Η ανάδειξη & η αναγνώριση του ρόλου των ρεμάτων ως σημαντικών φυσικών στοιχείων στον αστικό ιστό. Η διερεύνηση των νομικών παραμέτρων και των συνεπειών τους στο ευαίσθητο οικοσύστημα των ρεμάτων. Η καταγραφή της συνήθους πρακτικής αντιμετώπισης τους Η αναζήτηση τρόπων αξιοποίησης τους και προστασίας τους
Η εύρεση μεθοδολογιών αντιμετώπισης των σχετικών προβλημάτων, σε συνδυασμό με προτάσεις για τη βελτίωση τους Η διερεύνηση της θεσμικής τους θωράκισης & Η επιτυχής ένταξη τους στον αστικό ιστό με βάση τις αρχές της αειφορίας
Η επιλογή των περιπτώσεων βασίστηκε σε δύο βασικά κριτήρια: I. Η διαχείριση να αφορά ρέματα. II. Τα ρέματα να διέρχονται από αστικό ιστό.
Ανάντη της διευθέτησης Διευθετημένο τμήμα
Η αρχή της διευθέτησης στα ανάντι
Το πέρας της διευθέτησης στα κατάντι
Διάταγμα προστασίας: ΦΕΚ 281/Δ/93 Απόσπασμα Γ.Π.Σ. Δήμου Βριλησσίων
Μη διευθετημένο τμήμα Διευθετημένο τμήμα
Διευθετημένα τμήματα
Τεχνητή διώρυγα στο ύψος της Καλλιθέας Ανάπλαση παραρεμάτιας περιοχής
Ρυθμιστικό σχέδιο (master plan 1980) πράσινων διαδρομών κατά μήκος των 22 ρεμάτων της περιοχής Αναθεώρηση του σχεδίου το 1988
Η παροχή τόσο της παθητικής όσο και της ενεργητικής αναψυχής Η συμπλήρωση και ανάπτυξη του δικτύου των πάρκων και η διασύνδεση μεταξύ των διαφόρων χρήσεων γης Η προστασία των ενδιαιτημάτων της ενδημικής χλωρίδας και της άγριας ζωής Η μείωση της εξάρτησης από το αυτοκίνητο στις μεταφορές Ο περιορισμός των καταστροφών από τις πλημμύρες Η υποβοήθηση της απομάκρυνσης των ατμοσφαιρικών ρύπων Η διαχείριση της πλημμυρικής κοίτης Η βελτίωση της ποιότητας των υδάτων
Βήματα σχεδιασμού & υλοποίησης σχεδίου βιοτεχνολογίας Πηγή: Allen & Leech, 1997
Υδρονομικοί σκοποί της διευθέτησης: 1. Ο προστατευτικός (διάβρωση πλημμύρες) 2. Ο υδρολογικός (μείωση πλημ. αιχμών αύξηση υδαταπορροών) 3. Η αξιοποίηση των επιφανειακών υδάτων
Τεχνικά έργα διευθέτησης: 1. Εγκάρσια (φράγματα, αναβαθμοί) 2. Παράλληλα: I. Έργων στις όχθες, (επενδύσεις, λιθορριπές, τοίχοι κα) II. Έργων για την απομάκρυνση της ροής από την όχθη 3. Λοιπά έργα (εκτροπές, διανοίξεις, κ.α)
Αναβαθμοί μείωσης της κλίσης Ξυλόδεσμοι & κλαδοπλέγματα Πρόβολοι αποτροπής της πρανικής διάβρωσης Πηγή: Σακκάς Ι., 1987
Εκτροπή κοίτης Παράλληλοι τοίχοι Πρόβολοι υπό γωνία & σε τομή Πηγή: Κωτούλας Δ., 1987
Παράλληλοι τοίχοι (α): σκυρόδεμα, (β): λιθοδομή Παράλληλοι τοίχοι από διάφορα υλικά Πηγή: Κωτούλας Δ., 1987
Ένας συνδυασμός, βιολογικών, μηχανικών και οικολογικών στοιχείων, για τον έλεγχο της διάβρωσης και της σταθεροποίησης των εδαφών, με τη χρήση της φύτευσης ή με συνδυασμό της με κατασκευαστικά υλικά.
Ξυλαγκαλίδες Στρώματα θάμνων Πηγή: Georgi N.J, Stathakopoulos J.E, 2006
Ξύλινος φράχτης Κορμοδέματα Κλαδοπλέγματα & ξυλοδέσμες Πηγή: Georgi N.J, Stathakopoulos J.E, 2006
Κατασκευαστική διάταξη ρολών και γεωυφασμάτων από ίνες κοκοφοίνικα Πηγή: Management Measuers digital Library Ecosystem Restoration
Μελέτη Περίπτωσης το ρέμα Πικροδάφνης
Ρέμα Πικροδάφνης Πηγή: Δημητρίου, 2012
ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ Το ρέμα εξετάζεται ως μέρος ενός συνόλου, με το οποίο αλληλεπιδρά, και οι δράσεις για τη διαχείριση του αποτελούν μέρος ενός συνολικού προγράμματος για την ανάπτυξη της περιοχής.
Σε μια τέτοια θεώρηση η ένταξη στον αστικό ιστό περιλαμβάνει δύο διακριτά σκέλη: A. Τη διευθέτηση με σεβασμό στο οικοσύστημα του ρέματος. B. Την ένταξη στις λειτουργίες του αστικού ιστού.
Κάππος, 2012
Πληθυσμιακά μεγέθη Οικιστική ανάπτυξη Κλίμα Φυσικό περιβάλλον Χρήσεις γης (ανά Π.Ε. γειτνίασης ρέματος) Γεωλογικά & υδρολογικά στοιχεία Δίκτυα υποδομή Πράσινο κοινόχρηστοι χώροι
Άξονας ρέματος Πικροδάφνης Απόσπασμα Γ.Π.Σ. Δήμου Αγ. Δημητρίου
Νομικό καθεστώς του ρέματος Χαρακτηρισμός του ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, με την Αποφ. 9173/1642/93 (ΦΕΚ 281/Δ/23-3-93) Τροποποίηση Γ.Π.Σ. 99 Ρυμοτομικά διαγράμματα περιοχής Ιστορικό παρεμβάσεων Υφιστάμενη κατάσταση ρέματος Κριτική στην επιχειρούμενη ανάπλαση
Πληθυσμιακή & οικιστική ανάπτυξη Ανασχεδιασμός της πόλης, εξεύρεση νέων ελεύθερων χώρων & αναδιοργάνωση υπαρχόντων. Κλιματικά δεδομένα Υιοθέτηση δράσεων που θα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής
Φυσικό περιβάλλον Μοναδικό στοιχείο το ρέμα Πικροδάφνης. Διαφύλαξη & ανάδειξη του στη φυσική του μορφή Χρήσεις γης Απομάκρυνση μη συμβατών χρήσεων από τις παραρεμάτιες περιοχές.
Γεωλογικά & υδρολογικά στοιχεία Δίκτυα - υποδομή i. Διατήρηση των παραρεμάτιων περιοχών αδόμητων. ii. Προστασία του φυσικού υδαταποδέκτη. iii.δράσεις στο σύνολο της λεκάνης απορροής Δημιουργία δικτύου βιώσιμης κινητικότητας (πεζόδρομοι ποδηλατόδρομοι)
Πράσινο κοινόχρηστοι χώροι i. Έλλειψη κοινόχρηστων χώρων και ελεύθερης γης. ii. Το αστικό πράσινο είναι κατακερματισμένο & ανεπαρκές. iii.το ρέμα είναι μοναδικός πνεύμονας πρασίνου για την περιοχή. iv. Η ανάπλαση του ρέματος πρέπει να στοχεύει στη δημιουργία μιας υπερτοπικής πράσινης διαδρομής, με κοινόχρηστες λειτουργίες και χώρους βιοκλιματικά σχεδιασμένους.
Είναι ένα από τα βασικά ρέματα του υδρογραφικού δικτύου της Αττικής & ταυτόχρονα από τα ελάχιστα που έχουν παραμείνει στη φυσική τους μορφή. Είναι χαρακτηρισμένο ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος Διατηρεί πλούσια χλωρίδα Αποτελεί ενδιαίτημα πολλών ειδών & σημαντική ορνιθοπανίδα. Είναι το μοναδικό αξιόλογο πράσινο στην πόλη του Αγ. Δημητρίου.
Είναι μη οριοθετημένο. Η προστασία του είναι ανεπαρκής & αποσπασματική. Υφίσταται αστικές πιέσεις Το ρυμοτομικό σχέδιο της περιοχής δεν έχει τροποποιηθεί & προβλέπει οικοδομήσιμους χώρους ακόμη και εντός της κοίτης του. Υπάρχουν τμήματα του που έχουν υποστεί πρανική διάβρωση. Υπάρχουν κτίσματα εντός της κοίτης και στην παραρεμάτια περιοχή. Παραρεμάτιες ιδιοκτησίες κινδυνεύουν από πλημμυρικά φαινόμενα. Κατά καιρούς έχουν εκτελεστεί τοπικές διευθετήσεις. Συνεχίζει να χωρίζει αντί να ενώνει την πόλη.
Στόχος: Αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων και Προστασία από τη διαβρωτική ικανότητα των υδάτων. Η επιλογή της μορφής της διευθέτησης παίζει καθοριστικό ρόλο στην διατήρηση του οικοσυστήματος του ρέματος.
Κάππος, 2012
Θεσμικό πλαίσιο: Ίδρυση Φορέα Διαχείρισης & Προστασίας του ρέματος Άμεση Οριοθέτηση του ρέματος Τροποποίηση ρυμοτομικού διαγράμματος (σχέδιο 1) Έκδοση Π. Δ. προστασίας (καθορισμός ζωνών προστασίας) (σχέδιο 2) Τροποποίηση Γ.Π.Σ.
Παρεμβάσεις για τη σύνδεση με τον αστικό ιστό και τη βελτίωση των λειτουργιών του. Στόχος: η αξιοποίηση & ανάδειξη του ρέματος & της παραρεμάτιας περιοχής για τη βελτίωση των λειτουργιών της πόλης, ώστε να γίνει αναπόσπαστο τμήμα της πόλης συμμετέχοντας ενεργά σε αυτή αναβαθμίζοντας την ποιότητα της ζωής των κατοίκων.
Μετατροπή της περιοχής του ρέματος σε ένα γραμμικό πράσινο πάρκο, μιας πράσινης διαδρομής, στα πρότυπα του ρυθμιστικού σχεδίου της Κομητείας του Μεκλεμβούργου, συνδυάζοντας στοιχεία της φιλοσοφίας του σχεδιασμού της παραρεμάτιας περιοχής του Ιλισού. Σχέδιο 3: προτεινόμενες συνδέσεις με τον αστικό ιστό και δίκτυο πεζοδρόμων ποδηλατοδρόμων. Σχέδιο 4: πρόταση χωροθέτησης των χρήσεων στην παραρεμάτια περιοχή
Στην περιοχή της πλημμυρικής ζώνης χωροθετούνται κοινόχρηστες λειτουργίες: πρασίνου - αναψυχής, ανοικτού πολιτισμού και αθλητισμού, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης, παράλληλα αναπτύσσεται ένα δίκτυο βιώσιμης εναλλακτικής μετακίνησης, για τη σύνδεση των κοινόχρηστων χώρων της πόλης και κομβικών λειτουργιών της.
Μέτρα ολοκληρωμένης διαχείρισης υδάτων Διαχείριση της λεκάνης απορροής Αναζήτηση τρόπων άρσης των προβλημάτων που προκαλεί η διευθέτηση στα ανάντη στο Δήμο Ηλιούπολης. Επέκταση του σχεδιασμού σε όλο το μήκος του ρέματος. Θεσμοθέτηση μέτρων προστασίας για την αύξηση της υδατοπερατότητας των υλικών επίστρωσης των αστικών περιοχών
Η διευθέτηση του ρέματος Πικροδάφνης στην Ηλιούπολη
Σχεδιάγραμμα διακύμανσης πλημμυρικής συχνότητας σε σχέση με το ποσοστό της αδιαπέρατης επιφάνειας. (Πηγή: Ευθ. Λέκκας, 2000)
Αντιπλημμυρική προστασία μπορεί να επιτευχθεί μόνο όταν το φαινόμενο της πλημμυρικής απορροής αντιμετωπισθεί στο σύνολο του. Δηλαδή στο σύνολο της λεκάνης απορροής.
A. Στο δημόσιο χώρο : i. τα πεζοδρόμια θα πρέπει να επιστρώνονται με υλικά αυξημένης υδατοπερατότητας, ii. οι κοινόχρηστοι χώροι να σχεδιάζονται έτσι ώστε να περιλαμβάνουν ένα ποσοστό επιφανειών χωρίς επίστρωση, iii. να επιδιώκεται η αύξηση του ποσοστού πρασίνου, που εκτός των άλλων δημιουργεί συνθήκες κατακράτησης των ομβρίων υδάτων και διευκολύνει την διήθηση, iv. το οδικό δίκτυο πλησίον του ρέματος να επιστρώνεται με πορώδη ασφαλτικά μίγματα αυξημένης υδατοπερατότητας.
B. Στον ιδιωτικό χώρο: i. κίνητρα για την αύξηση της υδατοπερατότητας των υλικών επίστρωσης και ii. μέτρα για την καθυστέρηση της απορροής των ομβρίων υδάτων, πχ. φυτεμένα δώματα, μη επιστρωμένες επιφάνειες, ομβριοδεξαμενές κλπ.
Σύμφωνα με πάγια νομολογία του ΣτΕ τα ρέματα, με την παραρεμάτια περιοχή τους και το οικοσύστημα τους, προστατεύονται ως φυσικοί σχηματισμοί με βάση το άρθρο 24 του Συντάγματος. Η νομοθεσία μας δεν έχει εναρμονιστεί πλήρως με τις επιταγές του Συντάγματος, όπως πχ το άρθρο 6 του Κτιριοδομικού Η τροποποίηση τμημάτων της νομοθεσίας μας είναι επιβεβλημένη.
Προτείνεται η τροποποίηση της κείμενης νομοθεσίας έτσι ώστε το ρέμα με την παραρεμάτια περιοχή του να προστατεύεται και να παραμένει κοινόχρηστος αδόμητος χώρος, ακόμη και στις περιπτώσεις διευθέτησης του σε καλυμμένο αγωγό.
Στην κείμενη νομοθεσία συσχετίζεται η οριοθέτηση με τα προτεινόμενα έργα διευθέτησης. Η τροποποίηση της νομοθεσίας σε αυτό το σημείο θα συνέβαλλε καθοριστικά στην προστασία του ρέματος, αφού θα ανέκοπτε τις αστικές πιέσεις. Μια διαδικασία που θα εντοπίζει τα προβλήματα και θα προσδιορίζει τα σημεία, που θα πρέπει για λόγους προστασίας να αναζητηθούν λύσεις διευθέτησης, θα ήταν πιο ευέλικτη και θα προστάτευε αποτελεσματικότερα το ρέμα.