ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗ κ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΙΟΒΕ 29.06.2004 Αγαπητοί φίλοι και φίλες, 1. Είναι μεγάλη χαρά που βρίσκομαι σήμερα εδώ, ανάμεσα σε διακεκριμένους εκπροσώπους της επιστήμης, της αγοράς πληροφορικής, έγκριτων ερευνητών και μελετητών, και εκπροσώπων επιχειρήσεων με αφορμή την εξαιρετική μελέτη του ΙΟΒΕ αναφορικά με τη «Δομή, τη Στρατηγική Ανάπτυξης και τις Προοπτικές των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στην Ελλάδα». Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τον ΙΟΒΕ για την πρόσκληση να παρευρεθώ στη σημερινή συνάντηση ώστε να μοιραστούμε από κοινού τους προβληματισμούς μας. 2. Η μελέτη του ΙΟΒΕ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς αντιμετωπίζει με πληρότητα και επιστημονική επάρκεια την προοπτική των νέων τεχνολογικών στη χώρα, αναλύοντας: α. την μακρο-οικονομική εικόνα αλλά και το διεθνές τοπίο των νέων τεχνολογιών, αναδεικνύοντας τις επιρροές τους στην εγχώρια αγορά πληροφορικής και επικοινωνιών, β. την απόδοση των ελληνικών επιχειρήσεων πληροφορικής, βάσει των ιστορικών χρηματοοικονομικών τους δεδομένων, και γ. τις ακολουθούμενες επιχειρηματικές στρατηγικές, τονίζοντας τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής αγοράς. 3. Η προοπτική των τεχνολογιών στη χώρα, όπως προκύπτει από τη μελέτη, είναι συγκρατημένα αισιόδοξη. Και βεβαίως υπό προϋποθέσεις. Και αυτές οι προϋποθέσεις θα είχε ενδιαφέρον να διερευνηθούν στα πλαίσια της σημερινής 1
συζήτησης. Με αφορμή τη μελέτη, επιτρέψτε μου λοιπόν να εστιάσω σε δύο σημεία: α. στο πως αντιλαμβανόμαστε το ρόλο της Κοινωνίας της Πληροφορίας σε σχέση με τη στρατηγική των επιχειρήσεων σε ό,τι αφορά τις τεχνολογίες, και β. στην ανάγκη διαθεσιμότητας έγκυρων στοιχείων και δεικτών για τις ΤΠΕ, με σταθερή βάση μέτρησης και επιστημονική αρτιότητα και διαχρονικότητα. Οι δυνατότητες και οι ευκαιρίες για τις Ελληνικές Επιχειρήσεις 4. Στη συζήτηση για τη στρατηγική των επιχειρήσεων τεχνολογιών στην Ελλάδα, είναι σύνηθες να ακούγονται κατά καιρούς «απόψεις» περί μικρής αγοράς, απομονωμένης γεωγραφικά και διαφορετικής γλωσσικά. Αυτοί οι λόγοι, σύμφωνα με τις ίδιες εκτιμήσεις, δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη των ελληνικών επιχειρήσεων τεχνολογιών, καθώς: α. οι εγχώριες εταιρείες δεν έχουν ικανή πελατειακή βάση ώστε να αναπτυχθούν με σταθερά υψηλούς ρυθμούς, και β. η χώρα δεν είναι επενδυτικά ελκυστική λόγω μικρού ειδικού βάρους στον παγκόσμιο χάρτη, ώστε να ακολουθήσει το παράδειγμα άλλων χωρών, όπως η Ιρλανδία ή οι Σκανδιναβικές χώρες, με επενδυτικές παρεμβάσεις μεγάλων διεθνών εταιρειών. 5. Ωστόσο, το επιχείρημα περί μικρής αγοράς δεν έχει πια τόσο μεγάλη βαρύτητα, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της διεθνοποιημένης αγοράς. Οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν και τη δυνατότητα αλλά και την ευελιξία να δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη αγορά της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με εξαιρετικά επιτυχημένα αποτελέσματα. Και αυτό το πράττουν ήδη, σε χώρες όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία, τα Σκόπια και επεκτείνονται σταδιακά σε πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες. 6. Στις χώρες αυτές, οι Ελληνικές εταιρείες τεχνολογίας αναπτύσσονται παράλληλα και υποστηρίζουν την επέκταση των ελληνικών βιομηχανιών αλλά και 2
των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, προσφέροντας όχι μόνο προϊόντα αλλά κυρίως υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Άρα η εν δυνάμει αγορά των επιχειρήσεων τεχνολογιών κάθε άλλο παρά μικρή μπορεί να θεωρηθεί και η εξωστρέφεια μπορεί και πρέπει να αποτελεί σημαντική παράμετρο σε κάθε ελληνική επιχείρηση τεχνολογίας, που επιθυμεί να αναπτυχθεί δυναμικά. 7. Από την άλλη, οι ελληνικές επιχειρήσεις τεχνολογιών, μικρομεσαίες σε μέγεθος για τα διεθνή δεδομένα, μπορούν να ακολουθήσουν το Ευρωπαϊκό παράδειγμα επιτυχιών: Εστιάζοντας σε εξειδικευμένες περιοχές μπορούν να γίνουν ιδιαίτερα ανταγωνιστικές αποκτώντας το ρόλο του δυναμικού συνεργάτη μεγαλύτερων επιχειρηματικών σχημάτων. 8. Τα παραδείγματα παρόμοιων δυναμικών επιχειρήσεων στην Ευρώπη είναι πολλά και πολύ πρόσφατα: α. μόλις πριν δύο εβδομάδες, έγκριτο διεθνές περιοδικό (BusinessWeek) παρουσιάζοντας τις πλέον δυναμικές ευρωπαϊκές εταιρείες στη διεθνή σκηνή, έκανε αναφορά στην εταιρεία λογισμικού «Opera». Η «Opera» αποτελεί μια εταιρεία με έδρα το Όσλο της Νορβηγίας που ξεκίνησε μόλις το 1995 από το μηδέν, αναπτύσσοντας λογισμικό περιήγησης στο Διαδίκτυο. Σε 5 μόλις χρόνια, έως το 2000-2001, χάρη στην τεχνολογική της πρωτοπορία αλλά και το ευέλικτο management, η εταιρεία διατηρώντας χαμηλό προφίλ κατόρθωσε να αναπτυχθεί με ισχυρούς ρυθμούς χωρίς όμως να γίνει αντιληπτή από τον ανταγωνισμό. Πολύ πρόσφατα το Μάρτιο του 2004, σε μια εποχή που μάλλον θεωρείται ότι κλείνει ο κύκλος της ύφεσης, η εταιρεία εισήλθε στα διεθνή χρηματιστήρια με κεφαλαιοποίηση που ξεπέρασε τα 18 εκατομμύρια δολάρια. Και σύμφωνα με τους διεθνείς αναλυτές, συνεχίζει απειλώντας την πρωτοκαθεδρία της Microsoft διεθνώς στον τομέα του λογισμικού πλοήγησης στο Διαδίκτυο, όχι μόνο σε προσωπικούς υπολογιστές, αλλά και σε κινητά τηλέφωνα, προσωπικές ηλεκτρονικές ατζέντες (PDA) κλπ. 3
β. αντίστοιχα παραδείγματα νέων μικρών και δυναμικών επιχειρήσεων είναι πολλά και αναφέρω χαρακτηριστικά την σχετικά μικρή αλλά εξειδικευμένη εταιρεία μικροηλεκτρονικής Wolfson που ιδρύθηκε επίσης εκ του μηδενός το 1985 με έδρα το Εδιμβούργο, και η οποία κατασκευάζει microchips για κινητά τηλέφωνα και ηλεκτρονικές συσκευές. Η εταιρεία εισήχθη στο χρηματιστήριο του Λονδίνου τον Οκτώβριο του περασμένου έτους με κεφαλαιοποίηση 115 εκατομμυρίων δολαρίων και έκτοτε η τιμή της έχει ανέλθει κατά περίπου 40%, αντανακλώντας την ισχυρή της κερδοφορία. γ. στην ίδια κατηγορία ανήκει η πολύ νέα Γαλλική εταιρεία Kelkoo, με έδρα το Παρίσι, που αποτελεί ουσιαστικά έναν Ευρωπαϊκό online οδηγό για ηλεκτρονικές αγορές. Εταιρεία ηλικίας μόλις πέντε ετών, με κύκλο εργασιών περίπου 53 εκατομμύρια δολάρια το 2003 και σημαντική κερδοφορία, ξεκίνησε το 1999 με κύκλο εργασιών κάτω από 6-7 εκατομμύρια δολάρια. Και όλα αυτά σε μια εποχή που θεωρείται πως δεν ευνοεί τις επιχειρήσεις νέας τεχνολογίας, μετά την δραστική μείωση των χρηματιστηριακών τους αποτιμήσεων το 2001-2002. 9. Τα παραπάνω παραδείγματα, και τέτοια υπάρχουν πολλά όχι μόνο σε Ευρωπαϊκό αλλά και σε διεθνές επίπεδο, αποδεικνύουν ότι οι Ελληνικές εταιρείες τεχνολογιών είναι σε θέση με κατάλληλη στρατηγική να επιτύχουν πολλά ανεξαρτήτως σχετικού μεγέθους. Αρκεί να στοχεύσουν σωστά. Ο ρόλος της Κοινωνίας της Πληροφορίας στη Στρατηγική των Επιχειρήσεων 10. Βεβαίως σε αυτό το σημείο θα τεθεί το ερώτημα: «ποιος ο ρόλος της Κοινωνίας της Πληροφορίας, ως Επιχειρησιακού Προγράμματος, σε αυτές τις προοπτικές;» 11. Στο ερώτημα αυτό απαντά πολύ καθαρά και με πολύ σαφήνεια η μελέτη του ΙΟΒΕ. Και διατυπώνει το ορθό συμπέρασμα ότι η Κοινωνία της Πληροφορίας συμβάλλει με δύο τρόπους: 4
12. Ο πρώτος τρόπος, περισσότερο συζητούμενος στην αγορά και στα μέσα ενημέρωσης αλλά μάλλον βραχυπρόθεσμος και ο λιγότερο σημαντικός, αφορά στην ενίσχυση της πρωτογενούς και άμεσης ενίσχυσης της ζήτησης σε προϊόντα και υπηρεσίες τεχνολογιών, μέσω των έργων της Κοινωνίας της Πληροφορίας. 13. Πράγματι, τα έργα της Κοινωνίας της Πληροφορίας, δημιουργούν άμεση ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες νέων τεχνολογιών. Οι παρεμβάσεις που καλείται να πραγματοποιήσει το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα είναι πολλές και σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα 5-6 ετών συνολικά, ενισχύοντας άμεσα την κινητικότητα και τη δραστηριότητα των επιχειρήσεων. 14. Όμως αυτή η παράμετρος του Προγράμματος δεν είναι η σημαντικότερη. Βεβαίως και ενδιαφέρει η ενδιάμεση απόδοση και η κερδοφορία της αγοράς πληροφορικής. Βεβαίως και ενδιαφέρει η υγεία και η ζωντάνια του συγκεκριμένου κλάδου. Αλλά τα κύρια οφέλη δεν προέρχονται από εκεί. 15. Τα βασικότερα οφέλη που αναμένεται να επιτευχθούν από την υλοποίηση των παρεμβάσεων που προβλέπει η Κοινωνία της Πληροφορίας, εκτός από τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης και τη βελτίωση των υπηρεσιών προς τους πολίτες, είναι τα πολλαπλασιαστικά οφέλη μέσω της δευτερογενούς ζήτησης που δημιουργούν τα έργα. Και αυτός είναι ο δεύτερος τρόπος συμβολής της Κοινωνίας της Πληροφορίας που αναγνωρίζεται από τον ΙΟΒΕ. 16. Η μελέτη πολύ εύστοχα επισημαίνει πως η κατάρτιση νέων χρηστών, η εξοικείωση σε τεχνολογίες, η επιδότηση της χρήσης νέων τεχνολογιών και η δημιουργία υποδομών σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, η ανάπτυξη ηλεκτρονικών δημόσιων υπηρεσιών και οι λοιπές δράσεις, θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες σταθερής ζήτησης και βιώσιμης ανάπτυξης για τον κλάδο σε βάθος χρόνου. 17. Με άλλα λόγια, τα οφέλη για τον κλάδο από την υλοποίηση των παρεμβάσεων της Κοινωνίας της Πληροφορίας είναι περισσότερο μακροπρόθεσμα από ότι παρουσιάζεται συχνά. Και βεβαίως, τα μεγαλύτερα 5
οφέλη θα προκύψουν για τις εταιρείες του κλάδου που θα σχεδιάσουν σωστά το μέλλον τους, βάσει των νέων συνθηκών χρήσης ΤΠΕ που δημιουργεί το Πρόγραμμα στη Χώρα. 18. Άρα η Κοινωνία της Πληροφορίας, πρέπει να αποτελεί μια παράμετρο στο σχεδιασμό των επιχειρήσεων, αλλά βεβαίως όχι τη μόνη. Είναι αδύνατον, σε οποιαδήποτε σύγχρονη χώρα και αν βρισκόμαστε, να θεωρούμε πως ένα Επιχειρησιακό Πρόγραμμα από μόνο του, με μια πολύ συγκεκριμένη χρονική διάρκεια μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα των εταιρειών του κλάδου των τεχνολογιών. 19. Εν τη απουσία συνεκτικής επιχειρηματικής στρατηγικής που έχει χαραχθεί με όραμα και ρεαλισμό, και χωρίς πολύπλευρο εταιρικό πλάνο ανάπτυξης που εστιάζει στο Δημόσιο αλλά και στην ιδιωτική ζήτηση, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό από κάθε εταιρεία μικρή ή μεγάλη, είναι ουτοπικό να αναμένουμε ότι το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την Κοινωνία της Πληροφορίας θα προσφέρει μια άμεση σανίδα σωτηρίας. Τα οφέλη είναι πολύ μεγαλύτερα αλλά σε μεγάλο χρονικό ορίζοντα. Και αυτή είναι η πραγματικότητα. Η διαθεσιμότητα στοιχείων για τις νέες τεχνολογίες στη χώρα 20. Προχωρώντας πέρα από τη στρατηγική για το μέλλον του κλάδου, η πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του ΙΟΒΕ αναδεικνύει και ένα άλλο βασικό σημείο: την έλλειψη στοιχείων και δεικτών για τις ΤΠΕ στην Ελλάδα, βάσει ενός αυστηρά καθορισμένου επιστημονικού πλαισίου που εξασφαλίζει ακρίβεια και διαχρονικότητα. 21. Στη χώρα μας δεν έχουμε συστηματοποιήσει την καταγραφή αυτών των στοιχείων, ώστε να υπάρχουν στην διάθεση της πολιτικής και υπηρεσιακής ηγεσίας αλλά και στη διάθεση των μελετητών και των επιχειρήσεων. Είναι γεγονός ότι υπάρχει πλήθος αξιόλογης αλλά διάσπαρτης πληροφόρησης, η οποία έχει προκύψει από πολύχρονες προσπάθειες ατόμων που τους χαρακτηρίζει η πέραν την στενής επαγγελματικής προσέγγισης ενασχόλησης με την εργασία τους. 6
22. Εμείς θεωρούμε ότι η δυνατότητα πρόσβασης σε τέτοια στοιχεία είναι πολύ σημαντική, γιατί θα επιτρέψει: α. στους αρμόδιους πολιτικούς και υπηρεσιακούς φορείς να αποτυπώσουν την πραγματική πορεία εισαγωγής νέων τεχνολογιών και να χαράξουν τις απαραίτητες παρεμβάσεις για τον εκσυγχρονισμό της χώρας, β. στους μελετητές και τους δημοσιογράφους να έχουν μια σταθερή βάση σύγκρισης της χώρας, αναδεικνύοντας προβληματισμούς και διεξόδους, γ. στις επιχειρήσεις να καταγράψουν πληρέστερα το επιχειρηματικό τοπίο, δημιουργώντας μια σταθερή βάση στοιχείων και υποθέσεων πάνω στην οποία θα χτίσουν τη στρατηγική τους, και δ. σε όλους εμάς που μας αφορά άμεσα η Κοινωνία της Πληροφορίας, να διαγνώσουμε έγκαιρα σε ποιους τομείς προχωρούμε με καλούς ρυθμούς και που πρέπει να δώσουμε περαιτέρω ώθηση. 23. Με αφορμή τη σημερινή συνάντηση, και στη βάση των παραπάνω προβληματισμών, επιθυμώ να σας ενημερώσω ότι ενεργοποιείται άμεσα το Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας, το οποίο φιλοδοξούμε να παίξει αυτόν τον κομβικό ρόλο διαχείρισης των στοιχείων για τις νέες τεχνολογίες στη χώρα. 24. Το Παρατηρητήριο για να πετύχει, δεν αρκεί να οργανωθεί και να στελεχωθεί σωστά. Δεν αρκεί να συστηματοποιήσει και να ορίσει με επιστημονική ακρίβεια τον τρόπο καταγραφής των στοιχείων. Δεν αρκεί να βγάλει αξιόπιστες μελέτες για τις τάσεις σε ό,τι αφορά τις νέες τεχνολογίες στην Ελλάδα. Για να πετύχει, το Παρατηρητήριο πρέπει να αξιοποιήσει τη συνεργασία όλων των φορέων του κλάδου, ώστε να αποτελέσει το κομβικό σημείο συλλογής και επεξεργασίας των στοιχείων, και να τα διαθέτει ανάλογα. Και προς αυτόν τον στόχο, το Παρατηρητήριο θα θελήσει την συμβολή όλων μας με απόψεις, δεδομένα και «συμπυκνωμένη» εμπειρία. 7
Η «επόμενη μελέτη» 25. Βρισκόμαστε σήμερα εδώ όλοι μαζί, έχοντας κοινούς στόχους: α. τον εκσυγχρονισμό της χώρας, β. τη διευκόλυνση του πολίτη, γ. τη βελτίωση της παραγωγικότητας της ελληνικής επιχείρησης, και δ. το ζωντάνεμα του κλάδου τεχνολογιών στην Ελλάδα. 26. Αξιοποιώντας τα συμπεράσματα της μελέτης του ΙΟΒΕ, ας προσπαθήσουμε, ο καθένας από τη πλευρά του, να συνεισφέρουμε προς την επίτευξη των κοινών μας στόχων. Ας εργαστούμε προς την ίδια κατεύθυνση με κοινό όραμα αλλά και ρεαλιστική στρατηγική, ώστε η επόμενη μελέτη του ΙΟΒΕ να καταγράψει μια αναπτυσσόμενη με ισχυρούς ρυθμούς ελληνική αγορά πληροφορικής και επικοινωνιών. Η συμβολή όλων είναι σημαντική. Σας ευχαριστώ, 8