ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑ Α Α Α.1.1. Α τεύχος σελ. 130: «Η άρνηση ή η κωλυσιεργία του Ιµπραήµ όπου υπογράφτηκε και η οµώνυµη συνθήκη». Α.1.2 Β τεύχος σελ. 161: «Στις 22 Οκτωβρίου 1929 τίτλοι µετοχών», σελ. 162: Οι αµερικανικές τράπεζες, που είχαν δανείσει χρήµατα στις άλλες χώρες επιδιώκουν να επαναπατρίσουν τα κε φάλαι ά τους, γ ια να αντιµετωπίσουν τις οικονοµικές δυσκολίες, σελ. 166-167: «Παντού, όπως ακριβώς να µειώσουν την ανεργία». ΘΕΜΑ Α.2 Α.2.1 Α. Λάθος, Α τεύχος, σελ. 295 Β. Σωστό, Β τεύχος, σελ. 401. Γ. Σωστό, Α τεύχος, σελ. 128-129.. Λάθος, Β τεύχος, σελ. 290-291. Ε. Σωστό, Β τεύχος, σελ. 97-98. Α.2.2 Ανατολικό Ζήτηµα: Α τεύχος, σελ. 131: «Οι Ευρωπαϊκέ ς υνάµεις αντιµετώπιζαν το Ελληνικό Ζήτηµα ω ς µια φάση του Ανατολικού Ζητήµατος, που σήµαινε αγώ να µεταξ ύ τους για την εκµετάλλευση της σουλτανικής αδυναµίας ή τη διανοµή της οθω µανικής αυτοκρατορίας. Το ζήτηµα αυτό είχε γ εννηθε ί πολύ νωρίτερα και επρόκειτο να συνε χιστε ί άλλα εκατό χρόνια αργότερα». σελ. 289: Πτυχή του Ανατολ ικού ζητήµατος ε ίναι και το Κρητ ικό ζήτηµα, γ ιατ ί: «1) Συνδέεται µε την τύχη της οθω µανικής αυτοκρατορίας που η µεν Ρωσία επιθυµεί τη διάλυσή της, η δε Αγγλία τη διατήρησή της. 2) Έχει σχέση µε την ισχυροποίηση της Ελλάδας, η οποία θα ενισχυόταν µε την προσθήκη νέ ων εδαφών και πληθυσµού». «άψογη στάση»: Α τεύχος, σελ. 303: Μετά την επικ ράτηση των Νεότουρκων (1908) παρατηρε ίται µία προσπάθε ια αναν έωσης της πολ ιτ ικής ζ ωής στην Ελλάδα. «Την ίδια εποχή η Ελλάδα αδυνατούσε να βοηθήσει τους Έλληνες της Μακεδονίας και της Θράκης που τώρα απειλούνταν µε εκτουρκ ισµό ή Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 4
µετοικεσία, σύµφωνα µε τα διαφαινόµενα σχέδια των Νεότουρκων. εν τολµούσε επίσης να δε χτεί την ένωση της Κρήτης µε την Ελλάδα που οι Κρήτες µαχητικά την επιδίω καν και η ελληνική κοινή γ νώµη ένθερµα την αποδεχόταν. Η Ελλάδα τότε τήρησε «άψογη στάση» που αύξησε την αντιδηµοτικότητα της κυβέρνησης και του βασιλιά». Εθνική Οργάνω ση Κυπρίων Αγ ωνιστών ( Ε.Ο. Κ.Α.): Β τεύχος, σελ. 401 Κυπριακή επαναστατ ική οργάνωση (Ε.Ο. Κ.Α.) µε στρατ ιωτ ικό συντον ιστή το στρατηγό Γεώ ργ ιο Γρίβα ( ιγ ενή), που εξαπέλ υσε ένοπλο αγώνα απέν αντ ι στην άρνηση της Βρεταν ικής κυβέρνησης να δεχτε ί τη θέληση του κυπριακού λαού, ο οποίος τάσσεται υπέρ της ένωσης του νησιού µε την Ελλάδα µε δηµοψήφισµα (96% των ψήφων). ΘΕΜΑ Β1 ΟΜΑ Α Β Το χρον ικό διάστηµα πριν από τους βαλκαν ικούς πολέµους σηµαδεύτηκε από τον ανταγων ισµό τ ων Μεγάλ ων υνάµεων γ ια την εδραίωση και επέκταση της κ υριαρχίας τους στα Βαλκάν ια και την Ανατολική Μ εσόγε ιο, αλλά και από τη διαµάχη µεταξύ των βαλκαν ικών κρατώ ν γ ια τη διανοµή των ε υρωπαϊκών εδαφώ ν της οθωµαν ικής αυτοκρατορίας. Τα παραθέµατα παρέχουν πληροφορίε ς σχετ ικά µε τα αίτ ια των βαλκαν ικών πολέµων καθώ ς και το περιε χόµενο της συνθήκης του Λονδίνου, µε την οποία έληξε ο πρώτος βαλκαν ικός πόλεµος. α. Όσον αφορά τα αίτ ια του πρώτου βαλ καν ικού πολέµου πρέπε ι να αναφερθούν οι πληροφορίε ς που περιλαµβάνονται στο Β τε ύχος, σελ. 36-37 «Στο µεταξ ύ η γερµανική του αλύτρωτου ελληνισµού». Το πρώτο παράθεµα, που αποτε λε ί απόσπασµα από το βιβλ ίο του Μαζάουε ρ «Θεσσαλον ίκη. Πόλη των φαντασµάτων» επιβεβαιών ε ι αλλά και συµπληρών ε ι την ιστορική αφήγηση. Συγκ εκρι µένα, στο πλαίσιο της επεκτατ ικής της πολ ιτ ικής, το Σεπτέµβριο του 1911 η Ιταλία επιτέθηκ ε στη Λιβύη, που ήταν τουρκ ική κτήση, µε αποτέλεσµα την έ ναρξη του ιταλοτουρκικού πολέµου του 1911-1912. Το Μάιο του 1912 ο πόλ εµος µεταφέ ρθηκε στα ωδεκάνησα, δηλαδή εγγύτ ερα στη βαλκαν ική χε ρσόνησο. Την ίδια πε ρίοδο εκδηλώθηκε η αλβαν ική εθν ική επανάσταση, µε στόχο την ίδρυση ανεξάρτητου αλβαν ικού κράτους. Αυτ ές οι εξ ελ ίξε ις θορύβησαν τα βαλκαν ικά κ ράτη, που ανησυχούσαν µήπως πε ριοχές της υπό οθωµαν ική κυριαρχία Μακεδον ίας καταληφθούν ε ίτ ε από τους Ιταλούς ε ίτε από τους επαναστατηµένους Αλβανούς. Ο ι βαλ καν ικ ές Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 5
χώρες αναγ κάστηκαν να συνε ργαστούν, προκ ε ιµένου να διασφαλ ίσουν ότ ι σε µια µελλοντ ική διανοµή της Μακ εδον ίας θα συµµετε ίχαν µόνο τα ήδη υπάρχοντα βαλκαν ικά κ ράτη (Ελλάδα, Σερβία, Μαυροβούν ιο, Βουλγαρία). Η συνε ργασία αυτή εκ φράστηκε µε πυρετώδε ις διπλωµατ ικές διαδικασίε ς που κατέληξαν στη σύναψη διαβαλ καν ικ ών στρατ ιωτ ικών συµφων ιώ ν, µε στόχο την κατάληψη των βαλκανικών εδαφών της Τουρκίας. Έτσι, τον Οκτώβριο του 1912 τα βαλκαν ικά κ ράτη κήρυξαν τον πόλεµο στην οθωµαν ική αυτοκρατορία. Όσον αφορά τα αίτια του δεύτερου βαλκανικού πολέµου πρέπει να αναφερθούν οι πληροφορίε ς που περιλαµβάνονται στο Β τε ύχος, σελ. 45 «Μετά τη συν θήκη του Λονδίνου τα απελευθερωµένα εδάφη». β. Όσον αφορά το πε ριεχόµε νο της συνθήκης του Λονδίνου µε την οποία τε ρµατ ίστηκ ε ο πρώτος βαλκαν ικός πόλεµος πρέπε ι να αναφε ρθούν οι πληροφορίες που περιλαµβάνονται στο Β τε ύχος, σελ. 41-43 «Ο α βαλκανικός πόλεµος έληξε µεταξ ύ των συµµάχω ν αυτή τη φορά». Το δεύτε ρο παράθεµα περιλαµβάνε ι το δε ύτε ρο και το τέταρτο άρθρο της συνθήκης του Λονδίνου µε βάση τα οποία επ ιβεβαιώ νεται η ιστορική αφήγηση. Συγκε κριµένα, σύµφωνα µε το άρθρο 2 ο σουλτάνος εκχω ρε ί στ ις βαλ καν ικ ές χώρες τα κ υριαρχικά του δικαιώµατα στα εδάφη δυτ ικά της γραµµής Αίνου-Μηδε ίας πλην της Αλβανίας. Αυτό πρακτ ικά σήµαινε ότ ι πραγµατοποιούνταν ο βασικός στόχος των συµµαχικώ ν βαλκαν ικών κρατών γ ια κατάλ υση της οθωµαν ικής κ υριαρχίας στα βαλκάν ια. Σύµφων α µε το άρθρο 4, ο σουλτάνος αποδέχεται την οριστ ική απώλε ια της Κρήτης και την οριστ ική ρύθµιση του κ ρητ ικού ζητήµατος από τις Μ εγάλ ες υνάµε ις. Έ τσι, τε ρµατ ίζ εται τ υπικά και οριστ ικά η οθωµαν ική επικυριαρχία στην Κρήτη. Το οριστ ικό καθεστώς των οθωµαν ικώ ν κτήσεων στα Βαλκ άν ια θα καθοριστ ε ί µε τη συνθήκη του Βουκουρεστ ίου (28 Ιουλ ίου-10 Αυγούστου 1913). Β.2. α) Στα τέλη του 19ου και στ ις αρχές του 20ού αιώνα διάφορα αίτ ια και αφορµές προκαλούσαν δυσφορία και απογοήτευση γ ι α την κατάσταση της Ελλάδας στον εθν ικό, στρατ ιωτ ικό, οικονοµικό, κοινων ικό εκπαιδε υτ ικό, πολ ιτ ικό τοµέα. Μέσα σε αυτήν την ατµόσφαιρα, το Μάιο του 1909, µια οµάδα αξ ιωµατ ικ ών σχηµάτ ισε το Στ ρατ ιωτ ικό Σύνδεσµο, ο οποίος αµέσως απαίτησε αναδιοργάνωση του στρατού και του στόλου, γεγονός που Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 6
πιστοποιεί ται και από το απόσπασµα µε τα αιτήµατα του Στρατ ιωτ ικού Συνδέσµου, όπως αυτά καταγράφονται στο κε ίµενο του Γ. ερτ ιλή, στο οποίο γ ίν εται λόγος γ ια την παράκληση του Στρατ ιωτ ικού Συνδέσµου ο Βασιλ ιάς ν α απαιτε ί στο µέλλον οι υπουργοί Στρατ ιωτ ικών και Ναυτ ικώ ν να προέρχονται από την τάξη των ανώτερων αξιωµατικών. Επιπλέον, ο Στ ρατ ιωτ ικός Σύνδεσµος απαίτησε την αποµάκρυνση των πριγκ ίπων από στρατ ιωτ ικές θέσε ις. Το συγκεκρι µένο αίτηµα τεκµηριώνε ται από το ίδιο απόσπασµα, καθώς φαίν εται ολοκ άθαρα η απαίτηση των στ ρατ ιωτ ικών να απέχουν ο ιάδοχος Κωνσταντ ίνος και οι Πρίγκ ιπες από κάθε εν εργή διοικητ ική παρουσί α τόσο στο Στρατό όσο και στο Ναυτικό. Τέλος, ο Στρατ ιωτ ικός Σύνδεσµος διατύπωσε αιτήµατα όσον αφορά τη γεν ικότε ρη ανανέωση της πολ ιτ ικής ζ ωής. Εδώ το απόσπασµα ε ίναι εξαιρετ ικά διαφωτ ιστ ικό, αφού δίνε ι αναλυτ ικές πληροφορίες και συµπληρώνει την ασαφή διατύπωση του σχολικού βιβλίου. Πιο συγκ εκ ριµέν α, τα µέλη του Στρατ ιωτ ικού Συνδέσµου εκδηλώνουν την επιθυµία να γ ίνουν αλλαγ ές ώστ ε ο κ ρατ ικός µηχανισµός και, γενικότερα, η διοίκηση της χώρας να είναι έντιµη και αποτελεσµατ ική. Επιπρόσθετα, γ ίνεται αναφορά στον τ ρόπο λε ιτουργ ίας και απονοµής της ικαιοσύνης, και τον ίζεται η ανάγκη να απον έµεται γρήγορα, αµε ρόληπτα και αντ ικε ιµεν ικά, στα πλαίσια της ισότητας των πολιτ ών. Ο Στρατ ιωτ ικός Σύνδεσµος δεν παραλ είπε ι να αναφε ρθε ί και στα εκπαιδε υτ ικά ζητήµατα. Τον ίζε ι τη χρησιµότητα µιας ω φέλ ιµης γ ια το λαό εκπαίδε υσης, που οφε ίλε ι να έ χε ι πρακτ ικό προσανατολ ισµό (η κριτ ική αφορά το θεω ρητ ικό προσανατολ ισµό της εκπαίδε υσης, που δεν κάλ υπτε τ ις ανάγκες της ελ λην ικής κοινων ίας) αλλά και να εξ υπηρετ ε ί τ ις στ ρατ ιωτ ικές ανάγκ ες της χώρας (αίτηµα που σχετίζεται µε την αρτιότερη εκπαίδευση των αξιωµατικών). Ακόµη, τον ίζουν ότ ι επιβάλλεται η λήψη µέτ ρων που θα διασφαλίζουν τη ζωή, την τιµή και την περιουσία των πολιτών. Τέλος, θεω ρούν ότ ι οφε ίλ ε ι η πολ ιτ ική ηγεσία της χώρας να βελτ ιώσε ι τα οικονοµικά δεδοµένα της χώρας µέσω της ορθολογ ικής διαχείρισης των εσόδων και εξόδων του κράτους. Αξίζει εδώ να σηµειωθεί η παρατήρηση του Γ. ερτ ιλή ότ ι στο πρόγραµµα του Στρατ ιωτ ικού Συνδέσµου δεν υπάρχε ι ξ εκάθαρο σηµείο που να πιστοποιεί ότι πίσω από τους στρατιωτικούς κρύβεται η ανερχόµενη ελλην ική αστ ική τάξη, που διεκδικούσε και αυτή, µε τη σειρά της, συµµετοχή στην πολιτική εξουσία. β) Την αρχηγ ία του Συνδέσµου οι αξ ιωµατ ικοί αν έθεσαν στο συνταγµατάρχη Νικόλαο Ζορµπά. Επε ιδή ο Σύνδεσµος αντ ιµετώπισε απροθυµία των πολ ιτ ικών κ αι του Βασιλ ιά να δε χτούν το πρόγραµµά του, αποφάσισε να το επιβάλει πραξικοπηµατικά. Τη νύχτα της 15 η ς Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 7
Αυγούστου 1909 ο Στ ρατ ιωτ ικός Σύνδεσµος οργανώ νε ι κ ίνηµα το οποίο επικ ράτησε χω ρίς δυσκολ ία. Η κυβέ ρνηση του ηµητρίου Ράλλη παραιτε ίται και η ν έα κ υβέ ρνηση, µε πρωθυπουργό τον Κυριακούλη Μαυροµιχάλη, αναγκάστηκε να δεχτε ί τ ις πε ρισσότ ερες αξ ιώσε ις του Συνδέσµου, ο οποίος όµως έ κρινε ασφαλέ στερο τελ ικ ά να καλέσε ι ως πολ ιτ ικό του σύµβουλο τον Ελ ευθέριο Βε ν ιζ έλο, ο οποίος ε ίχε διακ ριθε ί στην Κρήτη µε τη σθεναρή στάση του απέ ναντ ι στον πρίγκιπα Γεώργιο. Έτσι, αρχίζει µια νέα περίοδος για τη χώρα. Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 8