ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΙΚΤΗ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΧΗΓΟΥΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ

ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΙΚΤΗ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΧΗΓΟΥΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ Θανάσης Κίζος 1, Γιάννης Σπιλάνης 2 και Στέργιος Πραλακίδης 3 1. Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Τµήµα Γεωγραφίας, akiz@env.aegean.gr (Υπεύθυνος επικοινωνίας) 2. Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Τµήµα Περιβάλλοντος, gspi@aegean.gr 3. Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Τµήµα Περιβάλλοντος Περίληψη Σε προηγούµενες εργασίες, η ελκυστικότητα µιας περιοχής είχε οριστεί ως η εικόνα µιας συγκεκριµένης περιοχής ή χώρου για µια οµάδα ανθρώπων, που συνδέονται µε κάποιον τρόπο µε το χώρο αυτό, για ένα ορισµένο χωροχρονικό πλαίσιο (Κίζος και Σπιλάνης, 2002: Κίζος κ.α. υπό έκδοση). Ο τρόπος αυτός ορισµού της ελκυστικότητας έχει το πλεονέκτηµα ότι χρησιµοποιεί τις απόψεις συγκεκριµένων οµάδων µιας περιοχής για τα ελκυστικά και µη χαρακτηριστικά της. Στην εργασία αυτή, επιδιώκεται η βελτίωση δεικτών ελκυστικότητας για αρχηγούς αγροτικών εκµεταλλεύσεων που είχαν υπολογιστεί για τη Λέσβο, µε τον συνυπολογισµό της ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών, που κατέχει σηµαντική θέση στις αντιλήψεις τους για την ελκυστικότητα. Τα αποτελέσµατα του νέου δείκτη διαφοροποιούνται από αυτά παλαιότερων προσεγγίσεων για τις περιοχές ενδιάµεσης απόστασης από την πρωτεύουσα Μυτιλήνη. IMPROVEMENT OF THE ATTRACTIVENESS INDEX FOR FARMERS IN LESVOS Θανάσης Κίζος 1, Γιάννης Σπιλάνης 2 και Στέργιος Πραλακίδης 3 1. Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Τµήµα Γεωγραφίας, akiz@env.aegean.gr (Υπεύθυνος επικοινωνίας) 2. Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Τµήµα Περιβάλλοντος, gspi@aegean.gr 3. Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Τµήµα Περιβάλλοντος Abstract Previous attempts define attractiveness as the image of a specific place in a specific spatio-temporal context for groups that are connected to this place (Kizos and Spilanis, 2002; Kizos et al., to be published). This definition has the advantage that it uses opinions and beliefs of users of the area about its attractive and unattractive characteristics. In this paper, the improvement of the attractiveness indicators estimated for Lesvos farmers is presented with the calculation of the quality of the services available, as quality is regarded as very important for farmers. Attractiveness results differ from previous ones mainly for areas of intermediate distance from the capital Mytilini. Λέξεις Κλειδιά: Λέσβος, Ελκυστικότητα, είκτες Key Words: Lesvos, Attractiveness, Indicators 1. Εισαγωγή: Η Έννοια Της Ελκυστικότητας Ο ορισµός της ελκυστικότητας που χρησιµοποιείται εδώ, ότι δηλαδή η ελκυστικότητα µπορεί να οριστεί ως η εικόνα µιας συγκεκριµένης περιοχής ή ενός συγκεκριµένου χώρου για µια οµάδα ανθρώπων, που συνδέονται µε κάποιον τρόπο µε το χώρο αυτό, για ένα ορισµένο χωροχρονικό πλαίσιο (Κίζος κ.α., υπό έκδοση), δηλώνει ότι η συγκεκριµένη έννοια παρέχει πληροφορίες για τους λόγους που ορισµένες περιοχές προσελκύουν ανθρώπους και οικονοµικές δραστηριότητες, ενώ κάποιες άλλες τους απωθούν, ορισµένες περιοχές είναι δηλαδή περισσότερο ελκυστικές για να ζει ή/και να παράγει κανείς από άλλες. Ο συγκεκριµένος ορισµός καθορίζει την ελκυστικότητα περιοχών για εγκατάσταση ανθρώπων σε αυτές. Η διαδικασία για την κατάληξη σε αυτόν, πέρασε µια σειρά από στάδια στα οποία η έννοια της ελκυστικότητας περιοχών για ανθρώπους δοµήθηκε πάνω σε υπάρχουσες προσεγγίσεις που αφορούν µετακινήσεις πληθυσµών (Σπιλάνης κ.α., 2003, µε θέµατα όπως µεταναστευτικές ροές (UNHCR, 1995), κινητικότητα πληθυσµού (Τσαούση, 1997; Ταπεινός, 1993) και εσωτερική µετανάστευση (Stockdale, 2002; Portnov et al, 2000)) και προσεγγίσεις ελκυστικότητας δραστηριοποίησης ή εγκατάστασης επιχειρήσεων σε περιοχές (Λαµπριανίδης, 2000; Walker and Chapman, 1987; Πολύζος και Πετράκος, 2001). Ο ορισµός που προτάθηκε (Κίζος κ.α., υπό έκδοση, Σπιλάνης κ.α., 2003) διαφοροποιείται από προηγούµενες προσεγγίσεις στο γεγονός ότι επιδιώκει να ορίσει την ελκυστικότητα µε βάση τις αντιλήψεις κοινωνικών οµάδων που σχετίζονται µε την περιοχή. Έτσι, αναγνωρίζεται ότι ο ορισµός δεικτών που

µετρούν την ελκυστικότητα περιοχών από ειδικούς ή από οργανισµούς ή πολιτικά και διοικητικά σώµατα δεν µπορεί να είναι απόλυτα αντιπροσωπευτικός για τις αντιλήψεις, απόψεις και νοοτροπίες των άµεσα ενδιαφερόµενων : των οµάδων και ατόµων των οποίων οι αντιλήψεις για την ελκυστικότητα µετριούνται (Σπιλάνης κ.α., 2003). Τέτοια παραδείγµατα χρήσης δεικτών γίνονται είτε από διεθνείς ή υπερεθνικούς οργανισµούς όπως το CEIES, (CEIES, 1996), ο EUROSTAT (ΕΕ 1987, ΕΕ 1997, ΕΕ 1999, ΕΕ 2001), ο OECD (OECD, 1994), το δίκτυο EURISLES (EURISLES 1997, EURISLES 2002), είτε ως προσεγγίσεις εθνικού περιφερειακού σχεδιασµού (Portnov et al, 2000), αλλά και ως ακαδηµαϊκές προσεγγίσεις (Maillet, 1998, Cross and Nutley 1999, Σπιλάνης κ.α, 2002). Η εκτίµηση της ελκυστικότητας µε αυτές τις προσεγγίσεις βασίζεται στην παραδοχή ότι οι τιµές των δεικτών που χρησιµοποιούνται συνδέονται µε τις αντιλήψεις περί ελκυστικότητας των κοινωνιών και ότι οι άνθρωποι επιλέγουν την περιοχή κατοικίας ή/και εργασίας µε βάση ένα λίγο πολύ ορθολογικό µοντέλο αποφάσεων (Portnov et al, 2000). Η προσέγγιση που προτείνεται, αναφέρεται σε µεθόδους και δείκτες που προκύπτουν αφού ακουστούν και οι ενδιαφερόµενες οµάδες (Κίζος κ.α., υπό έκδοση) και διαµορφώνονται µε βάση αντιλήψεις και νοοτροπίες κοινωνικών οµάδων που συνδέονται µε την περιοχή 1. Η διαδικασία διαµόρφωσης τους ολοκληρώνεται µε την απάντηση τριών ερωτηµάτων (Κίζος κ.α., υπό έκδοση): αρχικά στο ερώτηµα: ελκυστικότητα για ποιον; που αναφέρεται στην ανάγκη ρητού ορισµού της κοινωνικής οµάδας για την οποία γίνεται η εκτίµηση της ελκυστικότητας, καθώς διαφορετικές κοινωνικές οµάδες (που µπορούν να διακριθούν µε βάση πολλά διαφορετικά κριτήρια διάκρισης όπως η ηλικία, το φύλο, η εισοδηµατική κατηγορία, η φυλή ή το έθνος κ.α.) αντιλαµβάνονται µε διαφορετικούς τρόπους τις παραµέτρους που συγκροτούν την ελκυστικότητα µιας περιοχής (Halfacree 1995; Cloke and Little, 1997; van Dam et al., 2002; Κίζος και Σπιλάνης 2002). Στη συνέχεια πρέπει να απαντηθεί το ερώτηµα: ελκυστικότητα πότε; που αναφέρεται στη µεταβολή της ελκυστικότητας τόσο µακροπρόθεσµα (στη διάρκεια ετών και δεκαετιών), όσο και βραχυπρόθεσµα (εποχιακά). Οπότε και τα κριτήρια µέτρησης της πρέπει να µεταβάλλονται χρονικά. Τέλος, πρέπει να απαντηθεί το ερώτηµα: ελκυστικότητα πως; που αναφέρεται στις µεθόδους και δείκτες εκτίµησης της ελκυστικότητας όπως διαµορφώνονται µέσα από τις απόψεις της οµάδας της 1 ης ερώτησης. Με αυτή τη διαδικασία διαµορφώνονται δείκτες που αντιστοιχούν σε κοινωνικές οµάδες, οπότε λαµβάνονται υπόψη οι αντιλήψεις τους για την περιοχή και τα ελκυστικά και µη χαρακτηριστικά της. Αυτό που προκύπτει τελικά από τον ορισµό και τη διαδικασία, είναι ότι η ελκυστικότητα είναι σχετικός όρος και οι τιµές της µπορεί να οριστούν µόνο σε σύγκριση µε κάτι αντίθετο: αν µια περιοχή είναι ελκυστική, κάποια άλλη θα πρέπει να είναι µη-ελκυστική και το αντίθετο (Σπιλάνης κ.α., 2003). Επίσης, κάτι ακόµη που πρέπει να τονιστεί εδώ είναι η σχετικότητα της ελκυστικότητας και σε µια ακόµη διάσταση: από τα παραπάνω φάνηκε ότι η ελκυστικότητα των ανθρώπων που χρησιµοποιείται εδώ µετρά ή εκτιµά την ελκυστικότητα για εγκατάσταση ανθρώπων. Λαµβάνοντας υπόψη τις απόψεις των ίδιων των ανθρώπων όµως προκύπτει ένα θέµα που έχει να κάνει µε το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς για τους οποίους η περιοχή ήταν ιδιαίτερα µη ελκυστική έχουν ήδη φύγει από αυτή και µετεγκατασταθεί σε άλλη ελκυστικότερη. Το ζήτηµα αυτό αποτελεί σαφώς µειονέκτηµα της παρούσας και κάθε µεθόδου εκτίµησης της ελκυστικότητας, καθώς απαιτεί πολύπλοκες ερευνητικές στρατηγικές για να βρεθούν µέλη της οµάδας που εξετάζεται που να την έχουν εγκαταλείψει και να ερωτηθούν για τους λόγους αυτούς (για ένα παράδειγµα Stockdale, 2002). Στην εργασία αυτή, θα επιχειρηθεί η βελτίωση δεικτών ελκυστικότητας της Λέσβου για τους αρχηγούς των αγροτικών εκµεταλλεύσεων που ζουν και παράγουν σε αυτή. Η βελτίωση αυτή αναφέρεται κυρίως στην προσπάθεια συνυπολογισµού της ποιότητας ορισµένων υπηρεσιών που είχαν αναγνωριστεί από τους αρχηγούς των εκµεταλλεύσεων ως κρίσιµοι για την ελκυστικότητα και δεν είχαν ενσωµατωθεί ικανοποιητικά στην αρχική προσέγγιση. 2. Η Μέτρηση Της Ελκυστικότητας Για Τους Αρχηγούς Εκµεταλλεύσεων Της Λέσβου 2.1. Οι Απόψεις των Αρχηγών Αγροτικών Εκµεταλλεύσεων για την Ελκυστικότητα της Λέσβου Η αναλυτική διαδικασία της διερεύνησης των απόψεων, αντιλήψεων και νοοτροπιών των αρχηγών αγροτικών εκµεταλλεύσεων έχει ήδη περιγραφεί αναλυτικά αλλού (Κίζος και Σπιλάνης 2002) και θα δοθεί εδώ πολύ σύντοµα. Η επιλογή των αρχηγών έγινε εξαιτίας του µεγέθους τους που είναι σηµαντικό (21% περίπου του συνόλου του πληθυσµού), χαρακτηρίζονται από σηµαντικές εσωτερικές διαφοροποιήσεις 2 και 1 Στη σχετική βιβλιογραφία (Κίζος και Σπιλάνης 2002) η έννοια της ελκυστικότητας δεν αναφέρεται αλλά σαφώς υπονοείται (Halfacree 1995, Copus and Crabtree 1996, Harrington and O Donogue 1998, Van Dam et al. 2002, Haartsen et al, 2003). 2 Από τα δεδοµένα προκύπτει διάκριση σε τρεις οµάδες, ανάλογα µε την αναλογία γεωργικό προς εξωγεωργικό οικογενειακό εισόδηµα τους και την ηλικία τους (Κίζος και Σπιλάνης 2002): Οι «επαγγελµατίες» γεωργοί (<65 ετών, πολύ µικρό ή καθόλου εξωγεωργικό οικογ. εισόδηµα), οι «ηµι-επαγγελµατίες» (<65 ετών, εξωγεωργικό οικογ. εισόδηµα ίδιας τάξης µε γεωργικό) και οι «ερασιτέχνες / συνταξιούχοι» αρχηγοί (είτε συνταξιούχοι, είτε µε µεγάλα οικογ. εξωγεωργικά και µικρά γεωργικά εισοδήµατα).

οι απόψεις τους παρουσιάζουν ενδιαφέρον, καθώς πολλοί από αυτούς ζουν και παράγουν σε αποµονωµένες περιοχές, ενώ ασκούν ένα επάγγελµα που χαρακτηρίζεται όχι ιδιαίτερα ελκυστικό (Gidarakou, 1999). Από τις δηλώσεις τους προκύπτει ότι ναι µεν οι οικονοµικοί παράγοντες κυριαρχούν, αλλά παρατηρούνται σηµαντικές διαφοροποιήσεις στην ένταση των απόψεων ανάλογα µε την εξάρτηση από την αγροτική δραστηριότητα και την περιοχή κατοικίας. Έτσι, οι αρχηγοί των αποµονωµένων Κοινοτήτων και των εξαρτώµενων από τη γεωργία νοικοκυριών δηλώνουν σαφώς µε µεγαλύτερη συχνότητα οικονοµικούς παράγοντες και παράγοντες από άλλες κατηγορίες σε σχέση µε τους αρχηγούς που κατοικούν στην Μυτιλήνη ή κοντά σε αυτή, φανερώνοντας µε αυτό τον τρόπο ότι η περιοχή που κατοικούν δεν τους είναι ελκυστική, εξαιτίας της απουσίας ευκαιριών απασχόλησης και επίτευξης εισοδηµάτων και της ανυπαρξίας ή/και κακής ποιότητας παρεχόµενων υπηρεσιών σε αυτή. Αντίθετα, στις δηλώσεις των κατοίκων του αστικού κέντρου της Μυτιλήνης (που ανήκουν και κατά κύριο λόγο στις κατηγορίες των ερασιτεχνών /συνταξιούχων ή των ηµι-επαγγελµατιών ), προβάλλεται µια ελαφρώς διαφορετική εικόνα, καθώς και οι συχνότητες αναφοράς είναι σαφώς µικρότερες από αυτές των υπολοίπων περιοχών και οι επιπλέον της µιας αναφοράς λιγότερες, πάντα µε κυρίαρχες τις οικονοµικές, µε µικρότερη όµως υπεροχή, ενώ οι υποδοµές υπηρεσίες παρουσιάζουν όµοιες µε αυτές συχνότητες (Κίζος και Σπιλάνης 2002). 2.2. Η Πρώτη Προσέγγιση Με βάση τις παραπάνω αντιλήψεις δηµιουργήθηκαν δείκτες οι οποίοι να συµφωνούν µε το γενικό σχήµα ελκυστικότητας που προκύπτει από τις δηλώσεις τους και το οποίο ταυτίζει τη µεγαλύτερη ελκυστικότητα µε τη Μυτιλήνη και µειωµένη ελκυστικότητα σε περιοχές αποµονωµένες, χωρίς ευκαιρίες απασχόλησης και µε µικρό πληθυσµό. Οι δείκτες που χρησιµοποιήθηκαν είναι 6 απλοί και ένας σύνθετος δείκτης δυναµικότητας (και όχι ελκυστικότητας, καθώς δεν περιλαµβάνει όλα τα θέµατα που αναφέρθηκαν από τους αρχηγούς) που υπολογίζεται από τους απλούς, µε παραδοχή ότι περισσότερο ελκυστική θεωρείται η περιοχή (εδώ οι οικισµοί) όπου υπάρχει προσφορά εργασίας, που είναι ευκολότερα προσβάσιµη, έχει καλές υποδοµές εκπαίδευσης και πρόσβαση σε υπηρεσίες δηµόσιου συµφέροντος (Κίζος κ.α., υπό έκδοση), ενώ έγιναν δεκτές διαφορετικές βαρύτητες για τους υποδείκτες στον υπολογισµό του σύνθετου δείκτη.. 2.3. Η Νέα Προσέγγιση 2.3.1. Οι είκτες και η ιαδικασία Υπολογισµού Η νέα προσέγγιση της εκτίµησης της ελκυστικότητας της Λέσβου µε βάση τις αντιλήψεις των αρχηγών των εκµεταλλεύσεων, διαφοροποιείται από την προηγούµενη στο ότι επιχειρεί να αποδώσει καλύτερα τις απόψεις τους, στα πλαίσια πάντα του γενικού σχήµατος της ελκυστικότητας που αναφέρθηκε ήδη. Τα θέµατα αυτά αναφέρονται σε ευκαιρίες απασχόλησης εκτός γεωργίας, υποδοµές και υπηρεσίες (µε ειδική αναφορά σε υπηρεσίες υγείας και άλλες δηµόσιες υπηρεσίες), την αποµόνωση των οικισµών και την ύπαρξη πολιτιστικών ευκαιριών (Πίνακας 1). Τα θέµατα αυτά είναι παρόµοια µε άλλες προσεγγίσεις της ελκυστικότητας (EURISLES 1997, Cross and Nutley 1999, Portnov et al, 2000), µε τις κυριότερες διαφορές να αναφέρονται στην πρωτοκαθεδρία των ευκαιριών εργασίας εκτός γεωργίας, καθώς η γεωργία δεν θεωρείται ελκυστικό και κερδοφόρο επάγγελµα. Πίνακας 1. Παλιοί και νέοι δείκτες Θεµατικές ενότητες είκτες Νέος είκτης* 1. Ύπαρξη ευκαιριών απασχόλησης εκτός γεωργίας 2. Υποδοµές 3. ηµόσιες Υπηρεσίες 4. Υπηρεσίες Υγείας 5. Αποµόνωση 6. Ύπαρξη πολιτιστικών ευκαιριών Ι1. Αριθµός ιδιωτικών επιχειρήσεων µε έδρα περιοχή κατοικίας αρχηγών Ι2. Αριθµός απασχολούµενων στην αγροτική παραγωγή I3. Χρονοαπόσταση από Μυτιλήνη (κύριο αστικό κέντρο και πύλη εισόδου - εξόδου) I4. Πληθυσµός οικισµού I5. Ύπαρξη και εξυπ. βασικών υπηρ. δηµοσίου συµφ. (Εφορία, Ταχυδροµείο, ΟΤΕ, Τράπ., νση Γεωργίας, Πολεοδοµία I6. Ύπαρξη και εξυπηρέτηση υποδοµών και υπηρεσιών υγείας (Περιφερειακά Ιατρεία, Κέντρα Υγείας) I7. Ύπαρξη και εξυπηρέτηση υποδοµών κέντρων πολιτιστικών ευκαιριών (κινηµατογράφοι, πολιτιστικά κέντρα) Π Π Ν Ν Ν Ν Ν *Ν= νέος δείκτης, Π= χρησιµοποιήθηκε στην προηγούµενη προσέγγιση (Κίζος κ.α., υπό έκδοση). Έτσι, 7 δείκτες χρησιµοποιούνται για τα θέµατα που αναφέρθηκαν από τους αρχηγούς των αγροτικών εκµεταλλεύσεων (Πίνακας 2). Οι πρώτοι 2 δείκτες (I1 και I2, αριθµός επιχειρήσεων στον οικισµό και απασχολούµενοι εκτός γεωργίας στο οικισµό) αντιπροσωπεύουν την ενότητα των οικονοµικών ευκαιριών εκτός γεωργίας, οι δείκτες Ι5 και Ι6 (βαθµός εξυπηρέτησης για δηµόσιες υπηρεσίες και υπηρεσίες υγείας αντίστοιχα) αντιπροσωπεύουν την ενότητα υποδοµές υπηρεσίες µε δύο τρόπους: και την ύπαρξη ανυπαρξία υποδοµών, αλλά και την δυνατότητα εξυπηρέτησης για µια σειρά από υπηρεσίες, όπως εκφράζεται µε την χρονοαπόσταση που χρειάζεται να διανύσουν οι κάτοικοι των οικισµών για να εξυπηρετηθούν από αυτές. Ο δείκτης Ι3 (χρονοαπόσταση από Μυτιλήνη) αντιπροσωπεύει την ενότητα της αποµόνωσης από το κύριο αστικό κέντρο του νησιού και πύλη εισόδου εξόδου από αυτό, ο δείκτης Ι7 (εξυπηρέτηση για πολιτιστικές ευκαιρίες) αντιπροσωπεύει την ενότητα πολιτιστικές ευκαιρίες και τέλος ο

δείκτης Ι4 (πληθυσµός του οικισµού) επιδρά σχεδόν σε όλες τις θεµατικές ενότητες, καθώς το µέγεθος του πληθυσµού είναι πολύ σηµαντικό για το αίσθηµα αποµόνωσης, για την πολυπλοκότητα της τοπικής οικονοµίας και την ύπαρξη και ποιότητα υποδοµών και υπηρεσιών (ο τρόπος υπολογισµού παρουσιάζεται στον Πίνακα 3).Κ οινοί µε την προηγούµενη προσέγγιση είναι µόνο ο Ι1 και Ι2, ενώ οι υπόλοιποι είναι είτε νέοι, είτε διαφοροποιηµένοι από τους αντίστοιχους παλαιότερους (Πίνακας 1). Σε σχέση µε την προηγούµενη προσέγγιση, οι νέοι δείκτες επικεντρώνονται περισσότερο στην ποιότητα ζωής των αρχηγών των εκµεταλλεύσεων στα πλαίσια πάντα του γενικού σχήµατος µείωσης της ελκυστικότητας µε την αποµάκρυνση από το κύριο κέντρο ή µικρότερα τοπικά κέντρα πληθυσµού ή/και των υπηρεσιών. Πίνακας 3. είκτες που χρησιµοποιούνται για εκτίµηση ελκυστικότητας, επίδραση τους σε ελκυστικότητα και διαδικασία µέτρησης µε τη νέα προσέγγιση είκτης I1. Αριθµός επιχειρήσεων στην περιοχή κατοικίας * I2. Αριθµός απασχολούµενων στην αγροτική παραγωγή * I3. Χρονοαπόσταση από Μυτιλήνη (κύριο κέντρο, πύλη εισόδου- εξόδου)* Παράµετροι υπολογισµού Επίδρ. σε ελκυστικ. I4. Πληθυσµός οικισµού I5. Ύπαρξη και εξυπηρέτηση βασικών υπηρεσιών δηµοσίου συµφέροντος I6. Ύπαρξη και υποδοµών και υπηρεσιών υγείας * I7. Ύπαρξη και εξυπηρέτηση υποδοµών κέντρων πολιτιστικών ευκαιριών ΑΙ. είκτης Ελκυστικότητας για αρχηγούς αγροτικών εκµεταλλεύσεων της Λέσβου Εξυπηρέτηση από Εφορία, Ταχυδροµείο, ΟΤΕ, Τράπεζες, νση Γεωργίας, Πολεοδοµία Εξυπηρέτηση από Περιφερειακά Ιατρεία, Κέντρα Υγείας Εξυπηρέτηση κινηµατογράφοι, πολιτιστικά κέντρα S-I1. Ευκαιρ. απασχ. εκτός γεωργίας S-I2. Αποµόνωση - S-I3. Υπηρεσίες (εκτός Υγείας) - ιαδικασία Μέτρησης και µονάδες 3 κατηγορίες: 1) τιµή µικρότερη από 90% του µέσου όρου Λέσβου επιχ./πληθυσµό, 2) από 90% ως 110% του και 3) µεγαλύτερη από 110% µέσου όρου Λέσβου. Τιµές: 0, 1 και 2 για τρεις κατηγορίες αντίστοιχα 3 κατηγορίες: 1) τιµή < 90% µέσου όρου Λέσβου απασχολούµενων εκτός γεωργίας/οικισµό, 2) από 90% ως 110% του και 3) >110% µέσου όρου Λέσβου. Τιµές: 0, 1 και 2 για τρεις κατηγορίες αντίστοιχα Ελάχιστον χρόνος που απαιτείται για να καλυφθεί η απόσταση από Μυτιλήνη. ιαφορετική µέση ταχύτητα ανά είδος οδού. Τύπος: [1- (χρονοαπόσταση από Μυτιλήνη / πραγµατική απόσταση από Μυτιλήνη)] µε τιµές να ξεκινούν από 0 (πόλη Μυτιλήνης) ιαφορετική τιµή ανά κατηγορία πληθυσµού. 4 κατηγορίες: 1. < 100 κατοίκους, τιµή: 0 2. από 100 ως 2.000 κατοίκους τιµή: 1 3. από 2.000 ως 10.000 κατοίκους τιµή: 2 4. > 10.000 κατοίκους τιµή: 4 Ζώνες εξυπηρέτησης (km) για κάθε οικισµό, 3 βαθµοί εξυπηρέτησης (υψηλός, µέτριος, χαµηλός). ιαφορετική ζώνη ανάλογα µε υπηρεσία. Για νση γεωργίας και Πολεοδοµία: Υψηλή εξυπηρέτηση: χρονοαπόσταση < 30 λεπτά, τιµή=2 Μέτρια εξυπηρέτηση: 30 < χρονοαπ. < 60 λεπτά τιµή=1 Χαµηλή εξυπηρέτηση: χρονοαπόσταση > 60 λεπτά τιµή=0 Για Τράπεζες, Εφορίες: Υψηλή εξυπηρέτηση: χρονοαπόσταση < 15 λεπτά, τιµή=2 Μέτρια εξυπηρέτηση: 15 < χρονοαπόσταση < 30 λεπτά τιµή=1 Χαµηλή εξυπηρέτηση: χρονοαπόσταση > 30 λεπτά τιµή=0 Ζώνες εξυπηρέτησης (km) για κάθε οικισµό, 3 βαθµοί εξυπηρέτησης (υψηλός, µέτριος, χαµηλός). Τιµές: Υψηλή εξυπηρέτηση: χρονοαπόσταση < 30 λεπτά, τιµή=2 Μέτρια εξυπηρέτηση: 30 < χρονοαπ. < 60 λεπτά τιµή=1 Χαµηλή εξυπηρέτηση: χρονοαπόσταση > 60 λεπτά τιµή=0 Ζώνες εξυπηρέτησης (km) για κάθε οικισµό, 3 βαθµοί εξυπηρέτησης (υψηλός, µέτριος, χαµηλός). Τιµές: Υψηλή εξυπηρέτηση: χρονοαπόσταση < 15 λεπτά, τιµή=2 Μέτρια εξυπηρέτηση: 15 < χρονοαπ. < 30 λεπτά τιµή=1 Χαµηλή εξυπηρέτηση: χρονοαπόσταση > 30 λεπτά τιµή=0 2 συνιστώσες: α) αριθµός επιχειρήσεων στην περιοχή (60% της τιµής), β) εργαζόµενοι εκτός γεωργίας (40% της τιµής). Βάρος 0,3 σε υπολογισµό δείκτη [1- (χρονοαπόσταση από Μυτιλήνη / πραγµατική απόσταση από Μυτιλήνη)]. Βάρος 0,15 σε υπολογισµό δείκτη 4 συνιστώσες: α) Τράπεζες (30% της τιµής), β) νση Γεωργίας (30 % της τιµής), γ) Εφορία (20 % της τιµής), δ) Πολεοδοµία (20 % της τιµής). Τιµές ανάλογα µε ζώνη εξυπηρέτηση κάθε οικισµού. Βάρος 0,15 σε υπολογισµό δείκτη SI-4. Υπηρ. Υγείας 1 συνιστώσα: Ζώνη εξυπηρέτησης. Βάρος 0,15 σε υπολ. δείκτη SI-5. Πληθυσµός 1 συνιστώσα: Μέγεθος πληθυσµού (τιµή όπως I4). Βάρος 0,25 σε υπολ. δείκτη S-I6. Πολιτιστικές ευκ. 2 συνιστώσες: α) κινηµατογράφοι (50% της τιµής) και β) πολιτιστικά κέντρα (50% της τιµής). Βάρος 0,05 σε υπολ. δείκτη : αύξηση τιµής αυξάνει την ελκυστικότητα, -: αύξηση τιµής µειώνει την ελκυστικότητα, *Πηγή: προσαρµογή από Πραλακίδης, 2000. Ο τελικός σύνθετος δείκτης της ελκυστικότητας ΑΙ συντίθεται από τους παραπάνω δείκτες µε δύο γενικές παραδοχές που αναφέρονται στους συντελεστές που χρησιµοποιούνται στις εξισώσεις υπολογισµού των µερικών δεικτών, καθώς 6 διαφορετικοί υπο-δείκτες πρέπει να υπολογιστούν (Πίνακας 3) και στους συντελεστές που χρησιµοποιούνται στην εξίσωση υπολογισµού του δείκτη (εξίσωση 1), όπου 6 διαφορετικοί συντελεστές σχετικού βάρους πρέπει να οριστούν. Αν και οι απόψεις των αρχηγών υποδεικνύουν µια αξιολογική σειρά, ο υπολογισµός δεικτών απευθείας από αυτές δεν είναι δυνατός. Ο ισοβαρής υπολογισµός θα έδινε ποσοστό 0,15 για κάθε δείκτη. Εδώ γίνεται δεκτό ότι ο υπο-δείκτης της οικονοµίας είναι περισσότερο σηµαντικός από τους υπόλοιπους και λαµβάνει συντελεστή 0,3, ακολουθούµενος από τον υποδείκτη του πληθυσµού (βάρος 0,25), τους υπο-δείκτες υπηρεσιών και αποµόνωσης µε βάρη 0,15 τον υπο-

δείκτη υπηρεσιών υγείας µε 0,1 και τέλος ο συντελεστής πολιτιστικών ευκαιριών την τιµή 0,05 (Πίνακας 3). Κατά συνέπεια, η εξίσωση υπολογισµού του δείκτη ελκυστικότητας παίρνει τη µορφή της εξίσωσης (1): AI = 0,3 * S-I1 0,25 * SI-5 0,15 * SI-3 0,1 * SI-4 0,15 * SI-2 0,05 * SI-6 (1) Από την εξίσωση (1) προκύπτει ότι ο δείκτης ελκυστικότητας δεν έχει µονάδες µέτρησης, ενώ όλοι οι υποδείκτες συνεισφέρουν θετικά στην ελκυστικότητα πλην της αποµόνωσης που αφαιρείται από την τελική τιµή. Όλες οι τιµές αναφέρονται στους 73 οικισµούς της Μυτιλήνης (πριν τις συγχωνεύσεις του 1997). 2.3.2. Τα Αποτελέσµατα Οι τιµές των 2 δεικτών που χρησιµοποιήθηκαν για τον υπολογισµό του υποδείκτη SI-1 συσχετίζονται ισχυρά (Pearson s r= 0,991 **, s= 0,000), αλλά παρόλα αυτά χρησιµοποιούνται και οι δύο καθώς θεωρείται ότι εκφράζουν διαφορετικές διαστάσεις των ευκαιριών απασχόλησης σε έναν οικισµό: ο πρώτος δείχνει την ύπαρξη και ο δεύτερος το µέγεθος των επιχειρήσεων. Η ισχυρή συσχέτιση υποδεικνύει ότι οι επιχειρήσεις στη Λέσβο είναι κυρίως µικρές οικογενειακές επιχειρήσεις. Οι τιµές των δεικτών συσχετίζονται επίσης πολύ ισχυρά µε τον πληθυσµό (Pearson s r= 0,988 **, s= 0,000 και για τους δύο δείκτες) και ασθενώς µε την αποµόνωση (SI-2, µε Pearson s r= 0,255*, s= 0,031 για τις τιµές του Ι1 και Pearson s r= 0,251*, s= 0,033 για τις τιµές του Ι2), ενώ δεν συσχετίζονται µε τις χρονοαποστάσεις ή τις τιµές των δεικτών για τις υπηρεσίες που υπάρχουν και εκτός Μυτιλήνης (Τράπεζες, Εφορίες, Κινηµατογράφοι, Πολιτιστικά Κέντρα). Οι τιµές του δείκτη της αποµόνωσης (SI-2), εκτός από τη συσχέτιση µε τις τιµές των δεικτών Ι1 και Ι2, συσχετίζεται ασθενώς και µε τον πληθυσµό των οικισµών (Pearson s r= 0,253*, s= 0,03), αλλά δεν συσχετίζονται µε τις τιµές των υπόλοιπων δεικτών. Για τις τιµές του δείκτη αξίζει να σηµειωθεί ότι ο κρίσιµος παράγοντας στην τιµή (εκτός από την πραγµατική απόσταση), είναι το είδος και άρα η ποιότητα της οδού σύνδεσης µε τη Μυτιλήνη. Πάντως οι ασθενείς συσχετίσεις µε µεταβλητές όπως ο πληθυσµός και οι επιχειρήσεις φαίνεται να δηλώνουν ότι και αποµονωµένοι οικισµοί µπορούν να αναπτύξουν οικονοµικές δραστηριότητες και να συγκρατήσουν πληθυσµό. Οι τιµές του δείκτη εξυπηρέτησης των υπηρεσιών (SI-3), συσχετίζονται ισχυρά µε την πραγµατική και την εικονική απόσταση από την Μυτιλήνη (Pearson s r= -0,856**, s= 0,000 για την χρονοαπόσταση), ενώ το ίδιο ισχύει και για την εξυπηρέτηση από υπηρεσίες υγείας (SI-4, Pearson s r= -0,932**, s= 0,000 για την χρονοαπόσταση), γεγονός που επιβεβαιώνει την µη ελκυστική εικόνα των αποµακρυσµένων οικισµών αναφορικά µε τη διαθεσιµότητα και την ευκολία εξυπηρέτησης από ορισµένες βασικές υπηρεσίες δηµόσιου και ιδιωτικού συµφέροντος. Το γεγονός αυτό φαίνεται να επιβεβαιώνεται και από τη µη συσχέτιση των τιµών των δεικτών µε τον πληθυσµό των οικισµών. Για συγκεκριµένες υπηρεσίες, οι βαθµοί εξυπηρέτησης που παρουσιάζονται στον Χάρτη 1 δείχνουν ότι η ύπαρξη υποδοµών σε περιοχές και εκτός Μυτιλήνης επιτρέπει την επαρκή εξυπηρέτηση σε µεγάλο µέρος της έκτασης του νησιού. Οι τιµές του δείκτη εξυπηρέτησης των πολιτιστικών ευκαιριών συσχετίζονται λιγότερο ισχυρά µε την χρονοαπόσταση (Pearson s r= -0,534**, s= 0,000), ενώ και εδώ δεν συσχετίζονται µε τον πληθυσµό. Η γενική εικόνα του νησιού (Χάρτης 1) που απεικονίζουν τις τιµές των δεικτών, αναδεικνύει την έντονη χωρική πόλωση σε όλες σχεδόν τις υποδοµές και βασικές υπηρεσίες που προέρχεται από την συγκέντρωση του πληθυσµού στην περιοχή της Μυτιλήνης και στις κοντινές περιοχές της Γέρας, του. Ευεργέτουλα, της Αγιάσου και της Θερµής (συνολικά στους πέντε ήµους κατοικεί το 59% του συνόλου του πληθυσµού της Λέσβου), ενώ ένας άλλος σηµαντικός πόλος αναδεικνύεται στην περιοχή της Καλλονής. Στο υπόλοιπο νησί υπάρχουν άλλοι πόλοι (Πλωµάρι, Μόλυβος Πέτρα, Πολιχνίτος, Άντισσα, Μανταµάδος), αλλά σαφώς µικρότερης σηµασίας. Αυτό αναδεικνύεται και από την προηγούµενη προσέγγιση και τον υπολογισµό των δεικτών της δυναµικότητας των οικισµών (Κίζος κ.α., υπό έκδοση). Οι τιµές του δείκτη ελκυστικότητας (Χάρτης 2) κυµαίνονται από 0,216 (Νεοχώρι) ως 1,95 (Μυτιλήνη), µε µέσο όρο 0,902 και τυπική απόκλιση 0,389. Ο διαχωρισµός των τιµών σε τέσσερις κατηγορίες (µικρότερες του 0,5, από 0,5 ως 1,0, από 1,0 ως 1,5 και µεγαλύτερες του 1,5) δείχνει ότι η πλειοψηφία των τιµών είναι µικρότερες του 1,0 (43 από τις 73) και µόνο 4 µεγαλύτερες από 1,5 (Καλλονή, Σκόπελος, Αγιάσος και Μυτιλήνη µε αύξουσα σειρά). Είναι επίσης σηµαντικό ότι ορισµένοι σηµαντικοί οικισµοί από άποψη σηµασίας για την περιοχή τους αλλά και µε σηµαντικό πληθυσµό έχουν χαµηλές τιµές ελκυστικότητας. Τέτοιοι οικισµοί είναι η Άντισσα, η Ερεσσός, ο Μανταµάδος που έχουν τιµές ελκυστικότητας κάτω από 1,0 και η Πέτρα και η Μήθυµνα που έχουν τιµές κοντά στο 1,0. Αντίθετα, άλλοι µικρότεροι οικισµοί από άποψη µεγέθους και λιγότερο σηµαντικοί για την περιοχή που βρίσκονται παρουσιάζονται πολύ περισσότερο ελκυστικοί, κυρίως εξαιτίας της µικρής σχετικά χρονο-απόστασης από τη Μυτιλήνη και άρα τη δυνατότητα εύκολης και ταχείας µετάβασης σε αυτή. Αυτό παρουσιάζεται ανάγλυφα αν συσχετιστούν οι τιµές του δείκτη της ελκυστικότητας µε την χρονο-απόσταση από τη Μυτιλήνη για

διάφορες κατηγορίες πληθυσµού των οικισµών. Ο βαθµός συσχέτισης αυξάνεται όσο µικραίνει ο πληθυσµός των οικισµών (για όλους τους οικισµούς (N=73), Pearson s r = -0,616** για οικισµούς < 2.000 κατ. (N=66), Pearson s r = -0,658**, για οικισµούς < 1.000 κατ. (N=49), Pearson s r = -0,714** και για οικισµούς < 500 κατ. (N=25), Pearson s r = -0,79**), γεγονός που φαίνεται να δείχνει ότι ο δείκτης της ελκυστικότητας που χρησιµοποιείται σε αυτή την εργασία είναι ιδιαίτερα προσανατολισµένος χωρικά, µε την έννοια ότι αποδίδει την έντονη χωρική πόλωση που παρουσιάστηκε στις απόψεις των αρχηγών και επιβεβαιώθηκε από τα νούµερα των δεικτών. 3. Συµπεράσµατα: Βελτίωση Των εικτών Μέτρησης Της Ελκυστικότητας: Συγκρίσεις Και ιαφορές των Αποτελεσµάτων Των Προσεγγίσεων Οι δύο δείκτες εκτίµησης της ελκυστικότητας περιοχών για κοινωνικές οµάδες που παρουσιάστηκαν σε αυτή την εργασία παρουσιάζουν αρκετές οµοιότητες αλλά έχουν και σηµαντικές διαφορές. Έτσι, χρησιµοποιούν διαφορετικούς τρόπους για να υπολογιστεί η προσβασιµότητα στις διάφορες υπηρεσίες, µε τον υπολογισµό της ελκυστικότητας να στηρίζεται στον υπολογισµό του βαθµού εξυπηρέτησης µιας σειράς υποδοµών και υπηρεσιών µε βάση τη χρονοαπόσταση του οικισµού που εξετάζεται από την κοντινότερη διαθέσιµη υπηρεσία. Ο τρόπος αυτός υπολογισµού συµπεριλαµβάνει εκτός από την ύπαρξη της υπηρεσίας και το χρόνο που χρειάζεται ένας κάτοικος για να έχει πρόσβαση σε αυτή την υπηρεσία και άρα λαµβάνει υπόψη µια διάσταση της ποιότητας των υπηρεσιών η οποία δεν λήφθηκε υπόψη στην πρώτη προσέγγιση. Με την παρούσα προσέγγιση όµως δεν λαµβάνονται υπόψη άλλες διαστάσεις της ποιότητας, αλλά καθώς η έννοια της ποιότητας των υπηρεσιών είναι σχετική (η σύγκριση έτσι πχ. υπηρεσιών υγείας σε έναν µικρό οικισµό της Λέσβου είναι αρνητική σε σχέση µε την ποιότητα των υπηρεσιών στο νοσοκοµείο στη Μυτιλήνη, που είναι όµως και αυτές πολύ χαµηλότερης ποιότητας από αντίστοιχες σε νοσοκοµεία της Αθήνας) και καθώς η σύγκριση γίνεται για το επίπεδο της Λέσβου και όχι γενικά για ποιότητα υπηρεσιών, µπορεί να θεωρηθεί ότι, ως ένα βαθµό, η ποιότητα των υπηρεσιών υπολογίζεται µε τη χρήση του δείκτη προσβασιµότητας που χρησιµοποιείται. Απαιτείται έτσι η ολοκλήρωση του δείκτη αυτού µε έναν δείκτη ποιότητας που θα µπορεί να λάβει ως µέτρο σύγκρισης την ποιότητα υπηρεσιών εκτός Λέσβου µε τρόπο που να είναι συγκρίσιµη µε την ποιότητα στο εσωτερικό της. Μια ακόµη διαφορά αφορά στους παράγοντες που χρησιµοποιούνται για τον υπολογισµό των τιµών των δεικτών. Έτσι, ο δείκτης δυναµικότητας συµπεριλαµβάνει στο δείκτη πληθυσµού συνιστώσες που αποτελούν αποτέλεσµα της µεταβολής των τιµών της ελκυστικότητας (µεταβολή πληθυσµού) και όχι αιτία. Γράφηµα 1. Σύγκριση τιµών των δεικτών ελκυστικότητας και δυναµικότητας ως ποσοστών % της µέγιστης τιµής κάθε δείκτη των οικισµών της Λέσβου για αύξουσες τιµές της ελκυστικότητας τους 1 0,75 0,5 0,25 0 Νεοχωρίου Χιδήρων Πτερούντας Σιγρίου Ακρασίου Παλαιοχωρίου Υψηλοµέτωπου Σταυρού Κλειούς Πελόπης Ανεµότιας Σκαλοχωρίου Αµπελικού Βασιλικών Μεγαλοχωρίου Αγρας Τρυγόνα Νάπης Λεπέτυµνου Αργέννου Συκούντος Νέων Κυδωνιών Λάµπου Μύλοι Μεσοτόπου Ασώµατου Αντίσσης Βρίσας Κεραµιού Βατούσσης Στύψης Κώµης Συκαµινέας Ερεσού Μεσαγρού Λαφιώνος Λισβορίου Μανταµάδου Ελκυστικότητα % µέγιστης τιµής Μυχού Πύργων Θερµής Πλαγιάς Πηγής Πλακάδου Κάπης Κεραµείων Ταξιαρχών Σκουτάρου Πέτρας Μηθύµνης Μυστεγνών Αφάλωνος αφίων Κάτω Τρίτους υναµικότητα % µέγιστης τιµής Αλυφαντών Φίλιας Αρίσβης Περάµατος Παλαιόκηπου Παρακοίλων Λουτροπόλεως Θερµής Ιππείου Παππάδου Αγίας Παρασκευής Αγίας Μαρίνας Πολιχνίτου Λουτρών Παµφίλων Μόριας Παναγιούδας Πλωµαρίου Καλλονής Σκοπέλου Αγιάσου Μυτιλήνης Σε επίπεδο τιµών, οι διαφορές µεταξύ των τιµών των δεικτών είναι σηµαντικές και αφορούν κυρίως στους οικισµούς που βρίσκονται κοντά στο αστικό κέντρο της Μυτιλήνης. Οι τιµές του δείκτη δυναµικότητας για αυτούς τους οικισµούς είναι χαµηλότερες σε σχέση µε τις τιµές του δείκτη ελκυστικότητας (για να γίνουν οι συγκρίσεις µε κοινή βάση, χρησιµοποιούνται οι τιµές ως ποσοστά της µέγιστης τιµής κάθε δείκτη, Γράφηµα 1). Αντίθετα, οι τιµές κάποιων (λίγων πάντως συνολικά) οικισµών µε σηµαντικό πληθυσµό και επιχειρήσεις που βρίσκονται όµως µακριά από την Μυτιλήνη έχουν ελαφρά µεγαλύτερες τιµές δυναµικότητας από ελκυστικότητας, µε χαρακτηριστικότερα παραδείγµατα την Άντισσα και την Άγρα. Άλλοι σηµαντικοί οικισµοί όπως η Μήθυµνα, η Πέτρα, ο Μανταµάδος και η Ερεσσός φαίνεται να παρουσιάζουν την ίδια εικόνα µε τις τιµές και των 2 δεικτών (Γράφηµα 6). Να σηµειωθεί εδώ ότι οι τιµές των δύο δεικτών συσχετίζονται (Pearson s r= -0,547**, s= 0,000).

Η πραγµατική όµως σύγκριση µεταξύ των τιµών των δεικτών πρέπει να γίνει µε τη χρήση ανεξάρτητων δεικτών, οι οποίοι δείκτες να µπορούν να θεωρηθούν ως τα αποτελέσµατα της ελκυστικότητας του οικισµού, σε αντιδιαστολή µε τους δείκτες που χρησιµοποιήθηκαν για τον υπολογισµό της ελκυστικότητας και άρα θεωρούνται ως αίτια. Τέτοιοι δείκτες µπορούν να θεωρηθούν αυτοί που οι τιµές τους απεικονίζουν τη µεταβολή του πληθυσµού και της οικονοµικής δραστηριότητας σε έναν οικισµό. Οι δείκτες που χρησιµοποιούνται εδώ για αυτή τη σύγκριση είναι: η µεταβολή του πληθυσµού στον οικισµό από το 1981 ως το 2001, η µεταβολή του πληθυσµού από το 1961 ως το 2001, ο αριθµός των επιχειρήσεων (από Επιµελητήριο Λέσβου 2002), η µεταβολή του αριθµού των απασχολούµενων από το 1991 ως το 2001, γενικά και ειδικότερα στη γεωργία (απογραφές πληθυσµού). Οι συσχετίσεις των τιµών των µεταβλητών δείχνουν ότι ο δείκτης ελκυστικότητας των οικισµών της Λέσβου για τους αρχηγούς των εκµεταλλεύσεων µπορεί να θεωρηθεί ότι περιγράφει σχετικά καλύτερα τις διαφορές µεταξύ της ελκυστικότητας τους. Έτσι, αν και η συσχέτιση των τιµών του µε τη µεταβλητή αριθµός επιχειρήσεων ανά οικισµό είναι ασθενέστερη από αυτή των τιµών του δείκτη της δυναµικότητας, η συσχέτιση των τιµών του µε τη µεταβλητή αριθµός απασχολούµενων 2001 είναι υψηλότερη από αυτή του δείκτη δυναµικότητας, ενώ οι τιµές του συσχετίζονται µε τη µεταβολή του πληθυσµού από το 1961 ως το 1991και µε τη µεταβολή του αριθµού των απασχολούµενων 1991-2001, έστω ασθενώς, σε αντίθεση µε αυτές του δείκτη δυναµικότητας (Πίνακας 4). Αξιοσηµείωτο είναι ότι οι τιµές καµίας µεταβλητής δεν συσχετίζονται µε τη µεταβολή του αριθµού των απασχολούµενων στον πρωτογενή τοµέα 1991-2001, ή την µεταβολή του πληθυσµού 1981-2001 (Πίνακας 4). Πίνακας 4. Συσχετίσεις τιµών ελκυστικότητας και δυναµικότητας οικ. Λέσβου µε επιλεγµένες µεταβλητές Μεταβολή Μεταβολή Μεταβολή Μεταβολή Σύνολο Ποσοστό % Σύνολο Αριθµός Πληθυσµός πληθυσµού πληθυσµού απασχολούµενω απασχ. Πρωτ. Απασχολούµε απασχολ. Απασχολούµε επιχειρήσεων 2001 1961-2001 1981-2001 ν 1991-2001 1991-2001 νων 2001 Πρωτογ 2001 νων 1991 (2002) Pearson,336**,128,437**,341**,345**,416** -,618**,428**,412** είκτης Sig.,004,279,000,003,003,000,000,000,000 Ελκυστικότητας N 73 73 73 73 73 73 73 73 72 Pearson -,051 -,098,592**,192,344**,567** -,259**,594**,575** υναµικότητα Sig.,666,408,000,104,003,000,027,000,000 N 73 73 73 73 73 73 73 73 72 ** Συσχέτιση σηµαντική σε επίπεδο 0,01, * Συσχέτιση σηµαντική σε επίπεδο 0,05. Κλείνοντας, θα θέλαµε να αναφερθούµε σε ένα εννοιολογικό ζήτηµα: τι µπορεί να θεωρηθεί ως αιτία και τι ως αποτέλεσµα της µικρής ή µεγάλης ελκυστικότητας περιοχών σε σχέση µε άλλες περιοχές. Αν και από τον ορισµό της ελκυστικότητας φαίνεται ότι οι οικονοµικές εξελίξεις θεωρούνται ως η κινητήρια µορφή µεταβολής (όταν οι υπόλοιποι κοινωνικοί και πολιτικοί παράγοντες είναι λίγο πολύ σταθεροί) και αυτή η προσέγγιση ακολουθήθηκε εδώ για τη διάκριση µεταξύ αιτίου και αιτιατού, απαιτείται όµως περαιτέρω θεωρητική και εµπειρική έρευνα, όπως δείχνουν και οι ασθενείς συσχετίσεις µε δείκτες µεταβολών της κατάστασης της περιοχής µελέτης. Αλλά, από τη συζήτηση που προηγήθηκε πιστεύουµε ότι φαίνεται ότι η έννοια της ελκυστικότητας µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να εξαχθούν συµπεράσµατα για περιοχές και να σχεδιαστούν πολιτικές και παρεµβάσεις σε αυτές καθώς έχει δύο πλεονεκτήµατα: χαρακτηρίζεται από ευέλικτη µεθοδολογία και µπορεί να εφαρµοστεί σε ποικιλία από χωρικές κλίµακες (οικισµοί, νησιά, επαρχίες, Νοµοί, Περιφέρειες, Χώρες), ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει να συµπεριληφθούν στους δείκτες και στα συµπεράσµατα και άρα και στις πολιτικές οι απόψεις, αντιλήψεις και νοοτροπίες κοινωνικών οµάδων των περιοχών για τις οποίες γίνεται η εκτίµηση, µε τρόπο ποιοτικό αλλά και ποσοτικό. Βιβλιογραφία Ε.Ε., 1987: 3η Περιοδική Έκθεση για την κοινωνικοοικονοµική κατάσταση των περιφερειών. ΕΕ, Βρυξέλλες. Ε. Ε., 1997: Σχέδιο Ανάπτυξης Κοινοτικού Χώρου, 1 ο επίσηµο σχέδιο. Noordwick, Holland. Ε. Ε., 1999: Η 6η περιοδική έκθεση για την κοινωνικοοικονοµική κατάσταση και την ανάπτυξη των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ΕΕ, Βρυξέλλες. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2001: Ενότητα της Ευρώπης, αλληλεγγύη των λαών, πολυµορφία των περιοχών: 2 η έκθεση σχετικά µε την οικονοµική και κοινωνική συνοχή. ΕΕ, Βρυξέλλες. Κίζος Θ., Σπιλάνης Γ. και Πραλακίδης Σ., υπό δηµοσίευση: Ελκυστικότητα και Λιγότερο Ευνοηµένες Περιοχές: Η Περίπτωση Της Λέσβου. Γεωγραφίες. Κίζος Θ., Σπιλάνης Ι., 2002: Ελκυστικότητα Της Υπαίθρου Σε Λιγότερο Ευνοηµένες Περιοχές (Less Favored Areas, LFA's): Η Περίπτωση Της Λέσβου. Στο 6 ο Πανελλήνιο Γεωγραφικό Συνέδριο, Θεσσαλονίκη. Λαµπριανίδης Λ., 2000: Οικονοµική Γεωγραφία: Στοιχεία Θεωρίας και Εµπειρικά Παραδείγµατα. Πατάκη, Αθήνα.

Πολύζος Σ. και Πετράκος Γ., 2001: Χωροθέτηση των επιχειρήσεων στην Ελλάδα: ανάλυση προσδιοριστικών παραγόντων και εµπειρική διερεύνηση. ΤΟΠΟΣ 17/2001 σελ 93-123. Σπιλάνης Γ., Σπυριδωνίδης Η., Μισαηλίδης Ν., 2002: Προσπελασιµότητα στα νησιά του Αιγαίου: πραγµατική και εικονική απόσταση. Στο 7 ο Εθνικό Συνέδριο Χαρτογραφίας Νησιωτική Χαρτογραφία, Μυτιλήνη. Σπιλάνης Γ., Κίζος Θ και Ιωσηφίδης Θ., 2003: Ελκυστικότητα Και Ανάπτυξη Σε Λιγότερο Ευνοηµένες Περιοχές. Στο Συνέδριο: «Λιγότερο Ευνοηµένες Περιοχές και Στρατηγικές Ανάπτυξης: Οικονοµικές, Κοινωνικές και Περιβαλλοντικές ιαστάσεις και Μηχανισµοί Υποστήριξης», Μυτιλήνη. Ταπεινός Γ. Φ., 1993: Στοιχεία ηµογραφίας: Ανάλυση, κοινωνικοοικονοµικοί παράγοντες και ιστορία του πληθυσµού. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα. Τσαούση. Γ., 1997: Κοινωνική ηµογραφία. Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα. CEIES, 1996: Statistics in the service of Regional Policy. Report of the sub-committee on EMS. Cloke P., Little J. (eds.), 1997: Contested countryside cultures: otherness, marginalisation and rurality. Routledge, London. Copus A. K., and Crabtree J. R., 1996: Indicators of Socio-Economic Sustainability: an application to remote rural Scotland. Journal of Rural Studies, Vol. 12, No. 1, pp. 41-54. Cross M., and Nutley S., 1999: Insularity and Accessibility: the Small island Communities of Western Island. Journal of Rural Studies, Vol. 15, No. 3, pp. 317-330. EURISLES, 1997: Στατιστικοί δείκτες των περιφερειακών ανισοτήτων που σχετίζονται µε την νησιωτικότητα και την περιφερειακότητα, Ελληνική Έκδοση: Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης, Πανεπιστήµιο Αιγαίου, Τµήµα Περιβάλλοντος, Μυτιλήνη. EURISLES, 2002: Off the Coast of Europe: European Construction and the Problem of the Islands, Study undertaken by EURISLES on the Initiative of the Islands Commission of CRPM, Corse. Gidarakou I., 1999: Young Women s Attitudes Towards Agriculture and Women s New Roles in the Greek Counrtyside: A First Approach. Journal of Rural Studies, Vol. 15, No. 2. Haartsen T., Groote P., Huigen P.P.P., 2003: Measuring age differentials in representations of rurality in The Netherlands. Journal of Rural Studies, Vol. 19, No. 2, pp. 245-252. Halfacree K. H., 1995: Talking about Rurality: Social Representations of the Rural as Expressed by residents of Six English Perishes. Journal of Rural Studies, Vol. 11, No. 1. Harrington V., and O Donogue D., 1998: Rurality in England and Wales 1991: A Replication and Extension of the 1981 Rurality Index. Sociologia Ruralis, Vol. 38, No. 2, p. 178-203. Maillet P., 1998: La statistique au service de la politique régionale. Paper in 4th CEIES Seminar: Regional information serving regional policy in Europe, Rennes 30-31/1/1998. OECD, 1994: Creating rural indicators for shaping territorial policy. OECD, Paris. Portnov Α.Β., Erell E., Bivand R., Nilsen A., 2000: Investigating the Effect of Clustering of the Urban Field on Sustainable Population Growth on Centrally Located and Peripheral Towns. International Journal of Population Geography, Vol. 6, pp. 133-154. Stockdale A., 2002: Towards a Typology of Out-migration from Peripheral Areas: A Scottish Case Study. International Journal of Population Geography, Vol. 8, pp. 345-364. UNHCR, 1995: The state of the world s refugees: in search of solutions. Oxford University Press, Oxford. Van Dam F., Heins S., Elbersen B. S., 2002: Lay discources of the rural and stated and revealed preferences for rural living. Some evidence of the existence of a rural idyll in the Netherlands. Journal of Rural Studies, 18 (4). Walker D., and Chapman K., 1987: Industrial Location: Theory and Policy. Blackwell Publishing, Oxford.

Παράρτηµα Χαρτών Χάρτης βαθµού εξυπηρέτησης υποδοµών - υπηρεσιών νήσου Λέσβου N ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΙΝ/ΦΟΣ ΚΑΛ ΛΟΝΗ ΚΑΛ ΛΟ ΝΗ ΚΑΛ ΛΟΝΗ. ΕΡΕ ΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΣΑΣ. Λ ΟΥΤΡ ΟΠΟΛΕ ΩΣ ΘΕΡΜΗΣ. ΕΡΕΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΣΑΣ. Λ ΟΥΤΡ ΟΠΟΛΕ ΩΣ ΘΕΡΜΗΣ. ΕΡΕΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΣΑΣ. ΛΟΥΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΘΕΡΜΗΣ.ΕΥ ΕΡ ΓΕΤΟΥΛΑ.ΕΥΕΡΓΕΤΟΥΛΑ.ΕΥ ΕΡ ΓΕΤΟΥΛΑ ΠΟΛΙΧΝ ΙΤΟΣ ΜΥΤ ΙΛΗΝΗ ΠΟ ΛΙΧΝ ΙΤΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΠΟΛΙΧΝ ΙΤΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ-ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΣΙΟ ΤΟΠΙΚΗΣ & ΝΗ ΣΙΩΤΙΚΗ Σ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Υπεύθυνος: Επ. Καθ. Ι. Σπιλάνης Επεξεργασία Γεωγραφικών εδοµένων: Στέργιος Π ραλ ακ ίδης ΥΠΟΜΝ ΗΜΑ κλ. 1:800000 Όρια οικισµών Βαθµός εξυπηρέτησης Ύπαρξη υποδοµής-υπηρεσίας Χαµηλός Όρια Καποδιστριακού ήµου Μέτριος Όρια πρώην ΟΤΑ Υψηλός ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ ΝΣΗ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΕΦΟΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΚΑΛ ΛΟΝΗ ΚΑΛ ΛΟ ΝΗ ΚΑΛ ΛΟΝΗ. ΕΡΕ ΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΣΑΣ. Λ ΟΥΤΡ ΟΠΟΛΕ ΩΣ ΘΕΡΜΗΣ. ΕΡΕΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΣΑΣ. Λ ΟΥΤΡ ΟΠΟΛΕ ΩΣ ΘΕΡΜΗΣ. ΕΡΕΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΣΑΣ. ΛΟΥΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΘΕΡΜΗΣ.ΕΥ ΕΡ ΓΕΤΟΥΛΑ.ΕΥΕΡΓΕΤΟΥΛΑ.ΕΥ ΕΡ ΓΕΤΟΥΛΑ ΠΟΛΙΧΝ ΙΤΟΣ ΜΥΤ ΙΛΗΝΗ ΠΟ ΛΙΧΝ ΙΤΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΠΟΛΙΧΝ ΙΤΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗ

Χάρτης ελκυστικότητας περιοχών E2K006.Σ N ΠΕΤΡΑ. ΑΝΤΙΣΣΑ ΚΑΛΛΟΝΗ ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ. ΕΡΕΣΟΥ-ΑΝΤΙΣΣΑΣ ΕΡΕΣΟΣ. ΛΟΥΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΘΕΡΜΗΣ ΛΟΥΤΡΟΠΟΛΗ ΘΕΡΜΗΣ.ΕΥΕΡΓΕΤΟΥΛΑ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΣ.ΑΓΙΑΣΟΥ ΑΓΙΑΣΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ-ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΣΙΟ ΤΟΠΙΚΗΣ & ΝΗΣΙΩΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Υπεύθυνος: Επ. Καθ. Ι. Σπιλάνης Επεξεργασία Γεωγραφικών εδοµένων: Στέργιος Πραλακίδης.ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ ΠΑΠΠΑ ΟΣ ΥΠΟΜΝΗΜΑ Όρια οικισµών Όρια Καποδιστριακού ήµου Όρια πρώην ΟΤΑ Βαθµός ελκυστικότητας Χαµηλός Μικρός Μέτριος Υψηλός κλ. 1:270000 ΠΛΩΜΑΡΙ