυασμό με την πρωτοτυπία των μορφολογικών, τυπολογικών και κατασκευαστικών χαρακτηριστικών που αυτά φέρουν ορίζουν μια ποιότητα αρχιτεκτονικού έργου που εκφράζει την εποχή και τον τόπο στον οποίο βρίσκεται. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την κατάσταση διατήρησής του είναι τα δεδομένα για την αξιολόγηση του έργου. Αξιολογούνται τα επί μέρους στοιχεία που το συγκροτούν, ως ίχνη ολόκληρης της ιστορικής διαδρομής του, ώστε σε μια επέμβαση αποκατάστασης να μπορεί να κριθεί η σημαντικότητα τους και κατά πόσο είναι άξια διατήρησης ή μη.
ιιι. ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ α. Πρόταση αποκατάστασης επεμβάσεις, μέθοδοι αποκατάστασης, σχεδιαστική πρόταση β. Πρόταση επανάχρησης - μελέτη συμβατότητας