ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ. Κορνηλία Πουλοπούλου Αν. Καθ. Νευροφυσιολογίας

Transcript

1 ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Κορνηλία Πουλοπούλου Αν. Καθ. Νευροφυσιολογίας

2 ΔΙΑΙΡΕΣΕΙΣ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

3 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΚΟΥΣΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΚΟΥΣΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ K ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΘΕΤΟΥΝ ΟΔΟΥΣ ΣΤΟ ΚΝΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΠΝΣ ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΟΥΛΗΣΗ

4 Λειτουργικές Διαφορές Αυτόνομου και Σωματικού ΝΣ Οι λειτουργικές διαφορές μεταξύ των δύο συστημάτων είναι εμφανείς απο τις αποκρίσεις οι οποίες προκαλούνται στα όργανα που ελέγχουν. Το σωματικό προκαλεί σύσπαση των σκελετικών μυών. Το ΑΝΣ ελέγχει καρδιά, λείους μύς και αδένες. Το σωματικό Ν.Σ σχετίζεται με τον εκούσιο έλεγχο της κίνησης μέσω των σκελετικών μυών, έχοντας και ένα «αυτοματοποιημένο» τμήμα μέσω της διαμεσολάβησης του στα αντανακλαστικά τόξα Το αυτόνομο Ν.Σ ελέγχει σπλαχνικές λειτουργίες οι οποίες δεν υπόκεινται σε βουλητικό έλεγχο. ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΣ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΣ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΚΕΛΕΤΙΚΟΣ ΜΥΣ ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΙΤΕ ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΟ ΕΙΤΕ ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΟ, ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΔ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΛΕΙΟΙ ΜΥΕΣ, (καρδιά, σπλάχνα) και ΑΔΕΝΕΣ

5 ΤΟ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το A.N.Σ εκπροσωπεί το τμήμα του Ν.Σ που νευρώνει τα σπλάχνα και τους αδένες και οι λειτουργίες του ρυθμίζονται από αντανακλαστικά κέντρα. Λειτουργεί ακούσια και συνεχώς, ρυθμίζοντας τους ομοιοστατικούς μηχανισμούς του οργανισμού. Ειναι υπεύθυνο για την έλεγχο της λειτουργίας του εσωτερικού περιβάλοντος μέσω της νεύρωσης αδένων, λείων μυών και του καρδιακού μυός, ρυθμίζοντας έτσι την λειτουργία του: - καρδιαγγειακού - αναπνευστικού - γαστρεντερικού - ουροποιητικού και - αναπαραγωγικού συστήματος - ρύθμιση θερμοκρασίας και - αναπνοής Εχει κεντρικό ρόλο στην ανταπόκριση του οργανισμού στο stress

6 ΤΟ ΑΝΣ ΔΙΑΙΡΕΙΤΑΙ ΣΕ ΔΥΟ ΜΟΙΡΕΣ: Τη Συμπαθητική και τη Παρασυμπαθητική μοίρα. Οι δύο μοίρες διαφέρουν ανατομικά, φυσιολογικά και φαρμακολογικά. ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ Η Συμπαθητική μοίρα ονομάζεται και Θωρακοοσφυϊκή. Είναι δε γνωστή και ως το σύστημα «πάλεψε ή τρέχα» Η Παρασυμπαθητική μοίρα ονομάζεται και κρανιοϊερή. Είναι δε γνωστή και ως το σύστημα «ξεκουράσου και χώνεψε»

7 ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ και ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΜΟΙΡΑΣ ΓΕΝΙΚΑ Συμπαθητική μοίρα (θωρακοοσφυϊκή): Επιτρέπει στον οργανισμό να λειτουργεί κάτω απο στρεσσογόνες συνθήκες και θέτει τον οργανισμό σε ετοιμότητα. Ρόλος: καταστάσεις έντασης ή έκτακτης ανάγκης Fight or Flight - Αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό, και την ροή του αίματος στους σκελετικούς μυς Παρασυμπαθητική μοίρα (κρανιοϊερή): Τείνει να διατηρήσει και να αποκαταστήσει τις εφεδρείες και τις πηγές ενέργειας του οργανισμού. Ρυθμίζει τη λήψη τροφής, την αναπαραγωγή, την ανάπαυση Ρόλος: όταν ο οργανισμός βρίσκεται σε ηρεμία. Επαναφέρει επίσης τις λειτουργίες σε κανονικό ρυθμό ύστερα από καταστάσεις έντασης. - Συστολή κόρης οφθαλμού (μύση), μείωση καρδιακού ρυθμού. Οι δύο μοίρες Οταν νευρώνουν το ίδιο όργανο έχουν κυρίως ανταγωνιστική δράση Ο συντονισμός της δράσης των δύο συστημάτων ρυθμίζει με ακρίβεια τις ακούσιες λειτουργίες του μυοκαρδίου, των λείων μυών και των αδένων.

8 ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ Το συμπαθητικό σύστημα ονομάζεται και εργοτρόπο. Διεγείρει την λειτουργία των οργάνων και αυξάνει τον μεταβολισμό. Η διέγερση καταλήγει σε ευρείας κλίμακας συμπαθητική απάντηση «μαζική δράση» Αναλαμβάνει δράση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (fight or flight). Το συμπαθητικό σε αντίθεση με το παρασυμπαθητικό σύστημα εκτείνεται σε όλο το σώμα.

9 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Διαστολή κόρης οφθαλμών Αγγειοσύσπαση στο δέρμα και στα σπλάχνα. θωρακοοσφυϊκή Αγγειοδιαστολή στους σκελετικούς μύς Ενεργοποίηση ιδρωτοποιών αδένων Αύξηση καρδιακής συχνότητας και κλάσματος εξώθησης Διαστολή βρογχικού δένδρου Μείωση εκκρίσεων και περισταλτικότητας του ΓΕΣ Αύξηση του τόνου των σφιγκτήρων Μετατροπή γλυκογόνου σε γλυκόζη στο ήπαρ Σιελογόνοι αδένες εκκρίνουν μικρές ποσότητες παχύρρευστου σιέλου Ανόρθωση τριχών.

10 ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ Ενεργοποίηση της συμπαθητικής μοίρας οδηγεί στην απελευθέρωση ΝΕ στις περιφεριακές συνάψεις και στην κυκλοφορία, μέσω της ενεργοποίησης του μυελού των επινεφριδίων (Εpi και ΝΕ). Η Επινεφρίνη και η Νορεπινεφρίνη προκαλούν αλλαγές στην δραστηριότητα των περιφερικών οργάνων και αγγείων, καθώς και στην δραστηριότητα του ΚΝΣ. Κατά την Συμπαθητική Ενεργοποίηση οι ακόλουθες αλλαγές λαμβάνουν χώρα στο άτομο

11 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ 1. Αυξάνεται η εγρήγορση ως αποτέλεσμα ενεργοποίησης του δικτυωτού σχηματισμού προκαλώντας στο άτομο την αίσθηση ότι φτάνει στα όρια του» 2. Αίσθημα ενεργητικότητας και ευφορίας, που συχνά σχετίζεται με απάθεια στον κίνδυνο και μια παροδική ανοχή στον πόνο. 3. Αυξημένη δράση των ανώτερων κέντρων ελέγχου των καρδιαγγειακών και αναπνευστικών λειτουργιών (γέφυρα και προμήκης μυελός) ήτοι αύξηση της πίεσης, της καρδιακής συχνότητας, του αναπνευστικού ρυθμού και του βάθους εισπνοής 4. Γενικευμένη αύξηση του μυικού τόνου μέσω ενεργοποίησης των μέσων και πλάγιων οδών έτσι που το άτομο να εμφανίζεται «τεντωμένο» και να αρχίζει να έχει «ρίγη». 5. Αύξηση καταβολισμού του γλυκογόνου στους μύες και τα ηπατικά κύτταρα και της απελευθέρωσης λίπους απο τον λιπώδη ιστό. Αυτές οι αλλαγές μαζί με τις περιφερικές αλλαγές ολοκληρώνουν τις απαραίτητες ενέργειες για το άτομο για να αντεπεξέλθει με μία στρεσσογόνο κατάσταση.

12 Το stress ενεργοποιεί το συμπαθητικό μέσω δύο οδών

13 ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ Το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα είναι το σύστημα που τείνει να διατηρήσει και να αποκαταστήσει τις εφεδρείες του οργανισμού. Το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα τείνει να έχει κυρίως ανταγωνιστική δράση ως προς το συμπαθητικό σύστημα. Ετσι, η διέγερση του παρασυμπαθητικου: Μειώνει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση, φαινόμενο που σε ακραίες καταστάσεις μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της αιματικής ροής στον εγκέφαλο και σε απώλεια συνείδησης (λιποθυμία) ανακόπτοντας το άτομο απο μια επώδυνη εμπειρία. κρανιοϊερή

14 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Συστολή της κόρης των οφθαλμών (Μύση) Αγγειοδιαστολή στο δέρμα και στα σπλάχνα Αγγειοδιαστολή στους σκελετικούς μύες Μείωση καρδιακών παλμών Συστολή βρογχικού δένδρου Αύξηση εκκρίσεων και περίσταλσης του ΓΕΣ για να μπορεί να γίνει πέψη Μείωση του τόνου των σφιγκτήρων. Σιελογόνοι αδένες εκκρίνουν αυξημένες ποσότητες λεπτόρρευστης σιέλου Σύσπαση ουροδόχου κύστης κρανιοϊερή Εάν η παρασυμπαθητική νεύρωση της ουροδόχου κύστης έχει κάποια βλάβη, τότε θα υπάρχει ατελής κένωση και κατακράτηση ούρων

15 ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ Κάτω απο κανονικές συνθήκες, η παρασυμπαθητική μοίρα- σε αντίθεση με τη συμπαθητική- δεν ενεργοποιείται σαν ολότητα. Ολες οι δράσεις της παρασυμπαθητικής διέγερσης έχουν ως κεντρικό σκοπό τη χαλάρωση του οργανισμού, την πέψη, την απορόφηση και την αποθήκευση ενέργειας. Το παρασυμπαθητικό σύστημα καλείται και αναβολικό, διότι η ενεργοποίηση του οδηγεί σε γενικευμένη αύξηση των τροφικών στοιχείων στο αίμα. Κύτταρα σε όλο το σώμα αποκρίνονται σε αυτή την αύξηση με την απορρόφηση των τροφικών στοιχείων και την χρησιμοποίηση τους στην αύξηση, την κυτταρική διαίρεση και τη δημιουργία αποθηκών ενέργειας με την μορφή λίπους.

16 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ Τα κυριότερα αποτελέσματα της δράσης της παρασυμπαθητικής μοίρας είναι: 1. Συστολή της ίριδας (μύση), με σκοπό την ελάττωση της ποσότητας του φωτός που εισέρχεται στον οφθαλμό και της εστίασης του οφθαλμικού φακού σε κοντινά αντικείμενα. 2. Εκκριση από αδένες που μετέχουν στην πέψη (σιελογόνους, γαστρικούς, αδένες του δωδεκαδακτίλου, του εντέρου, παγκρέατος (ενδοκρινείς και εξωκρινείς) και ήπατος. 3. Εκκριση ορμονών που επάγουν την απορρόφηση και χρησιμοποίηση τροφικών στοιχείων απο τα περιφερικά κύτταρα. 4. Αλλαγές στην αιματική ροή και την αδενική δραστηριότητα σχετιζόμενη με την σεξουαλική διέγερση. 5. Αυξημένη συσταλτικότητα των λείων μυών κατά μήκος του γαστρεντερικού συστήματος 6. Επαγωγή και συγχρονισμός της αφόδευσης 7. Συστολή των αναπνευστικών διόδων (βρογχικό δέντρο) 8. Ελλάτωση του καρδιακού ρύθμού και του κλάσματος εξώθησης.

17 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΑΝΣ α 1 ΑΔΡ Μ3 Μ β2 ΑΔΡ α 1 ΑΔΡ α 1 ΑΔΡ α 1 ΑΔΡ α 1 ΑΔΡ α 1 ΑΔΡ

18 TO ΑΝΣ ΕΛΕΓΧETAI ΑΠΟ ΑΝΩΤΕΡΑ ΚΕΝΤΡΑ TOY ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Η διεγερσιμότητα και των δύο μοιρών του ΑΝΣ ελέγχεται απο τον υποθάλαμο, το ανώτερο κέντρο ρύθμισης της ομοιόστασης, καθιστώντας έτσι το Α.Ν.Σ υπεύθυνο για την διατήρηση της ομοιοστασίας του οργανισμού. ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΔΙΕΓΕΡΣΗΣ ΧΑΛΑΡΩΣΕ και ΧΩΝΕΨΕ ΠΑΛΕΨΕ ΤΟ ή ΤΡΕΞΕ ΜΑΚΡΥΑ

19 ΡΥΘΜΙΣΗ ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗΣ Η διεγερσιμότητα (ενεργοποίηση) των νευρώνων του ΑΝΣ ελέγχεται απο τον υποθάλαμο, μέσω συνάψεων που στέλνει στα προγαγγλιακά κύτταρα του Στελέχους και του νωτιαίου μυελού. ΜΕΤΑΙΧΜΙΑΚΟ Ανάδραση Ο Υποθάλαμος δέχεται πληροφορίες για τα σπλάχνα και το εξωτερικό περιβάλον μέσω συνδέσεων του με το μεταιχμιακό σύστημα, τον δικτυωτό σχηματισμό, τον προμήκη μυελό, τον οσφρητικό φλοιό και τον αμφιβληστροειδή Οι πληροφορίες υφίστανται επεξεργασία και οι οδηγίες στέλνονται στο ΑΝΣ στο Νευροενδοκρινικό(ΝΕΣ) και το μεταιχμιακό σύστημα για την κατάλληλη δράση. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται η ρύθμιση της ομοιοστασίας του οργανισμού. Μέσω της αμφίδρομης σύνδεσης μεταιχμιακού συστήματος - υποθαλάμου, και υποθαλάμου- ΑΝΣ, τα ανώτερα κέντρα του εγκεφάλου ρυθμίζουν, μέσω του ΑΝΣ, τη συναισθηματική έκφραση και τη συμπεριφορά ατόμων που βρίσκονται σε κατάσταση συναισθηματικής φόρτισης STRESS ΑΝΣ ΥΠΟΘΑΛ ΑΜΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΜΥΣ, ΑΔΕΝΕΣ, ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΝΕΣ ΡΥΘΜΙΣΗ ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗΣ Ανάδραση

20 ΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΣ Αποτελείται από κέντρα του ΠΝΣ και εποπτεύεται απο ανώτερα κέντρα στο ΚΝΣ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΝΕΥΡΑ: Προγαγγλιακοί και μεταγαγγλιακοί νευρώνες και νευράξονες οι οποίοι συνδέονται, εν σειρά, μέσω σύναψης στα αυτόνομα γάγγλια ΚΝΣ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΗ ΣΥΝΑΨΗ ΓΑΓΓΛΙΟ ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΟΡΓΑΝΟ ΣΤΟΧΟ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΡΟΓΑΓΓΛΙΑΚΗ ΙΝΑ ΟΡΓΑΝΟ ΣΤΟΧΟΣ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΗ ΣΥΝΑΨΗ ΓΑΓΓΛΙΟ ΜΕΤΑΓΑΓΓΛΙΑΚΟ ΝΕΥΡΟ Γάγγλια: δομές που περιέχουν κινητικά κύτταρα (μεταγαγγλιακοί νευρώνες).στα γάγγλια οι εμμύελες προγαγγλιακές ινες συνάπτονται με τους (μετα)γαγγλιακούς νευρώνες. Από τα κύτταρα αυτά, εκφύονται οι αμύελοι μεταγαγγλιακοί νευράξονες. ΔΡΑΣΗ

21 Ανατομικές Διαφορές Αυτόνομου και Σωματοκινητικού Ο νευράξονας του α- κινητικού νευρώνα έχει μεγάλη διάμετρο και είναι εμμύελος. ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ο προγαγγλιακός νευράξονας εχει μικρή διάμετρο και είναι εμμύελος, (B fibers) ΑΝΣ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Η διαφορά στην διάμετρο συνεπάγεται διαφορά στην ταχύτητα μετάδοσης της πληροφορίας. Ο μεταγαγγλιακός κινητικός νευράξονας είναι αμύελος ΑΝΣ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Μέσω κυκλοφορίας Επινεφρίνη (NE, DA, πεπτίδια) Στο Σωματικό νευρικό σύστημα μεσολαβεί μία σύναψη απο το ΚΝΣ στο όργανο- στόχο ενώ στο ΑΝΣ δύο εν σειρά συνάψεις μέχρι το όργανο στόχο, μία απο το ΚΝΣ (προγαγγλιακός) στο γάγγλιο με το μεταγαγγλιακό νευρώνα και δεύτερη αυτή με το όργανο- στόχο.

22 ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ και ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΜΟΙΡΑΣ Οι νευράξονες εξέρχονται από το νωτιαίο μυελό και το εγκεφαλικό στέλεχος, όπου βρίσκεται το κυτταρικό σώμα των προγαγγλιακών νευρώνων, και οδεύουν στα αυτόνομα γάγγλια όπου συνάπτονται με τους μεταγαγγλιακούς νευρώνες. Οι μεταγαγγλιακοί νευράξονες πορεύονται προς τα όργανα- στόχους. Συμπαθητική μοίρα (θωρακοοσφυϊκή) Θ1-Ο2 Το συμπαθητικό σύστημα έχει ευρύτατη κατανομή στο σώμα. Παρασυμπαθητική μοίρα (κρανιοϊερή) κρανιακή: III, VII, ΙΧ, Χ και Ι2- Ι4 της ιερής μοίρας ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ ΣΤΟ ΑΝΣ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΝ ΔΥΟ ΣΥΝΑΨΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΝΣ ΣΤΟ ΟΡΓΑΝΟ ΣΤΟΧΟΣ

23 ΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΝΣ ΠΡΟΓΑΓΓΛΙΑΚΟΣ ΝΕΥΡΩΝΑΣ είναι ο πρώτος απο τους δύο κινητικούς νευρώνες του ΑΝΣ. Τα κυτταρικά σώματα των προγαγγλιακών νευρώνων εδράζονται στο ΚΝΣ (Εγκεφαλικό Στέλεχος και Νωτιαίο Μυελό). Οι νευράξονες τους (προγαγγλιακές ίνες) είναι εμμύελοι με μέση προς μικρή διάμετρο (Β ίνες) και εξέρχονται απο το ΚΝΣ στην περιφέρεια, δημιουργώντας συνάψεις με τον δεύτερο κινητικό νευρώνα στα αυτόνομα γάγγλια. ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΑΠΑΓΩΓΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΜΜΥΕΛΗ ΠΡΟΓΑΓΓΛΙΑΚΗ ΙΝΑ ΑΜΥΕΛΗ ΜΕΤΑΓΑΓΓΛΙΑΚΗ ΙΝΑ ΣΠΛΑΧΝΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ, ΑΔΕΝΕΣ, ΚΥΤΤΑΡΑ ΣΤΟΧΟΙ ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΓΑΓΓΛΙΟ Οι προγαγγλιακοί νευρώνες είναι όλοι χολινεργικοί (έκκριση ακετυλοχολίνης στην σύναψη). Το μήκος των προγαγγλιακών ινών διαφέρει στις δύο μοίρες, με τις προγαγγλιακές ίνες του συμπαθητικού να είναι βραχύτερο αυτών του παρασυμπαθητικού. Κάθε προγαγγλιακή ίνα (νευράξονας) δημιουργεί συνάψεις με πολλούς μεταγαγγλιακούς νευρώνες, ΔΙΑΧΥΣΗ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΝΕΥΡΙΚΗΣ ΕΚΡΟΗΣ.,

24 ΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΝΣ ΜΕΤΑΓΑΓΓΛΙΑΚΟΣ ΝΕΥΡΩΝΑΣ Είναι ο δεύτερος από τους δύο κινητικούς νευρώνες του ΑΝΣ. Το κυτταρικό του σώμα βρίσκεται στην περιφέρεια και σχηματίζει τα αυτόνομα γάγγλια. Ο άξονας του είναι μικρής διαμέτρου και αμύελος (ίνες τύπου C). Ο μεταγαγγλιακός νευρώνας δέχεται σύναψη στα αυτόνομα γάγγλια απο τον προγαγγλιακό νευράξονα. ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΑΠΑΓΩΓΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΜΜΥΕΛΗ ΠΡΟΓΑΓΓΛΙΑΚΗ ΙΝΑ ΑΜΥΕΛΗ ΜΕΤΑΓΑΓΓΛΙΑΚΗ ΙΝΑ ΣΠΛΑΧΝΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ και ΑΔΕΝΕΣ ΣΤΟΧΟΙ, ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΓΑΓΓΛΙΟ Ο μεταγαγγλιακός νευρώνας που συνάπτεται με την προγαγγλιακή ίνα στο αυτόνομο γάγγλιο, διαθέτει νικοτινικούς υποδοχείς ακετυλοχολίνης. Η μεταγαγγλιακή ίνα (νευράξονας) δημιουργεί σύναψη με τα όργανα στόχους (τελεστές) και ο νευροδιαβιβαστής στην παρασυμπαθητική μεταγαγγλιακή ίνα είναι: ακετυλοχολίνη ενώ στη συμπαθητική: κυρίως Νοραδρεναλίνη, Αδρεναλίνη ή και Ντοπαμίνη. Εξαίρεση αποτελούν μόνο οι ιδρωτοποιοί αδένες και τα αγγεία των σκελετικών μυών οπου ο μεταγγαγλιακός συμπαθητικός νευρώνας είναι χολινεργικός, δηλαδή εκκρίνει ακετυλοχολίνη. Ο μυελός των επινεφριδίων δέχεται χολινεργική προγαγγλιακή σύναψη και δρα ως μεταγαγγλιακός νευρώνας του συμπαθητικού

25 , Ο ΜΥΕΛΟΣ ΤΩΝ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ ΔΡΑ ΩΣ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΤΑΓΑΓΓΛΙΑΚΟΣ ΝΕΥΡΩΝΑΣ ΜΕΤΑΓΑΓΓΛΙΑΚΟΣ ΝΕΥΡΩΝΑΣ: ΜΥΕΛΟΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ Ο μυελός των επινεφριδίων συνάπτεται με τον συμπαθητικό προγαγγλιακό νευρώνα και δρα ως μεταγαγγλιακός νευρώνας του συμπαθητικού. Η σύναψη είναι Χολινεργική και οι υποδοχείς στο μυελό των επινεφριδίων είναι Nικοτινικοί. ΣΥΝΑΨΗ ΠΡΟΓΑΓΓΛΙΑΚΟΥ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΤΙΚΟΥ ΝΕΥΡΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΥΕΛΟ ΤΩΝ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ Ωση της προγαγγλιακής ίνας επάγει την έκκριση ακετυλοχολίνης και ακολούθως την εκπόλωση των μεταγαγγλιακών κυττάρων (μέσω ενεργοποίησης Νικοτινικών υποδοχέων) με αποτέλεσμα την έκκριση στην κυκλοφορία Αδρεναλίνης (Επινεφρίνη) και Νορεπινεφρίνης, προκαλώντας μαζική Συμπαθητική δράση Θωρακοσπλαχνικό Νευρο Μυελός Επινεφριδί ων Συμπαθητική Προγαγγλιακή ίνα ΝΕΦΡΟΣ Χρωμιόφιλα Κύτταρα ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗ ΑΛΥΣΟΣ Επινεφριδίο Εκκριση Επινεφρίνη (Epi) και Νορεπινεφρίνη (NE) Αιμοφόρο αγγείο Η ενεργοποίηση του μυελού των επινεφριδίων απο το συμπαθητικό έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της συμπαθητικής λειτουργίας.

26 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΩΝ ΚΙΝΗΤΙΚΩΝ ΝΕΥΡΩΝΩΝ και ΟΡΓΑΝΑ ΣΤΟΧΟΙ Οργανα στο κρανίο Φαιοανασ τομοτικός κλάδος Αγγεία, Ιδροτοποιοί αδένες, τριχοθύλακες Νωτιαίος Μυελός Καρδιά, Βρόγχοι Αγγεία, Ιδροτοποιοί αδένες, τριχοθύλακες Λευκός αναστομοτι κός κλάδος Θωρακικοί Αγγεία, Ιδροτοποιοί αδένες, τριχοθύλακες Νωτιαίος Μυελός Σπλαχνικά Οργανα Οσφοιικοί Προγαγγλιακές Μεταγαγγλιακές Συμπαθητικές ίνες, Προσπονδυλικό γάγγλιο Παρασπονδύλιο γαγγλιο της συμπαθητικής αλυσίδας Αγγεία, Ιδροτοποιοί αδένες, τριχοθύλακες Φλοιός επινεφριδίων

27 ΠΡΟ- και ΜΕΤΑ- ΓΑΓΓΛΙΑΚΟΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΙ ΝΕΥΡΩΝΕΣ ΑΝΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ ΣΤΟΧΟΙ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ΠΡΟΓΑΓΓΛΙΑΚΟΙ ΝΕΥΡΩΝΕΣ ΜΕΤΑΓΑΓΓΛΙΑΚΟΙ ΝΕΥΡΩΝΕΣ

28 ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΟ ΑΝΣ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ΝΙΚΟΤΙΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΜΟΥΣΚΑΡΙΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ΝΙΚΟΤΙΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ α και β ΑΔΡΕΝΕΡΓΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ

29 ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΣΤΟ ΑΝΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ Οι νευροδιαβιβαστές του ΑΝΣ είναι η Ακετυλοχολίνη, και οι κατεχολαμίνες (Αδρεναλίνη, Νοραδρεναλίνη και Ντοπαμίνη) Οι προγαγγλιακοί νευρώνες του Συμπαθητικού και του Παρασυμπαθητικού είναι χολινεργικοί όπως και όλοι οι κινητικοί νευρώνες που εξέρχονται απο το ΚΝΣ. Οι μεταγαγγλιακοί νευρώνες του Παρασυμπαθητικού είναι επίσης χολινεργικοί ενώ Oι μεταγαγγλιακοί του Συμπαθητικού είναι κατα κύριο λόγο αδρενεργικοί (νοραδρεναλίνη ή αδρεναλίνη), εκτός αυτών που νευρώνουν τους ιδρωτοποιούς αδένες και τα αγγεία των σκελετικών μυών που είναι χολινεργικοί.

30 Η ΣΥΝΑΨΗ ΣΤΟ ΑΝΣ ΜΕΤΑΓΑΓΓΛΙΑΚΕΣ ΔΙΕΥΡΥΝΣΕΙΣ ΣΥΝΑΠΤΙΚΑ ΚΥΣΤΙΔΙΑ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΤΗΣ ΜΕΤΑΓΑΓΓΛΙΑΚΗ ΙΝΑ ΛΕΙΟΣ ΜΥΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΑΡΚΟΠΛΑΣΜΑ Η σύνδεση μεταξύ μεταγαγγλιακών ινών και οργάνων στόχων δεν σχηματίζει την τυπική δομή σύναψης που περιγράψαμε στην νευρομυϊκή σύναψη. Στις συνδέσεις των αυτόνομων ινών με το όργανο στόχο, ο νευροδιαβιβαστής απελευθερώνεται απο μία περιοχή διεύρυνσης της μεταγαγγλιακής ίνας (en passant) στο μεσοκυττάριο χώρο

31 ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΠΟΥ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΝ ΣΤΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Οι ώσεις των ινών του συμπαθητικού ενεργοποιούν υποδοχείς στα όργανα στόχους και προκαλούν: Διαστολή κόρης οφθαλμών (α1) Αγγειοσύσπαση στο δέρμα και στα σπλάχνα (α1). Αγγειοδιαστολή στους σκελετικούς μύς και ενεργοποίηση ιδρωτοποιών αδένων (Μ) (οι μόνες συμπαθητικές χολινεργικές συνάψεις ) Αύξηση καρδιακής συχνότητας και κλάσματος εξώθησης (β1) Διαστολή βρογχικού δένδρου (β2) Μείωση εκκρίσεων και περισταλτικότητας του ΓΕΣ (α2, και β2) Αύξηση του τόνου των σφιγκτήρων (α1) Μετατροπή γλυκογόνου σε γλυκόζη στο ήπαρ (β2) Σιελογόνοι αδένες εκκρίνουν μικρές ποσότητες παχύρρευστου σιέλου (α1) Ανόρθωση τριχών (α1),

32 ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΠΟΥ ΜΕΣΟΛΑΒΟΥΝ ΣΤΙΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟΥ Οι ώσεις στις παρασυμπαθητικές ίνες μέσω ενεργοποίησης υποδοχέων στα όργανα στόχους προκαλούν: Συστολή της κόρης των οφθαλμών (Μύση) (Μ) Αγγειοδιαστολή στο δέρμα και στα σπλάχνα (Μ3) Αγγειοδιαστολή στους σκελετικούς μύες (M3, μέσω παραγωγής NO από τα κύτταρα του ενδοθηλίου των αγγείων και διάχυσής του) Μείωση καρδιακών παλμών (M2) Συστολή βρογχικού δένδρου (M3) Αύξηση εκκρίσεων και περίσταλσης του ΓΕΣ για να μπορεί να γίνει πέψη (M3, Μ1) Μείωση του τόνου των σφιγκτήρων. Σιελογόνοι αδένες εκκρίνουν αυξημένες ποσότητες λεπτόρρευστης σιέλου (Μ3, Μ1) Σύσπαση ουροδόχου κύστης (M3, M2)

33 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΝΕΥΡΟΔΙΑΒΙΒΑΣΗΣ ΣΤΟ ΑΝΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΣΤΕΛΕΧΟΣ ΠΡΟ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΠΝΕΥΜΟΝΟΓΑΣΤΡΙΚΟ ΓΑΓΓΛΙΑ ΜΕΤΑ ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΑΓΓΕΙΑ ΠΡΟ ΠΡΟ ΓΑΓΓΛΙΑ ΓΑΓΓΛΙΑ ΜΕΤΑ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΑΔΡΕΝΕΡΓΙΚΟ ΜΕΤΑ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΑΓΓΕΙΑ ΙΔΡΩΤΟΠΟΙΟΙ ΑΔΕΝΕΣ ΚΑΙ ΑΓΓΕΙΑ ΣΚΕΛΕΤΙΚΩΝ ΜΥΩΝ ΠΡΟ ΓΑΓΓΛΙΑ ΜΕΤΑ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΝΤΟΠΑΜΙΝΕΡΓΙΚ Ο ΝΕΦΡΙΚΑ ΑΓΓΕΙΑ ΠΡΟ ΑΙΜΑ ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΑΓΓΕΙΑ ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΦΛΟΙΟΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ

34 ΚΕΝΤΡΟΜΟΛΕΣ ΟΔΟΙ ΤΟΥ ΑΝΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΝΕΥΡΩΝΕΣ

35 ΤΟ ΑΝΣ και οι ΣΠΛΑΧΝΙΚΟΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΝΕΥΡΩΝΕΣ (ΟΔΟΙ) Οι σπλαχνο- αισθητικές ίνες του ΑΝΣ αποτελούν μέρος της γενικής αισθητικής οδού, ήτοι πορεύονται μαζί με τα περιφερικά (σωματικά) νεύρα. ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΝΣ ΠΝΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Σωματο- αισθητικές: όραση,ακοή, όσφρησης, πίεση, θερμότητα Σπλαχνο- αισθητικές Διάταση, πόνος, θερμοκρασία, χημικές αλλαγές, πείνα, σπλαχνικές ενοχλήσεις Σωματο- κινητικές: Σκελετικοί μύες Σπλαχνο- κινητικές Λείοι μύες, αδένες ΟΙ Αισθητικές ίνες καταλήγουν είτε στο Νωτιαίο μυελό και σχηματίζουν τα αντανακλαστικά τόξα του ΑΝΣ, είτε στα ανώτερα κέντρα του ΑΝΣ (π.χ. Υποθάλαμο) Συμπαθητικο Παρασυμπαθητικο