ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ & ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΕΝ ΟΚΡΙΝΩΝ Συνοπτική διδασκόµενη ύλη του Μαθήµατος Κυτταρική Φυσιολογία Εισαγωγή στη Φυσιολογία Κυττάρου ιακίνηση µορίων µέσω των µεµβρανών υναµικό ηρεµίας υναµικό ενεργείας ιεγέρσιµα κύτταρα Μυϊκή Συστολή Λείες Μυϊκές Ίνες Συνάψεις του Κ.Ν.Σ Νευροµυϊκή Σύναψη Νευρικό σύστηµα Τα Συστήµατα των αισθήσεων Έλεγχος Κίνησης του Σώµατος Συνείδηση Συµπεριφορά Κινητοποίηση Συναίσθηµα Αυτόνοµο ΝΣ-ΕΝΥ Μεταβολισµός εγκεφάλου Ηλεκτροεγκεφαλογράφηµα Ύπνος Μάθηση και µνήµη Αντίληψη Ενδοκρινικό σύστηµα Γενικές αρχές της φυσιολογίας του ενδοκρινικού συστήµατος Υποθάλαµος και Υπόφυση Ορµόνες του παγκρέατος Επινεφρίδια Θυρεοειδής αδένας Αύξηση και Ανάπτυξη
Ρύθµιση του µεταβολισµού Ενεργειακό ισοζύγιο και Θερµορύθµιση Φυσιολογία Αναπαραγωγής ιαφοροποίηση του φύλου Αναπαραγωγική φυσιολογία του άρρενος Αναπαραγωγική φυσιολογία του θήλεος Φυσιολογία της κύησης Εργαστηριακές ασκήσεις υναµικά Ενεργείας Νευροµυϊκό παρασκεύασµα Αντανακαλστικά-Νευρολογική εξέταση Ηλεκτροεγκεφαλογράφηµα Μελέτη ύπνου 2
ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ & ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΕΝ ΟΚΡΙΝΩΝ Αναλυτική διδασκόµενη ύλη του Μαθήµατος ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Εισαγωγή στη Φυσιολογία Κυττάρου Η δοµή της κυτταρικής µεµβράνης. Λειτουργίες της κυτταρικής µεµβράνης Μεµβρανικές συνδέσεις Η πολική δοµή του νερού, και o µηχανισµός που οι δεσµοί υδρογόνου που σχηµατίζονται επιτρέπουν την διάσταση αλάτων (όπως το NaCl), σακχάρων και άλλων πολικών µορίων. Σύγκριση και συσχέτιση των όρων υδρόφοβο και υδρόφιλο µε την πολικότητα του νερού. Σύγκριση των ακόλουθων µονάδων που εκφράζουν συγκέντρωση: mm, meq/l, mg/dl, mg%. Απαρίθµηση των τυπικών ενδοκυττάριων και εξωκυττάριων συγκεντρώσεων των Na +, K +, H + (ph), HCO - 3, Cl -, Ca 2+, και της γλυκόζης. ιακίνηση µορίων µέσω µεµβρανών Ορισµός της διάχυσης. Ορισµός της ροής. Περιγραφή της κατάστασης ισορροπίας διάχυσης. Περιγραφή της σχέσης εξάρτησης ανάµεσα στην ταχύτητα διάχυσης και στην απόσταση διάχυσης. Ορισµός της σταθεράς διαπερατότητας µεµβράνης Υπολογισµός της έντασης καθαρής ροής ουσίας µέσω µεµβράνης ιάχυση µέσω της λιπιδικής διπλοστιβάδας.. Ιοντικοί δίαυλοι και επιλεκτικότητα για το είδος ιόντων που µετακινούνται µέσω του ηθµού τους. Ορισµός των εννοιών της ηλεκτροχηµικής κλίσης, της ηλεκτροχηµικής ισορροπίας και δυναµικού µεµβράνης. Περιγραφή της εξίσωσης του Nernst και πως αυτή η εξίσωση προσδιορίζει τις χηµικές και ηλεκτρικές δυνάµεις που ασκούνται και τείνουν να µετακινήσουν ένα ιόν. 3
Ρύθµιση της στεροεδιαµόρφωσης των ιοντικών διαύλων και επιπτώσεις στη διαπερατότητα της µεµβράνης. ιαχωρισµός των ιοντικών διαύλων σε συνδεσµατοευαίσθητους, τασεοευαίσθητους και µηχανοευαίσθητους, ανάλογα µε τους παράγοντες που µεταβάλλουν τη διαµόρφωσή τους. Περιγραφή των συστηµάτων διαµεσολαβούµενης µεταφοράς και του ρόλου των πρωτεϊνών φορέων. Αναφορά των παραγόντων που επηρεάζουν τη µετακίνηση µιας ουσίας στα συστήµατα µεσολαβούµενης µεταφοράς. ιιευκολυνόµενη διάχυση Ενεργός µεταφορά. Σύγκριση της πρωτογενούς και δευτερογενούς ενεργού µεταφοράς. Συµµεταφορά και αντιµεταφορά. Παραδείγµατα µετακίνησης ιόντων µε ενεργό µεταφορά. Παραδείγµατα φαρµάκων και γενετικών µεταλλάξεων που επηρεάζουν συστήµατα µεταφοράς. Οι υδατοπορίνες και ο ρόλος τους στη µετακίνησης νερού µεταξύ των δύο πλευρών µιας βιολογικής µεµβράνης. Ώσµωση. Ορισµός της ωσµωµοριακότητας και της ωσµωτικής πίεσης διαλύµατος. Εξωκυττάρια ωσµοµοριακότητα. Ορισµός των ισοτονικών, υπερτονικών, υποτονικών, ισοωσµωτικών, υπερωσµωτικών και υποωσµωτικών διαλυµάτων. Επίδραση των µεταβολών της ωσµωµοριακότητας του εξωκυττάριου υγρού στον όγκο του κυττάρου. Ενδοκύττωση. Εξωκύττωση. Επιθηλιακά κύτταρα. Κορυφαία και πλαγιοβασική µεµβράνη. 4
ιάχυση µέσω της παρακυτταρικής και της διακυτταρικής οδού. Εξωκρινείς και ενδοκρινείς αδένες. υναµικό ηρεµίας της µεµβράνης Ορισµός της διαφοράς δυναµικού. Αντίσταση και νόµος του Ohm. Ορισµός του δυναµικού ηρεµίας της µεµβράνης. Τιµές του δυναµικού ηρεµίας των κυττάρων. Παράγοντες που καθορίζουν το µέγεθος του δυναµικού ηρεµίας της µεµβράνης. Μηχανισµός δηµιουργίας του δυναµικού ηρεµίας της µεµβράνης. υναµικό ισορροπίας ιόντος. Το παράδειγµα δηµιουργίας δυναµικού ηρεµίας σε νευρικό κύτταρο. Παροδικές αλλαγές στο δυναµικό της µεµβράνης: εκπόλωση, επαναπόλωση και υπερπόλωση. Οξεία αναστροφή πολικότητας. υναµικό ενεργείας Κλιµακωτά δυναµικά. Το δυναµικό ενεργείας. ιεγέρσιµες µεµβράνες και διεγερσιµότητα. Ιοντική βάση του δυναµικού ενεργείας. Μηχανισµός των αλλαγών στους ιοντικούς διαύλους κατά το δυναµικό ενεργείας.η δραστηριότητα των τασεοευαίσθητων διαύλων Νa +, Κ + και Ca 2+ κατά τη δηµιουργία ενός δυναµικού ενεργείας, και ο ρόλος αυτών των διαύλων στις διάφορες φάσεις του δυναµικού ενεργείας (εκπόλωση, επαναπόλωση και υπερπόλωση). Ουδός και δηµιουργία δυναµικού ενεργείας. Η απόκριση «όλα ή τίποτα». Απόλυτη και σχετική ανερέθιστη περίοδος. ιάδοση του δυναµικού ενεργείας. Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα διάδοσης του δυναµικού ενεργείας. 5
Αγωγή ενός δυναµικού ενεργείας σε µία αµύελη και σε µία εµµύελη νευρική ίνα. Η επίδραση της αποµυελίνωσης στην διάδοση του δυναµικού ενεργείας και στην ταχύτητα αγωγής. Αλµατώδης αγωγή. Έναρξη των δυναµικών ενεργείας. υναµικό αισθητήρα. υναµικό βηµατοδότη. ιεγέρσιµα Κύτταρα Ιδιοτήτες του κυττάρου που καθορίζουν την ταχύτητα αγωγής της διέγερσης. Νευρικά κύτταρα. οµή των νευρώνων Αξονική µεταφορά. Προσαγωγοί νευρώνες. Απαγωγοί νευρώνες. ιανευρώνες. Νευρογλοιακά κύτταρα. Καρδιακά λεία µυϊκά κύτταρα. Σκελετικά µυϊκά κύτταρα. Λεία µυϊκά κύτταρα. Σκελετικός µυς-μυϊκή Συστολή-Νευροµυϊκή Σύναψη οµή του σκελετικού µυ: µυοϊνίδια, παχιά και λεπτά νηµάτια, ζώνη Α, δίσκος Ζ, ζώνη Ι, ζώνη Η, γραµµή Μ. Ακτίνη και µυοσίνη. Εγκάρσιες γέφυρες. Ορισµός συστολής και χάλασης. Μηχανισµός διολίσθησης νηµατίων. Κύκλος εγκάρσιας γέφυρας. Ο ρόλος της τροπονίνης, της τροποµυοσίνης και του ασβεστίου. Σύζευξη διέγερσης συστολής. Σαρκοπλασµατικό δίκτυο και εγκάρσια σωληνάρια. 6
Κινητικοί νευρώνες. Κινητική µονάδα. Νευροµυϊκή σύναψη. Απελευθέρωση ακετυλοχολίνης στη νευροµυϊκή σύναψη. ιέγερση µεµβράνης. υναµικό τελικής κινητικής πλάκας. Φάρµακα που επηρεάζουν τη νευροµυϊκή σύναψη. Ασθένειες που επηρεάζουν τη νευροµυϊκή σύναψη. Μυϊκή τάση και φορτίο. Ορισµός και σχέση ισοµετρικής, ισοτονικής και επιµηκυνόµενης συστολής. Σχέση φορτίου ταχύτητας. Σχέση συχνότητας-τάσης. Άθροιση συστολών και τέτανος. Σχέση µήκους τάσης. Βέλτιστο µήκος. Ενεργειακός µηχανισµός του σκελετικού µυ. Μυϊκός κάµατος. Κόπωση κεντρικής εντολής. Τύποι σκελετικών µυών ως προς την µέγιστη ταχύτητα βράχυνσης και την κύρια µεταβολική οδό που χρησιµοποιείται για το σχηµατισµό ATP. Χαρακτηριστικά των τριών τύπων σκελετικών µυών. Συστολή ολόκληρου µυός. Έλεγχος µυϊκής τάσης. Επιστράτευση Έλεγχος της ταχύτητας βράδυνσης. Μυϊκή προσαρµογή µετά από άσκηση. ράση µυών και οστών ως µοχλών. Ασθένειες του σκελετικού µυός. Λείες Μυϊκές Ίνες οµή του λείου µυός Συστολή του λείου µυός - ραστηριοποίηση εγκάρσιων γεφυρών -Πηγές κυτοσολικού ασβεστίου Ενεργοποίηση µεµβράνης -εισερχόµενα σήµατα που επηρεάζουν τη συσταλτική δραστηριότητα του λείου µυός 7
-αυθόρµητη ηλεκτρική δραστηριότητα -οπικοί παράγοντες Τύποι λείων µυών Χαρακτηριστικά σκελετικών, λείων και καρδιακών µυών. Συνάψεις του Κ.Ν.Σ. Συναπτικές συνδέσεις Σύναψη: ορισµός και περιγραφή. Ηλεκτρικές συνάψεις. Χηµικές συνάψεις -λειτουργική ανατοµική της χηµικής σύναψης -διεγερτικές χηµικές συνάψεις, διεγερτικό µετασυναπτικό δυναµικό -ανασταλτικές χηµικές συνάψεις, ανασταλτικό µετασυναπτικό δυναµικό Ενεργοποίηση του µετασυναπτικού κυττάρου Χωρική και χρονική άθροιση δυναµικών. Συναπτική αποτελεσµατικότητα -παράγοντες που επηρεάζουν τη συναπτική αποτελεσµατικότητα -τροποποίηση της συναπτικής αποτελεσµατικότητας από φάρµακα και νόσους. Νευροδιαβιβαστές -Ακετυλοχολίνη -Βιογενείς αµίνες -Αµινοξέα νευροδιαβιβαστές -Νευροπεπτίδια -Άλλοι παράγοντες Μεταβολοτρόποι υποδοχείς Νευροεκτελεστική επικοινωνία ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Τα Συστήµατα των αισθήσεων Περιγραφή της εντόπισης σηµείου και της διάκρισης µεταξύ δύο σηµείων ερεθισµού µε όρους φυσιολογίας και νευροφυσιολογίας. Επεξήγηση του τρόπου µεταβολής της διακριτικής ικανότητας ερεθισµού δύο σηµείων σε διάφορα σηµεία του σώµατος (παράδειγµα χείλη, άκρες δακτύλων και πλάτη). 8
Κατάλογος των υποκατηγοριών της αίσθησης της αφής Περιγραφή των µηχανοϋποδοχέων στην επιπολής και εν τω βάθει αισθητικότητα καθώς και της λειτουργίας τους: σωµάτια Pacini, Meisner, Ruffini, Merkle cell, Αδ και C νευρικές απολήξεις, τενόντια σωµάτια του Golgi, µυϊκές άτρακτοι. Λειτουργική ανατοµική οργάνωση της αισθητικότητας σε δεµάτια, ληµνίσκους και τα ισοδύναµα στην οδό του τριδύµου. Περιγραφή της feed-forward και feedback αναστολής στα νευρωνικά κυκλώµατα. Παραδείγµατα Σύγκριση της οδού της εν τω βάθει αισθητικότητας προς την παρεγκεφαλίδα και τον φλοιό του εγκεφάλου ιαφορές στην µη διακριτική αφή, αίσθηση της θερµοκρασίας και αίσθησης του πόνου αναφορικά µε τους µηχανισµούς µετατροπής του σήµατος σε επίπεδο υποδοχέων, εντόπισης των οδών στην φαιά ουσία του ΝΜ και τον τερµατισµό τους στο ΚΝΣ. Περιγραφή της λειτουργικής ανατοµίας των σωµατικών αισθήσεων σε σχέση µε το προσθιο-πλάγιο δεµάτιο του ΝΜ και της ισοδύναµης οδού του τριδύµου Περιγραφή του τρόπου ελέγχου της αίσθησης του πόνου στο ΚΝΣ και ο ρόλος των ενδορφινών. Ο µηχανισµός του ελέγχου πύλης (gating mechanism) στην αίσθηση του πόνου και η σχέση του µε τη χρήση µε τον διαδερµικό ελεκτρικό ερεθισµό και τη διέγερση του ΝΜ Η αντίληψη του πόνου και σύνδροµα κεντρικού πόνου. Το παράδειγµα του σύνδροµου του θαλαµικού πόνου Περιγραφή των κεντρικών και περιφερικών µηχανισµών πρωτογενούς και δευτερογενούς υπεραλγησίας Περιγραφή του σπλαχνικού (αναφορικού) πόνου Συνειρµικός φλοιός και διαδικασία αντίληψης, πρωτοταγής αισθητική κωδικοποίηση Περιγραφή της διάθλασης του φωτός κατά τη πορεία του προς τον αµφιβληστροειδή. οµές του οφθαλµού που συµµετέχουν στη διάθλαση του φωτός στο κέντρο και στην περιφέρεια Μηχανισµός προσαρµογής, διάθλαση του φωτός από τον φακό του οφθαλµού σε κοντινή και µακρινή όραση 9
ιαθλαστικές ανωµαλίες, µυωπία, υπερµετρωπία, πρεσβυωπία και αστιγµατισµός. ιόρθωση των διαθλαστικών ανωµαλιών µε τη χρήση φακών Ηλεκτρική απάντηση των διπόλων, οριζοντίων, αµάκρων και γαγγλιακών κυττάρων. Σχόλια σχετικά µε τη λειτουργία του κάθε τύπου κυττάρου Περιγραφή της απάντησης των ραβδίων και των 3 τύπων κωνίων. Ορατό φως, ιοντική βάση της απάντησης Περιγραφή του νευρωνικού κυκλώµατος στη δηµιουργία πεδίου κέντρουπεριφέρειας στα γαγγλιακά κύτταρα του αµφιβληστροειδή Περιγραφή του δεκτικού πεδίου σε όλους τους τύπους νευρικών κυττάρων στην οπτική οδό (από τον αµφιβληστροειδή, πλάγιο γονατώδες σώµα, οπτικός φλοιός). Περιγραφή του τρόπου µε τον οποίο η σύγκλιση, απόκλιση και περιφερική αναστολή επηρεάζουν τα οπτικά πεδία. Περιγραφή των διαταραχών των οπτικών πεδίων σε βλάβες σε διάφορα επίπεδα της οπτικής οδού (βλάβες αµφιβληστροειδή, οπτικού νεύρου, οπτικού χιάσµατος, οπτικής οδού, πλάγιου γονατώδους σώµατος, οπτικής ακτινοβολίας, οπτικού φλοιού) Αντιπροσώπευση οπτικού πεδίου στον πρωτογενή οπτικό φλοιό, συµπεριλαµβανοµένης της κεντρικής και περιφερικής περιοχής του αµφιβληστροειδή, της ευαισθησίας προσανατολισµού και της οφθαλµικής επικράτησης Περιγραφή της µετάδοσης του οπτικού σήµατος στον οπτικό φλοιό και των συνεπειών από βλάβες σε δευτερογενείς περιοχές του οπτικού φλοιού Κατάλογος και σύγκριση της όρασης στο σκοτάδι και το φως Περιγραφή της διαφοράς στην ευαισθησία στο φως στην ωχρά κηλίδα και τον οπτικό δίσκο Περιγραφή υποδοχέων όσφρησης και των µηχανισµών µετατροπής του ερεθίσµατος Περιγραφή των οδών της όσφρησης Περιγραφή υποδοχέων γεύσης και των µηχανισµών µετατροπής του ερεθίσµατος Περιγραφή των οδών της γεύσης Περιγραφή της λειτουργίας του έξω, µέσου και έσω ωτός, περιγραφή των δοµών µε την βοήθεια των οποίων η ενέργεια του ήχου µεταδίδεται στους υποδοχείς 10
Επεξήγηση της ανάλυσης συχνοτήτων στον κοχλία µε βάση τις φυσικές του ιδιότητες Επεξήγηση του τρόπου µε τον οποίο οι δονήσεις της βασικής µεµβράνης µετατρέπονται σε δυναµικά ενεργείας στο ακουστικό νεύρο ιάγραµµα της ακουστικής οδού συµπεριλαµβανοµένων και των κεντρικών δοµών ιάκριση της συχνότητας και της έντασης του ήχου, εντοπισµός της κατεύθυνσης του ήχου Περιγραφή της δοµής, του φυσιολογικού ερεθίσµατος, της µεταγραφής του σήµατος σε επίπεδο υποδοχέων και της λειτουργίας των ωτολίθων. Περιγραφή της δοµής, του φυσιολογικού ερεθίσµατος, της µεταγραφής του σήµατος σε επίπεδο υποδοχέων και της λειτουργίας των ηµικύκλιων σωλήνων Περιγραφή των κεντρικών συνδέσεων του αιθουσαίου νεύρου και σε σχέση µε αυτές τις τρεις κύριες λειτουργίες της αιθουσαίας συσκευής Περιγραφή των εκούσιων και των ακούσιων οφθαλµικών κινήσεων Έλεγχος Κίνησης του Σώµατος Ιεραρχία κινητικού ελέγχου Οργάνωση του πρωτεύοντα κινητικού και προκινητικού φλοιού. Συµπληρωµατική κινητική περιοχή Σύγκριση των αποτελεσµάτων ηλεκτρικής διέγερσης περιοχών του πρωτεύοντα και προκινητικού φλοιού σε σχέση µε τα αναµενόµενα αποτελέσµατα στον έλεγχο της εκούσιας κίνησης Αφετηρία, διαδροµή και τέρµα της πυραµιδικής οδού Συνέπειες βλάβης του ανώτερου και κατώτερου κινητικού νευρώνα. Συνέπειες βλάβης της πυραµιδικής οδού. Ροή πληροφοριών στις διάφορες περιοχές του εγκεφάλου που ενέχονται στον σχεδιασµός, την έναρξη και την εκτέλεση επιδέξιων εκούσιων κινήσεων Τοπικός έλεγχος κινητικών νευρώνων Περιγραφή της ανατοµίας, λειτουργίας και προσαγωγού νεύρωσης της µυϊκής ατράκτου και του τενόντιου οργανου του Golgi Μυοτατικό αντανακλαστικό Ο ρόλος των προσαγωγών γ-κινητικών νευρώνων στο µυοτατικό αντανακλαστικό. Η σηµασία της συν-ενεργοποίησης των α και γ νευρώνων 11
Περιγαφή της ανατοµίας και της λειτουργίας των κατιουσών οδών στον νωτιαίο µυελό καθώς και του διχασµού τους στη µέση γραµµή Εγκεφαλικά κινητικά κέντρα (κινητικός φλοιός, βασικά γάγγλια- παρεγκεφαλίδα) Περιγραφή του ρόλου της παρεγκεφαλίδας στην ρύθµιση των επιδέξιων κινήσεων Λειτουργικός διαχωρισµός της παρεγκεφαλίδας. Περιγραφή των προσαγωγών και απαγωγών οδών σε κάθε ένα από τα τµήµατα αυτά και της σχέσης τους µε τα πλάγια και µέσα συστήµατα κινητικού ελέγχου Κύκλωµα του φλοιού της παρεγκεφαλίδας- λειτουργικός ρόλος κάθε τύπου νευρώνα που εµπλέκεται. Περιγραφή του τρόπου µε τον οποίο το κύκλωµα αυτό εµπλέκεται στη χρονοθέτηση της κίνησης και τη συνεργασία ανταγωνιστών µυών Συνολική λειτουργία της παρεγκεφαλίδας και νευρολογικές διαταραχές που προκύπτουν σε βλάβη των διαφόρων περιοχών της Κατάλογος και περιγραφή των κυρίων συνδέσεων µεταξύ των δοµών των βασικών γαγγλίων και του κινητικού φλοιού. Νευροδιαβιβαστές στο κύκλωµα των βασικών γαγγλίων Περιγραφή της συνολικής λειτουργίας των βασικών γαγγλίων στον έλεγχο της κίνησης σε σχέση µε τα µέσα και πλάγια κινητικά συστήµατα. Νόσος του Πάρκινσον, χορεία, ηµιβαλλισµός και αθέτωση. Περιγραφή της βλάβης που ενέχεται σε κάθε ένα από αυτά τα σύνδροµα. Βάση της θεραπευτικής αντιµετώπισης της νόσου του Πάρκινσον µε αντιχολινεργικά φάρµακα, L-DOPA ή µεταµόσχευση µε κύτταρα που εκκρίνουν κατεχολαµίνες Κατιούσες οδοί που ελέγχουν εγκεφαλικός φλοιός- Υποφλοιϊκοί και στελεχιαίοι πυρήνες ιάγραµµα µε τα συστήµατα ελέγχου της κίνησης (κινητικός φλοιός, βασικά γάγγλια, παρεγκεφαλίδα, κινητικοί πυρήνες στελέχους και νωτιαίος µυελός). Ροή των πληροφοριών µεταξύ των δοµών αυτών προς τους α και γ κινητικούς νευρώνες ιατοµή του νωτιαίου µυελού και οργάνωση των αισθητικών και κινητικών στοιχείων της φαιάς ουσίας. Περιγραφή της σωµατοτοπικής οργάνωσης των κινητικών νευρώνων 12
Κατάλογος των µέσων και πλάγιων κινητικών συστηµάτων. Περιγραφή της αφετηρίας της διαδροµής και του τέρµατος στον νωτιαίο µυελό. Σύγκριση της λειτουργία τους στον έλεγχο της κίνησης Επιδράσεις στην κίνησης των βλαβών των µέσων και πλάγιων κινητικών οδών -Μυϊκός τόνος - ιατήρηση της όρθιας στάσης και της ισορροπίας -Βάδιση Συνείδηση - Συµπεριφορά -Κινητοποίηση- Συναίσθηµα Κύριες δοµές του µεταιχµιακού συστήµατος Κύριες προσαγωγές και απαγωγές οδούς του µεταιχµιακού συστήµατος Κύριες απαγωγές και προσαγωγές οδούς προς την αµυγδαλή Λειτουργίες του υποθαλάµου Λειτουργίες της αµυγδαλής Ο ρόλος της ντοπαµίνης στο µεταιχµιακό σύστηµα και τις διαταραχές της σκέψης και του συναισθήµατος Λειτουργίες του προ-µετωπιαίου λοβού. Κύριες διαφορές στη λειτουργία των δύο ηµισφαιρίων στον άνθρωπο Εγκεφαλική κυριαρχία και γλώσσα -Περιοχές του φλοιού που εµπλέκονται στην γλώσσα Περιοχές του εγκεφάλου που ενέχονται στην αναγνώριση του προσωπικού και εξωπροσωπικού χώρου ιαταραχές συνείδησης Αυτόνοµο ΝΣ-ΕΝΥ-Μεταβολισµός εγκεφάλου Σύγκριση συµπαθητικού και παρασυµπαθητικού ΝΣ (ΝΜ, µήκος προγαγγλιακών και µεταγαγγλιακών ινών, νευροδιαβιβαστές στα γάγγλια και στα όργανα στόχους) Κέντρα ελέγχου του ΑΝΣ ιάγραµµα του κοιλιακού συστήµατος του εγκεφάλου ενηλίκων και η εµβρυονική του προέλευση Μήνιγγες και υπαρραχνοειδής χώρος (διάγραµµα) Παραγωγή και απορρόφηση ΕΝΥ, λειτουργία χορειοειδούς πλέγµατος 13
Φυσιολογικές τιµές όγκου και πίεσης ΕΝΥ, σύνθεση ΕΝΥ Μεταβολές ΕΝΥ σε παθολογικές καταστάσεις Ο ρόλος των ενδοθηλιακών κυττάρων στον αιµατοεγκεφαλικό φραγµό και η σηµασία του φραγµού στην κατανοµή λιπόφιλων και υδρόφοβων φαρµάκων στο ΚΝΣ Περιγραφή των τοπικών παραγόντων που επηρεάζουν την αιµατική ροή στον εγκέφαλο και σύγκριση της αποτελεσµατικότητας του µε την ρύθµιση της αιµατικής ροής από το ΑΝΣ Ηλεκτροεγκεφαλογράφηµα Εγκεφαλικοί ρυθµοί του ΗΕΓ και τα στάδια συνείδησης που αντιστοιχούν σε αυτούς Ύπνος Συµπεριφορά, ΗΕΓ και άλλα χαρακτηριστικά του ύπνου των βραδέων κυµάτων και του ύπνου των ταχέων οφθαλµικών κινήσεων. Μεταβολές των σταδίων του ύπνου σε σχέση µε την ηλικία. ιάκριση ύπνου βραδέων κυµάτων και παράδοξου ύπνου Νευρωνικά συστήµατα που είναι σηµαντικά στην ρύθµιση ύπνου-εγρήγορσης Νευροχηµικά συστήµατα που είναι σηµαντικά στη ρύθµιση του ύπνου και της εγρήγορσης Ναρκοληψία και άπνοια στον ύπνο Μεταβολές στον ύπνο κατά την διάρκεια της ζωής Μάθηση και µνήµη Ορισµός των εννοιών µάθηση και µνήµη Παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσµατικότητα της µάθησης ιαχωρισµός της µνήµης µε βάση τη δυνατότητα περιγραφή της µε λέξεις Η έκδηλη µνήµη και οι περιοχές του εγκεφάλου στις οποίες εντοπίζεται Η άδηλη µνήµη και οι περιοχές του εγκεφάλου στις οποίες εντοπίζεται Μη εξαρτηµένη µάθηση. Εθισµός και ευαισθητοποίηση Εξαρτηµένη µάθηση. Κλασσική και συντελεστική εξαρτηµένη µάθηση ιαχωρισµός της µνήµης µε κριτήριο τη διάρκεια: αισθητική βραχύχρονη και µακρόχρονη µνήµη Μοριακοί µηχανισµοί της µνήµης σε απλά συστήµατα ασπόνδυλων Νευρωνικοί µηχανισµοί µάθησης και µνήµης στα θηλαστικά 14
-Πλαστικότητα των νευρωνικών κυκλωµάτων στον εγκέφαλο -Μακρόχρονη ενδυνάµωση στον ιππόκαµπο -Μνήµη στο χώρο -Μακρόχρονη καταστολή Γενικές αρχές για τη µάθηση και τη µνήµη. ΕΝ ΟΚΡΙΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Γενικές αρχές της φυσιολογίας του ενδοκρινικού συστήµατος Το νευρικό και το ενδοκρινικό σύστηµα ως συντονιστές των λειτουργιών του σώµατος Ο ρόλος του ενδοκρινικού συστήµατος Σύγκριση ενδοκρινών και εξωκρινών αδένων Μεταγωγή σήµατος µέσω ενδοκρινών, παρακρινών ή αυτοκρινών οδών Οργάνωση του ενδοκρινικού συστήµατος: οι κύριοι ενδοκρινείς αδένες Ρύθµιση της δράσης των ορµονών: αρνητική ανάδραση Κατηγορίες ορµονών: σύνθεση, αποθήκευση, απελευθέρωση -Πεπτιδικές ορµόνες -Αµινοορµόνες -Στεροειδείς ορµόνες Μεταφορά των ορµονών στο αίµα Μεταβολισµός και απέκκριση των ορµονών Ορµονική δράση -Αναγνώριση από το κύτταρο στόχο (ορµονικοί υποδοχείς) - ηµιουργία δεύτερου ενδοκυττάριου σήµατος -Μεταβολή κυτταρικών διεργασιών Ρύθµιση της ορµονικής δράσης: καµπύλη δόσης απόκρισης ιαταραχές του ενδοκρινικού συστήµατος -Υποέκκριση -Υπερέκκριση -Μειωµένη απόκριση στην ορµόνη -Υπερβολική απόκριση στην ορµόνη Ποσοτικοποίηση της ορµονικής έκκρισης - Ανοσοπροσδιορισµός 15
Υποθάλαµος και Υπόφυση Λειτουργική ανατοµική του συστήµατος υποθαλάµου υπόφυσης Ορµόνες της οπίσθιας υπόφυσης - Ωκυτοκίνη: δράση και έλεγχος της έκκρισής της - Αντιδιουρητική ορµόνη: δράση και διέγερτες της έκκρισής της. Άποιος διαβήτης Λειτουργική σχέση υποθαλάµου και πρόσθιας υπόφυσης Ορµόνες της πρόσθιας υπόφυσης Υποφυσιοτροπικές ορµόνες ιαφορές µεταξύ των υποφυσιοτροπικών ορµονών και των ορµονών της οπίσθιας υπόφυσης Στόχοι & Κύριες Λειτουργίες των Ορµονών της Πρόσθιας Υπόφυσης Ρύθµιση της έκκρισης των ορµονών υποθαλάµου-υπόφυσης-αδένα στόχου. -Αναδραστικός έλεγχος του Άξονα Υποθαλάµου - Υπόφυσης Ο ρόλος των «µη αλεπάλληλων» ορµονών στον υποθάλαµο και στην υπόφυση Προλακτίνη: δράση και έλεγχος της έκκρισής της Ορµόνες του παγκρέατος Τύποι των κυττάρων του παγκρέατος Σύνθεση και έκκριση της ινσουλίνης ράσεις της ινσουλίνης στο µεταβολισµό -υδατανθράκων -λιπών -πρωτεϊνών Απόκριση των κυττάρων στόχων στην ινσουλίνη -Μυς -Λιποκύτταρα -Ήπαρ Αυξητικές δράσεις της ινσουλίνης Ρύθµιση της έκκρισης της ινσουλίνης Σύνθεση και έκκριση της γλυκαγόνης ράσεις της γλυκαγόνης Σακχαρώδης διαβήτης Υπογλυκαιµία 16
Σωµατοστατίνη Επινεφρίδια Λειτουργική ανατοµική των επινεφριδίων Παρακρινικές επιδράσεις µεταξύ κυττάρων µυελού και φλοιού Κατηγορίες των ορµονών του φλοιού Σύνθεση των στεροειδών ορµονών ιαταραχές στη σύνθεση των στεροειδών ορµονών Σύνθεση, µεταφορά και µεταβολισµός της κορτιζόλης Μηχανισµός δράσης της κορτιζόλης Άλλα γλυκοκορτικοειδή Επιδράσεις των γλυκοκορτικοειδών -στο µεταβολισµό -σε ιστούς και όργανα Έκκριση σε εντασιογόνες καταστάσεις Ρύθµιση της έκκρισης κορτιζόλης -Εκλυτική ορµόνη της φλοιοτρόπου ορµόνης (CRH) -Φλοιοτρόπος ορµόνη (ΑCΤH) Σχήµα έκκρισης της κορτζόλης Θεραπεία µε συνθετικά γλυκοκορτικοειδή Σύνθεση, µεταφορά και µεταβολισµός της αλδοστερόνης ράσεις των αλατοκορτικοειδών Ρύθµιση της έκκρισης της Αλδοστερόνης ιαταραχές στην Λειτουργία του Φλοιού των Επινεφριδίων -Νόσος του Addison -Σύνδροµο Cushing - ιαταραχές στην έκκριση Αλδοστερόνης Επινεφρίνη Σύνθεση & Αποθήκευση των Ορµονών του Μυελού Έκκριση & Μεταβολισµός των Ορµονών του Μυελού ράση των Ορµονών του Μυελού Ρύθµιση της έκκρισης του µυελού των επινεφριδίων Επιδράσεις των κατεχολαµινών στο σύνολο του σώµατος Λειτουργίες της Κορτιζόλης στην Ένταση 17
Απόκριση του µάχεσαι ή άγχεσαι (fight or flight response) Θυρεοειδής αδένας οµή του θυρεοειδούς αδένα οµή των θυρεοειδικών ορµονών Σύνθεση και αποθήκευση των θυρεοειδικών ορµονών Θυρεοσφαιρίνη Μετατροπή της Τ4 σε Τ3 Ανεπάρκεια ιωδίου Κυκλοφορία των θυρεοειδικών ορµονών στο αίµα Μηχανισµός δράσεις των θυρεοειδικών ορµονών Επίδραση των θυρεοειδικών ορµονών στο µεταβολισµό Επίδραση των θυρεοειδικών ορµονών στην αύξηση και ανάπτυξη Ρύθµιση της έκκρισης των θυρεοειδικών ορµονών. Αύξηση και Ανάπτυξη Ορισµός των εννοιών αύξηση και ανάπτυξη Ανάπτυξη των οστών Περιβαλλοντικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη ράσεις της της αυξητικής ορµόνης ράσεις και ρύθµιση της έκκρισης του ινσουλινοµιµητικού αυξητικού παράγοντα Ι Ρύθµιση της έκκρισης της αυξητικής ορµόνης Επίδραση των θυρεοειδικών ορµονών στην αύξηση και ανάπτυξη Επίδραση της ινσουλίνης στην αύξηση και ανάπτυξη Επίδραση των ορµονών του φύλου στην αύξηση και ανάπτυξη Επίδραση της κορτιζόλης στην αύξηση και ανάπτυξη Αντισταθµιστική αύξηση Ρύθµιση του µεταβολισµού Μεταβολικά γεγονότα της απορροφητικής φάσης Μεταβολικά γεγονότα της µεταπορροφητικής φάσης Ενδοκρινικός και νευρικός έλεγχος της απορρογητικής και µεταπορροφητικής φάσης: οι επιδράσεις της ινσουλίνης, της γλυκαγόνης, της επινεφρίνης, της κορτιζόλης και της αυξητικής ορµόνης. 18
Ενεργειακό ισοζύγιο και Θερµορύθµιση Ενεργειακή δαπάνη Μεταβολικός ρυθµός και βασικός µεταβολικός ρυθµός Ορµόνες που επηρεάζουν το βασικό µεταβολικό ρυθµό: θυρεοειδικές ορµόνες και επινεφρίνη Επίδραση της τροφικής θερµογένεσης και της µυϊκής δραστηριότητας στο µεταβολικό ρυθµό Ρύθµιση των ενργειακών αποθεµάτων του σώµατος Έλεγχος της λήψης τροφής Ρύθµιση του σωµατικού βάρους Υπέρβαροι και παχύσαρκοι Ρύθµιση της θερµοκρασίας του σώµατος Μηχανισµοί κέρδους και απώλειας θερµότητας Θερµορυθµιστικά αντανακλαστικά Έλεγχος της παραγωγής θερµότητας Έλεγχος της απώλειας θερµότητας Θερµοεγκλιµατισµός Πυρετός και υπερθερµία Θερµική εξάντληση Θερµοπληξία ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ιαφοροποίηση του φύλου Καθορισµός του φύλου ιαφοροποίηση του φύλου Κύρια όργανα αναπαραγωγής Επικουρικά όργανα αναπαραγωγής ευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου Ορµόνες που ελέγχουν την αναπαραγωγική λειτουργία Αναπτυξιακά στάδια της αναπαραγωγικής λειτουργίας Φυσιολογία Αναπαραγωγής του άρρενος Τα αναπαραγωγικά όργανα του άρρενος 19
Λειτουργική ανατοµική των όρχεων Κύτταρα Sertoli Κύτταρα Leydig Σπερµατογένεση Μεταφορά του σπέρµατος Ορµονικός έλεγχος της λειτουργίας των όρχεων Φυσιολογία Αναπαραγωγής του θήλεος Τα αναπαραγωγικά όργανα του θήλεος Ωογένεση Ανάπτυξη Θυλακίου Σχηµατισµός ωχρού σωµατίου Ορµόνες των ωοθηκών Ορµονικός έλεγχος της λειτουργίας των ωοθηκών -θυλακική φάση -παλιρροιακό κύµα LΗ και ωορρηξία -ωχρινική φάση Αλλαγές της µήτρας στον καταµήνιο κύκλο -παραγωγική φάση -εκκριτική φάση -εµµηνορρυσιακή φάση Επιδράσεις των οιστρογόνων Επιδράσεις της προγεστερόνης Επιδράσεις των ανδρογόνων Φυσιολογία της κύησης Μεταφορά του ωαρίου Μεταφορά του σπέρµατος και απόκτηση ικανότητας Γονιµοποίηση Πρώιµη ανάπτυξη και εµφύτευση ηµιουργία και λειτουργία του πλακούντα Ορµινικές αλλαγές κατά την κύηση Τοκετός Γαλουχία Μηχανισµοί ελέγχου έκκρισης της προλακτίνης και τη ςωκυτοκίνης 20