ύνοτη οδηγιών αζθαλείαρ για ηο ζσολικό επγαζηήπιο θςζικών επιζηημών

Νίθνο Παπαζηακαηίνπ ύνοτη οδηγιών αζθαλείαρ για ηο ζσολικό επγαζηήπιο θςζικών επιζηημών ΔΚΦΔ Οκφλνηαο, 2002 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 1

ΥΟΛΗΑ - ΠΡΟΣΑΔΗ 1) θφπηκν είλαη λα εθηππσζεί ην νιφθιεξν ην αξρείν ΟΓΖΓΗΔ ΑΦΑΛΔΗΑ ΥΟΛΗΚΟΤ ΔΡΓΑΣΖΡΗΟΤ.doc θαη λα ηνπνζεηεζεί ζηνλ πξνβιεπφκελν θάθειν. Δπίζεο, λα ππάξρνπλ νη αληίζηνηρεο νδεγίεο απφ ηνλ Καηάινγν Οξγάλσλ θαη Σπζθεπώλ Εξγαζηεξίνπ Φπζηθώλ Επηζηεκώλ, εθδ. ΟΔΓΒ, 2002, ζει. 423-465 θαη ην Εγρεηξίδην Οδεγηώλ ρεκηθώλ νπζηώλ ζρνιηθνύ εξγαζηεξίνπ θ.ε. ηεο SIGMA-ALDRICH, πνπ ππάξρεη ζε έληππε θαη ζε ειεθηξνληθή κνξθή κφλν ζηα ιχθεηα πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί (λέα) εξγαζηήξηα θ.ε. 2) ηελ πηλαθίδα ηνπ εξγαζηεξίνπ λα αλαξηεζνχλ νη πίλαθεο : - Οη θίλδπλνη ζην εξγαζηήξην (Πίλαθαο 1, ζει.12) - χκβνια πξνεηδνπνίεζεο επηθίλδπλσλ αληηδξαζηεξίσλ (Πίλαθαο 2, ζει.14) - χκβνια αζθαιείαο (Πίλαθαο 8, ζει. 24) - Σειέθσλα αλάγθεο (ζει. 27) - Οδεγίεο αληηζεηζκηθήο πξνζηαζίαο (Παξάξηεκα 3, ζει.29) - Τπφδεηγκα θαλνληζκνχ εξγαζηεξίνπ (Παξάξηεκα 4, ζει.32) - Οδεγίεο αζθαιείαο (θνκκέλεο ζειίδεο) απφ ηνπο ηξέρνληεο εξγαζηεξηαθνχο νδεγνχο Φπζηθήο- Υεκείαο- Βηνινγίαο 3) ε εκθαλή ζέζε ζην εξγαζηήξην λα ππάξρεη ην θνπηί Πξψησλ Βνεζεηψλ (θαη ην ζρνιηθφ βηβιίν: Μάθνο Κσλζηαληίλνο θ.ά.: Πξώηεο Βνήζεηεο, Α ηάμε 1νπ θχθινπ ΣΔΔ, εθδ. ΟΔΓΒ, 1999 ή άιιεο ζρεηηθέο νδεγίεο). 4) Να γξαθεί ζην βηβιίν χιεο θάζε ηάμεο/ ηκήκαηνο φηη δηδάρζεθαλ [εθφζνλ έρνπλ δηδαρζεί] νη νδεγίεο αζθαιείαο ζην εξγαζηήξην ηνπ αληίζηνηρνπ καζήκαηνο. Δάλ έρεηε ζρφιηα, πξνηάζεηο ή/ θαη δηνξζψζεηο παξαθαιψ ζηείιηε ηηο ζηε δηεχζπλζε: ekfeomon@otenet.gr ή npapastam@yahoo.gr 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 2

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1 Σν ζρνιηθφ εξγαζηήξην θπζηθψλ επηζηεκψλ ζ. 4 2 Ο ππεχζπλνο ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ ζ. 4 3 Σα βηβιία πιηθνχ θαη ζπκβάλησλ ζ. 4 4 Σα φξηα επζχλεο θαη αξκνδηφηεηαο ζ. 5 5 Αζθάιεηα θαη πγηεηλή ζ. 6 6 Ζ αζθάιεηα ζην εξγαζηήξην ζ. 7 7 Ζ έλλνηα ηνπ ξίζθνπ θαη ε εθπαίδεπζε πξνζσπηθνχ ζ. 8 8 Δπζχλε εθπαηδεπηηθψλ ζ. 8 9 Βαζηθέο νδεγίεο αζθαιείαο ζ. 9 10 Γεληθνί θαλφλεο γηα ηε ζπκπεξηθνξά ζην εξγαζηήξην ζ.10 11 Γεληθέο νδεγίεο ρεηξηζκνχ γπάιηλσλ νξγάλσλ θαη ζπζθεπψλ ζ.11 Πίλαθαο 1: Οη θίλδπλνη ζην εξγαζηήξην 12 Γεληθέο νδεγίεο γηα ηε ρξήζε ρεκηθψλ νπζηψλ ζ.13 Πίλαθαο 2: χκβνια πξνεηδνπνίεζεο επηθίλδπλσλ αληηδξαζηεξίσλ Πίλαθαο 3: Δπηθίλδπλεο ηδηφηεηεο ρεκηθψλ νπζηψλ 13 Γεληθέο νδεγίεο γηα ην ρεηξηζκφ ησλ πεγψλ ζεξκφηεηαο ζ.15 14 Γεληθέο νδεγίεο γηα αληηκεηψπηζε ππξθαγηψλ. Ππξνζβεζηήξεο ζ.17 Πίλαθαο 5: Σχπνη ππξνζβεζηήξσλ 15 Γεληθέο νδεγίεο ζηε ρξήζε εμνπιηζκνχ αζθαιείαο ζ.19 16 Οη θίλδπλνη απφ ην ειεθηξηθφ ξεχκα ζ. 21 17 χκβνια θαη αζθάιεηα- Πηλαθίδεο ζήκαλζεο ζ. 22 Βηβιηνγξαθία ζ. 25 Παξάξηεκα 1: Πξψηεο Βνήζεηεο ζ. 26 Παξάξηεκα 2: Πψο ζβήλνληαη νη θσηηέο κε θνξεηνχο ππξνζβεζηήξεο ζ. 28 Παξάξηεκα 3:Οδεγίεο αληηζεηζκηθήο πξνζηαζίαο ζ. 29 Παξάξηεκα 4: Τπφδεηγκα θαλνληζκνχ εξγαζηεξίνπ ζ. 32 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 3

1 Σο ζσολικό επγαζηήπιο θςζικών επιζηημών Με ηνλ φξν ζρνιηθφ εξγαζηήξην θπζηθψλ επηζηεκψλ (θ.ε.) αλαθεξφκαζηε: α) ην ζχλνιν ηνπ εξγαζηεξηαθνχ εμνπιηζκνχ πνπ δηαζέηεη έλα ζρνιείν γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο ζηα καζήκαηα ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ. β) ην ζχλνιν ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνληαη κέζσ απηνχ ηνπ εμνπιηζκνχ ζε θαηάιιεια νξγαλσκέλν ρψξν ή ζε (θνηλή) αίζνπζα δηδαζθαιίαο. γ) ηηο δηαδηθαζίεο πνπ δηέπνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπ εξγαζηεξίνπ. 2 Ο ςπεύθςνορ ηος ζσολικού επγαζηηπίος Ο ππεχζπλνο ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ θ.ε. (ΤΔΦΔ) είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο ζσζηήο ιεηηνπξγίαο ηνπ εμνπιηζκνχ ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξνληαη απφ απηφ. Φξνληίδεη γηα ηελ θαιή ιεηηνπξγία ηνπ εμνπιηζκνχ θαη ηε ζσζηή ζπληήξεζή ηνπ, ππεχζπλνο γηα ηελ νξζή θαη ινγηζκέλε ρξήζε ησλ αλαισζίκσλ, ηελ ηήξεζε ησλ θαλφλσλ αζθαιείαο θαη πγηεηλήο θαη παξέρεη βνήζεηα ζε φινπο ηνπο ρξήζηεο ηνπ εξγαζηεξίνπ γηα ηελ απνδνηηθφηεξε ρξήζε ηνπ («Δπηινγή θαη αξκνδηφηεηεο Τπεπζχλνπ ρνιηθνχ Δξγαζηεξίνπ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ» απφθαζε κε αξηζκ. πξση. 90997/ Γ7/ 7-9-04/ Γ/λζε ΔΠΔΓ/ ΤΠΔΠΘ θαη λεφηεξεο, πβι. θαη απφθαζε κε Αξηζ. Φ.353.1/324/105657/Γ1, άξζξν 26 16 ). Δίλαη αξκφδηνο γηα ηελ ηήξεζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ κε ην ζρνιηθφ εξγαζηήξην θ.ε. ππεξεζηαθψλ εγθπθιίσλ, απνθάζεσλ, νδεγηψλ θιπ.. Καηαγξάθεη θαη θξνληίδεη γηα ηελ επηθαηξνπνίεζε φισλ ησλ ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχλ ην ζρνιηθφ εξγαζηήξην θαη ελεκεξψλεη ηα πξνβιεπφκελα βηβιία. Ο ππεχζπλνο είλαη ν ζπλδεηηθφο θξίθνο ηνπ ζρνιείνπ γηα ηελ επηθνηλσλία κε ην αξκφδην ΔΚΦΔ ζε ζέκαηα ηερληθήο ππνζηήξημεο, εμνπιηζκνχ, πξνγξακκαηηζκνχ θιπ. θφπηκν είλαη ζε πεξίπησζε απνπζίαο ηνπ λα νξίδεηαη αληηθαηαζηάηεο ηνπ ππεχζπλνπ ή άιιν ξεηά εμνπζηνδνηεκέλν άηνκν. 3 Σα βιβλία ςλικού και ζςμβάνηυν Σν ζχλνιν ηνπ εμνπιηζκνχ ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ θαζψο πνπ είλαη δηαζέζηκν ζηνπο ρξήζηεο πξέπεη λα είλαη θαηαγεγξακκέλν ζην βηβιίν πιηθνχ ηνπ εξγαζηεξίνπ. Σα ζηνηρεία πξέπεη λα είλαη πάληα επηθαηξνπνηεκέλα, ψζηε λα αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ πξαγκαηηθή ζχλζεζε θαη δνκή ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ. Γηα ηελ νξζή δηεθπεξαίσζε ηεο θαηαγξαθήο ν ππεχζπλνο ζα πξέπεη: 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 4

Να θαηαγξάθεη άκεζα, λενεηζεξρφκελν εμνπιηζκφ ζε έπηπια, φξγαλα, ζπζθεπέο θαη εθπαηδεπηηθφ ινγηζκηθφ. Να ελεκεξψλεη άκεζα ηα ζηνηρεία θαηαγξαθήο ζε νπνηαδήπνηε αιιαγή, θαηαζηξνθή ή αληηθαηάζηαζε Να θξνληίδεη ψζηε θάζε ρξνληθή ζηηγκή ηα θαηαγεγξακκέλα ζηνηρεία λα αληηθαηνπηξίδνπλ απφιπηα ηελ πξαγκαηηθή ζχλζεζε ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ Παξάιιεια κε ηελ αλαιπηηθή θαηαγξαθή ηνπ εμνπιηζκνχ ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ είλαη απαξαίηεηε ε θαηαγξαθή φισλ ησλ πεξηζηαηηθψλ πνπ ηα αθνξνχλ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ηεξείηαη βηβιίν ζπκβάλησλ ηνπ νπνίνπ ηελ επζχλε ηήξεζεο έρεη ν ππεχζπλνο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ. ην βηβιίν ζπκβάλησλ θαηαρσξνχληαη φιεο νη ελέξγεηεο πνπ έγηλαλ ζηνλ εμνπιηζκφ, θαζψο θαη θάζε πεξηζηαηηθφ ζρεηηθφ κε απηά πνπ κπνξεί λα είλαη αλαθνξέο ζρεηηθέο κε ηελ ιεηηνπξγία ηνπ εξγαζηεξίνπ, εμνπιηζκνχ, θιπ. Ηδηαίηεξν βάξνο πξέπεη λα δίλεηαη ζηελ αλαιπηηθή θαηαγξαθή πξνβιεκάησλ θαη θαθήο ιεηηνπξγίαο ή ρξήζεο, θαζψο θαη ησλ ζπλνδεπηηθψλ ελεξγεηψλ πνπ έγηλαλ γηα ηελ επίιπζή ηνπο. Σν βηβιίν ζπκβάλησλ, ηελ επζχλε ηνπ νπνίνπ έρεη ν ππεχζπλνο ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ ηνπ ζρνιείνπ, ζπκπιεξψλνπλ θάζε εξγαζηεξηαθή /δηδαθηηθή ψξα φινη νη ρξήζηεο ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ. 4 Σα όπια εςθύνηρ και απμοδιόηηηαρ Σν ζρνιηθφ εξγαζηήξην απνηειεί κέξνο ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο ππφθεηηαη ζηνλ έιεγρν ηνπ Γηεπζπληή ηνπ ρνιείνπ, ν νπνίνο πξέπεη λα είλαη ελήκεξνο γηα ηελ θαηάζηαζή ηνπ. Ο ππεχζπλνο ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ αλαθέξεη ζην Γηεπζπληή θάζε ζέκα πνπ αθνξά ην ζρνιηθφ εξγαζηήξην, ιφγνπ ράξε, αζθάιεηα ηεο αίζνπζαο, θχιαμε θιεηδηψλ, αγνξά νξγάλσλ θαη δαπάλεο αλαισζίκσλ, ζχλδεζε θαη πξφζβαζε ζην Γηαδίθηπν θιπ. (πβι. θαη απφθαζε κε Αξηζ. Φ.353.1/324/105657/Γ1, άξζξα 28 θαη 29 ). Ο εμνπιηζκφο ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ δελ κεηαθηλείηαη έμσ απφ ηνλ ρψξν ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ παξά κφλν γηα απνζηνιή ηνπ γηα επηδηφξζσζε ζε πεξίπησζε βιάβεο ε θακία πεξίπησζε δελ κπνξεί ν ππεχζπλνο ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ ή νπνηνζδήπνηε ηξίηνο λα απνθαζίζεη απηφβνπια γηα ηελ κεηαθνξά εμνπιηζκνχ. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 5

5 Αζθάλεια και ςγιεινή Ο ρψξνο ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ πξέπεη λα αθνινπζεί φιεο ηηο πξνδηαγξαθέο πνπ εμαζθαιίδνπλ ηελ αζθάιεηα ηφζν ηνπ ίδηνπ ηνπ ρψξνπ φζν θαη ησλ ρξεζηψλ ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ, φπσο είλαη: Σα ζπζηήκαηα ππξφζβεζεο, ππξαλίρλεπζεο θαη ζπλαγεξκνχ. Σελ πξφζβαζε κφλν ζε εμνπζηνδνηεκέλα πξφζσπα. Ζ αζθάιηζή ηνπ κε πφξηα αζθαιείαο ή ε χπαξμε θιεηδαξηάο αζθαιείαο, ε ηνπνζέηεζε πξνζηαηεπηηθψλ θηγθιηδσκάησλ ζηα παξάζπξα θαη ινηπά παξεκθεξή κέηξα αζθαιείαο. Σελ πξφλνηα γηα ηελ φζν ην δπλαηφ θαιχηεξε αληηκεηψπηζε ησλ ηδηαίηεξσλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ, φπσο είλαη ε πξνζηαζία απφ έληνλε ειηαθή αθηηλνβνιία θαη ηελ θαινθαηξηλή δέζηε (κε ηελ ηνπνζέηεζε θνπξηηλψλ, πεξζίδσλ θιπ.), ηελ πξνζηαζία απφ ηελ πγξαζία θαη ηε ζθφλε πνπ βιάπηνπλ ηνλ εμνπιηζκφ αιιά θαη ηελ πγεία ησλ ρξεζηψλ ηνπ εξγαζηεξίνπ, επαξθήο εμαεξηζκφο ηνπ ρψξνπ. Σελ πξφλνηα γηα ηελ παξνρή πξψησλ βνεζεηψλ ζε πεξίπησζε αηπρήκαηνο. Λνηπά απαξαίηεηα κέηξα θαη κέζα πξνζηαζίαο γηα νπνηαδήπνηε ρξήζε ηνπ εξγαζηεξίνπ (πηλαθίδα αλαθνηλψζεσλ γηα κέηξα αζθαιείαο, χπαξμε ζπκβφισλ αζθαιείαο θιπ.). [ Σελ επζχλε γηα ηελ εμαζθάιηζε ησλ παξαπάλσ ππνδνκψλ έρεη ν Γηεπζπληήο ηνπ ζρνιείνπ. Σελ επζχλε γηα εληνπηζκφ ηπρφλ δπζιεηηνπξγίαο ηνπο έρεη ν ππεχζπλνο ηνπ εξγαζηεξίνπ, ν νπνίνο ζε ζπλελλφεζε κε ηνλ Γηεπζπληή κεξηκλά γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο νξζήο ιεηηνπξγίαο. ] Ο ρψξνο ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ πξέπεη λα είλαη ζπλερψο θαζαξφο ζχκθσλα κε πξνδηαγξαθέο θαζαξηφηεηαο θαη πγηεηλήο πνπ ζα εμαζθαιίδνπλ ηελ πγεία καζεηψλ θαη δηδαζθφλησλ. Δπηβάιιεηαη ε ηνπνζέηεζε εηδηθψλ θάδσλ γηα ζθνππίδηα ζε ζεκεία εχθνια πξνζβάζηκα απφ φινπο θαη απαγνξεχεηαη ε ξίςε ζθνππηδηψλ ζε νπνηνδήπνηε άιιν ζεκείν εθηφο απηψλ. ην ρψξν ηνπ εξγαζηεξίνπ πξέπεη λα ππάξρεη επαξθήο θαζαξφο αέξαο θαη ε ζεξκνθξαζία λα δηαηεξείηαη ζε επίπεδν πνπ λα επλνεί ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Δάλ ρξεζηκνπνηείηαη εγθαηάζηαζε ηερλεηνχ εμαεξηζκνχ, πξέπεη λα δηαηεξείηαη ζε θαηάζηαζε θαιήο ιεηηνπξγίαο. Μέζα ζην ρψξν ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δηδαζθφλησλ) φπσο θαη ε θαηαλάισζε θαγεηνχ, πνηψλ, αλαςπθηηθψλ, θαθέ θηι., ιακβάλνληαο ππφςε ηελ ηδηαηηεξφηεηα ηνπ εμνπιηζκνχ (εχθιεθηεο ρεκηθέο νπζίεο θηι.) πνπ ππάξρεη ζην ζρνιηθφ εξγαζηήξην. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 6

ηνλ ρψξν ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ πξέπεη λα επηθξαηεί θαηά ην δπλαηφλ εζπρία θαζψο θαη θάζε ρξήζηεο νθείιεη λα ζέβεηαη ηνπο ππφινηπνπο θαη λα κελ πξνθαιεί ζφξπβν ή λα παξελνριεί θαηά νπνηνδήπνηε ηξφπν. Σέηνηα πεξηζηαηηθά πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη άκεζα ζην ρψξν ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ απφ ηνλ ππεχζπλν ηνπ εξγαζηεξίνπ ή ηνλ δηδάζθνληα. 6 Η αζθάλεια ζηο επγαζηήπιο Οδεγίεο αζθαιείαο ππάξρνπλ ζε θάζε εξγαζηήξην, είηε απηφ είλαη ην ζρνιηθφ είηε ελφο λνζνθνκείνπ, ελφο επηζηεκνληθνχ θέληξνπ εξεπλψλ ή κηαο βηνκεραλίαο. Οη νδεγίεο αζθαιείαο είλαη απαξαίηεηεο γηα λα πξνεηδνπνηνχληαη νη εξγαδφκελνη ζην εξγαζηήξην ζρεηηθά κε ηνπο πηζαλνχο θηλδχλνπο πνπ ππάξρνπλ, ψζηε λα πξνιακβάλνληαη ηα αηπρήκαηα. Οη νδεγίεο αζθαιείαο πξέπεη λα ηεξνχληαη ζρνιαζηηθά. Να ζεκεησζεί φηη ε επηζήκαλζε ησλ θηλδχλσλ δελ απνηειεί κφλν πξφιεςε θαηά ησλ αηπρεκάησλ ζην ζρνιηθφ εξγαζηήξην θπζηθψλ επηζηεκψλ (θαη ζηα άιια ζρνιηθά εξγαζηήξηα) αιιά θαη ζπκπεξηθνξά, πνπ ζα επεξεάζεη ην παηδί ζηελ πξνζσπηθή ηνπ δσή. Ζ αζθάιεηα πξέπεη λα δηδάζθεηαη, δελ κπνξεί λα ηε κάζεη θαλείο κφλνο ηνπ! Έηζη, νη νδεγίεο αζθαιείαο πνπ ππάξρνπλ ζηνπο (ζρνιηθνχο) εξγαζηεξηαθνχο νδεγνχο θπζηθήο, ρεκείαο θαη βηνινγίαο πξέπεη λα κειεηεζνχλ πξνζεθηηθά απφ ηνπο καζεηέο. Δάλ ππάξμνπλ θαη άιιεο, πξφζζεηεο νδεγίεο αζθαιείαο, πξέπεη λα θσηνηππεζνχλ θαη λα ηνπο κνηξαζηνχλ. Οι οδηγίερ αζθαλείαρ ζηα ανηίζηοισα μαθήμαηα να διδασθούν ζηην ηάξη, και αςηό να γπαθεί ζηο βιβλίο ύληρ κάθε ηάξηρ/ ημήμαηορ. Δπίζεο, νη νδεγίεο αζθαιείαο λα αλαξηεζνχλ ζηνλ πίλαθα αλαθνηλψζεσλ πνπ ππάξρεη ζην ζρνιηθφ εξγαζηήξην. θνπφο ηνπο δελ είλαη λα ηξνκάμνπλ ηνπο καζεηέο, αιιά λα ηνπο αζθήζνπλ ζηελ αλαγθαία πεηζαξρία, πνπ πξέπεη λα ππάξρεη ζην εξγαζηήξην είηε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηδαζθαιίαο είηε, ηδηαίηεξα, θαηά ηε δηεμαγσγή ησλ πεηξακάησλ. Καη αο κελ μερλάκε: Δπικίνδςνη καηάζηαζη + Ανθπώπινα λάθη = Αηύσημα 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 7

7 Η έννοια ηος πίζκος και η εκπαίδεςζη πποζυπικού Γηα λα επηηεπρζεί έλα ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν αζθαιείαο ζην ζρνιηθφ εξγαζηήξην απαξαίηεηε πξνυπφζεζε είλαη ε επίγλσζε ησλ πεγψλ απμεκέλεο επηθηλδπλφηεηαο, ε γλψζε ησλ βιαβψλ πνπ κπνξεί λα πξνθιεζνχλ θαη ε ελεκέξσζε γηα ηα κέηξα πξφιεςεο πνπ απαηηείηαη λα έρνπλ ιεθζεί θάζε θνξά, θαη λα γίλεη θαηαλνεηή ε έλλνηα ηνπ πηζαλνχ θηλδχλνπ ή ξίζθνπ (risk) ζε αληηδηαζηνιή πξνο ηνλ αμηνθξαηηθφ θίλδπλν (danger), δειαδή λα ζπκβεί αηχρεκα κε πηζαλφηεηα 100%. [ην ζρνιηθφ εξγαζηήξην πθίζηαληαη πνιχ κηθξφηεξνη πηζαλνί θίλδπλνη απφ απηνχο πνπ κπνξνχλ λα καο ζπκβνχλ φηαλ πεξπαηάκε ζην δξφκν, νδεγνχκε ην πνδήιαην, ρξεζηκνπνηνχκε ην αζαλζέξ ή ηηο ειεθηξηθέο ζπζθεπέο, ηα καραίξηα θαη ηα απνξξππαληηθά ζην ζπίηη καο, ρνξεχνπκε ζηε ληίζθν, παξαθνινπζνχκε έλαλ πνδνζθαηξηθφ αγψλα, εηζπλένπκε ηα θαπζαέξηα ησλ απηνθηλήησλ θηι.] Δπίζεο, αλαγθαίεο πξνυπνζέζεηο είλαη ε γλψζε αληηκεηψπηζεο κηαο επηθίλδπλεο θαηάζηαζεο (ππξθαγηάο, ζεηζκνχ) θαη ε γλψζε πξψησλ βνεζεηψλ ζε πεξίπησζε ηξαπκαηηζκνχ. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο απαξαίηεηε είλαη ε επηκφξθσζε ησλ εκπιεθφκελσλ εθπαηδεπηηθψλ ζηνλ ηνκέα ηεο αζθάιεηαο, ηεο πγηεηλήο θαη ηνπ πηζαλνχ θηλδχλνπ θαη ε ζπλαθφινπζε εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ [πνπ πξνβιέπεηαη απφ ηελ πθηζηάκελε λνκνζεζία, ιφγνπ ράξε, απφ ην ΠΓ 17/ 1996, άξζξα 1, 7 θαη 12, πβι. θαη απφθαζε κε Αξηζ. Φ.353.1/324/105657/Γ1, άξζξα 26 21, 28 θαη 29 ]. Να ιεθζεί ππφςε φηη ν θίλδπλνο γηα αηχρεκα δελ πξνέξρεηαη απφ ηελ θαλνληθή εθηέιεζε κηαο άζθεζεο, αιιά έρεη ζρέζε κε ηελ εξγαζηεξηαθή ζπκπεξηθνξά καζεηψλ. Οη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ απηή ηε ζπκπεξηθνξά είλαη θπξίσο: Ζ έιιεηςε απηνζπγθέληξσζεο ησλ καζεηψλ. Ζ έιιεηςε πεηζαξρίαο ζην εξγαζηήξην. Ζ θπζηθή ξνπή ησλ καζεηψλ γηα αζηετζκνχο θαη πεηξάγκαηα. Ζ ιαλζαζκέλε εθηίκεζε ηνπ βαζκνχ επηθηλδπλφηεηαο κηαο πξάμεο (ηνπο). 8 Δςθύνη εκπαιδεςηικών ύμθυνα με ηη διεθνή ππακηική για πιθανό αηύσημα ζηοςρ μαθηηέρ καηά ηην παπαμονή ηοςρ ζηο ζσολικό επγαζηήπιο ςπηπεζιακά ςπεύθςνορ και δικαζηικά ςπόλογορ είναι ο εκπαιδεςηικόρ πος ηοςρ διδάζκει ζηο επγαζηήπιο 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 8

και καηά πεπίπηυζη και ο ςπεύθςνορ ηος επγαζηηπίος και ο διεςθςνηήρ ηος ζσολείος. Κάπνηεο ελδεηθηηθέο πεξηπηψζεηο ππεξεζηαθήο ακειείαο είλαη: Ο εθπαηδεπηηθφο λα αθήλεη ηνπο καζεηέο ζην εξγαζηήξην ζε ψξα δηδαζθαιίαο κφλνπο ηνπο ρσξίο επηηήξεζε, λα παξαιείπεη λα κπήζεη ηνπο καζεηέο ζηελ ηήξεζε βαζηθψλ θαλφλσλ αζθαιείαο, λα παξαιείπεη λα ειέγμεη επηθίλδπλνπο εμνπιηζκνχο ή εξγαζηεξηαθέο δηαηάμεηο πξηλ επηηξέςεη ηε ρξήζε ηνπο απφ ηνπο καζεηέο, λα παξαιείπεη λα επηβάιεη ηελ ηήξεζε ησλ βαζηθψλ θαλφλσλ αζθαιείαο, είηε, επίζεο, ην εξγαζηήξην λα κελ έρεη ηηο απαξαίηεηεο ζπζθεπέο αζθαιείαο, πξνζηαζίαο θαη πγηεηλήο, λα κελ έρεη εηδηθά ληνπιάπηα γηα ηελ αζθαιή απνζήθεπζε επηθίλδπλσλ γηα ηελ πγεία ησλ καζεηψλ πιηθψλ, ή, πάιη, νη καζεηέο λα εξγάδνληαη ζην εξγαζηήξην ζε ψξεο εθηφο θαλνληθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ θαη ρσξίο ηελ επνπηεία ηνπ αξκφδηνπ εθπαηδεπηηθνχ θ.ά. [Φαίλεηαη λα κελ ππάξρεη (;) λνκνζεηεκέλν θάηη ζρεηηθφ κε ηα θαζήθνληα θαη ηηο ππνρξεψζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ αζθάιεηα θαη πγηεηλή ζηα ζρνιηθά εξγαζηήξηα θπζηθψλ επηζηεκψλ, πιελ ησλ φζσλ αλαθέξνληαη ζην λφκν 1566/1985, άξζξν 10, ζηελ απφθαζε κε Αξηζ. Φ.353.1/324/105657/Γ1, άξζξα 26 21, 28, 29 θαη 34 θαη ζηελ ππνπξγηθή απφθαζε Γ2/6098/13-11-01/ΓΓΔ/ΤΠΔΠΘ θαη αθνξνχλ κφλν ηα ζρνιηθά εξγαζηήξηα ησλ ΔΚ. ] 9 Βαζικέρ οδηγίερ αζθαλείαρ Ζ πξνεηνηκαζία ησλ καζεηψλ ζηελ εθαξκνγή ζηνηρεησδψλ κέηξσλ αζθαιείαο πξηλ κπνπλ ζην εξγαζηήξην, ε χπαξμε εμνπιηζκνχ αζθαιείαο θαη έλαο ζαθήο θαλνληζκφο εξγαζηεξίνπ (πνπ κπνξεί λα γίλεη ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο καζεηέο) βνεζνχλ ζηελ πξφιεςε πηζαλψλ θηλδχλσλ. Πνιινί θίλδπλνη κπνξνχλ λα απνθεπρζνχλ, αλ ιεπηνκεξψο ελεκεξσζνχλ νη καζεηέο ζηε ρξήζε νξγάλσλ θαη ζπζθεπψλ (ιφγνπ ράξε γηα ην κηθξνζθφπην, ην ηξνθνδνηηθφ ηάζεο ή γηα ηηο ρεκηθέο νπζίεο θηι.) ζηελ ηάμε θαη πξηλ θαζίζνπλ ζηνλ πάγθν εξγαζίαο. Μηα ζεηξά ησλ βαζηθψλ κέηξσλ θαη νδεγηψλ πνπ έρνπλ ζθνπφ ηελ αζθαιή νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ θαη ηελ αζθαιή δηεμαγσγή ησλ πεηξακάησλ κπνξνχλ λα αλαθέξνληαη: ηε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ ζην εξγαζηήξην. ην ρεηξηζκφ ησλ γπάιηλσλ νξγάλσλ θαη ζπζθεπψλ. ηε ρξήζε ησλ ρεκηθψλ νπζηψλ. ην ρεηξηζκφ ησλ πεγψλ ζεξκφηεηαο θαη ηελ αληηκεηψπηζε ππξθαγηάο. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 9

ηε ρξήζε ηνπ εμνπιηζκνχ αζθαιείαο (απφ ηνλ θαζεγεηή θαη απφ ηνπο καζεηέο). ηελ αζθάιεηα θαη ζηελ πγηεηλή ηνπ ρψξνπ. 10 Γενικοί κανόνερ για ηη ζςμπεπιθοπά ζηο επγαζηήπιο Μεξηθέο απφ ηηο βαζηθέο αξρέο πνπ πξέπεη λα ηεξνχληαη νπσζδήπνηε ζην εξγαζηήξην είλαη νη εμήο: Οη καζεηέο πξηλ κπνπλ ζην εξγαζηήξην πξέπεη λα ελεκεξσζνχλ απφ ηνλ δηδάζθνληα ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ηνπ ρψξνπ θαη ηνπο θαλφλεο αζθαιείαο. Οη καζεηέο πξέπεη λα ελεκεξσζνχλ θαη λα γλσξίδνπλ ηηο ζέζεηο ησλ εγθαηαζηάζεσλ αζθαιείαο, ιφγνπ ράξε ηηο νη εμφδνπο θηλδχλνπ, ηηο ζέζεηο θαη ην ρεηξηζκφ ηνπ εμνπιηζκνχ αζθαιείαο φπσο είλαη ε ζπζθεπή πιχζεο καηηψλ (νθζαικφινπηξν), νη ππξνζβεζηήξεο ή ην θνξεηφ θαξκαθείν θηι. Θα πξέπεη λα απνθεχγνληαη νη άζθνπεο κεηαθηλήζεηο ησλ καζεηψλ κέζα ζην εξγαζηήξην (ζε απηφ πξψηηζηα βνεζά ν εξγνλνκηθφο ζρεδηαζκφο ηνπ ρψξνπ). ηνπο πάγθνπο εξγαζίαο πξέπεη λα ππάξρνπλ κφλν ηα απαξαίηεηα γηα ηελ αληίζηνηρε εξγαζηεξηαθή άζθεζε φξγαλα, πιηθά, ρεκηθέο νπζίεο θαη βηβιία. Θα πξέπεη λα απνθεχγνληαη μέλα αληηθείκελα πξνο ην πείξακα θαη θπξίσο ηα ηξφθηκα θαη ηα πνηά (αλαςπθηηθά). Πξηλ απφ ηελ εθηέιεζε ησλ πεηξακάησλ ζα πξέπεη λα ειέγρεηαη απφ ηνλ ππεχζπλν θαζεγεηή ε ζπλαξκνιφγεζε ησλ πεηξακαηηθψλ δηαηάμεσλ. Πξέπεη λα ελεκεξψλεηαη ακέζσο ν ππεχζπλνο θαζεγεηήο ζε πεξίπησζε αηπρήκαηνο ή ηξαπκαηηζκνχ. Δπίζεο, γηα θάζε ηπρφλ δεκηά πνπ ζα ζπκβεί. Δπηβάιιεηαη ε παξνρή Πξψησλ Βνεζεηψλ θαη ηαηξηθή πεξίζαιςε ακέζσο κεηά απφ νπνηνδήπνηε αηχρεκα κε ρεκηθά αληηδξαζηήξηα. Απαγνξεχεηαη ε κεηαθίλεζε νξγάλσλ, ζπζθεπψλ, ρεκηθψλ νπζηψλ θηι. έμσ απφ ην εξγαζηήξην θαη ε ρξήζε νξγάλσλ γηα πεηξακαηηζκνχο εθηφο ησλ νδεγηψλ ηνπ Δξγαζηεξηαθνχ Οδεγνχ ηνπ αληίζηνηρνπ καζήκαηνο ή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηεο ηάμεο. Σα ζεξκά γπάιηλα ζθεχε πξνθαινχλ επψδπλα εγθαχκαηα. Σα πηάλνπκε θνξψληαο αληηζεξκηθφ βακβαθεξφ γάληη. (Αλ δελ είκαζηε βέβαηνη θαηά πφζν έλα γπάιηλν ζθεχνο είλαη ζεξκφ ή ςπρξφ, αληηκεησπίδεηαη πάληα ζαλ ζεξκφ.) 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 10

11 Γενικέρ οδηγίερ σειπιζμού γςάλινυν οπγάνυν και ζςζκεςών Ζ ρξήζε ησλ γπάιηλσλ νξγάλσλ θαη ζπζθεπψλ πξέπεη λα γίλεηαη κε πξνζνρή. Ηδηαίηεξα ζηα πεηξάκαηα ρεκείαο θαη βηνινγίαο ν ρεηξηζκφο ηνπο ζρεηίδεηαη κε ζέκαηα αζθαιείαο, κηα θαη κε ηελ πηζαλή ζξαχζε ηνπο ππάξρεη θίλδπλνο ηξαπκαηηζκνχ ηφζν απφ ηα ζπαζκέλα ηκήκαηα φζν θαη απφ ηηο πεξηερφκελεο ρεκηθέο νπζίεο θαη ηα βηνινγηθά παξαζθεπάζκαηα, αληίζηνηρα. Έηζη πξέπεη: Να εμεηάδνληαη πάληα ηα γπάιηλα είδε πξηλ απφ θάζε ρξήζε θαη λα κε ρξεζηκνπνηνχληαη, εάλ έρνπλ ξσγκέο ή ραξαγέο. Παξφκνηεο αλσκαιίεο εμαζζελίδνπλ ην γπαιί θαη ην θαζηζηνχλ επηθίλδπλν γηα ζξαχζε. Να κελ πηέδνληαη βίαηα ηα πψκαηα θαη νη ειαζηηθνί ζσιήλεο ζηα ηνηρψκαηα ησλ γπάιηλσλ ζσιήλσλ. Να ρξεζηκνπνηείηαη ιηπαληηθφ ή ειαθξά ζέξκαλζε, αλάινγα κε ηελ πεξίπησζε, θαη λα επηιέγεηαη ην ζσζηφ κέγεζνο πψκαηνο. Να πιέλνληαη θαιά ην γπάιηλα αληηθείκελα κεηά ηε ρξήζε ηνπο, γηα λα απνθεχγνληαη ζθιεξά θαη ζηεγλά ππνιείκκαηα ή ηδήκαηα. Σα γπάιηλα φξγαλα κε κεγάιν κήθνο, φπσο είλαη ηα ζηθψληα θαη νη πξνρνΐδεο λα κεηαθέξνληαη ζε θαηαθφξπθε ζέζε. Ζ πξνζαξκνγή γπάιηλσλ ζσιήλσλ ή ζεξκνκέηξσλ ζε πψκα κε νπή λα γίλεηαη κε ηε ρξήζε κηαο πεηζέηαο ή θνξψληαο βακβαθεξά γάληηα θαη γπαιηά πξνζηαζίαο θαη φζν ην δπλαηφ καθξηά απφ ην ζψκα καο. Να κελ αλαξξνθνχληαη πνηέ κε ην ζηφκα πγξά ζε ζσιήλεο ή ζε ζηθψληα. Να απνκαθξχλνληαη ηπρφλ ζπαζκέλα γπαιηθά κε ζθνχπα θαη θαξάζη θαη πνηέ κε γπκλά ρέξηα. Καηά ηε ζέξκαλζε κε ηε ρξήζε εξγαζηεξηαθνχ ιχρλνπ πγξαεξίνπ, λα δηαηεξείηαη θιφγα ρακειή θαη λα ρξεζηκνπνηείηαη ππξίκαρν πιέγκα γηα λα απνθεχγεηαη ε ηνπηθή ζέξκαλζε. Σα δνρεία κε πγξά ζα πξέπεη λα ζεξκαίλνληαη αξγά θαη λα απνθεπρζνχλ ε ππεξρείιηζε θαη ην πηηζίιηζκα θαη λα ςχρνληαη αξγά. Ζ κεηάβαζε πξέπεη λα γίλεηαη ζηαδηαθά ζηηο κεηαβνιέο ζεξκνθξαζίαο γηα λα κε ξαγίζεη ή ζπάζεη ην γπαιί. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 11

Πίνακαρ 1: Κίνδςνοι ζηο επγαζηήπιο 1. Νεξφ πάλσ ζε γπαιηζκέλν πάησκα, γιηζηξάεη. 2. Φειέο ζπζθεπέο ζηελ άθξε ηνπ πάγθνπ, φπσο είλαη ην πνηήξη δέζεο επάλσ ζηνλ ηξίπνδα κε έλα καθξχ ζηθψλην πνπ πξνεμέρεη. 3. Έλαο καζεηήο βάδεη απφ απξνζεμία ην ρέξη ηνπ ζην δεζηφ κεηαιιηθφ ηξίπνδα ζέξκαλζεο. Κίλδπλνο εγθαχκαηνο! 4. Έλαο δνθηκαζηηθφο ζσιήλαο πνπ ζεξκαίλεηαη, είλαη ζηξακκέλνο πξνο ηέηνηα θαηεχζπλζε, ψζηε ην βξαζηφ πγξφ κπνξεί λα πεηαρηεί ζηε καζήηξηα. 5. Έλαο δνθηκαζηηθφο ζσιήλαο έρεη ζεξκαλζεί, ελψ πεξηέρεη κηα δπζαλάινγε κεγάιε πνζφηεηα πγξνχ ψζηε ην θαπηφ πγξφ λα μερεηιίδεη. 6. Μπνπθάιηα κε εχθιεθηα θαη θαπζηηθά πγξά, ιφγνπ ράξε αηζέξαο ή πδξνρισξηθφ νμχ, βξίζθνληαη ζην πάησκα, κε θίλδπλν θάπνηνο λα γιηζηξήζεη ζηα ρπκέλα λεξά θαη λα αλαπνδνγπξίζεη ηα κπνπθάιηα. 7. Οξζνζηάηεο πνπ ζα αλαπνδνγπξίζεη κφιηο ρξεζηκνπνηεζεί, επεηδή είλαη ζπλαξκνινγεκέλνο κε ιαλζαζκέλν ηξφπν. 8. Λαζηηρέληνη ζσιήλεο πνπ βξίζθνληαη αλάκεζα ζε κπνπθάιηα θαη ζε άιιεο ζπζθεπέο κπνξνχλ εχθνια λα πξνθαιέζνπλ ηελ πηψζε ησλ δηάθνξσλ αληηθεηκέλσλ απφ ηνλ εξγαζηεξηαθφ πάγθν. Ζ αθαηαζηαζία ζηνπο πάγθνπο κπνξεί λα γίλεη αθνξκή γηα πνιιά αηπρήκαηα. Γνρεία πνπ δε ρξεζηκνπνηνχληαη δελ πξέπεη λα βξίζθνληαη επάλσ ζηoλ πάγθν εξγαζίαο. 9. Έλα κεηαιιηθφ θαηζαβίδη (φρη δνθηκαζηηθφ ηάζεο) ρξεζηκνπνηείηαη ζε πξίδα. Κίλδπλνο ειεθηξνπιεμίαο. 10. Βαξηά κεηαιιηθά αληηθείκελα θξέκνληαη απφ ιεπηφ ζπάγθν ή απφ ζχξκα (ζηo πείξακα κε ηηο ηξνραιίεο) κε θίλδπλν λα πέζνπλ θαη λα πξνμελήζνπλ δεκηά ή αηχρεκα. 11. Μαθξηά καιιηά θαη θαξδηά ξνχρα θνληά ζηε θιφγα ηνπ ιχρλνπ πγξαεξίνπ, κπνξεί λα ηζνπξνπθιηζηνχλ. 12. Υεκηθέο νπζίεο ζε κπνπθάιηα πνπ πξηλ πεξηείραλ αλαςπθηηθά θαη πνπ έρνπλ αθφκα ηηο εηηθέηεο ηνπο κπνξεί λα εθιεθζνχλ ζαλ ηέηνηα. 13. Τγξά πνπ ρχλνληαη επάλσ απφ ην χςνο ησλ καηηψλ (εδψ κέζα ζε κηα πξνρνΐδα). 14. Οη έμνδνη ηνπ εξγαζηεξίνπ έρνπλ κπξνζηά ηνπο εκπφδηα. 15. Οη καζεηέο βξίζθνληαη πνιχ θνληά ζηo ζεκείν φπνπ γίλεηαη ε επίδεημε πεηξακάησλ απφ ηνλ θαζεγεηή. 16. Μαζεηήο πεηάεη ραξηάθη κε απηνζρέδηα ζθεληφλα. 17. Μαζεηήο κεηαθέξεη κεγάιν θνξηίν, ην νπνίν ηνπ εκπνδίδεη ηελ νξαηφηεηα θαζψο πεξπαηάεη. 18. Οη θαλνληζκνί αζθαιείαο βξίζθνληαη ζε κέξνο πoπ δελ κπνξνχλ λα δηαβαζηνχλ κε επθνιία απφ ηνπο καζεηέο. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 12

12 Γενικέρ οδηγίερ για ηη σπήζη σημικών οςζιών Γηα ηελ απνζήθεπζε θαη ην ρεηξηζκφ ησλ δνρείσλ πνπ πεξηέρνπλ ρεκηθέο νπζίεο θαη παξαζθεπάζκαηα θαζψο θαη γηα ην ρεηξηζκφ ησλ νπζηψλ, πξέπεη λα ηεξνχληαη θαλφλεο αζθαιείαο, πάληα ππφ ηελ επίβιεςε ηνπ ππεπζχλνπ ηνπ εξγαζηεξίνπ. Έηζη, θαηά ηελ απνζήθεπζε θαη ην ρεηξηζκφ ησλ ρεκηθψλ νπζηψλ: Σα δνρεία κε ηα ρεκηθά λα θπιάγνληαη ζε μεξφ, θαιά αεξηδφκελν ρψξν αθφκε θαη απφ θαιά θιεηζκέλα δνρεία αλαδχνληαη αηκνί πνπ κπνξεί λα είλαη ηνμηθνί ή δηαβξσηηθνί. Δπίζεο, λα απνθεχγεηαη ε ρξήζε θσηηάο θνληά ζηνπο ρψξνπο απνζήθεπζήο. Να επηζεσξνχληαη ζπρλά ηα απνζεθεπκέλα ρεκηθά θαη λα απνκαθξχλνληαη ηα αιινησκέλα είδε. Οη ρεκηθέο νπζίεο λα αζθαιίδνληαη θαη νη καζεηέο λα κελ έρνπλ (άκεζε) πξφζβαζε ζε απηέο. Γηα κείσζε θηλδχλνπ θαη γηα λα είλαη επθνιφβξεηεο ηα δνρεία κε ηηο ρεκηθέο νπζίεο λα ηαμηλνκνχληαη ζε νκάδεο νκνεηδψλ αληηδξαζηεξίσλ. Οη βαξηέο γπάιηλεο θηάιεο πνπ πεξηέρνπλ ηζρπξά νμέα ή άιια νμεηδσηηθά, λα ηνπνζεηνχληαη ζηα ρακειά ξάθηα ησλ θαηάιιεισλ νξγαλνζεθψλ (μχιηλσλ θνξηακψλ). Να αλαδεηείηαη πάληα ε εηηθέηα πξηλ ην άλνηγκα ηεο ζπζθεπαζίαο θαη λα ιακβάλνληαη ππφςε νη ζεκάλζεηο θηλδχλσλ, πεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ πηζαλψλ αληηδξάζεσλ κεηαμχ ησλ νπζηψλ. Σν άλνηγκα ηνπ δνρείνπ λα γίλεηαη πξνζεθηηθά ζε θαιά αεξηδφκελν πεξηβάιινλ θαη λα ρξεζηκνπνηνχληαη πξνζηαηεπηηθά ελδχκαηα θαη εμνπιηζκφο θαη λα επηβεβαηψλεηαη εάλ πξάγκαηη πεξηέρεηαη ε νπζία πνπ αλαγξάθεηαη θαη πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί. Γνρείν πνπ δελ έρεη εηηθέηα δε ρξεζηκνπνηείηαη θαη θαηαζηξέθεηαη. Να ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ηελ εμαγσγή θαη ρξήζε ησλ νπζηψλ ε θαηάιιειε κέζνδνο γηα λα ειαρηζηνπνηείηαη ν θίλδπλνο εηζπλνήο ή επαθήο ηνπο κε ην δέξκα, ηα κάηηα ή ηα ξνχρα. Μεηά ηε ρξήζε ην δνρείν ή ε θηάιε λα μαλαθιείλεηαη θαιά. Να απνθεχγεηαη ε κεηαθνξά ησλ επηθίλδπλσλ ρεκηθψλ νπζηψλ (ππθλά νμέα, βάζεηο θηι.) απφ ηνπο καζεηέο. Καιφ είλαη ν εθπαηδεπηηθφο λα πξνεηνηκάδεη ηα είδε θαη ηηο πνζφηεηεο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηνπο εξγαζηεξηαθνχο πάγθνπο. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 13

Ο ρεηξηζκφο ησλ ρπκέλσλ πγξψλ λα γίλεηαη κε ηηο απαξαίηεηεο πξνθπιάμεηο θαη κεζφδνπο αληίζηνηρεο ησλ πηζαλψλ θηλδχλσλ. ε θακία πεξίπησζε δε ζα πξέπεη λα αλακηγλχνληαη άγλσζηεο νπζίεο, επεηδή ππάξρεη θίλδπλνο λα παξαρζνχλ επηθίλδπλα αέξηα ή λα πξνθχςεη βίαηε αληίδξαζε. Πίνακαρ 2: ύμβολα πποειδοποίηζηρ επικίνδςνυν ανηιδπαζηηπίυν και απαπαίηηηερ πποθςλάξειρ Ζ κεηάγγηζε κηθξψλ πνζνηήησλ ρεκηθψλ νπζηψλ απφ έλα δνρείν ζε άιιν λα γίλεηαη κε ηε ρξήζε ηεο εηδηθήο ζπάηνπιαο γηα ηα ζηεξεά θαη ηνπ ζηθσλίνπ γηα ηα πγξά, φζν ην δπλαηφλ πην καθξηά απφ ηα κάηηα θαη ην ζψκα. Σν άγγηγκα θαη ε κεηαθνξά ρεκηθψλ νπζηψλ κε γπκλά ρέξηα πξέπεη λα απνθεχγεηαη. ε πεξίπησζε πνπ θάπνηα ρεκηθή νπζία έξζεη ζε επαθή κε ην δέξκα λα γίλεηαη ακέζσο πιχζε κε άθζνλν λεξφ θαη λα ελεκεξψλεηαη ν ππεχζπλνο εθπαηδεπηηθφο. Να απνθεχγεηαη ε επαθή ησλ ρεξηψλ κε ην ζηφκα θαη ηα κάηηα. Μηα ρεκηθή νπζία πνηέ δε λα δνθηκάδεηαη κε ην ζηφκα νχηε κπξίδεηαη απ' επζείαο νχηε έκκεζα, εθηφο αλ ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλεο νδεγίεο απφ ηνλ ππεχζπλν εθπαηδεπηηθφ. ηε ζπζθεπαζία ησλ ρεκηθψλ νπζηψλ θαη αληηδξαζηεξίσλ πξέπεη λα ππάξρνπλ ηα ζχκβνια θαη νη ελδείμεηο ηππνπνηεκέλσλ θξάζεσλ θηλδχλνπ R (R = risk) θαη ηππνπνηεκέλσλ θξάζεσλ αζθαιείαο S (S = safety). Οη θξάζεηο έρνπλ επηιεγεί έηζη, ψζηε λα θαιχπηνπλ ην ζχλνιν ησλ βαζηθψλ επηπηψζεσλ ελφο πξντφληνο θαη δίλνπλ νδεγίεο πξνθχιαμεο θαηά ηε ρξήζε ηεο νπζίαο, ηηο επηπηψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ απηνχο ηνπο θηλδχλνπο ελεκεξψλνληαο ηνπο ρξήζηεο γηα ηηο πξνθπιάμεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηξηζκνχ ή ηεο απνζήθεπζεο θαη ηεο ζηάζεο πνπ πξέπεη λα ηεξήζνπλ ζε πεξίπησζε αηπρήκαηνο. Γηα παξάδεηγκα: - R5: Θέξκαλζε κπνξεί λα πξνθαιέζεη έθξεμε. - R10:Δχθιεθην. - R14: Αληηδξά βίαηα κε ην λεξφ. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 14

- R14/15:Αληηδξά βίαηα κε ην λεξφ ειεπζεξψλνληαο πνιχ εχθιεθηα αέξηα. - S1: Φπιάζζεηαη θιεηδσκέλν. - S16: Μαθξηά απφ πεγέο αλάθιεμεο Απαγνξεχεηαη ην θάπληζκα. - S37/39: Φνξάηε θαηάιιεια γάληηα θαη ζπζθεπή πξνζηαζίαο καηηψλ /πξνζψπνπ. Πίνακαρ 3: Δπικίνδςνερ ιδιόηηηερ σημικών οςζιών α/α Υημική οςζία Δπικίνδςνη ιδιόηηηα Σνμηθή Δχθιεθηε Καπζηηθή 1 Θεηηθφ νμχ (βηηξηφιη) + - + 2 Νηηξηθφ νμχ (αθνπαθφξηε) + - + 3 Τδξνρισξηθφ νμχ + - + 4 Ομηθφ νμχ + - + 5 Αλζξαθηθφ νμχ + - + 6 Καπζηηθφ θάιην (θαπζηηθή πνηάζα) + - + 7 Καπζηηθφ λάηξην (θαπζηηθή ζφδα) + - + 8 Πνιηφο αζβέζηε - - + 9 Αηζέξαο - + - 10 Βελδίλε + + + 11 Βελδφιην, ηνινπφιην, μπιφιην + + + 12 Αηζαλφιε (νηλφπλεπκα) + + + 13 Σξηρισξναηζπιέλην + - + 14 Σεηξαρισξάλζξαθαο + - - 15 Μφιπβδνο + - - 16 Υξψκαηα κε κφιπβδν θαη αξζεληθφ + + + 17 Κπαληνχρν λάηξην (δειεηήξην) + - - 13 Γενικέρ οδηγίερ για ηο σειπιζμό ηυν πηγών θεπμόηηηαρ Ζ πην ζπλεζηζκέλε πεγή ζεξκφηεηαο ζην ζρνιηθφ εξγαζηήξην θπζηθψλ επηζηεκψλ είλαη ν εξγαζηεξηαθφο ιχρλνο πγξαεξίνπ (γθαδάθη), πνπ ηαπηφρξνλα απνηειεί πεξηβάιινλ πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη αηπρήκαηα (ππξθαγηά ή εγθαχκαηα). 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 15

Ο εξγαζηεξηαθφο ιχρλνο πγξαεξίνπ κπνξεί λα αληηθαηαζηαζεί κε ην ιχρλν νηλνπλεχκαηνο. Γηα ηνλ αζθαιή ρεηξηζκφ ηνπ ιχρλνπ πγξαεξίνπ πξέπεη λα ιακβάλνληαη πξνιεπηηθά κέηξα, φπσο είλαη ηα παξαθάησ: Οη καζεηέο ζα πξέπεη λα δηδαρζνχλ θαη εμαζθεζνχλ ζηε ρξήζε ηνπ, Ο ιχρλνο δελ πξέπεη λα αθήλεηαη αλακκέλνο φηαλ δε ρξεηάδεηαη θαη πξέπεη λα ζβήλεηαη κεηά ηε ρξήζε ηνπ. Όηαλ ζεξκαίλεηαη κηα νπζία ζε δνθηκαζηηθφ ζσιήλα, ν ιχρλνο ζα πξέπεη λα ζεξκαίλεη νκνηφκνξθα φιν ην κήθνο ηνπ ζσιήλα θαη φρη ηνπηθά. Θα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ηδηαίηεξε κέξηκλα, ψζηε ν ζεξκαηλφκελνο απφ ην ιχρλν ζσιήλαο λα κελ είλαη ζηξακκέλνο πξνο ην πξφζσπν ησλ πεηξακαηηδφκελσλ. Οη αηκνί κπνξεί λα βιάςνπλ ηα κάηηα ή ην αλαπλεπζηηθφ ζχζηεκα. Σα εχθιεθηα πιηθά θαη ηα πηεηηθά πγξά πξέπεη λα απνκαθξχλνληαη απφ ηνλ αλακκέλν ιχρλν. Ο ειαζηηθφο δαθηχιηνο επαθήο ηνπ ζηειέρνπο ηνπ ιχρλνπ κε ηε θηάιε πξέπεη λα δηαηεξεί ηελ ειαζηηθφηεηά ηνπ. Απηφ επηηπγράλεηαη αιείθνληαο ην ζηέιερνο κε βαδειίλε ή ιάδη. Αλ παξνπζηάζεη ξαγίζκαηα, ρξεηάδεηαη αληηθαηάζηαζε. Ζ απνζήθεπζε ησλ αληαιιαθηηθψλ θηαιψλ πγξαεξίνπ λα γίλεηαη ζε δξνζεξφ κέξνο, λα απνθεχγεηαη ε άκεζε έθζεζή ηνπο ζηελ ειηαθή αθηηλνβνιία θαη ε γεηηλίαζή ηνπο κε πεγέο ζεξκφηεηαο. Να απνθεχγεηαη ε πξφσξε αιιαγή θηάιεο. Ζ αιιαγή θηάιεο πξέπεη λα γίλεηαη πάληνηε θνληά ζε αλνηθηφ παξάζπξν θαη καθξηά απφ εζηίεο ζέξκαλζεο θαη ηνπο καζεηέο. Σν άλακκα ηνπ ιχρλνπ γίλεηαη πξψηα κε άλακκα ηνπ ζπίξηνπ ή ηνπ αλαπηήξα θαη έπεηαη ην άλνηγκα ηεο ζηξφθηγγαο ηξνθνδνζίαο ηνπ θαπζίκνπ. Ζ αληίζηξνθε ζεηξά εγθπκνλεί πνιιαπινχο θηλδχλνπο! Τπάξρνπζα δηαξξνή δηαπηζηψλεηαη απφ ηε ραξαθηεξηζηηθή νζκή, ηνλ ήρν ηεο απψιεηαο θαη ηε ρακειή ζεξκνθξαζία ηεο θηάιεο πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ εθηφλσζε ηνπ θαπζίκνπ. Πάληνηε δηαηεξνχκε ηε θιφγα ηνπ ιχρλνπ ζε ρακειφ χςνο (ήπηα ζέξκαλζε). 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 16

14 Γενικέρ οδηγίερ για ηην ανηιμεηώπιζη πςπκαγιών. Πςποζβεζηήπερ Οη πην ζπλεζηζκέλεο αηηίεο ππξθαγηάο ζην ζρνιηθφ εξγαζηήξην νθείινληαη ζε: Γηαξξνή αεξίσλ. Απηαλάθιεμε απξνζηάηεπησλ εχθιεθησλ πιψλ. Βξαρπθπθιψκαηα ιφγσ ειαηησκαηηθψλ ειεθηξηθψλ ζπζθεπψλ θηι. Αλακκέλνπο ιχρλνπο πγξαεξίνπ. Γηα λα πξνθιεζεί ππξθαγηά είλαη απαξαίηεην λα ππάξρεη θαχζηκε χιε, νμπγφλν θαη ζεξκνθξαζία πςειφηεξε απφ ηε ζεξκνθξαζία αλάθιεμεο ηνπ πιηθνχ. Ζ πξφιεςε επνκέλσο θαη θαηάζβεζε ηεο ππξθαγηάο επηηπγράλεηαη κε ηελ απνκάθξπλζε ελφο ηνπιάρηζηνλ απφ ηνπο ηξεηο παξάγνληεο, δειαδή, είηε κε εμνπδεηέξσζε θαη απνκάθξπλζε ηεο θαχζηκεο χιεο είηε κε απνκφλσζε απφ ηελ επαθή κε ην νμπγφλν είηε κε ειάηησζε ηεο ζεξκνθξαζίαο. Ζ ρξήζε ηνπ λεξνχ θαη ησλ ππξνζβεζηήξσλ επηηπγράλεη ηελ απνκάθξπλζε ηνπ νμπγφλνπ θαη ηελ ειάηησζε ηεο ζεξκνθξαζίαο. Αλ θαη ην λεξφ είλαη ην πην θνηλφ κέζν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ θαηάζβεζε ππξθαγηψλ, δελ επηηξέπεηαη ρξήζε λεξνχ φηαλ ππάξρεη ειεθηξηθφ ξεχκα. Απαγνξεχεηαη ε ρξήζε λεξνχ, επεηδή είλαη αγσγφο ηνπ ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο θαη κπνξεί λα γίλεη αηηία πξφθιεζεο ειεθηξνπιεμίαο. Δπίζεο, ε ρξήζε ηνπ λεξνχ ίζσο δελ είλαη πάληνηε απνηειεζκαηηθή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ππξθαγηψλ πνπ έρνπλ πξνθιεζεί απφ ρεκηθέο νπζίεο. Δπηπιένλ, ππάξρνπλ πιηθά πνπ αληηδξνχλ βίαηα ή εθξήγλπληαη φηαλ έιζνπλ ζε επαθή κε ην λεξφ. Ο ςεθαζκφο κηαο ρεκηθήο νπζίαο κε λεξφ, φηαλ απηή βξίζθεηαη εγθισβηζκέλε ζε πεξηνξηζκέλν ρψξν, είλαη πηζαλφ λα έρεη σο απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία εθξεθηηθνχ κίγκαηνο αεξίσλ θαη εχθιεθησλ αηκψλ. Οη θσηηέο πγξψλ, πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο, κπνξνχλ λα θαηαπνιεκεζνχλ κε ξίςε άκκνπ ή κε θάιπςε κε εηδηθή δχζθιεθηε θνπβέξηα. Οη ππξνζβεζηήξεο είλαη ζπζθεπέο πξψησλ βνεζεηψλ γηα ηελ θαηάζβεζε ησλ ππξθαγηψλ. Σν βάξνο ηνπο θπκαίλεηαη απφ 2 κέρξη 20 θηιά θαη πεξηέρνπλ πιηθφ θαηάζβεζεο, πνπ εθηνμεχεηαη φηαλ ηεζεί ζε ιεηηνπξγία ν ππξνζβεζηήξαο. Κάζε ηχπνο ππξνζβεζηήξα ιεηηνπξγεί κε ηδηαίηεξν ηξφπν, πνπ αλαγξάθεηαη ζε πηλαθίδα, ηελ νπνία θέξεη εμσηεξηθά. Ζ πηλαθίδα απηή αλαθέξεη νδεγίεο ρξήζεο, ηχπν ππξνζβεζηήξα, ιφγνπ ράξε, ππξνζβεζηήξαο μεξήο ζθφλεο κε βάξνο 6 θηιά θαη θαηεγνξίεο ππξθαγηψλ γηα ηηο νπνίεο είλαη θαηάιιεινο. Όινη νη ππξνζβεζηήξεο πξέπεη λα ειέγρνληαη θαη λα ζπληεξνχληαη (αλαγνκψλνληαη) ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. Δηδηθά νη ππξνζβεζηήξεο ζθφλεο ζα πξέπεη λα αλαγνκψλνληαη θάζε ρξφλν. Οη απαηηνχκελνη έιεγρνη αλαγξάθνληαη ζε εηδηθή πηλαθίδα, πνπ ππάξρεη ζε θάζε ππξνζβεζηήξα. Ο ρεηξηζκφο ησλ ππξνζβεζηήξσλ πξέπεη λα είλαη γλσζηφο ζε 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 17

φινπο φζνπο κπαίλνπλ ζην εξγαζηήξην. Οη ππξνζβεζηήξεο πξέπεη λα είλαη αλαξηεκέλνη ζε εκθαλέο θαη πξνζβάζηκν ζεκείν ηνπ εξγαζηεξίνπ, καδί κε ηηο αληίζηνηρεο εηθνλνγξαθεκέλεο νδεγίεο ρξήζεο ηνπο. Με ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο ζθαλδάιεο ηνπ ππξνζβεζηήξα, ην πεξηερφκελν εθηηλάζζεηαη κε πίεζε, επηθαιχπηεη ηε θιεγφκελε επηθάλεηα θαη ζηακαηά ηελ αληίδξαζε θαχζεο. Ζ επέκβαζε κε ηνλ ππξνζβεζηήξα πεξηνξίδεηαη ζε εληνπηζκέλεο κφλν αλαθιέμεηο νξγάλσλ θαη ζπζθεπψλ. Ζ θσηηά ζε ζπλζήθεο ππξθαγηάο κε άθζνλε θαχζηκε χιε κεγαιψλεη θαηά 50 θνξέο θάζε νθηψ ιεπηά. Έηζη, ζε πεξίπησζε ππξθαγηάο νη απαξαίηεηεο ελέξγεηεο γηα ηελ θαηάζβεζή ηεο πξέπεη λα μεθηλνχλ ακέζσο θαη απαηηείηαη ε άκεζε θιήζε ηεο Ππξνζβεζηηθήο Τπεξεζίαο ( ηειέθσλν 199). Πίνακαρ 4: Πςποζβεζηήπαρ και δύζθλεκηη κοςβέπηα διάζυζηρ Αλάινγα κε ηα θαχζηκα πιηθά νη ππξθαγηέο ρσξίδνληαη ζε πέληε θαηεγνξίεο, κε ηηο αληίζηνηρεο ζεκάλζεηο A, B, C, D θαη Δ. Σν είδνο ηνπ ππξνζβεζηήξα πνπ είλαη θαηάιιεινο γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο θαίλεηαη ζηνλ πίλαθα 5. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 18

Πίνακαρ 5:Σύπορ πςποζβεζηήπα καηά καηηγοπία πςπκαγιάρ Καηηγοπία πςπκαγιάρ -ήμανζη Δίδορ καύζιμηρ ύληρ Σύπορ πςποζβεζηήπα Α ηεπεά καύζιμα (μχιν, ραξηί, πιαζηηθά, ειαζηηθά, πθάζκαηα θηι.) πιελ κεηάιισλ ΑΦΡΟ ΞΗΡΑ ΚΟΝΗ ΝΔΡΟ Β Τγπά καύζιμα (βελδίλε, πεηξέιαην, ιίπε, ιάδηα, ρξψκαηα, δηαιπηηθά, νηλφπλεπκα θηι.) ΑΦΡΟ ΞΗΡΑ ΚΟΝΗ CO 2 C Αέπια καύζιμα (πξνπάλην, βνπηάλην, κεζάλην, πδξνγφλν, πγξαέξην, αζεηηιίλε θηι.) ΞΗΡΑ ΚΟΝΗ CO 2 D Β Μέηαλλα (λάηξην, καγλήζην, θάιην, αινπκίλην ζε ζθφλε θηι.) ΞΗΡΑ ΚΟΝΗ με ειδική γόμυζη E Β Όια ηα πξνεγνχκελα κε παξνπζία ηλεκηπικού πεύμαηορ ΞΗΡΑ ΚΟΝΗ CO 2 15 Γενικέρ οδηγίερ ζηη σπήζη εξοπλιζμού αζθαλείαρ ηνλ εμνπιηζκφ αζθαιείαο ηνπ ζρνιηθνχ εξγαζηεξίνπ θπζηθψλ επηζηεκψλ πεξηιακβάλνληαη ε εξγαζηεξηαθή πνδηά, ηα γπαιηά αζθαιείαο, νη πξνζηαηεπηηθέο πξνζσπίδεο, ηα γάληηα. Ζ εξγαζηεξηαθή πνδηά, πάληλε ή πιαζηηθή (PVC), πξνζηαηεχεη ηα ξνχρα απφ ηε δηάβξσζε πνπ πξνθαινχλ νη ρεκηθέο νπζίεο, φπσο, ιφγνπ ράξε, ζπκβαίλεη θαηά ηελ εθηίλαμε ζηαγνληδίσλ νμέσο. Σα εξγαζηεξηαθά πξνζηαηεπηηθά γπαιηά έρνπλ θαθνχο πνπ είλαη θαηαζθεπαζκέλνη απφ PVC ζπλήζσο, θαη παξέρνπλ άκεζε θαη πιεπξηθή πξνζηαζία ησλ νθζαικψλ απφ ζθφλε, ξηλίζκαηα, εθηίλαμε κηθξψλ αληηθεηκέλσλ ή ζηαγνληδίσλ ρεκηθψλ νπζηψλ. Σα πξνζηαηεπηηθά γπαιηά ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη πάληα απφ φινπο, καζεηέο θαη εθπαηδεπηηθνχο, φηαλ ρεηξίδνληαη γπάιηλα ζθεχε ή ρεκηθέο νπζίεο ή θιφγα. Γηα πξνιεπηηθνχο ιφγνπο, ζπληζηάηαη ε ρξήζε πξνζσπίδσλ θαη πξνζηαηεπηηθψλ γαληηψλ θαη γπαιηψλ ζηα πεηξάκαηα ρεκείαο ή φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 19

θιφγα. Πξνζσπίδεο απφ πεπηεζκέλν ραξηί πνπ ζπγθξαηνχληαη κε ιάζηηρν θαη θαιχπηνπλ φιν ην πξφζσπν ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο απφ ζσκαηίδηα ζθφλεο, θαπλψλ θαη απφ αηκνχο. Τπάξρνπλ επίζεο πξνζσπίδεο κε εηδηθά θίιηξα πνπ παξέρνπλ πξνζηαζία απφ νξγαληθά αέξηα θαη αηκνχο, αλφξγαλα αέξηα, δηνμείδην ηνπ ζείνπ, φμηλα αέξηα, ακκσλία, νμείδηα ηνπ αδψηνπ θηι. Σα εηδηθά γάληηα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δαθηχισλ, ηεο παιάκεο θαη ηνπ θαξπνχ απφ ηνμηθέο ή επηβιαβείο νπζίεο, απφ ηε ζεξκφηεηα, είηε απφ κηθξφβηα, κχθεηεο θαη ηνχο πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ κνιχλζεηο θαη λνζήκαηα ηνπ δέξκαηνο, αιιεξγίεο θιπ. Δίλαη απφ χθαζκα ή απφ ιάζηηρν ή είλαη ηα ιεπηά ειαζηηθά γάληηα ρεηξνπξγείνπ. Σηνλ εμνπιηζκό αζθαιείαο ηνπ ζρνιηθνύ εξγαζηεξίνπ θπζηθώλ επηζηεκώλ πεξηιακβάλεηαη θαη ν ληπηήξαο κε ηε ζπζθεπή πιύζεο καηηώλ (νθζαικόινπηξν). Έρεη κία ή δύν παξνρέο θξύνπ λεξνύ πνπ κε ην πάηεκα θαηάιιεινπ κνρινύ (πεηαινύδαο) εθηνμεύνπλ πίδαθα λεξνύ γηα ηελ πιύζε ησλ καηηώλ ζε πεξίπησζε αηπρήκαηνο. Υπάξρνπλ θαη θνξεηά νθζαικόινπηξα. Καηά ηελ εξγαζία ζην εξγαζηήξην ζα πξέπεη λα απνθεχγνληαη νη γξαβάηεο θαη ηα θαξδηά ή θξεκαζηά ξνχρα, θαζψο θαη ηα ειεχζεξα καθξηά καιιηά, επεηδή θνληά ζηε θιφγα ηνπ ιχρλνπ πγξαεξίνπ κπνξεί εχθνια λα ηζνπξνπθιηζηνχλ. Δπίζεο, πξέπεη λα απνθεχγνληαη ηα "θξεκαζηά" θνζκήκαηα, θαζψο κπνξεί λα παξαζχξνπλ θάπνηα ζπζθεπή ή λα έξζνπλ ζε επαθή κε θάπνην αληηδξαζηήξην θαη λα πξνθιεζεί αηχρεκα ή αζέιεηε ρεκηθή αληίδξαζε! 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 20

16 Οι κίνδςνοι από ηο ηλεκηπικό πεύμα ην ζρνιηθφ εξγαζηήξην θπζηθψλ επηζηεκψλ ν θίλδπλνο απφ ην ειεθηξηθφ ξεχκα είλαη πάξα πνιχ πεξηνξηζκέλνο κηθξφηεξνο, ίζσο, απφ φζν είλαη ζην ζπίηη καο. Σα ζρνιηθά εξγαζηήξηα έρνπλ ειεθηξηθή εγθαηάζηαζε κε κνλσκέλνπο δηαθφπηεο, θηο θαη πξίδεο ζηεξεήο θαηαζθεπήο θαη δηαθφπηε (ξειέ) δηαθπγήο, νη ειεθηξηθέο ζπζθεπέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη γεησκέλεο θαη ηα θαιψδηα είλαη κνλσκέλα θαη έρνπλ πηζηνπνίεζε θαηαζθεπήο θαη θαηαιιειφηεηαο θαηά ISO θαη CE. Πάλησο, θαιφ είλαη λα γλσξίδνπκε ηνπο θηλδχλνπο απφ ην ειεθηξηθφ ξεχκα θαζψο θαη πνηα ζεκεία πξέπεη λα πξνζέρνπκε. Ζ γλψζε θαη ε πξφιεςε είλαη νη θαιχηεξνη ζχκβνπινη γηα ηελ αζθάιεηά καο. Σν ζψκα καο είλαη αγσγφο ηνπ ειεθηξηζκνχ. Γη' απηφ αλ βξεζεί κεηαμχ δχν ζεκείσλ ζηα νπνία επηθξαηεί ειεθηξηθή ηάζε, δειαδή ππάξρεη ξεχκα, ην απνηέιεζκα είλαη ε ειεθηξνπιεμία. Σέηνηα πεξίπησζε, ιφγνπ ράξε, έρνπκε αλ αγγίμνπκε ην θαιψδην θάζεο ηεο ειεθηξηθήο εγθαηάζηαζεο. Σφηε ην ζψκα καο ζα βξεζεί "ππφ ηάζε" 220 V. Οη ζπλέπεηεο ηνπ ξεχκαηνο ζην ζψκα καο είλαη: Πξνζβνιή ηνπ αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο, κε άκεζν θαξδηαθφ επεηζφδην. Δμσηεξηθά ή εζσηεξηθά εγθαχκαηα. Πξνζβνιή ηνπ αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο, κε επαθφινπζν ηελ αλαζηνιή ηεο αλαπλνήο, δειαδή αζθπμία. Όιεο απηέο νη ζπλέπεηεο κπνξεί λα έρνπλ δηαθνξεηηθφ βαζκφ ζνβαξφηεηαο, ν νπνίνο εμαξηάηαη απφ ηηο ζπλζήθεο ηεο ειεθηξνπιεμίαο. Οη ζπλέπεηεο είλαη πνηθίιεο, αλάινγα κε ην είδνο ηνπ ξεχκαηνο πνπ ππάξρεη ζηνλ αγσγφ επαθήο, ηελ έληαζή ηνπ, ηελ ηάζε, ηελ ηζρχ θαη ηέινο απφ ηελ ζπρλφηεηα φηαλ πξφθεηηαη γηα ελαιιαζζφκελν ξεχκα. Χο πξνο ην είδνο ηνπ ξεχκαηνο, ην ζπλερέο ξεχκα (DC) είλαη ιηγφηεξν επηθίλδπλν απφ ην ελαιιαζζφκελν (AC). Χο πξνο ηελ έληαζε ηνπ ξεχκαηνο, απηή εμαξηάηαη απφ ηελ ειεθηξηθή αληίζηαζε πνπ παξνπζηάδεη ην αλζξψπηλν ζψκα ηε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Ζ ειεθηξηθή αληίζηαζε ηνπ αλζξψπηλνπ ζψκαηνο είλαη κεηαβιεηή απφ 1000 Χ, φηαλ απηφ είλαη πγξφ, έσο 20 kχ ή πεξηζζφηεξα, φηαλ είλαη μεξφ. Σν ξεχκα αξρίδεη λα γίλεηαη επηθίλδπλν αλ μεπεξάζεη ηα 50 ma, ελψ ξεχκα κεγαιχηεξν απφ 100 ma πξνθαιεί ζάλαην. Οη αθφινπζεο θπζηνινγηθέο επηδξάζεηο (Πίλαθαο 6) γηα δηάθνξεο ηηκέο έληαζεο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο, αλαθέξνληαη ζε ελαιιαζζφκελν ξεχκα ζπρλφηεηαο 50 Hz θαη γηα δηάξθεηα ειεθηξνπιεμίαο 1 δεπηεξφιεπην: 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 21

Πίνακαρ 6: Φςζιολογικέρ επιδπάζειρ ηος πεύμαηορ ζηον ανθπώπινο οπγανιζμό Σιμή πεύμαηορ Φςζιολογικέρ επιδπάζειρ < 25 ma 0,01-1 ma: Απιή αίζζεζε, ειαθξά κπτθή ζχζπαζε δαθηχισλ. 1-5 ma: Κινληζκφο ησλ λεχξσλ, πφλνο, φξην αλνρήο. 5-15 ma: Μπτθέο ζπζηνιέο, κφιηο γίλεηαη δπλαηή ε απειεπζέξσζε απφ ηνλ αγσγφ. 15 25 ma: Σν ζχκα αδπλαηεί λα απαγθηζηξσζεί κφλν ηνπ, φξην θηλδχλνπ. 25-60 ma χζπαζε αλαπλεπζηηθψλ κπψλ, θαξδηαθέο αλσκαιίεο, απψιεηα ησλ αηζζήζεσλ, εγθαχκαηα ηξίηνπ βαζκνχ. 60 ma - 3 A Καξδηαθή παχζε θαη θνηιηαθή καξκαξπγή. >3 A Παξάιπζε αλαπλεπζηηθνχ θέληξνπ θαη ζπαζκνί. Χο πξνο ηελ ηάζε, ζηηο πςειέο ηάζεηο κπνξεί λα πξνθιεζεί ειεθηξνπιεμία θαη ρσξίο επαθή (κπνξεί λα μεζπάζεη ειεθηξηθή εθθέλσζε αλάκεζα ζην ζεκείν εγθαηάζηαζεο θαη ζην ζψκα καο). Δμάιινπ ε πςειή ηάζε έρεη ηελ ηδηφηεηα λα "απσζεί" ην αλζξψπηλν ζψκα, πνπ θαηά ηε ζηηγκή ηεο ειεθηξνπιεμίαο εθηηλάδεηαη, ελψ ε ρακειή ηάζε ζπζπά ηα λεχξα, κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξεί λα απαγθηζηξσζεί ην ζψκα απφ ην ζεκείν επαθήο πνπ βξίζθεηαη ζε ηάζε. Γεληθά, θάησ απφ θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο, ηάζε κεγαιχηεξε απφ 50 V γίλεηαη επηθίλδπλε, αλ θαη έρνπλ αλαθεξζεί πεξηπηψζεηο ειεθηξνπιεμίαο θαη γηα ηάζε 12 V. Ζ ηάζε ησλ 220 V ηνπ δηθηχνπ ηεο ΓΔΖ είλαη πάληνηε απφ επηθίλδπλε έσο ζαλαηεθφξα. Χο πξνο ηελ ηζρχ, φζν κεγαιχηεξε είλαη απηή ηφζν ην ξεχκα γίλεηαη πεξηζζφηεξν επηθίλδπλν. Χο πξνο ηελ ζπρλφηεηα ηνπ ελαιιαζζφκελνπ ξεχκαηνο, φζν κεγαιχηεξε είλαη απηή ηφζν πην αθίλδπλν είλαη ην ξεχκα. ε πεξίπησζε ειεθηξνπιεμίαο πξέπεη λα δηαθφςνπκε ην ξεχκα θαηεβάδνληαο ην γεληθφ δηαθφπηε, λα θάλνπκε ηερλεηή αλαπλνή ζην ζχκα θαη λα θαιέζνπκε ην γηαηξφ. Πξνζνρή, δελ πξέπεη λα αγγίμνπκε ην ζχκα, πξηλ δηα θφςνπκε ην ξεχκα, γηαηί ζα πάζνπκε θαη εκείο ειεθηξνπιεμία! 17 ύμβολα και αζθάλεια- Πινακίδερ ζήμανζηρ Σα ζχκβνια ή εηθνλνζχκβνια αζθαιείαο πεξηγξάθνπλ κηα θαηάζηαζε ή κηα ζπκπεξηθνξά πνπ αλαθέξεηαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα. Τπελζπκίδνπλ ηη πξέπεη λα θάλνπκε θαη ηη δελ πξέπεη λα θάλνπκε ή δίλνπλ νδεγίεο γηα ηελ αζθάιεηά 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 22

καο, φηαλ εξγαδφκαζηε ζην εξγαζηήξην. Μαο πξνεηδνπνηνχλ επίζεο φηη ππάξρεη θίλδπλνο αηπρήκαηνο θαη πηζαλνχ ηξαπκαηηζκνχ, εθηζηψληαο καο ηελ πξνζνρή. Πξηλ νη καζεηέο κπνπλ ζην εξγαζηήξην πξέπεη ζηνηρεησδψο λα αλαγλσξίδνπλ θάπνηα ζχκβνια αζθαιείαο. Oη πηλαθίδεο ζήκαλζεο (κε ηα αληίζηνηρα εηθνλνζχκβνια πνπ θέξνπλ) δηαθξίλνληαη ζπλήζσο ζε: Απαγνξεπηηθέο Πξνεηδνπνηεηηθέο Τπνρξέσζεο Γηάζσζεο ή βνήζεηαο Ππξνζβεζηηθνχ εμνπιηζκνχ Κάζε θαηεγνξία πηλαθίδσλ ζήκαλζεο θέξεη έλα ραξαθηεξηζηηθφ ρξψκα (Πίλαθαο 7), ην νπνίν παξαπέκπεη ζε θάπνηεο ελδείμεηο ή δηεπθξηλίζεηο. Πίνακαρ 7: Καηηγοπίερ πινακίδυν ζήμανζηρ Πινακίδα ζήμανζηρ Υπώμα θόνηος Υπώμα εικονοζςμβόλος ημαζία ή ζκοπόρ Δνδείξειρ και διεςκπινίζειρ Απαγνξεπηηθή κόκκινο καχξν Απαγφξεπζε θηλδχλνπ θαη ζπλαγεξκνχ Δπηθίλδπλεο ζπκπεξηθνξέο Πξνεηδνπνίεζεο κίηπινο ή ποπηοκαλί καχξν Πξνεηδνπνίεζεο πζηήκαηα επείγνπζαο δηαθνπήο/ εθθέλσζεο Τπνρξέσζεο μπλε ιεπθφ Γηάζσζεο ή βνήζεηαο ππάζινο ιεπθφ Τπνρξέσζεο ζε ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά Γηάζσζε ή βνήζεηα, θαηάζηαζε βνήζεηαο Τπνρξέσζε λα θέξεηαη εμνπιηζκφο αηνκηθήο αζθαιείαο Πφξηεο, έμνδνη, νδνί, πιηθά, ζέζεηο, ρψξνηεπηζηξνθή ζηελ νκαιή θαηάζηαζε Ππξνζβεζηηθνχ εμνπιηζκνχ κόκκινο ιεπθφ Τιηθφ θαη εμνπιηζκφο θαηαπνιέκεζ εο ππξθαγηάο Αλαγλψξηζε θαη εληνπηζκφο Οη πηλαθίδεο απαγφξεπζεο έρνπλ ζχκβνια ζε θφθθηλν θχθιν θαη απαγνξεχνπλ ηελ ελέξγεηα πνπ δηαγξάθνπλ, ιφγνπ ράξε, ΑΠΑΓΟΡΔΤΔΣΑΗ Ζ ΓΤΜΝΖ ΦΛΟΓΑ. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 23

Οη πηλαθίδεο κε ζήκαλζε επηθηλδπλφηεηαο έρνπλ ζχκβνια ζε πνξηνθαιί θφλην θαη πξνεηδνπνηνχλ γηα ηνλ θίλδπλν απφ απξφζεθηε ρξήζε, ιφγνπ ράξε, ΠΡΟΟΥΖ ΔΤΦΛΔΚΣΔ ΤΛΔ. Σα ζχκβνια πξνεηδνπνίεζεο ζε θίηξηλν θχθιν πξνεηδνπνηνχλ γηα ηελ χπαξμε θηλδχλσλ, ιφγνπ ράξε, ΠΡΟΟΥΖ ΑΚΣΗΝΟΒΟΛΗΑ ΛΔΗΕΔΡ. Οη πηλαθίδεο ζε κπιε θχθιν πεξηιακβάλνπλ ππνρξεσηηθά ζήκαηα πνπ πξέπεη λα γίλνληαη απνδεθηά, ιφγνπ ράξε, ΤΠΟΥΡΔΧΣΗΚΖ ΥΡΖΖ ΓΤΑΛΗΧΝ ΠΡΟΣΑΗΑ. Οξηζκέλεο πηλαθίδεο ζήκαλζεο θαίλνληαη ζηνλ Πίλαθα 8. Πίνακαρ 8: ύμβολα αζθαλείαρ 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 24

Βιβλιογπαθία 1. Απνζηνιάθεο, Π.: Οξγάλσζε ρώξσλ εξγαζίαο θαη πξόιεςε αηπρεκάησλ, Αζήλα 1993. 2. Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ: Safety Pack (βηβιίν γηα καζεηή & νδεγίεο ζηνπο θαζεγεηέο), εθδ. ΟΔΓΒ, Αζήλα, 1995. 3. Εεζηκφπνπινο, Γ., Καθεηδφπνπινο, Κ., Μνπηδνχξε-Μαλνχζνπ, Δηξ., Παπαζηακαηίνπ, Ν.: Θέκαηα δηδαθηηθήο γηα ηα καζήκαηα ησλ θπζηθώλ επηζηεκώλ (βηβιίν+cd), Δθδφζεηο Παηάθε, Αζήλα, 2002, ζην CD ζει. 88-112. 4. Καξαπαλαγηψηεο, Β., Παπαζηακαηίνπ, Ν., Φέξηεο, Α., Υαιέηζνο, Υ.,: Εξγαζηεξηαθόο νδεγόο Φπζηθήο β / γ γπκλαζίνπ, εθδ. ΟΔΓΒ, Αζήλα 1998/2000. 5. Μάθνο, Κ., Μπάξιαο, Κ., Υείιαξεο,.: Πξώηεο Βνήζεηεο, Α ηάμε ΣΔΔ, εθδ. ΟΔΓΒ, Αζήλα 1999. 6. Μπηζδεθηάλ, Γθ., Μνινρίδεο, Σ.: Καηάινγνο νξγάλσλ θαη ζπζθεπώλ εξγαζηεξίνπ Φπζηθώλ Επηζηεκώλ, εθδ. ΟΔΓΒ, Αζήλα 2002, ζει. 425-465. 7. αξαθφπνπινο, Ν.: Οδεγόο πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο ηεο εξγαζίαο, εθδ. Μεηαίρκην, 2002. 8. ππξέιιεο, Ν., Παπιάηνπ, Δ., Γχθηνπ, Π. θ.ά: Καζνξηζκόο πξνδηαγξαθώλ γηα ηελ πξνκήζεηα εξγαζηεξηαθνύ εμνπιηζκνύ θαη νξγάλσζεο εξγαζηεξηαθώλ ρώξσλ, εθδ. Γξαθείν Πξνηππνπνίεζεο ζην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην, Αζήλα 2000. 9. ΤΠΔΠΘ/ ΓΗΠΔΔ: Εξγαζηήξην ρεκείαο, Αζήλα 1992 (θσηνη. έθδνζε). 10. American Association of Physics Teachers: Safety in physics education, AAPT, 2001. 11. California Department of Education: Science safety handbook for California public schools, 1999 ed. 12. Diberardinis, L, Baum, J, et al.: Guidelines for laboratory design: health and safety considerations, J. Wiley Publs., 1993. 13. UNESCO: Οδεγόο ηνπ εθπαηδεπηηθνύ, εθδ. UΝΔSCΟ/ Δθπαηδεπηηθά Θέκαηα, Αζήλα 1985. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 25

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 Ππώηερ βoήθειερ Έλα θνπηί πξψησλ βoεζεηψλ πξέπεη λα πεξηέρεη: Bακβάθη (αηκoζηαηηθό, απoιπκαληηθό) Oηλφπλεπκα (αληηζεπηηθό) Ομπδελέ (απoιπκαληηθό) Βάκκα ησδίoπ (αληηζεπηηθό) Betadine (αληηζεπηηθό, αηκoζηαηηθό) Γάδεο (αηκoζηαηηθό, πξoζηαηεπηηθό) Απηνθφιιεηα patch γηα κηθξνηξαχκαηα / HANSAPLAST (απoιπκαληηθό, πξoζηαηεπηηθό) Λεπθνπιάζηε (επίδεζε) Δπίδεζκo ηξηγσληθφ (γηα θαηάγκαηα) θαη αηκνζηαηηθφ Κνιιχξην κε αληηζεπηηθφ (εξεζηζκόο) Aιoηθή αληηζεπηηθή Αιoηθή γηα εγθαχκαηα 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 26

Απιή θνξηηδνλνχρν θξέκα Σνπηθφ αλαηζζεηηθφ ζε θξέκα ή γέιε DEPON / Αζπηξίλε Αληηζηακηληθά δηζθία θαη θξέκα ή γέιε Αληηφμηλα δηζθία Αληηδηαξξντθφ παζκνιπηηθφ 1 ςαιίδη 2 δεπγάξηα γαληηψλ κηαο ρξήζεο. 1 ιαβίδα ή έλα κεγάιν ηζηκπηδάθη 1 ηαηξηθφ ζεξκφκεηξν. 5-6 παξακάλεο αζθαιείαο Σν θνπηί πξψησλ βνεζεηψλ πξέπεη λα ηνπνζεηεζεί ζε θάπνηα πξνζηηή ζέζε ζην εξγαζηήξην θαη φινη νη καζεηέο λα γλσξίδνπλ πνπ είλαη. Να ειέγρνπκε πεξηνδηθά ηα θάξκαθα κήπσο έρνπλ ιήμεη. Να αληηθαζηζηνχκε φηη έιιεηκκα έρνπκε. Θπκφκαζηε ηα ηειέθσλα αλάγθεο: Κένηπο Άμεζηρ Βοήθειαρ (ΔΚΑΒ) 166 Κένηπο Γηληηηπιάζευν Αθηνών 210 7793777 Δθημεπεύονηερ Ιαηποί Αηηικήρ 1602 Δθημεπεύονηα Νοζοκομεία 106 Πςποζβεζηική Τπηπεζία 199 Υξήζηκo είλαη θαη έλα βηβιίν-νδεγφο πξψησλ βoεζεηψλ, φπσο είλαη ην ζρνιηθφ βηβιίν: Μάθνο Κσλζηαληίλνο θ.ά.: Πρώτες Βοήθειες, Α ηάμε 1 νπ θχθινπ ΣΔΔ, ΟΔΓΒ, 1999. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 27

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 2 Πώρ ζβήνονηαι οι θυηιέρ με θοπηηούρ πςποζβεζηήπερ Ζ θαηάζβεζε ηεο θσηηάο γίλεηαη πάληνηε πξνο ηε δηεχζπλζε ηνπ αλέκνπ. Γηα θσηηέο ζε επηθάλεηεο πγξψλ άξρηζε απφ ηε βάζε θαη εκπξφο. Γηα θσηηά απφ ρπκέλα ιάδηα δηαξξνήο άξρηζε ηελ θαηάζβεζε απφ πάλσ πξνο ηα θάησ. Πξνηίκεζε ηελ θαηάζβεζε κε πνιινχο ππξνζβεζηήξεο ζπγρξφλσο παξά ηε δηαδνρηθή ρξήζε απηψλ. Βεβαηψζνπ γηα πηζαλή επαλάθιεμε. Πάληνηε θνίηα πξνο ηελ εζηία ηεο θσηηάο. Φξφληηζε ακέζσο γηα ηελ αλαγφκσζε ησλ ππξνζβεζηήξσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ, θαζψο θαη γηα ηελ εηήζηα ζπληήξεζή ηνπο. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 28

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 3 Σι ππέπει να κάνεηε από ΣΩΡΑ: - Πξέπεη λα μέξεηε απφ πνχ θαη πψο θιείλεη ν γεληθφο δηαθφπηεο γηα ην ειεθηξηθφ ξεχκα, ην θπζηθφ αέξην θαη ην λεξφ. - Να μέξεηε ηα ρξήζηκα ηειέθσλα ζε ψξα αλάγθεο. - Να έρεηε πξνκεζεπηεί κεξηθά πξάγκαηα πνπ είλαη απαξαίηεηα ζε πεξίπησζε αλάγθεο: θάξκαθα, ξαδηφθσλν κπαηαξίαο, θαθφ θηι. - Να βάιεηε ζε ρακειέο ζέζεηο ηα κεγάια θαη βαξηά αληηθείκελα. Να ζηεξεψζεηε γεξά ηα ξάθηα. - Να ζηε ξίμεηε θαιά ηα ςειά ή βαξηά αληηθείκελα ή έπηπια. Να κελ θξεκάζεηε βαξηά πξάγκαηα ζηνπο ηνίρνπο γχξσ απφ ηα θξεβάηηα. - Να έρεηε ζπδεηήζεη θαη λα μέξεηε φινη ζηελ νηθνγέλεηά ζαο ηη πξέπεη λα θάλεηε ζηελ πεξίπησζε ζεηζκνχ. Μελ πιεζηάδεηε ζηα παξάζπξα. Με βγαίλεηε ζηα κπαιθόληα. Με ρξεζηκνπνηείηε ην αζαλζέξ. Μελ πεδάηε από ηα παξάζπξα. Μελ ηξέρεηε όινη καδί ζηελ έμνδν. Μελ αγγίδεηε πεζκέλα θαιώδηα. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 29

Σι ππέπει να κάνεηε ηην ΩΡΑ ηος ζειζμού: Αλ βξεζείηε κέζα: - Μπείηε θάησ απφ έλα γεξφ ηξαπέδη. - ηαζείηε θάησ απφ ηελ θάζα εζσηεξηθήο πφξηαο. - Μείλεηε καθξηά απφ παξάζπξα. - Με βγαίλεηε ζηα κπαιθφληα. - Μελ ηξέρεηε πξνο ηελ έμνδν. - Μελ ρξεζηκνπνηείηε πνηέ ην αζαλζέξ. - ηαζείηε καθξηά απφ έπηπια ή αληηθείκελα πνπ κπνξεί λα πέζνπλ. Αλ βξεζείηε έμσ: - Μελ κπαίλεηε κέζα ζε θηίξηα, γηα λα πξνζηαηεπζείηε κείλεηε ζε ειεχζεξνπο ρψξνπο. - Μελ πιεζηάδεηε ζηηο αθηέο. - Αλ θπθιoθνξείηε κε απηνθίλεην ζηακαηήζηε θαη κείλεηε κέζα ζε απηφ. Σι ππέπει να κάνεηε ΜΔΣΑ ηο ζειζμό: - βήζηε ηε θσηηά αλ έρεη πηάζεη. - Δμεηάζηε ηηο παξνρέο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο, θπζηθνχ αεξίνπ, λεξνχ. Αλ παξαηεξήζεηε βιάβε, θιείζηε ηνπο θεληξηθνχο δηαθφπηεο. - Πξνζπαζείηε λα κε ρξεζηκνπνηείηε ην ζηαζεξφ ή θηλεηφ ηειέθσλφ ζαο θαη ην απηνθίλεηφ ζαο παξά κφλν γηα έθηαθηε αλάγθε. - Με δνθηκάδεηε λα κεηαθηλήζεηε βαξηά ηξαπκαηηζκέλα άηνκα. Μελ αγγίδεηε ειεθηξνθφξα θαιψδηα. - Μείλεηε καθξηά απφ θηίξηα πνπ έρνπλ πάζεη βιάβεο. Μεηά απφ έλαλ ηζρπξφ ζεηζκφ αθνινπζνχλ θαη άιινη κεηαζεηζκνί. Θπκήζνπ! Φαθόο, γεληθόο δηαθόπηεο, ηειέθσλν! Μπείηε θάησ από έλα ηξαπέδη. Μπείηε θάησ από ην θξεβάηη. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 30

Σταθείτε κάτω από την κάσα εσωτερικής πόρτας. Μπείτε κάτω από τα θρανία. Μείνετε μακριά από γκρεμίσματα. Η πποζυπική ζαρ ζςμπεπιθοπά ζε πεπίπηυζη ζειζμού: - Αθνινπζείηε πηζηά ηηο νδεγίεο ησλ θξαηηθψλ κέζσλ ελεκέξσζεο θαη ησλ αξρψλ. Με δίλεηε πίζηε ζε θεκνινγίεο, δεκηνπξγνχλ ζχγρπζε θαη παληθφ. - πλεξγαζηείηε κε ηνπο ππεχζπλνπο γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ θνηλνχ. πλεξγαζηείηε κε ηνπο γείηνλεο γηα λα βνεζήζεηε ηξαπκαηηζκέλνπο, ειηθησκέλνπο θαη παηδηά. - Μείλεηε ήξεκνη. Ο παληθφο δεκηνπξγεί ζχκαηα. - Οη ψξεο κεηά έλαλ θαηαζηξεπηηθφ ζεηζκφ είλαη θξίζηκεο. θεθζείηε φιεο ηηο ζπλέπεηεο θάζε ελέξγεηά ζαο. - Ο απνηειεζκαηηθφηεξνο ηξφπνο γηα λα επηδήζεηε ζε πεξίπησζε ζεηζκνχ είλαη λα είζαζηε ΠΡΟΔΣΟΙΜΑΜΔΝΟΙ θαη ΚΑΣΑΣΟΠΙΜΔΝΟΙ. ΟΡΓΑΝΗΜΟ ΑΝΣΗΔΗΜΗΚΟΤ ΥΔΓΗΑΜΟΤ & ΠΡΟΣΑΗΑ 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 31

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 4 ΤΠΟΓΔΙΓΜΑ ΚΑΝΟΝΙΜΟΤ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟΤ Έλα ππφδεηγκα θαλνληζκνχ εξγαζηεξίνπ, πνπ έρεη πξνθχςεη κε ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ, κπνξεί λα νξίδεη λα ηεξνχληαη ηα παξαθάησ: ΚΑΝΟΝΙΜΟ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟΤ 1. Οη καζεηέο εηζέξρνληαη ζην εξγαζηήξην κφλν κε ηελ παξνπζία ηνπ ππεπζχλνπ θαζεγεηή ή άιινπ εθπαηδεπηηθνχ, πνπ ζα θέξεη ηε ζρεηηθή επζχλε. 2. Οη καζεηέο γλσξίδνπλ θαη ηεξνχλ ζην εξγαζηήξην ηνπο θαλφλεο θαη ηηο νδεγίεο αζθαιείαο θαη πγηεηλήο. 3. Οη καζεηέο ηεο θάζε νκάδα θάζνληαη πάληνηε ηνλ ίδην (αξηζκεκέλν) πάγθν εξγαζίαο θαη ρξεζηκνπνηνχλ ηηο νξγαλνζήθεο, ηα εξκάξηα, ην ληπηήξα φπσο απηά έρνπλ θαηαρσξηζηεί ζην πιάλν ηνπ εξγαζηεξίνπ θαη ρξεζηκνπνηεί κφλν ηα φξγαλα, ηηο ζπζθεπέο, ηα πιηθά θηι. πνπ έρνπλ ρξεσζεί ζηελ νκάδα απφ ηελ αξρή ηεο ζρνιηθήο ρξνληάο απφ ηνλ ππεχζπλν θαζεγεηή. 4. Οη καζεηέο ηεο θάζε νκάδαο ρξεζηκνπνηνχλ ηα κέηξα αηνκηθήο πξνζηαζίαο (γπαιηά πξνζηαζίαο, πνδηέο, γάληηα) φηαλ ηνπο ππνδεηθλχεηαη. 5. Γελ ζα πξέπεη λα εξγάδεηαη ζην εξγαζηήξην έλαο καζεηήο κφλνο. 6. Οη καζεηέο ηεο θάζε νκάδαο πξηλ αξρίζνπλ ηελ εθηέιεζε κηαο άζθεζεο θαινχλ ηνλ ππεχζπλν θαζεγεηή λα ειέγμεη αλ ε πεηξακαηηθή δηάηαμε έρεη ζπλαξκνινγεζεί ζσζηά. Δηδηθά δελ ηξνθνδνηνχλ ηα ειεθηξηθά θπθιψκαηα κε ξεχκα ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ θαζεγεηή. 7. Οη κεηαγγίζεηο θαη νη αξαηψζεηο ησλ ηζρπξψλ νμέσλ ή ησλ βάζεσλ γίλνληαη απφ ηνλ ππεχζπλν θαζεγεηή. Ζ αξαίσζε ησλ νμέσλ ή ησλ βάζεσλ γίλεηαη κε ηελ πξνζζήθε ηνπο ζηγά-ζηγά ζην λεξφ θαη πνηέ αληίζηξνθα. 8. Απαγνξεχεηαη νη ζηθσληζκνί λα γίλνληαη κε ην ζηφκα αιιά κφλν κε ηε ρξήζε πνπάξ. 9. Σα αληηδξαζηήξηα ακέζσο κεηά απφ θάζε ρξήζε, πξέπεη λα επηζηξέθνληαη ζηνλ ππεχζπλν θαζεγεηή θαη λα ηνπνζεηνχληαη ζηα εηδηθά δηακνξθσκέλα ληνπιάπηα. 10. Κάζε ηπραία ξχπαλζε ή δηαθπγή πιηθψλ φπσο θαη ην ζπάζηκν γπαιηθψλ πξέπεη λα αλαθέξεηαη ακέζσο ζηνλ ππεχζπλν θαζεγεηή γηα αληηκεησπίδεηαη άκεζα κε εμνπδεηέξσζε θαη θαζαξηζκφ ή απφξξηςε. 11. Σα φξγαλα, ηα γπαιηθά, ηα ζηθψληα, νη πηπέηεο θηι. πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ πξέπεη λα θαζαξίδνληαη ακέζσο κεηά ηε ρξήζε ηνπο θαη λα ηνπνζεηνχληαη ζηελ αξρηθή ζέζε ηνπο. 12. Ο ρψξνο ηνπ εξγαζηεξίνπ πξέπεη λα δηαηεξείηαη θαζαξφο θαη ζηεγλφο. 13. Οη πάγθνη πξέπεη λα αθήλνληαη πάληα θαζαξνί θαη ηαθηνπνηεκέλνη κεηά ην ηέινο ηνπ πεηξάκαηνο. Οη ζπζθεπέο απνζπλαξκνινγνχληαη θαη ηα φξγαλα ηνπνζεηνχληαη ζηελ αξρηθή ηνπο ζέζε. 14. Απαγνξεχεηαη θαηαλάισζε ηξνθίκσλ ή πνηψλ θαη αλαςπθηηθψλ θαη ην κάζεκα ηζίριαο ζην εξγαζηήξην. 15. Οη καζεηέο δε κεηαθηλνχληαη απφ ηε ζέζε ηνπο ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ θαζεγεηή. 2002 Νίθνο Παπαζηακαηίνπ, ΔΚΦΔ Οκφλνηαο 32