Αγαπητοί γονείς Σκοπός του βιβλίου αυτού είναι να βοηθήσει τους μαθητές της Ε Δημοτικού στο μάθημα της Γλώσσας. Κάθε μάθημα περιλαμβάνει: Ερωτήσεις για την κατανόηση του κειμένου του σχολικού βιβλίου. Πλήρη ανάλυση του εκάστοτε γραμματικού και συντακτικού φαινομένου με ασκήσεις, οι απαντήσεις των ο- ποίων δίνονται στο τέλος του βιβλίου. Σχολιασμό του εκάστοτε θέματος που αφορά στην παραγωγή γραπτού λόγου. Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου. Πρόσθετες ασκήσεις για την εμπέδωση των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων. Επιπλέον, στο τέλος κάθε ενότητας υπάρχουν: Οι απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών. Κριτήριο αξιολόγησης, οι απαντήσεις του οποίου δίνονται στο τέλος του βιβλίου, προκειμένου οι μαθητές να εμπεδώσουν όσα διδάχτηκαν. Βασιλική Κουλουσούσα
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Eνότητα 1: Ο φίλος μας το περιβάλλον Ο φίλος μας το δάσος.............................................. 13 Η φίλη μας η θάλασσα............................................. 24 Ο φίλος μας ο άνεμος.............................................. 33 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών......................... 40 Κριτήριο αξιολόγησης............................................. 46 Ενότητα 2: Η ζωή στην πόλη Η γειτονιά της πόλης............................................... 48 Πόλη και πολιτισμός Πόλη και διασκέδαση........................... 57 Διαδρομές στην πόλη.............................................. 64 Υπόγειες διαδρομές................................................ 70 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών.......................... 78 Κριτήριο αξιολόγησης............................................... 83 Ενότητα 3: 28η Οκτωβρίου Η πορεία προς το μέτωπο........................................... 85 Η Ιταλία μάς κήρυξε τον πόλεμο!..................................... 89 Η πείνα......................................................... 96 Κατοχή.......................................................... 98 Ενότητα 4: Τα ζώα που ζουν κοντά μας Ιστορίες με ζώα................................................... 100 Τα χαρακτηριστικά των ζώων........................................ 111 «Αγάπες με ουρά» Οι δύο φίλοι................................... 120 Τα ζώα της εξοχής................................................. 126 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών......................... 135 Κριτήριο αξιολόγησης............................................. 140 Ενότητα 5: 17η Νοέμβρη Πολυτεχνείο 73.................................................. 142 Τριήμερο στα κάγκελα.............................................. 144 Μικρός τύμβος Κοίτα με στα μάτια Άγνωστος αγωνιστής................ 146 Ο Φωκίων ήταν ελάφι.............................................. 148 Ενότητα 6: Οι φίλοι μας, οι φίλες μας Φίλοι από άλλες χώρες............................................. 151 Ιστορίες με φίλους................................................ 161 Οι φίλοι τραγουδάνε............................................... 172
Οι φίλοι γιορτάζουν............................................... 174 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών.......................... 178 Κριτήριο αξιολόγησης............................................... 188 Ενότητα 7: Μουσική Εγώ σε συναυλία;................................................. 191 Μουσικά όργανα.................................................. 200 Τραγούδια και στίχοι............................................... 210 Μουσική και άλλες τέχνες........................................... 217 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών.......................... 219 Κριτήριο αξιολόγησης............................................... 224 Ενότητα 8: Χριστούγεννα Χριστούγεννα.................................................... 226 Χριστουγεννιάτικο δώρο............................................ 228 Φρικαντέλα, η μάγισσα που μισούσε τα κάλαντα......................... 231 Τα Χριστούγεννα στον κόσμο........................................ 234 Το δάσος που ταξίδευε............................................. 237 Ενότητα 9: Βιβλία Βιβλιοθήκες Ο μαγικός κόσμος των βιβλίων...................................... 240 Ποιοι είναι οι συγγραφείς;.......................................... 245 Βιβλιοθήκες...................................................... 257 Σκυταλοδρομία ανάγνωσης 2001-2002............................... 265 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών.......................... 276 Κριτήριο αξιολόγησης............................................... 282 Ενότητα 10: Μυστήρια Επιστημονική φαντασία Επιστημονική φαντασία............................................ 284 Χαμένοι πολιτισμοί................................................ 295 Ανεξήγητα φαινόμενα.............................................. 299 Η μηχανή του χρόνου.............................................. 307 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών.......................... 313 Κριτήριο αξιολόγησης............................................... 320 Ενότητα 11: Παιχνίδια Παραδοσιακά παιχνίδια............................................ 322 Επιτραπέζια παιχνίδια............................................. 332 Ηλεκτρονικά παιχνίδια............................................. 340 Πνευματικά παιχνίδια.............................................. 347 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών.......................... 357 Κριτήριο αξιολόγησης............................................... 361 Ενότητα 12: 25η Μαρτίου Κολοκοτρώνης................................................... 364
Ο γέρος του Μοριά................................................ 367 Μαντώ Μαυρογένους.............................................. 377 Ενότητα 13: Κατασκευές Κατασκευές της φύσης............................................. 380 Κατασκευές των ανθρώπων......................................... 390 Μαθηματικές κατασκευές........................................... 397 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών.......................... 405 Κριτήριο αξιολόγησης............................................... 411 Ενότητα 14: Πάσχα Η ημέρα της Λαμπρής Ανάσταση.................................... 414 Μαριάμ......................................................... 418 Έθιμα του Πάσχα Μερικά από τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης............ 420 Ενότητα 15: Τηλεόραση Τα θετικά και τα αρνητικά......................................... 423 Τηλεόραση και διαφήμιση.......................................... 431 Προγράμματα τηλεόρασης.......................................... 437 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών.......................... 449 Κριτήριο αξιολόγησης............................................... 456 Ενότητα 16: Αθλήματα Σπορ Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα................................... 458 Σύγχρονος αθλητισμός............................................. 472 Και τα παιδιά αθλούνται.......................................... 483 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών.......................... 496 Κριτήριο αξιολόγησης............................................... 501 Ενότητα 17: Ταξίδια στο διάστημα Ο άνθρωπος στο διάστημα.......................................... 504 Τι βλέπουμε από το διάστημα........................................ 510 Φανταστικά ταξίδια στο διάστημα..................................... 517 Ταξίδι στο διάστημα............................................... 522 Απαντήσεις στις ασκήσεις του τετραδίου εργασιών.......................... 526 Κριτήριο αξιολόγησης............................................... 531 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ.................................... 533
ÓfiÙËÙ 1 Ê ÏÔ Ì ÙÔ ÛÔ Ù ÓÔÒ ÙÔ ÎÂ ÌÂÓÔ 1. Πώς αντιλαμβάνονται το χρόνο τα πλάσματα του δάσους; Τα πλάσματα του δάσους αντιλαμβάνονται το χρόνο εντελώς διαφορετικά απ ό,τι οι άνθρωποι. Γι αυτά ο χρόνος δε μετριέται με ρολόγια, αλλά προσδιορίζεται με βάση τις βιοτικές τους ανάγκες και τις καιρικές συνθήκες. Έτσι, υπήρχε η ώρα του φαγητού και η ώρα του ύπνου. Η ώρα που έκανε κρύο ή ζέστη και η ώρα που είχε βροχή ή αέρα. Κι όλα αυτά που για τους ανθρώπους αποτελούν μετρήσιμα μεγέθη, για τον κόσμο του δάσους είναι ο κύκλος της ζωής στη φύση. 2. Σε ποιο χρόνο βρίσκονται τα περισσότερα ρήματα του κειμένου; Τι φανερώνει ο χρόνος αυτός; Τα περισσότερα ρήματα του κειμένου βρίσκονται σε χρόνο παρατατικό. Ο χρόνος αυτός φανερώνει πως αυτό που δηλώνει το ρήμα γινόταν στο παρελθόν συνέχεια, κατ εξακολούθηση. Ο παρατατικός έχει στο παρελθόν τις ίδιες λειτουργίες που έχει ο ενεστώτας στο παρόν. ÁÚ ÌÌ ÙÈÎ Î È ÙÔ Û ÓÙ ÎÙÈÎfi ÙÔ Ì ı Ì ÙÔ ÚfiÓÔ È Ó ËÏÒÛÔ ÌÂ ÛÙÔÓ appleúôêôúèîfi ÙÔ ÁÚ appleùfi ÏfiÁÔ applefiùâ Á ÓÂÙ È Î ÙÈ applefiûô È ÚÎÂ Î ÙÈ, ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ ÌÂ: ñ ÙÔ ÚfiÓÔ ÙˆÓ ÚËÌ ÙˆÓ ñ ÚÔÓÈÎ ÂappleÈÚÚ Ì Ù 13
ñ ÊÚ ÛÂÈ Ì appleúôı ÛÂÈ ñ ÚÔÓÈÎ appleúôù ÛÂÈ. È ÚfiÓÔÈ ÙˆÓ ÚËÌ ÙˆÓ ÃÚfiÓÔÈ ÙˆÓ ÚËÌ ÙˆÓ Â Ó È ÔÈ È ÊÔÚÔÈ Ù appleôè ÙˆÓ ÚËÌ ÙˆÓ appleô Ê ÓÂÚÒÓÔ Ó applefiùâ Á - ÓÂÙ È Î ÙÈ. È ÚfiÓÔÈ ÙˆÓ ÚËÌ ÙˆÓ Â Ó È ÙÚÈÒÓ ÂÈ ÒÓ: ñ apple ÚÔÓÙÈÎÔ ñ apple ÚÂÏıÔÓÙÈÎÔ ñ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÔ. ÚÔÓÙÈÎÔ ÚfiÓÔÈ ÚÔÓÙÈÎÔ ÔÓÔÌ ÔÓÙ È ÔÈ ÚfiÓÔÈ appleô Ê ÓÂÚÒÓÔ Ó fiùè Î ÙÈ Á ÓÂÙ È ÙÒÚ, ËÏ ÛÙÔ apple ÚfiÓ. ÙÔ Â Ó È Ô ÂÓÂÛÙÒÙ Î È Ô apple Ú Î ÌÂÓÔ. ñ ÂÓÂÛÙÒÙ Ê ÓÂÚÒÓÂÈ appleˆ Î ÙÈ Á ÓÂÙ È ÙÒÚ ÂÍ ÎÔÏÔ ıëùèî. apple.. È Ì ıëù È Ô Ó ÙÔ Ì ıëì. ñ apple Ú Î ÌÂÓÔ Ê ÓÂÚÒÓÂÈ appleˆ Î ÙÈ ÂÈ Á ÓÂÈ ÛÙÔ apple ÚÂÏıfiÓ Î È ÙËÓ ÒÚ appleô ÌÈ- Ï ÌÂ Â Ó È ÙÂÏÂÈˆÌ ÓÔ. apple.. È Ì ıëù Ô Ó È ÛÂÈ ÙÔ Ì ıëì. ÚÂÏıÔÓÙÈÎÔ ÚfiÓÔÈ ÚÂÏıÔÓÙÈÎÔ ÔÓÔÌ ÔÓÙ È ÔÈ ÚfiÓÔÈ appleô Ê ÓÂÚÒÓÔ Ó fiùè Î ÙÈ ÂÈ Á ÓÂÈ ÛÙÔ apple - ÚÂÏıfiÓ. ÙÔ Â Ó È Ô apple Ú Ù ÙÈÎfi, Ô fiúèûùô Î È Ô appleâúû ÓÙ ÏÈÎÔ. ñ apple Ú Ù ÙÈÎfi Ê ÓÂÚÒÓÂÈ appleˆ Î ÙÈ ÁÈÓfiÙ Ó ÛÙÔ apple ÚÂÏıfiÓ ÂÍ ÎÔÏÔ ıëùèî. apple.x. OÈ Ì ıëù È Ó ÙÔ Ì ıëì. ñ fiúèûùô Ê ÓÂÚÒÓÂÈ appleˆ Î ÙÈ ÁÈÓ ÛÙÔ apple ÚÂÏıfiÓ Û ÌÈ ÛÙÈÁÌ. apple.. È Ì ıëù È Û Ó ÙÔ Ì ıëì. ñ appleâúû ÓÙ ÏÈÎÔ Ê ÓÂÚÒÓÂÈ appleˆ Î ÙÈ ÁÈÓ ÛÙÔ apple ÚÂÏıfiÓ Î È Â Â ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ appleúèó Á ÓÂÈ Î ÙÈ ÏÏÔ. apple.. È Ì ıëù Â Ó È ÛÂÈ ÙÔ Ì ıëì. MÂÏÏÔÓÙÈÎÔ ÚfiÓÔÈ ªÂÏÏÔÓÙÈÎÔ ÔÓÔÌ ÔÓÙ È ÔÈ ÚfiÓÔÈ appleô Ê ÓÂÚÒÓÔ Ó fiùè Î ÙÈ ı Á ÓÂÈ ÛÙÔ Ì ÏÏÔÓ. ÙÔ Â Ó È Ô ÂÍ ÎÔÏÔ ıëùèîfi Ì ÏÏÔÓÙ, Ô Û ÓÔappleÙÈÎfi ( ÛÙÈÁÌÈ Ô ) Ì ÏÏÔ- ÓÙ Î È Ô Û ÓÙÂÏÂÛÌ ÓÔ Ì ÏÏÔÓÙ. ñ ÂÍ ÎÔÏÔ ıëùèîfi Ì ÏÏÔÓÙ Ê ÓÂÚÒÓÂÈ appleˆ Î ÙÈ ı Á ÓÂÙ È ÛÙÔ Ì ÏÏÔÓ ÂÍ - ÎÔÏÔ ıëùèî. apple.. È Ì ıëù ı È Ô Ó ÙÔ Ì ıëì. 14 Ο ΦΙΛΟΣ ΜΑΣ ΤΟ ΔΑΣΟΣ
ñ Û ÓÔappleÙÈÎfi ( ÛÙÈÁÌÈ Ô ) Ì ÏÏÔÓÙ Ê ÓÂÚÒÓÂÈ appleˆ Î ÙÈ ı Á ÓÂÈ ÛÙÔ Ì Ï- ÏÔÓ Û ÌÈ ÛÙÈÁÌ. apple.. È Ì ıëù ı È ÛÔ Ó ÙÔ Ì ıëì. ñ Û ÓÙÂÏÂÛÌ ÓÔ Ì ÏÏÔÓÙ Ê ÓÂÚÒÓÂÈ appleˆ Î ÙÈ ı ÂÈ ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÛÙÔ Ì ÏÏÔÓ appleúèó Ú ÛÂÈ Î ÙÈ ÏÏÔ. apple.. È Ì ıëù ı Ô Ó È ÛÂÈ ÙÔ Ì ıëì. AÛÎ ÛÂÈ ÁÚ ÌÌ ÙÈÎ * 1. N Ó ÁÓˆÚ ÛÂÙ Û appleôèô ÚfiÓÔ Ú ÛÎÔÓÙ È Ù Ú Ì Ù ÙˆÓ apple Ú Î Ùˆ appleúôù ÛˆÓ. ) O ÎËappleÔ Úfi ÎÏ Â Â Ù ÓÙÚ. (...) fiúèûùô ) ˆ Ê ÁÂÈ ˆ ÙÔ ÌÂÛËÌ ÚÈ. (...) Á) T apple È È Ì Â Ó ÏÔ ÏÔ È. (...) ) Û ˆ ÛÙÔ Û ÔÏ Ô. (...) Â) Œ ˆ È ÛÂÈ appleôï Î Ï. (...) ÛÙ) H Ù ÏÏ ÎÔ ÂÈ ÌÔ ÛÈÎ. (...) 2. N ÛËÌÂÈÒÛÂÙ ÛÙËÓ apple Ú ÓıÂÛË ÙË ÚÔÓÈÎ ıì (apple ÚfiÓ, apple ÚÂÏıfiÓ, Ì ÏÏÔÓ) appleô ËÏÒÓÔ Ó Ù Ú Ì Ù ÙˆÓ apple Ú Î Ùˆ appleúôù ÛˆÓ. ) TÔ ÌˆÚfi ÎÏ ÈÁ fiïô ÙÔ Ú. (...) apple ÚÂÏıfiÓ ) H EÏ ÓË ı apple ÂÈ Ù Í È. (...) Á) O KÒÛÙ Ï appleâè ÙËÏÂfiÚ ÛË. (...) ) H ÂÚÊ ÌÔ Â Ù Ì ÏÏÈ ÙË. (...) Â) Û Á appleò apple ÓÙ. (...) ÛÙ) E Í appleïòûâè ÁÈ Ï ÁÔ. (...) 3. N Û ÌappleÏËÚÒÛÂÙ ÙÔÓ apple Ú Î Ùˆ apple Ó Î. EÓÛÙ.:... ÙÚ Ô Ó...... ÚÙ.: Ô ÛÂ......... AfiÚ.:............ EÍÎÏ. M ÏÏ.:............ * Οι απαντήσεις στις Ασκήσεις γραμματικής δίνονται στη σελ. 533. 15
ÓappleÙ. M ÏÏ.:......... ı apple ÛÂÈ ÚÎ.:...... Ô Ì ÂÈ... YappleÚÛ.:............ ÓÙÏ. M ÏÏ.:............ ÃÚÔÓÈÎ ÂappleÈÚÚ Ì Ù ñ ÃÚÔÓÈÎ ÂappleÈÚÚ Ì Ù Â Ó È ÔÈ ÎÏÈÙÂ Ï ÍÂÈ appleô appleúôû ÈÔÚ Ô Ó Û Ó ıˆ Ù Ú - Ì Ù ( ÏÏ Î È Âapple ıâù, Ô ÛÈ ÛÙÈÎ ÏÏ ÂappleÈÚÚ Ì Ù ) Î È Ê ÓÂÚÒÓÔ Ó ÚfiÓÔ. Δ ÙÔÈ Â Ó È Ù ÂÍ : ÛÙÂÚ, appleâèù, Î ÙfiappleÈÓ, appleúèó, ÙÒÚ, Ì Ûˆ, ÓˆÚ, ÚÁ, ÌÂÙ, ıâ, ÚÈÔ, ÌÂı ÚÈÔ, Û ÌÂÚ, applefi Â, appleúô ı, apple Ú( )ÛÈ, Ê ÙÔ, apple ÓÙ, appleôù, Î appleôùâ Î.. apple.. Ú ÛÈ Ù ÍÈ Ì ÛÙËÓ Á appleùô. applefi  ı apple Ì ÛÙÔ ı ÙÚÔ.  ÙÔ Ó ÚıÂÈ Â Ò Ì Ûˆ. AÛÎ ÛÂÈ Û ÓÙ ÎÙÈÎÔ * 1. N Û ÌappleÏËÚÒÛÂÙ ٠ÎÂÓ ÙˆÓ appleúôù ÛÂˆÓ Ì ÙÔ Î Ù ÏÏËÏÔ ÚÔÓÈÎfi Âapple Ú- ÚËÌ applefi ÙÔ apple Ú Î Ùˆ appleï ÛÈÔ. Û ÌÂÚ, Û Ó, ÚÁfiÙÂÚ, ÓˆÚ, Î ÙfiappleÈÓ, appleôù )... ÌÂÚ ÂÈ appleôïï ÛÙË. ) Ï ÓÔ Ì ÙÔ ÎÚ Î È... ÙÔ Îfi Ô Ì Û ÌÂÚ Â. Á) ˆ... ÛÙÔ ı ÙÚÔ, ÁÈ Ù ÌÔ Ú ÛÂÈ appleôï. ) TÔ ÂÈÌÒÓ Ó ÙÒÓÂÈ.... Â)  ı ÛÔ Í Ó ÌÈÏ Ûˆ...! ÛÙ) ÛÔ ÙËÏÂÊˆÓ Ûˆ.... 2. N ÁÚ ÂÙ ٠ÓÙ ıâù ÙˆÓ apple Ú Î Ùˆ ÚÔÓÈÎÒÓ ÂappleÈÚÚËÌ ÙˆÓ. ) appleôù... apple ÓÙ ) ÌÂÙ... Á) ÓˆÚ ÙÂÚ... ) Û Ó... Â) apple ÚÛÈ... ÛÙ) Ú ÈÎ... * Οι απαντήσεις στις Ασκήσεις συντακτικού δίνονται στη σελ. 533. 16 Ο ΦΙΛΟΣ ΜΑΣ ΤΟ ΔΑΣΟΣ
ºÚ ÛÂÈ Ì appleúôı ÛÂÈ È appleúôı ÛÂÈ Â Ó È ÔÈ ÌÈÎÚ ÎÏÈÙÂ Ï ÍÂÈ (ÌÂ, ÛÂ, ÁÈ, apple Ú, ÌÂÙ, Î Ù, applefi Î.Ïapple.) appleô Ìapple ÓÔ Ó ÌappleÚÔÛÙ applefi ÔÓfiÌ Ù (Ô ÛÈ ÛÙÈÎ Âapple ıâù ) ÂappleÈÚÚ Ì Ù ÁÈ Ó Ê - ÓÂÚÒÛÔ Ó Ì ÙÔ ÙfiappleÔ, ÚfiÓÔ, ÙÚfiappleÔ, ÈÙ, appleôûfi Î.Ïapple. ºÚ ÛÂÈ Ì appleúôı ÛÂÈ appleô ËÏÒÓÔ Ó ÚfiÓÔ Û ËÌ Ù ÔÓÙ È ˆ ÂÍ : ñ applefi, ÁÈ, Û ÌÂ, Ì ÚÈ( ), ÛÂ, ˆ / ˆ + Âapple ÚÚËÌ fióôì apple.. ÙÚÒıËΠÛÙË Ô ÏÂÈ applefi ÓˆÚ. ø ÙÔ Ú ı ˆ Á Ú ÛÂÈ. ñ Î Ù, ÌÂ, ÌÂÙ, appleúô + fióôì apple.. Û Ó ÓÙËıÔ Ì Π٠ÙÔ applefiáâ Ì. appleâú ÛÂÈ applefi ÙÔ Ûapple ÙÈ ÌÂÙ ÙÔ ÌÂÛËÌ ÚÈ. AÛÎ ÛÂÈ Û ÓÙ ÎÙÈÎÔ * 1. ÙÈ apple Ú Î Ùˆ appleúôù ÛÂÈ Ó appleôáú ÌÌ ÛÂÙ ÙÈ ÊÚ ÛÂÈ Ì appleúôı ÛÂÈ appleô Ê ÓÂÚÒÓÔ Ó ÚfiÓÔ. ) Ì ӈ Â Ò appleúô ÙÔ apple ÚfiÓ. ) Aapplefi Î ÈÚfi ıâï Ó ÛÔ ÌÈÏ Ûˆ. Á) ŒÊ Á ÁÈ apple ÓÙ. ) ÊÙ ÛÔ Ì Π٠ÙÔ ÌÂÛËÌ ÚÈ. Â) ÂÈ Ê ÁÂÈ Û Ì ÚÈÔ. ÛÙ) Â Ï ÁÂ Ì Ú ÎÏ ÓÔ Ó Ù Û ÔÏÂ. 2. N Û ÌappleÏËÚÒÛÂÙ ٠ÎÂÓ ÙˆÓ appleúôù ÛÂˆÓ Ì ÙÈ ÊÚ ÛÂÈ Ì appleúôı ÛÂÈ appleô Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÙÔ apple Ú Î Ùˆ appleï ÛÈÔ. ÌÂ Ô ÙÒ, Ì ÙËÓ ÁÔ Ï, ˆ Ù ÍËÌÂÚÒÌ Ù, ÌÂÙ ÙÔ Û, Ì ÚÈ ÙÔ ÌÂÛËÌ ÚÈ, Ì ÙÔÓ Î ÈÚfi ) O ÁÈ ÙÚfi ÂÙ È apple ÓÙÂ... ÌÂ Ô ÙÒ ÙÔ applefiáâ Ì. ) ˆ ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÙÈ Ô ÏÂÈ.... * Οι απαντήσεις στις Ασκήσεις συντακτικού δίνονται στη σελ. 533. 17
Á) TÔ ÁÏ ÓÙÈ ÎÚ ÙËÛÂ.... ) Úı Ó appleúˆ appleúˆ,.... Â) apple Ì ÂÎ ÚÔÌ.... ÛÙ)... fiï ı apple ÓÂ Î Ï ÙÂÚ. ÃÚÔÓÈÎ appleúôù ÛÂÈ ÃÚÔÓÈÎ ÔÓÔÌ ÔÓÙ È ÔÈ ÂÍ ÚÙËÌ Ó appleúôù ÛÂÈ appleô Ê ÓÂÚÒÓÔ Ó ÚfiÓÔ, ËÏ appleúôû ÈÔÚ Ô Ó ÚÔÓÈÎ ÌÈ ÏÏË appleúfiù ÛË. ñ ÈÛ ÁÔÓÙ È Ì ÙÔ ÚÔÓÈÎÔ Û Ó ÛÌÔ fiù Ó, Û Ó, ÂÓÒ, Î ıò, ÊÔ, ÊfiÙÔ, appleúèó (appleúèó Ó ), ÌfiÏÈ, appleúôùô, ÒÛappleÔ, ˆÛfiÙÔ, fiûô appleô, fiappleôùâ, Ì, Î ıò Î È ÌÂ Ï ÍÂÈ ÂÎÊÚ ÛÂÈ appleô ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ ÓÙ È ˆ ÚÔÓÈÎÔ Û Ó ÂÛÌÔÈ, fiappleˆ fiûô, fiùè, ÂΠappleô, fiûô appleô Ó, ˆ fiùô Ó, Î ıâ appleô Î.. ñ ÔÓÙ È ÚÓËÛË Â(Ó), ÂÎÙfi Ó Ô ÚÔÓÈÎfi Û Ó ÂÛÌÔ ÂÈ Ó, ÔapplefiÙÂ Ë ÚÓËÛË Â Ó È ÌË(Ó). apple.. ŸÙ Ó ÂÙÔÈÌ ÛÙÂ, ÂÈ ÔappleÔ ËÛ ÌÂ. apple ÍÂÈ Ì ÙÔ Ê ÏÔ ÛÔ, ÊÔ appleúòù È ÛÂÈ ÁÈ ÚÈÔ. Œˆ fiùô Ó ÚıÂÈ, ı ˆ ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ Ì ÙÈ Ô ÏÂÈ. AÛÎ ÛÂÈ Û ÓÙ ÎÙÈÎÔ * 1. N Û ÌappleÏËÚÒÛÂÙ ٠ÎÂÓ ÙˆÓ appleúôù ÛÂˆÓ Ì ÙÔÓ Î Ù ÏÏËÏÔ ÚÔÓÈÎfi Û Ó ÂÛÌÔ applefi ÙÔ apple Ú Î Ùˆ appleï ÛÈÔ. Î ıò, appleúèó, ÊÔ, fiù Ó, ÌfiÏÈ, ÂÓÒ )... K ıò appleâúapple ÙÔ Û, appleâù ÙËΠÌappleÚÔÛÙ ÌÔ ÌÈ Á Ù. ) apple Ì fiïù,... appleúòù ÙÂÏÂÈÒÛˆ ÙÔ È ÛÌ. Á)... ÊÙ Ûˆ, ı ÛÔ ÙËÏÂÊˆÓ Ûˆ. )... Ê Áˆ, ı ψ Ó ÛÔ ÌÈÏ Ûˆ. Â)... ÙÚÒÌÂ,  ÌÈÏ ÌÂ. ÛÙ) XÙ appleëûâ ÙÔ ÙËÏ ÊˆÓÔ... ÎÔÈÌfiÌÔ Ó. 2. N appleôáú ÌÌ ÛÂÙ ÙÈ ÚÔÓÈÎ appleúôù ÛÂÈ ÛÙÈ apple Ú Î Ùˆ appleâúèfi Ô. ) ŸÙ Ó ÂÈ ÚfiÓÔ, appleëá ÓÂÈ ÛÙÔ Á ÌÓ ÛÙ ÚÈÔ. * Οι απαντήσεις στις Ασκήσεις συντακτικού δίνονται στη σελ. 533. 18 Ο ΦΙΛΟΣ ΜΑΣ ΤΟ ΔΑΣΟΣ
) Z ÙËÛ ÙÔ, Ì ÙÔ ÚÂÈ ÛÙÂ. Á) ŸÛÔ Ó ÚıÂÈ, ı ˆ ÙËÏÂfiÚ ÛË. ) X ÚËΠappleôï Û Ó Ì Â Â Ì. Â) AÎÔ ÂÈ ÌÔ ÛÈÎ ÂÓÒ È ÂÈ. ÛÙ) N Á Ú ÛÂÈ ÛÙÔ Ûapple ÙÈ appleúôùô Ó ÙÒÛÂÈ. Ú ÁˆÁ ÁÚ appleùô ÏfiÁÔ Ê ÁËÛË Ê ÁËÛË ÌÈ ÈÛÙÔÚ appleú appleâè Ó appleâúèï Ì ÓÂÈ Ù ÂÍ : Ô Á ÓÔÓÙ È Ù ÁÂÁÔÓfiÙ : Ó ÊÂÚfiÌ ÛÙ ÛÙÔÓ ÙfiappleÔ ÙÔ ÒÚÔ fiappleô Û Ì - ÓÔ Ó Ù ÁÂÁÔÓfiÙ. apple.. ÛÙËÓ applefiïë, ÛÙÔ ÛÔ, Û Ó Ûapple ÙÈ. fiùâ: Ó ÊÂÚfiÌ ÛÙ ÛÙÔ ÚfiÓÔ appleô Û Ì ÓÔ Ó Ù ÁÂÁÔÓfiÙ. apple.. ÙÔ appleúôëáô ÌÂÓÔ Ú, apple Ú ÛÈ ÙËÓ ÓÔÈÍË. ÔÈÔÈ Â Ó È ÔÈ ÚˆÂ : Ó Ê ÚÔ Ì ٠appleúfiûˆapple, ÙÔ Ú ÎÙ ÚÂ, ÙˆÓ ÔappleÔ ˆÓ Ë Ú ÛË appleúôˆıâ ÙËÓ ÂÍ ÏÈÍË ÙË ÈÛÙÔÚ. apple.. Ó ÛappleÔ ÚÁ ÙÈ, Ô ÊÙˆ fi Á ÚÔÓÙ, Ë ÂÏÈ. ÔÈÔ appleúfi ÏËÌ ÓÙÈÌÂÙˆapple Ô Ó: ÁÚ ÊÔ Ì ÁÈ Ó ÛÎÔÏÔ ÚÁÔ appleô appleú appleâè Ó appleâù Ô Ó ÔÈ ÚˆÂ ÁÈ ÌÈ ÛÎÔÏË Î Ù ÛÙ ÛË appleô appleú appleâè Ó ÍÂappleÂÚ ÛÔ Ó. ª Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ ÂÍÂÏ ÛÛÂÙ È Ë ÈÛÙÔÚ. ÔÈ Ï ÛË ÓÔ Ó: ÁÚ ÊÔ Ì appleò apple Ù Ó ÙÔ ÛÙfi Ô ÙÔ ÔÈ ÚˆÂ appleò ÍÂapple - Ú Û Ó ÙÈ ÛÎÔÏ Â. ª Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ È Ë ÈÛÙÔÚ. μè Ï Ô ª ıëù 1. Ποια πλάσματα του δάσους συναντάμε μέσα στο κείμενο; Σε ποιες κατηγορίες χωρίζει τα πλάσματα του δάσους ο συγγραφέας ανάλογα με το πόσο ζουν; Συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα: 19
Aapple ÓÙËÛË Τα Eφήμερα Τα άλλα ζωάκια Οι πράσινοι γίγαντες τα μικρά έντομα που ζουν όπως ο σκαντζόχοιρος τα δέντρα, που κανένας μονάχα μια μέρα. και ο σκίουρος, που ζουν δεν ξέρει πόσο ζουν. πολλά ή λίγα καλοκαίρια και χειμώνες. 2. Βρείτε τις λέξεις, τις φράσεις και τις προτάσεις του κειμένου που φανερώνουν χρόνο και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα: Aapple ÓÙËÛË Επιρρήματα Φράσεις με προθέσεις Χρονικές προτάσεις αργά, μονάχα, σε μία μέρα, σε εκατοντάδες όταν σκεφτόσουν μόλις, κάποτε, χρόνια, με αυγές και δειλινά ποτέ 3. Κλείστε τα μάτια και φανταστείτε ότι είστε μέσα σ ένα δάσος. Ποια φυτά και ποια ζώα υπάρχουν μέσα σ αυτό; Διαλέξτε τους «ήρωές» σας, όπως ο Πορκιουπίνος και ο Τιμ στο κείμενο που διαβάσατε. Σκεφτείτε μια ιστορία. Για παράδειγμα, μια πυρκαγιά ξεσπάει και απειλεί το δάσος ή μια όξινη βροχή αρχίζει να πέφτει ή κάποιοι παράνομοι ξυλοκόποι κόβουν δέντρα. Τι θα κάνουν οι ήρωες της ιστορίας και τα άλλα πλάσματα του δάσους; [...] Χρησιμοποιήστε τις λέξεις, τις φράσεις και τις προτάσεις που βρήκατε και που φανερώνουν χρόνο. Aapple ÓÙËÛË Άλλη μια ζεστή μέρα του Ιουλίου ξημέρωνε στο μεγάλο, καταπράσινο δάσος που απλωνόταν στις πλαγιές του βουνού. Με τις πρώτες ακτίνες του ήλιου άρχισε να ξυπνά όλη η φύση. Τα πουλάκια τιτίβιζαν στα κλαδιά των δέντρων και οι μέλισσες ζουζούνιζαν πάνω από τα λουλούδια. Ο Τίτης, το λαγουδάκι, βγήκε απ το λαγούμι του και θαύμασε την υπέροχη μέρα που ξεκινούσε. Γεμάτος όρεξη για παιχνίδι, πήγε να βρει τους φίλους του: τον Τζίμη, τον κάστορα, το Λίνο, τον ασβό, τη Ρίκα, την ελαφίνα, και την Τζίνα, την αλεπού. 20 Ο ΦΙΛΟΣ ΜΑΣ ΤΟ ΔΑΣΟΣ
Τα ζωάκια έπαιζαν αμέριμνα στο δάσος, ώσπου ένα μαύρο σύννεφο κάλυψε τον ουρανό. Στην αρχή έμειναν ακίνητα, προσπαθώντας να καταλάβουν τι συνέβαινε. Όταν όμως ένιωσαν την έντονη μυρωδιά του ξύλου που καιγόταν και αντίκρισαν τις πύρινες φλόγες που ξεπηδούσαν από την κορυφή του βουνού, κατάλαβαν αμέσως τι είχε συμβεί: στο δάσος είχε ξεσπάσει πυρκαγιά! Τρομαγμένα τα ζωάκια άρχισαν να τρέχουν δεξιά κι αριστερά, καθώς οι φλόγες πλησίαζαν. Τότε ο Τίτης, το λαγουδάκι, που ήταν ο πιο ψύχραιμος απ όλους, φώναξε να τρέξουν όλοι στο ποτάμι. Έτσι κι έγινε. Τα ζωάκια έμειναν για λίγο εκεί, μέχρι που εμφανίστηκαν οι πυροσβέστες κι έσβησαν τη φωτιά. Έτσι, τα ζωάκια γλίτωσαν, όμως για το δάσος ήταν πια αργά. Σε μια μέρα όλο σχεδόν το δάσος είχε χαθεί και κανείς δεν ήξερε αν θα ξαναγινόταν ποτέ όπως πριν. 4. Στο κείμενο τα περισσότερα ρήματα βρίσκονται στον παρατατικό. Μπορούμε να κάνουμε την αφήγηση πιο ζωντανή βάζοντας τα ρήματα στον ενεστώτα, σαν να συμβαίνουν τα γεγονότα την ίδια στιγμή που μιλάει γι αυτά ο α- φηγητής. Συνεχίστε: Aapple ÓÙËÛË Ο χρόνος κυλάει παράξενα στο δάσος. Θροΐζει μαζί με τα πράσινα φύλλα της άνοιξης ή πέφτει αργά μαζί με τις νιφάδες του χιονιού. Στάζει από τα κλαδιά μαζί με τις σταγόνες της φθινοπωρινής βροχής ή χορεύει σαν διαμαντόσκονη στις αχτίδες του καλοκαιριάτικου ήλιου. Κυλάει μαζί με τη ζωή και γίνεται ένα μ αυτή. Υπάρχουν πλάσματα στο δάσος σαν τα Εφήμερα, τα μικρά έντομα που φτερουγίζουν πάνω από τα ρυάκια το Μάη και που ζουν μονάχα μια μέρα. Είναι περίεργο όταν σκέφτεσαι πως μόλις και προλαβαίνουν να δουν μια δεύτερη ανατολή, αν το προλαβαίνουν κι αυτό. Υπάρχουν άλλα ζωάκια που ζουν πολλά ή λίγα καλοκαίρια και χειμώνες. Και τέλος, υπάρχουν οι πράσινοι γίγαντες, τα δέντρα, που κανένας δεν ξέρει πόσο ζουν. Τα ίδια το ξέρουν, αλλά τα δέντρα νιώθουν τόσο διαφορετικά το χρόνο! Τα μικρά Εφήμερα όμως ζουν με τον τρόπο τους σε μία μέρα όσο ζουν τα δέντρα σε εκατοντάδες χρόνια. Μόνο ο ήλιος μετράει τη ζωή με αυγές και δειλινά. Τα πλάσματα του δάσους ξέρουν μόνο ότι ζουν μια ολόκληρη ζωή, και το τι μετράει ο ήλιος δεν έχει καμιά σημασία. Έτσι κι αλλιώς, ο ήλιος λάμπει για όλα. Το πόσο καιρό μένει ο Πορκιουπίνος, ο σκαντζόχοιρος, με τον Τιμ, το σκίου- 21
ρο, είναι ένα ερώτημα που μπορεί να ενδιαφέρει μόνο τους ανθρώπους, αλλά οι άνθρωποι δεν ανήκουν στον κόσμο του δάσους. Τα πλάσματα που ζουν εκεί δεν ξέρουν τα ρολόγια, αλλά, κι αν ακόμη τα ξέρουν, είναι σίγουρο ότι δεν ενδιαφέρονται γι αυτά. Υπάρχει η ώρα του φαγητού και η ώρα του ύπνου. Υπάρχει η ώρα που κάνει κρύο, ζέστη, που έχει βροχή ή αέρα. Και κάποτε φτάνει η ώρα που το κάθε πλάσμα χάνεται και οι γείτονές του δεν το ξαναβλέπουν ποτέ. Όλα αυτά είναι φυσικά. Αλλά ο χρόνος που ξέρουν τα ρολόγια είναι κάτι αφύσικο για το δάσος. Ï Á ˆ ÙÈ ÁÓÒÛÂÈ ÌÔ * 1. Να γράψετε το β ενικό και β πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής των ρημάτων παίζω και γελώ σε όλους τους χρόνους. Ενστ.:... apple ÂÈ apple ÂÙÂ... ÁÂÏ ÁÂÏ ÙÂ Πρτ.:...... Αόρ.:...... Εξκλ. Μέλλ.:...... Σνπτ. Μέλλ.:...... Πρκ.:...... Υπρσ.:...... Σντλ. Μέλλ.:...... 2. Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσετε τα επιρρήματα και τις φράσεις με προθέσεις που φανερώνουν χρόνο. α) Αύριο θα πάμε εκδρομή. β) Σε λίγο θ αρχίσει ο αγώνας. * Οι απαντήσεις στο Ελέγχω τις γνώσεις μου δίνονται στη σελ. 533. 22 Ο ΦΙΛΟΣ ΜΑΣ ΤΟ ΔΑΣΟΣ
γ) Κοιμήθηκα νωρίς γιατί ήμουν κουρασμένη. δ) Η Δανάη θα έρθει μετά το μεσημέρι. ε) O Mάνος θα γυρίσει κατά το βραδάκι. στ) Δε θα σε ξεχάσω ποτέ. 3. Να υπογραμμίσετε τις χρονικές προτάσεις στις παρακάτω περιόδους. α) Καθώς ετοιμαζόμουν να φύγω, χτύπησε το τηλέφωνο. β) Όταν έμαθε τα νέα, ξέσπασε σε κλάματα. γ) Ο πατέρας έφυγε για τη δουλειά προτού ξημερώσει. δ) Θα πας να παίξεις, αφού πρώτα πιεις το χυμό σου. ε) Mόλις γυρίσεις, τηλεφώνησέ μου. στ) Eιδοποιήστε με πριν έρθετε. 23
Ê ÏË Ì Ë ı Ï ÛÛ Ù ÓÔÒ ÙÔ Î ÌÂÓÔ 1. Τι εννοούμε με τον όρο «οικολογική καταστροφή»; Με τον όρο «οικολογική καταστροφή» εννοούμε την πρόκληση πολύ μεγάλης φθοράς ή ανεπανόρθωτης ζημιάς στο φυσικό περιβάλλον, δηλαδή στη θάλασσα, στους ζωντανούς οργανισμούς, στο έδαφος κ.λπ. 2. Διαβάστε τα κείμενα του μαθήματος. Τι παρατηρείτε σχετικά με τη μορφή και το ύφος τους; Τα δύο κείμενα του μαθήματος είναι άρθρα (το πρώτο προέρχεται από εφημερίδα και το δεύτερο από το διαδίκτυο). Πρόκειται για δημοσιογραφικά κείμενα που παρουσιάζουν ένα γεγονός, μια είδηση. Έτσι, τα κείμενα είναι λιτά και συνοπτικά και παρέχουν μόνο τις απαραίτητες πληροφορίες, χωρίς να περιγράφουν συναισθήματα ή να εκφράζουν κάποια άποψη. Δεν υπάρχουν σ αυτά ιδιαίτερα εκφραστικά μέσα, ενώ χρησιμοποιούνται όροι επιστημονικοί και τεχνικοί. ÁÚ ÌÌ ÙÈÎ ÙÔ Ì ı Ì ÙÔ ÚıÔÁÚ Ê ÙˆÓ ÚËÌ ÙÈÎÒÓ Î Ù Ï ÍÂˆÓ ñ Œ Ô Ó Î Ù ÏËÍË -ÙÂ Î È ÁÚ ÊÔÓÙ È ÌÂ Â Ù Ú Ì Ù appleô Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÙÔ appleïëı - ÓÙÈÎfi appleúfiûˆappleô ÙË ÂÓÂÚÁËÙÈΠʈÓ, ËÏ Ù Ú Ì Ù appleô Ô Ó appleôîâ ÌÂÓÔ ÙËÓ appleúôûˆappleèî ÓÙˆÓ Ì ÂÛÂ, appleô  Ù apple Ú ÂÈ ÛÙËÓ appleúfiù ÛË Â Ù ÂÓÓÔ ٠È. apple..( Û ) ÌËÓ appleâù Ù ÛÎÔ apple È. ñ Œ Ô Ó Î Ù ÏËÍË -Ù È Î È ÁÚ ÊÔÓÙ È ÌÂ È Ù Ú Ì Ù appleô Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÙÔ Á ÂÓÈÎfi 24 Η ΦΙΛΗ ΜΑΣ Η ΘΑΛΑΣΣΑ
appleúfiûˆappleô ÙË apple ıëùèî ʈÓ, ËÏ Ù Ú Ì Ù appleô Ô Ó appleôîâ ÌÂÓÔ ÙËÓ appleúô- ÛˆappleÈÎ ÓÙˆÓ Ì Ùfi, -, -fi, appleô  Ù apple Ú ÂÈ ÛÙËÓ appleúfiù ÛË Â Ù ÂÓÓÔ ٠È. apple.. Ùfi Ú ÂÙ È ÙÚ ÔÓÙ. ñ Œ Ô Ó Î Ù ÏËÍË -ÌÂ Î È ÁÚ ÊÔÓÙ È ÌÂ Â Ù Ú Ì Ù appleô Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÙÔ appleïëı ÓÙÈ- Îfi appleúfiûˆappleô ÙË ÂÓÂÚÁËÙÈΠʈÓ, ËÏ Ù Ú Ì Ù appleô Ô Ó appleôîâ ÌÂÓÔ ÙËÓ appleúôûˆappleèî ÓÙˆÓ Ì ÂÌÂ, appleô  Ù apple Ú ÂÈ ÛÙËÓ appleúfiù ÛË Â Ù ÂÓÓÔ ٠È. apple.. Ì ı Ê ÁÔ Ì ÛÂ Ï ÁÔ. ñ Œ Ô Ó Î Ù ÏËÍË -Ì È Î È ÁÚ ÊÔÓÙ È ÌÂ È Ù Ú Ì Ù appleô Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÙÔ ÂÓÈÎfi appleúfiûˆappleô ÙË apple ıëùèî ʈÓ, ËÏ Ù Ú Ì Ù appleô Ô Ó appleôîâ ÌÂÓÔ ÙËÓ appleúô- ÛˆappleÈÎ ÓÙˆÓ Ì ÂÁÒ, appleô  Ù apple Ú ÂÈ ÛÙËÓ appleúfiù ÛË Â Ù ÂÓÓÔ ٠È. apple.. ( ÁÒ) ÛÎ ÊÙÔÌ È Ó apple ˆ Ó Ù Í È. AÛÎ ÛÂÈ ÁÚ ÌÌ ÙÈÎ * 1. N Û ÌappleÏËÚÒÛÂÙ ٠ÎÂÓ ÙˆÓ appleúôù ÛÂˆÓ ÔÓÙ ÙÔ Î Ù ÏÏËÏÔ Ú Ì applefi ÙÔ apple Ú Î Ùˆ appleï ÛÈÔ ÛÙÔ ÛˆÛÙfi appleúfiûˆappleô. ÓÙ ÓÔÌ È, Ê Áˆ, ÔÌ È, apple ˆ, Î Óˆ, ÎÔÈÌ Ì È, appleôê Û ˆ ) H EÏ ÓË... ÓÙ ÓÂÙ È apple ÓÙ appleôï ÎÔÌ. ) EÌ ı... Û ÛÙÔ ˆÌ ÙÈfi ÌÔ. Á) EÁÒ... ÙËÓ appleúfiù Û ÛÔ. ) EÛÂ... ÙÈ ı... ; Â) Ì ÛÙ ÙÔÈÌÔÈ Î È Û ΠÏÂappleÙ... ÁÈ ÙÔ ÂÚÔ ÚfiÌÈÔ. ÛÙ)... ÓˆÚ ÁÈ Ó ÔÚÙ Ûˆ ÙÔÓ appleóô ÌÔ. 2. N Û ÌappleÏËÚÒÛÂÙ ÙÈ Î Ù Ï ÍÂÈ ÙˆÓ ÚËÌ ÙˆÓ Ì -ÙÂ, -Ù È -ÌÂ, -Ì È. ) (ÂÁÒ) ÔÓÔÌ Ô... Ì È ) (ÂÌ ) È Ô... Á) (ÂÛ ) ÙÚ Â... ) ( Ùfi ) ÛËÎÒÓÂ... Â) (ÂÁÒ) Ï apple... ÛÙ) ( Ù ) ÍÂÎÔ Ú Â... * Οι απαντήσεις στις Ασκήσεις γραμματικής δίνονται στη σελ. 533. 25
ÓıÂÙÂ Ï ÍÂÈ ñ ÓıÂÙ ÔÓÔÌ ÔÓÙ È ÔÈ Ï ÍÂÈ appleô Û ËÌ Ù ÔÓÙ È applefi ÙËÓ ÓˆÛË Ô appleâúèû- ÛfiÙÂÚˆÓ Ï ÍˆÓ. apple.. appleâùú Ï ÈÔ + ÎËÏ appleâùúâï ÈÔÎËÏ ÎÚ Ê + ÎÔ ˆ ÎÚ Ê ÎÔ ˆ ñ È appleï Ï ÍÂÈ appleô ÂÓÒÓÔÓÙ È Ï ÁÔÓÙ È Û ÓıÂÙÈÎ. appleúòùë Ï ÍË appleô ÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ Ù È Ï ÁÂÙ È Û ÓıÂÙÈÎfi Î È Ë Â ÙÂÚË Ï ÍË Û ÓıÂÙÈÎfi. apple.. Ô Ófi + ÎÔÚÊ Ô ÓÔÎÔÚÊ ( appleï Ï ÍË) ( appleï Ï ÍË) (Û ÓıÂÙË Ï ÍË) Û ÓıÂÙÈÎfi Û ÓıÂÙÈÎfi ñ ÔÏÏ Ï ÍÂÈ ÂÓÒÓÔÓÙ È ÌÂÙ Í ÙÔ Ì ÙÔ ÊˆÓ ÂÓ Ô, appleô Ï ÁÂÙ È Û Ó ÂÙÈÎfi ʈ- Ó ÂÓ. apple.. ı Ï ÛÛ + appleô Ï ı Ï ÛÛÔappleÔ ÏÈ Ìapple ÏÎfiÓÈ + applefiúù Ìapple ÏÎÔÓfiappleÔÚÙ AÛÎ ÛÂÈ ÁÚ ÌÌ ÙÈÎ * 1. N Û ËÌ Ù ÛÂÙÂ Û ÓıÂÙÂ Ï ÍÂÈ Ì ٠apple Ú Î Ùˆ Û ÓıÂÙÈÎ. ) ÙÚ Ô + apple ÈÏ... ÙÚ Ôapple ÈÏ ) Á Ï ÈÔ + appleú ÛÈÓÔ... Á) Ó ӈ + Î Ù ӈ... ) apple Ú + ÔÌ È... Â) ÂÙfi + ʈÏÈ... ÛÙ) ͈ + applefiúù... 2. N ÁÚ ÂÙÂ Ù Û ÓıÂÙÈÎ ÙˆÓ apple Ú Î Ùˆ Ï ÍˆÓ. ) ÓÂÌfiÌ ÏÔ... ÓÂÌÔ +... Ì ÏÔ ) Ìapple ÈÓÔ Á Óˆ... +... Á) ÁÚÈfi ÔÈÚÔ... +... * Οι απαντήσεις στις Ασκήσεις γραμματικής δίνονται στη σελ. 534. 26 Η ΦΙΛΗ ΜΑΣ Η ΘΑΛΑΣΣΑ
) Î Ù ÎÚ Óˆ... +... Â) apple Ú ı ÚfiÊ ÏÏÔ... +... ÛÙ) ÎÔÓÙfi ÔÓÙÚÔ... +... 3. N Û ËÌ Ù ÛÂÙÂ Û ÓıÂÙÂ Ï ÍÂÈ ÌÂ Û ÓıÂÙÈÎfi ÙË Ï ÍË ÓıÔ.... ÓıÔ Ô Â Ô,... Ú ÁˆÁ ÁÚ appleùô ÏfiÁÔ ÂÚÈÁÚ Ê ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ appleâúèáú Ê ÂÓfi ÁÂÁÔÓfiÙÔ appleú appleâè Ó appleâúèï Ì ÓÂÈ Ù ÂÍ : ΔÈ Û Ó Ë: ÁÚ ÊÔ Ì appleôèô ÎÚÈ Ò Â Ó È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi. Ô : Ó ÊÂÚfiÌ ÛÙ ÛÙÔÓ ÙfiappleÔ fiappleô Û Ó Ë ÙÔ ÁÂÁÔÓfi. apple.. Û Ó ˆÚÈfi, Û Ó ÓËÛ, ÛÙÔ Ûapple ÙÈ, ÛÙÔ Û ÔÏ Ô. fiùâ: Ó ÊÂÚfiÌ ÛÙ ÛÙÔ ÚfiÓÔ appleô Û Ó Ë ÙÔ ÁÂÁÔÓfi. apple.. ÙÔÓ appleúôëáô ÌÂÓÔ Ì Ó, ıâ, ÙÔ ª ÈÔ ÙÔ 2000. appleôùâï ÛÌ Ù Û Ó appleâèâ : ÁÚ ÊÔ Ì ÙÈ appleôù ÏÂÛÌ, ıâùèîfi ÚÓËÙÈÎfi,   ÙÔ ÁÂÁÔÓfi ÙÔ ÔappleÔ Ô appleâúèáú ÊÔ ÌÂ. A ÙÈ : ÁÚ ÊÔ Ì appleôèô ÙÈ ÊÙ ÂÈ ÁÈ Ùfi appleô Û Ó Ë. apple.. Ë appleúôûâí ÙÔ Ô ËÁÔ, Ë Î ÎÔÎ ÈÚ. ΔÚfiappleÔ ÓÙÈÌÂÙÒappleÈÛË ÙÔ appleúô Ï Ì ÙÔ : ÁÚ ÊÔ Ì Ì appleôèôó ÙÚfiappleÔ ÍÂappleÂ- Ú ÛÙËΠÙÔ appleúfi ÏËÌ appleô ËÌÈÔ ÚÁ ıëîâ. μè Ï Ô ª ıëù 1. Διαβάστε προσεκτικά τα δύο άρθρα και απαντήστε: ñ Τι συνέβη; apple ÓÙËÛË Το δεξαμενόπλοιο «Πρεστίζ», που μετέφερε πάνω από 70.000 τόνους πετρελαίου, βυθίστηκε και προκλήθηκε διαρροή πετρελαίου. 27
ñ Πού; apple ÓÙËÛË Το δεξαμενόπλοιο βυθίστηκε στα ανοικτά των βορειοδυτικών ακτών της Ισπανίας. ñ Πότε; apple ÓÙËÛË Το δεξαμενόπλοιο βυθίστηκε το απόγευμα της Τρίτης 12 Νοεμβρίου 2002. ñ Ποια είναι τα αποτελέσματα, οι συνέπειες; apple ÓÙËÛË Η διαρροή του πετρελαίου από το δεξαμενόπλοιο είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλων πετρελαιοκηλίδων, που μόλυναν πολλά χιλιόμετρα των ισπανικών ακτών και προκάλεσαν το θάνατο σε χιλιάδες θαλασσοπούλια. Με δυο λόγια, το ατύχημα προκάλεσε τεράστια οικολογική καταστροφή. ñ Ποιος φταίει (ή τι φταίει) γι αυτό που έγινε; apple ÓÙËÛË Για το ατύχημα θεωρήθηκε υπεύθυνος ο καπετάνιος του δεξαμενόπλοιου. Ωστόσο, αιτίες του ατυχήματος φαίνεται πως ήταν η παλαιότητα του πλοίου (ήταν 26 ετών) και η ακαταλληλότητά του (είχε μονό τοίχωμα). ñ Με ποιον τρόπο αντιμετωπίζεται το πρόβλημα; apple ÓÙËÛË Η ισπανική και η πορτογαλική κυβέρνηση κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες για να περιοριστεί η καταστροφή του περιβάλλοντος. Αρχικά, τοποθετήθηκαν πλωτά φράγματα, για να προστατευτούν οι ακτές της Γαλικίας από τις πετρελαιοκηλίδες, κι έπειτα άρχισε ο καθαρισμός των ακτών. Βρείτε σε ένα χάρτη της Ευρώπης την περιοχή όπου βυθίστηκε το «Πρεστίζ». Τι θα γινόταν αν φυσούσαν νότιοι ή νοτιοδυτικοί άνεμοι; Ποιες χώρες θα είχαν τότε πρόβλημα; 28 Η ΦΙΛΗ ΜΑΣ Η ΘΑΛΑΣΣΑ
apple ÓÙËÛË ñ ÁÈÔ ÙÔ «ÚÂÛÙ» Αν φυσούσαν νότιοι ή νοτιοδυτικοί άνεμοι, όταν έγινε το ατύχημα, οι πετρελαιοκηλίδες θα μεταφέρονταν και σε άλλες περιοχές. Συγκεκριμένα, σοβαρό πρόβλημα θα αντιμετώπιζαν κυρίως η Γαλλία, αλλά πιθανόν και η Μ. Βρετανία και η Ιρλανδία. 2. Γράψτε σε 10 σειρές τις βασικές πληροφορίες που μας δίνουν τα δύο κείμενα χρησιμοποιώντας χρόνους του παρελθόντος: apple ÓÙËÛË Το δεξαμενόπλοιο «Πρεστίζ», που μετέφερε πάνω από 70.000 τόνους πετρελαίου, έσπασε στα δύο και βυθίστηκε στα ανοικτά των βορειοδυτικών ακτών της Ισπανίας την Τρίτη 12 Νοεμβρίου 2002. Από το ατύχημα προκλήθηκε διαρροή τόνων πετρελαίου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλων πετρελαιοκηλίδων, που μόλυναν πολλά χιλιόμετρα των ισπανικών ακτών και καταδίκασαν σε θάνατο χιλιάδες θαλασσοπούλια. Ο καπετάνιος του «Πρεστίζ» κατηγορήθηκε για καταστροφή του περιβάλλοντος. Ωστόσο, κύριες αιτίες του ατυχήματος ήταν η παλαιότητα και η ακαταλληλότητα του πλοίου. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος οι τοπικές αρχές τοποθέτησαν πλωτά φράγματα, για να περιοριστεί η καταστροφή, και άρχισαν τον καθαρισμό των ακτών. 29
3. Στα παραπάνω κείμενα συναντάμε τις φράσεις οικολογικές καταστροφές και οικολογικές οργανώσεις. Το επίθετο οικολογικός σχηματίζεται από το ουσιαστικό οικολογία, που περιέχει την αρχαία ελληνική λέξη «οίκος», που σήμαινε «σπίτι», και το β συνθετικό -λογία (από το «λόγος»). Οικολογία λοιπόν είναι η επιστήμη που ασχολείται με το «σπίτι» μας, το φυσικό περιβάλλον. ñ Αντιστοιχίστε σωστά τις σύνθετες λέξεις με τα συνθετικά τους. apple ÓÙËÛË Συνθετικά Σύνθετη λέξη οίκος + γένος οικογένεια οίκος + δομή οικοδόμος οίκος + πεδίο οικόπεδο οίκος + σήμα οικόσημο οίκος + τέχνη οικοτεχνία οίκος + σύστημα οικοσύστημα οίκος + τρέφω οικοτροφείο οίκος + δέσποινα οικοδέσποινα ñ Προσπαθήστε να δώσετε στο τετράδιό σας ένα δικό σας ορισμό για την καθεμία. Με τη βοήθεια του λεξικού σας δείτε τι καταφέρατε. Διορθώστε και γράψτε το σωστό όπου κάνατε λάθος. apple ÓÙËÛË ñ οικογένεια: ομάδα ατόμων που συνδέονται με συγγενικούς δεσμούς (οι γονείς και τα παιδιά τους) και συνήθως ζουν στο ίδιο σπίτι // σύνολο ατόμων που έχουν κοινή καταγωγή, οι συγγενείς // (στη βιολογία) ομάδα ζώων ή φυτών που έχουν κοινά χαρακτηριστικά. ñ οικοδόμος: ο εργάτης που ασχολείται με το χτίσιμο οικοδομών, ο χτίστης. ñ οικόπεδο: έκταση γης κατάλληλη για την οικοδόμηση κτιρίου. ñ οικόσημο: το διακριτικό σήμα κάποιας αριστοκρατικής ή βασιλικής οικογένειας. ñ οικοτεχνία: η οικιακή βιοτεχνία, η παραγωγή διάφορων προϊόντων στο σπίτι από τα μέλη της οικογένειας. ñ οικοσύστημα: το φυσικό περιβάλλον μιας περιοχής και οι οργανισμοί που ζουν σ αυτό. ñ οικοτροφείο: το ίδρυμα το οποίο παρέχει στέγη και τροφή με πληρωμή // το σχολείο όπου μένουν και διατρέφονται οι μαθητές. 30 Η ΦΙΛΗ ΜΑΣ Η ΘΑΛΑΣΣΑ
ñ οικοδέσποινα: η γυναίκα που έχει καλέσει και δέχεται, συνήθως στο σπίτι της, κόσμο για γιορτή, δεξίωση κ.λπ. 4. Η Παιδική HELMEPA είναι μια οργάνωση για την προστασία των θαλασσών και των ακτών της Ελλάδας, λειτουργεί με την εθελοντική συμμετοχή παιδιών-μαθητών σχολείων και έχει «ήρωα» το Γλάρο. Ο Γλάρος δίνει το κεντρικό σύνθημα. Κι εσείς, σαν γνήσια γλαροπούλια, χωριστείτε σε ομάδες και δημιουργήστε συνθήματα για την προστασία της θάλασσας, των ακτών, των λιμνών και των ποταμών. Προσοχή στην ορθογραφία: apple ÓÙËÛË ª ƒà π Δ Δπ πª π Δ À Δ ª À πδƒ Δ π æ ƒ À Δ ª À ªπΔ ƒ Δ Δ æδ Δ ƒπμ ª ƒà π Δ Δπ π Δπ Δ πδƒ Δ π Δ Δ À π π π Δπ Δπ Δ ºƒ Δπ Δ π ƒ ƒ π 31
Ï Á ˆ ÙÈ ÁÓÒÛÂÈ ÌÔ * 1. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις των ρημάτων με -τε ή -ται. α) Χαίρε... Ù È όποτε μας βλέπει. β) Θέλε... να σας φέρω κάτι; γ) Κοιμά... νωρίς το βράδυ. δ) Καλύτερα να φύγε... πριν νυχτώσει. ε) Aπαγορεύε... το κάπνισμα. στ) Κάντε ό,τι νομίζε.... 2. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις των ρημάτων με -με ή -μαι. α) Απόψε θα πά... ÌÂ στο θέατρο. β) Έρχο... να σε πάρω σε δέκα λεπτά. γ) Είναι ώρα να πηγαίνου.... δ) Σκέφτο... να μετακομίσω. ε) Φοβά... το σκοτάδι. στ) Θα τα πού... από κοντά. 3. Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις με τα παρακάτω συνθετικά. α) άσπρος + μαύρος... ÛappleÚfiÌ ÚÔ β) ξανά + διαβάζω... γ) κρυφά + γελώ... δ) νύχτα + λουλούδι... ε) λάδι + λεμόνι... στ) ψηλός + λιγνός... * Οι απαντήσεις στο Ελέγχω τις γνώσεις μου δίνονται στη σελ. 534. 32 Η ΦΙΛΗ ΜΑΣ Η ΘΑΛΑΣΣΑ