Γιώργος Διαλεγμένος: Είμαστε σκάρτοι από κούνια «Γκιλοτίνα! Για όλους αυτούς που φέραν τη χώρα σε αυτό το χάλι έπρεπε να είχαν στηθεί γκιλοτίνες στο Σύνταγμα. Για όλους όσοι περάσαν στη Βουλή απ τον Ανδρέα Παπανδρέου και μετά. Δεν υπάρχει άνθρωπος καλός εκεί μέσα. Αν υπήρχε θα έλεγε «συγγνώμη, έκανα λάθος. Φεύγω». Ολοι είναι στο κόλπο. Και ο Παπακωνσταντίνου και ο Βενιζέλος. Αν ήταν στην Κίνα, θα τους είχαν εκτελέσει. Θέλουν εκτέλεση. Ούτε καν φυλακή». Ακραίος, προκλητικός, για πολλούς τρελός. Παρ όλο που περνούν τα χρόνια, ο Γιώργος Διαλεγμένος δεν φαίνεται να ησυχάζει. Κι ας δηλώνει «παραιτημένος», «τουρίστας» στη χώρα του και «συνταξιούχος διαδηλωτής», που θέλει «δυο-τρεις ακόμη διαδηλώσεις για να πάρει και το επικουρικό του» Η«Ε» τον συνάντησε στο «κελί του Λουδοβίκου», ένα ασφυκτικό δώμα που έφτιαξε ολομόναχος. Η πρόσκληση ήταν δική του. Γιατί χάρηκε που ξανακυκλοφόρησε η «Ελευθεροτυπία» («μπορεί να γίνει η πρώτη εφημερίδα», λέει) και γιατί ολοκλήρωσε αισίως έπειτα από «επτά χρόνια ψυχαναγκασμού» το νέο του θεατρικό έργο. Κυρίως, γιατί θεωρεί επικίνδυνη τη Δημοκρατία μας. «Είναι ασυδοσία. Προσωπικά, αυτή τη Δημοκρατία τη χέζω πατόκορφα. Το λίκνο η Βουλή! Και καμιά φορά λένε και το μπουρδέλο η Βουλή. Επειδή εγώ έχω μανία με τα μπουρδέλα και πηγαίνω και ρωτάω τις τιμές, κάνουν λάθος που λένε μπουρδέλο τη Βουλή. Αμα μπουν σε μπουρδέλο θα ντραπούν βλέποντας πόσο οργανωμένο και καθαρό είναι. Δεν υπάρχει περίπτωση αυτή η χώρα να γίνει κράτος. Είμαστε απ το DNA μας σκάρτοι. Είμαστε σκάρτοι. Το λέω αυτό και στενοχωριέμαι». Είστε στενοχωρημένος; Οχι αγανακτισμένος; «Οχι. Ξέρω σε τι τόπο ζω. Πηγαίναν στο Σύνταγμα οι αγανακτισμένοι πολίτες. Αγάπη μου, αφού εσύ τον ψήφισες, τι αγανακτείς; Τον ψήφισες ξανά και ξανά και ξανά! Και αν θέλει γιαούρτωμα ο βουλευτής και ο υπουργός, το εκλογικό σώμα θέλει σκατά στη μούρη. Διότι αφού βλέπεις ότι σε κοροϊδεύουν, γιατί εσύ τρέχεις και τους ξαναψηφίζεις; Μην πας! Κλείσου σπίτι σου, όπως κλείστηκες όταν μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα. Αλλά ο Ελληνας δεν μπαίνει σε καλούπια. Στο Αγκίστρι ερχόταν το ΣΔΟΕ και έλεγε «Παναγιωτάκη, τι μας έχεις σήμερα;. Σας έχω δυο τσιπούρες παιδιά και δυο αστακουδάκια. Εγώ καθόμουν στο διπλανό τραπέζι και τ άκουγα. Τρώγανε καλά καλά και μετά πηγαίνανε στο διπλανό εστιατόριο. Υποτίθεται ότι κάνανε έλεγχο και μαζεύαν φόρους!». Καταγγέλλετε τους άλλους. Εσείς δεν έχετε κάνει παρανομία στη ζωή σας; «Βεβαίως κι έχω κάνει. Καταρχάς, δεν πληρώνω στη συγκοινωνία. Οπου μπορώ την κάνω κι εγώ. Αφού έτσι έχω μάθει. Δεν είναι καθόλου τυχαίο στο χαμό αυτό το ποσοστό που πήρε η Χρυσή Αυγή. Είναι γέννημα αυτών που κατέστρεψαν τη χώρα. Η Χρυσή Αυγή είναι ένα κλαδί με αγκάθια που το κρατάς γιατί αν το αφήσεις θα πέσεις. Δεν μπορείς όμως να τη βάλεις στην παρανομία, όπως κάναν στον κομμουνισμό. Εξακόσιες χιλιάδες άτομα την ψηφίσαν. Τι ήταν η Χρυσή Αυγή; Κάτι από την παλιά ΕΠΕΝ. Για το οποίο γελάγαμε. Και ξαφνικά φτάνει στο 12%». Η εγκληματική βία της εναντίον των μεταναστών δεν σας προκαλεί;
«Εχουμε ανάγκη 500 μετανάστες; Ορίστε, περάστε από γιατρούς και ελάτε. Οπως έκαναν σε εμάς οι Γερμανοί. Οι υπόλοιποι κόβονται. Δεν είχαμε ανάγκη να φορτώσουμε τη χώρα με δολοφόνους, Καλάσνικοφ, πουτάνες και μαστροπούς». Παρουσιάζετε τα πράγματα σαν να μην είχαμε κι εμείς τους δικούς μας. «Μας φτάνανε οι πουτάνες μας. Πουτάνες, όπλα, κλέφτες είχαμε αρκετούς. Δεν θέλαμε άλλους!». Οσα πρεσβεύετε ακούγονται πολύ ρατσιστικά, πολύ φασιστικά «Ας ακούγονται. Επειδή αγαπώ τη χώρα μου είμαι φασίστας; Ας οργανωθούμε ως κράτος κι ας είναι κι ο Κουλουβαρδόπουλος αρχηγός δεν είπα η Χρυσή Αυγή. Δεν αντέχουμε το φασισμό, αλλά έχουμε ασυδοσία στη Δημοκρατία. Βλέπω έναν που σπάει το δέντρο και του λέω ρε φίλε, το έσπασες. Γιατί, δικό σου είναι;. Λέω σε έναν άλλο μην παρκάρεις εκεί πέρα, δεν περνάμε, θα πάρεις 40 ευρώ πρόστιμο. Αφού και στο γκαράζ 40 δίνω. Εντάξει, μέσα στα 11 εκατομμύρια υπάρχουν και γύρω στις 300 χιλιάδες που σκέφτονται κανονικά». Οταν λέτε σκέφτονται κανονικά, τι εννοείτε; «Εννοώ αγαπάνε τη φύση, αγαπάνε τη χώρα. Εδώ πέρα κανένας δεν αγαπά τη χώρα του. Κοιτάζει μόνο πώς θα βολευτεί. Ετσι έμαθε. Γι αυτό και θα έπρεπε όταν μεγαλώνει το παιδί να το παίρνει το κράτος και να το απομονώνει από την οικογένεια. Διαφορετικά, διαιωνίζεται ο Ελληνας κομπιναδόρος και λαμόγιο». Εχετε δηλώσει υπέρμαχος της θανατικής ποινής. Η φυλακή είναι ημίμετρο; «Στη φυλακή θα τρώει, θα παίζει μπάσκετ, θα περνά καλά μέχρι να περάσουν 20 χρονάκια και να βγει πάλι έξω. Ενώ σου έχει σκοτώσει δυο παιδιά. Δεν είναι άδικο; Μιλώντας για αδικία, θυμήθηκα τη Λιάνη. Γιατί να παίρνει σύνταξη αυτή; Γιατί να έχει όλα αυτά τα σπίτια που της άφησε ο Παπανδρέου; Πού είναι το κράτος να της πει: Ελα εδώ, κυρία μου, στο δρόμο! Ολοι όσοι τα φάγανε, στο δρόμο, όπως αυτοί που ζητιανεύουνε στους τεκενέδες. Κι ο Τσοχατζόπουλος! Ούτε κρεβάτι να μην έχουν Δεν σηκώνουν αυτά δίκες. Οι δίκες γίνονται για να την κοπανήσουν. Νόμος περί ευθύνης των υπουργών! Ούτε στην Ουγκάντα δεν έχουν τέτοιους νόμους. Αλλά για ποιο κράτος μιλάμε όταν ο άλλος έκανε τη χώρα μπάχαλο και πάει να κάνει τον καθηγητή στο Χάρβαρντ». Υπάρχει κράτος όταν σας έρχεται το μπιλιετάκι με το νέο χαράτσι. «Αυτό είναι ληστεία. Κανονικά, ο κόσμος έπρεπε να είχε ένα περίστροφο και να λέει τι είναι αυτό; Δεν έχω να το πληρώσω. Μπαπ, ρίχτου. Εκδίκηση, ρε παιδί μου. Για να μπορείς να πεις κι εγώ, ρε κερατά, σε έφαγα. Τα Καλάσνικοφ τα έχουν και κάνουνε ληστείες αντί να μπουκάρουν στη Βουλή και να τους καθαρίσουν όλους. Και τους 300. Θα μου πεις, μετά τι θα γίνει; Ασε το μετά. Για να χτίσεις ένα γερό σπίτι πρέπει να γκρεμίσεις πρώτα το παλιό. Κάποιοι αυτοκτονούν! Αφού, βρε ηλίθιε, θέλεις να αυτοκτονήσεις πάρε και κανά δυο υπουργούς μαζί σου. Είμαστε σάπιοι -κι εγώ έχω κάνει τις σαπίλες μου. Αλλά πλέον ούτε αγανακτώ. Ούτε με νοιάζει. Εγώ σε 10 χρόνια, πλούσια πλούσια, φεύγω. Εχω και τον τάφο μου έτοιμο. Και λέω στη Σοφία τζάμπα τα έξοδα. Πήγα στο γιατρό και δεν έχω τίποτα!». Είναι πραγματικά τόσο καλή η σχέση σας με το θάνατο ή μας κοροϊδεύετε; «Από 7 ετών. Αυτό το οφείλω στην κυρά Κατίνα, τη Διαλεγμένου. Της είχαν σκοτώσει οι Γερμανοί το παιδί και πήγε και πήρε ένα άλλο παιδί που το λέγαν Γιώργο. Εμένα. Γιατί αν με λέγαν Νίκο, θα ήμουν ακόμα μέσα. Και με πήγαινε κάθε μέρα στο νεκροταφείο. Οι πρώτες μου εντυπώσεις απ το βρεφοκομείο ήταν στο νεκροταφείο». Βλέπατε και κηδείες; «Κηδείες; Τα πάντα! Εβλεπα να ξεθάβουν τους ανθρώπους και να τους κάνουν μπάλα. Γι αυτό και σε όλα μου τα έργα υπάρχει ο θάνατος με τον άλφα ή τον βήτα τρόπο. Η κορύφωση, βέβαια, ήταν η Νύχτα της Κουκουβάγιας. Εχω απόλυτη επαφή με το θάνατο». Με τον Θεό συνομιλείτε; «Μόνο με τον Χριστό και την Παναγία. Συγκεκριμένα πράγματα.τι είναι Θεός; Οποιος ξέρει ας έρθει και να μου πει. Κάθε βράδυ κάνω την προσευχή μου βάζοντας σφήνα και πρόσωπα που αγαπάω. Και πάντα σταυρώνω τη Σοφία». Ησασταν πάντα χριστιανός; «Πίστευα στον Χριστό και στην Παναγία. Δεν ήμουν φανατικός με την Εκκλησία». Πιστεύετε στην άλλη ζωή; «Οχι. Θα πάμε πιστεύω εκεί που ήμασταν πριν. Στο πουθενά. Στο τίποτα».
Από τη συνέντευξη του Γιώργου Διαλεγμένου στην Ιωάννα Κλεφτογιάννη (Δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία το Σάββατο, 26 Ιανουαρίου 2013) Πηγή: enet.gr Από τη συνέντευξη της Christine Lagarde στο CBS Η επικεφαλής του ΔΝΤ Christine Lagarde, στην προχθεσινή της συνέντευξη στο CBS, έθεσε σαν βασικά ζητήματα την απαρέκκλιτη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων και την υποστήριξη όλων των πολιτικών κομμάτων στο πρόγραμμα. Θεώρησε την αυστηρή λιτότητα σαν τη μόνη πολιτική ευθύνης και την εναντίωση σε αυτήν λαϊκισμό. Δεν έδειξε, ωστόσο, να λαμβάνει υπόψιν τις παρατηρήσεις του δημοσιογράφου ότι στο λίκνο της δημοκρατίας, όπως η ίδια μας αποκάλεσε, το 50% του πληθυσμού αντιδρά στη λιτότητα, ούτε ότι αυτή η ακραία πολιτική που εφαρμόζεται μπορεί να είναι επικίνδυνη και να χειροτερεύει τα πράγματα. Johan Van Overtveldt: Τα μνημόνια δεν οδηγούν πουθενά Ο Johan Van Overtveldt, PhD, είναι ο διευθυντής της Βελγικής δεξαμενής σκέψης VKW Metena, που ασχολείται με οικονομικά θέματα. Υπήρξε οικονομικός αρχισυντάκτης στο Βελγικό περιοδικό Trends και συνεχίζει να αρθρογραφεί στο Wall Street Journal Europe και άλλα μέσα. Πριν μερικές μέρες ήρθε στην Αθήνα για να παρουσιάσει το βιβλίο του «Το τέλος του ευρώ: Το αβέβαιο μέλλον της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης» και έδωσε αυτή τη συνέντευξη στο «Κουτί της Πανδώρας».
Λευτέρης Βογιατζής: Δεν υπάρχει πολιτισμός σήμερα Συνέντευξη στην Κατερίνα Αγγελιδάκη Είναι λιτός, περίπλοκος, πανέξυπνος, παιγνιώδης, δαιμονικός, παιδικός, ιδιόρρυθμος, εμμονικός, αντιφατικός, αγχωτικός, ταλαντούχος. Θα χρειαζόμουν κάτι παραπάνω από μια εισαγωγή σε συνέντευξη για να προσπαθήσω να περιγράψω τον Λευτέρη Βογιατζή. Θα αρκεστώ, πέρα από τις μονοκοντυλιές, στο ότι ο Βογιατζής είναι από τους λίγους απολύτως έντιμους ανθρώπους του θεάτρου σήμερα στον τόπο μας, ιδιότητα σπάνια και αξιοσέβαστη, ανάμεσα σε τόσους άλλους που εξαργυρώνουν το μικρό ή μεγαλύτερο ταλέντο τους για να «περάσουν» ως σπουδαίοι. Φέτος, για δεύτερη φορά στην καριέρα του, ο Βογιατζής καταπιάνεται με τον Χάρολντ Πίντερ και σκηνοθετεί το άπαιχτο στη χώρα μας «Θερμοκήπιο», έργο που κρατήθηκε επί 22 χρόνια στα συρτάρια του μεγάλου άγγλου συγγραφέα. Στην παράσταση του θεάτρου της Οδού Κυκλάδων ο Βογιατζής κρατάει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, τον οποίο είχε ενσαρκώσει και ο ίδιος ο Πίντερ. Γιατί ο Πίντερ άργησε τόσο να ανεβάσει το «Θερμοκήπιο»; Είναι πολλές οι αιτίες. Στις παλιές συνεντεύξεις του μιλάει για το έργο με αρνητικά λόγια, τη δεκαετία του 80 όμως αναθεώρησε πλήρως και από τότε το έργο ανεβαίνει συνεχώς. Ας μην ξεχνάμε ότι όταν το έγραψε είχε μόλις είχε βγει από την αποτυχία του «Πάρτυ Γενεθλίων»- που αργότερα βέβαια έγινε ο ύμνος σύγχρονου θεάτρου- και είχε ήδη αρχίσει να γράφει τον «Επιστάτη», ένα από τα κορυφαία έργα του. Μυρίζομαι ότι τον φόβιζε μια πιθανή νέα αποτυχία διότι το «Θερμοκήπιο» ήταν ένα πολύ τολμηρό έργο, μπροστά από την εποχή του, αφού μιλούσε για τα κρατικά ψυχιατρεία όπου έχωναν τους αντιφρονούντες, πράγματα άγρια στην εποχή του ψυχρού πολέμου αλλά και προφητικά όπως αποδείχτηκε αργότερα Πώς τα ήξερε όλα αυτά πριν να γίνουν γνωστά; Ίσως διότι έμοιαζαν με τις ναζιστικές πρακτικές που είχε υπόψη του. Είναι οι δύο αντίθετες πλευρές που όμως μοιάζουν τόσο πολύ στις ακρότητές τους. Ο Πίντερ στο «Θερμοκήπιο» περιγράφει ένα κρατικοδίαιτο ίδρυμαψυχιατρείο που κατευθύνεται από κάποιο Υπουργείο, με «ασθενείς» σαφώς αντιφρονούντες έγκλειστους, ενώ οι αληθινοί παρανοϊκοί είναι οι άνθρωποι που το διοικούν. Πρόκειται για
ένα έργο ασύλληπτης λεπτότητας, ακραία και θαυμαστά υπαινικτικό. Η γκαγκστερική αυθαιρεσία, η χυδαία αυταρχικότητα, η διαφθορά που είναι εγκατεστημένη στην καρδιά του ιδρύματος και η αντίσταση του ανθρώπου σε ένα κόσμο που προσπαθεί να τον εξουσιάσει και να τον κάνει ομοιόμορφο είναι αυτά που απασχολούν εδώ τον συγγραφέα. Το έργο θυμίζει την πραγματικότητα που βιώνουμε σήμερα. Είναι αυτός ο λόγος που το επέλεξες; Το έργο έχει σχέση με τα συστήματα της φθοράς και της διαφθοράς της κρατικής εξουσίας και το ίδρυμα είναι μια μικρογραφία του κράτους, φυσικά. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν επιλέγω έργα με βάση την πολιτική. Η αληθινή επιλογή των έργων που με ενδιέφεραν έγινε όταν δημιουργήθηκε η «Νέα Σκηνή». Αλλά εκείνη η επιλογή έγινε για ένα άλλο θέατρο, της οδού Φρυνίχου, που τελικά δόθηκε στον Κουν, και από τότε τραβιέμαι να «χωρέσω» τα έργα που θέλω στο υπάρχον θέατρο. Ήταν ένας άθλος το ότι πολλά από τα έργα που επιλέχτηκαν τότε έγιναν τελικά στο «Θέατρο της Οδού Κυκλάδων». Μπορείς να τα βγάλεις πέρα χωρίς τις κρατικές επιχορηγήσεις που τόσο έχουν αργήσει και ποια η γνώμη σου για τη δημόσια διαβούλευση για το θέμα; Σου λέω ειλικρινά ότι δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα. Είναι γνωστό ότι πληρώνω τους πάντες μέχρι δεκάρας, ότι οι παραστάσεις μου κοστίζουν 10 φορές παραπάνω από του Εθνικού, ότι το ενοίκιο είναι υπέρογκο και ότι για να βγει η παράσταση κοστίζει μια περιουσία. Το έργο αρκετών από εμάς δεν μπορεί να συνεχιστεί χωρίς υποστήριξη. Το Υπουργείο Πολιτισμού σήμερα είναι απρόσωπο, χωρίς γνώση των προβλημάτων και χωρίς διάθεση να τα μάθει. Έχουμε στείλει αγωνιώδεις επιστολές επί επιστολών. Η δημόσια διαβούλευση για το πρόβλημα των επιχορηγήσεων είναι από τα άγραφα. Για ποιο λόγο να μη γίνεται το ίδιο και για τις τόσο σοβαρές αποφάσεις που λαμβάνει η κυβέρνηση για το μέλλον του τόπου ενώ για την τέχνη πρέπει να λέει τη γνώμη του ο κάθε άσχετος; Είναι παιδαριώδες να αποφασίζει κάποιος που δεν γνωρίζει τα προβλήματα για το μέλλον του ελεύθερου θεάτρου, εκτός αν τα περί διαβούλευσης είναι εκ του πονηρού, ένα έξυπνο τρικ ακριβώς για να καταργήσουν τα πάντα. Για μένα είναι σαφές ότι ισχύει το τελευταίο. Ο Σαββόπουλος είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του στο Ποντίκι art ότι όποιος είναι ικανός πρέπει να τα βγάλει πέρα μόνος του, δίχως το κράτος. Έδωσαν κάποτε ο Τσαρούχης και ο Χατζιδάκις εξαίσιες συνεντεύξεις για τα κοινά με τρόπο ευφυέστατο και μετά αυτό έγινε μόδα. Όσο περισσότερο μιλάμε επί παντός του επιστητού τόσο συμβάλλουμε στο γενικότερο μπέρδεμα. Ωστόσο δεν μπορώ να μη σε ρωτήσω πώς βλέπεις το φαινόμενο της σημερινής κρίσης. Είναι φρικτά καταπιεστικό και συμβαίνει παντού. Όλοι σε ένα καζάνι, μόνο που εμείς είμαστε στον πάτο επί χρόνια και κάνουμε ότι δεν το ξέραμε, όπως οι Γερμανοί που δεν ξέρανε ότι καίγανε τους Εβραίους. Αναρωτιέμαι συχνά γιατί οι πολιτικοί που τα έβλεπαν και τα ήξεραν όλα αυτά δεν έκαναν το καθήκον τους λέγοντας την αλήθεια στον κόσμο, ή αν δεν μπορούσαν, παραιτούμενοι ο ένας μετά τον άλλον. Αλλά βλέπεις, θέλανε υπουργιλίκια, χρήματα, μεγαλεία. Όλοι έκαναν τα στραβά μάτια, ιδίως αυτοί που παρίσταναν τους ηθικούς. Συνεχώς μου έρχονται στο νου ονόματα ανθρώπων του πλούτου που συνδέονται με στοιχεία κακοποιά. Συνεχώς μου έρχονται στο νου ακόμα και Ακαδημαϊκοί-η υποτιθέμενη αφρόκρεμα του πνεύματος- που προσπαθούν τόσο πολύ να εκλεγούν και αναρωτιέμαι πώς καταδέχονται όλοι αυτοί να θέλουν με το ζόρι να γίνουν Ακαδημαϊκοί, κινούμενοι ανάλογα
με τα συμφέροντα. Αναρωτιέμαι πώς είναι δυνατόν να είσαι κάτι που υποτίθεται ότι πολεμάς. Ο Πίντερ ποτέ δεν δέχτηκε να γίνει ούτε Ακαδημαϊκός, ούτε Σερ αλλά πολεμούσε το σύστημα ως το τέλος της ζωής του. Ήταν έντιμος. Τι είναι για σένα η εντιμότητα; Παλιότερα ίσχυε η αυστηρότερη σύνδεση της εντιμότητας με την ηθική. Τώρα πια μέσα μου έχει «ανοίξει» αυτή η έννοια και περιέχει την ευφυΐα και το ταλέντο. Εντιμότητα είναι το ταλέντο που δεν σκιάζεται από κάτι. Να ακολουθεί κάποιος αυτό που πιστεύει και να μην παρεκκλίνει, να μην είναι υποχείριο σε τίποτα και κανέναν παρά μόνο σε ό,τι του αποκαλύπτει η ζωή ότι είναι ο ίδιος. Η φθορά βρίσκεται μέσα μας, όπως τα μαμούνια στο χαλασμένο αλεύρι, και όλος ο αγώνας είναι να αναχαιτίσουμε αυτή τη φθορά. Δες τον Πάγκαλο που ξεκίνησε με ταλέντο και γνώσεις. Δεν είναι εύκολο όσο μεγαλώνεις να κάνεις τον αθώο-δεν αξίζει και τον κόπο- αλλά τουλάχιστον πρέπει να ξέρεις ότι είσαι αδύναμος και μπορείς να παρασυρθείς. Το να αντιστέκεσαι στη φθορά είναι πολιτισμός αλλά δεν το βλέπω πουθενά, γι αυτό δεν πιστεύω ότι υπάρχει πολιτισμός σήμερα. Δεν υπάρχει πουθενά; Όχι διότι οι γενιές δεν μαθαίνουν τίποτα από αυτά που έπαθαν οι πατεράδες τους. Απλώς πηγαίνουν στο πανεπιστήμιο. Και στην τέχνη, στο θέατρο, δεν υπάρχει πολιτισμός; Το θέατρο σήμερα γίνεται όλο και πιο δύσκολο, λεπτεπίλεπτο, βαθύ, διφορούμενο. Οι αντιδράσεις και οι συμπεριφορές μιμούνται πράγματα από το σινεμά, την τηλεόραση, το παλιό θέατρο, δεν υπάρχει διάκριση, καθαρότητα. Ο θεατής χρειάζεται πολλή δουλειά για να πετάξει τα περιττά και να καταλάβει ποιο είναι το σημαντικό. Βλέπω ας πούμε να πιπιλίζεται σαν καραμέλα η μομφή εναντίον του ρεαλισμού. Αλλά είναι μια μομφή σε κάτι που δεν υπάρχει. Τι είναι ο ρεαλισμός; Κάτι που ξεκινάει από την πραγματικότητα, η οποία έχει ξεπεραστεί την άλλη στιγμή. Τα έχουμε όλα μικρύνει προς ευκολία μας. Κάτι πρέπει να κουνηθεί και να αλλάξει στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι διάφορες έννοιες και σε αυτό έχουν ευθύνη και οι κριτικοί, οι οποίοι δεν πρέπει να μιλάνε με τόση σιγουριά. Νομίζω βάζουμε με ευκολία ταμπέλες σε έννοιες και σε ανθρώπους και αυτό που βαφτίζουμε πειραματικό και μεταμοντέρνο δεν είναι πάντα ενδιαφέρον. Σχεδόν ποτέ δεν είναι. Ένας αποδόμησε τη φόρμα, ο Τζέιμς Τζόις, και δεν χρειάστηκε δεύτερος. Ακόμα ζούμε με το φάντασμα του work in progress, όλοι αυτό λένε ότι κάνουν ενώ είναι τιμή για όλους μας ότι το έκανε ένας. Και ο μεσοαστός όταν ακούει τη λέξη «αποδόμηση» παθαίνει ένα δέος και νομίζει ότι δεν καταλαβαίνει τίποτα από δικό του φταίξιμο. Βλέπεις πολλές αντιγραφές στο θέατρο; Συνέχεια, είναι απίστευτο και πολύ φανερό. Έχω δει έργο όχι απλώς γερμανική κόπια αλλά κάτι ασύλληπτο. Έχω μείνει ξερός. Εντελώς ίδιο χωρίς καν να είναι το ίδιο καλό. Δεν κατηγορώ αυτόν που κλέβει-και ο Σέξπιρ έκλεβεαλλά το αποτέλεσμα της κλοπής του. Ο Πικάσο στη ροζ περίοδο έφτιαξε μια γυναίκα ξαπλωμένη και χρόνια μετά την ίδια γυναίκα σαν μια γραμμή. Ο καλλιτέχνης μπορεί να πάρει αυτή τη γραμμή αλλά να φτιάξει κάτι δικό του. Όλα φαίνονται στη δική σου δουλειά. Το φτιαχτό δεν ζει πολύ, δεν φτουράει. Όλοι κλέβουμε, λίγο ή πολύ. Δεν είμαι εναντίον της κλοπής όταν το χρειαστείς πάρα πολύ για κάποιο δημιουργικό λόγο αλλά όχι όταν γίνεται κατάσταση.
ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ Π ΣΤΙΣ 31-03-11 ΖΥΛΙΕΝ ΓΚΡΙΒΕΛ Υποκλίνομαι στους χανσενικούς Ο ελβετός οδοντίατρος που χάριζε με την επιστήμη του χαμόγελα στους ασθενείς της Σπιναλόγκας και των Αθηνών, μιλάει για τις λεπτομέρειες της ζωής Βραβευμένος για το ανθρωπιστικό έργο του από την Ακαδημία Αθηνών, θα ήταν ένας επιτυχημένος ελβετός οδοντίατρος σαν όλους τους συναδέλφους του, αν δεν χάριζε στους έλληνες χανσενικούς το «κοινωνικό» διαβατήριο: ένα χαμόγελο. «Η θέληση να δώσω ένα χέρι βοηθείας ήταν μέσα μου, σιωπηλή. Ως τη στιγμή που με
ρώτησε ένας φίλος αν ήθελα να έρθω στην Αθήνα για να φτιάξω τα δόντια ενός χανσενικού. Αμέσως ένιωσα κάτι που ταίριαζε με την εσωτερική μου λύρα- θα μπορούσα να πω παρόρμηση,αλλά τη λέξη λύρα τη νιώθω πιο σωστή.και ήρθα τον Οκτώβριο του 1972 για πρώτη φορά». Οι ξεχωριστοί άνθρωποι, όπως ο κύριος Γκριβέλ, δίνουν αναπάντεχες απαντήσεις ακόμη και σε κοινότοπες ερωτήσεις: «Τι ήταν αυτό που σας έφερε σε ένα τόσο ειδεχθές μέρος όπως ήταν το Λοιμωδών εκείνη την εποχή;» τον είχα ρωτήσει ένα λεπτό πριν, στο αμήχανο ξεκίνημα της εξ αποστάσεως συνομιλίας μας, προκειμένου να τραβήξω την άκρη μιας συναρπαστικής ιστορίας:.. Νεαρός οδοντίατρος τότε και προτού καλά καλά αποκτήσει την πελατεία του, είχε αποφασίσει να ταλαντευτεί ανάμεσα στην ασφάλεια μιας καλοστημένης ζωής και στην ακροβασία: την επαφή με ανθρώπους ακρωτηριασμένους, ξεχασμένους στην άκρη της μακρινής για εκείνον Αθήνας, στο Λοιμωδών της Αγίας Βαρβάρας. Ανθρωποι οι οποίοι με τον ερχομό του πίστεψαν σε θαύματα, από αυτά που γίνονται ακόμη και σε μια οδοντιατρική καρέκλα. Και για 26 χρόνια πηγαινοερχόταν Ελβετία- Ελλάδα, πάντα με την ίδια «ζωντάνια», έχοντας δύο ζωές: «Πολύ διαφορετικές, αλλά συμπληρωματικές μεταξύ τους» θα πει. «Και στις δύο αυτές ζωές είχα την ικανοποίηση να προσφέρω πολλά χαμόγελα». Πρώτη ημέρα στο Λοιμωδών Η πρώτη ημέρα της δεύτερης ζωής του είχε τη μυρωδιά της σκόνης στο σκοτεινό οδοντιατρείο του Λοιμωδών και τη δυσκολία της επικοινωνίας. Μοναδικό βοήθημα ένα κομμάτι χαρτί κολλημένο σε περίοπτη θέση με τις απαραίτητες για την επικοινωνία λέξεις κυρίως όρους που αφορούσαν οδοντιατρικές εργασίες. Οι ασθενείς πυκνώνουν και τα μαθήματα ελληνικών κρίνονται απαραίτητα. Ο δάσκαλός του, Βασίλης Σακκάς, του συστήνει ως «αναγνωστικό» τη Λωξάντρα της Μαρίας Ιορδανίδου. Με τη Λωξάντρα παραμάσχαλα, το ένα ταξίδι ακολουθεί το άλλο. Το 1978 ζητάει και παίρνει την άδεια από τον τότε υπουργό Υγείας Σπύρο Δοξιάδη να λειτουργήσει επίσημα το οδοντιατρείο. Και κάθε πρωί, δύο εβδομάδες τον χρόνο, παίρνει από το κέντρο της Αθήνας το λεωφορείο, που τον αφήνει δέκα λεπτά με τα πόδια μακριά από το νοσοκομείο, απόσταση ικανή για να μονολογήσει, να συλλογιστεί και ενίοτε να απορήσει που βρίσκεται εκεί. Στη βραβευμένη από το Πανεπιστήμιο της Γενεύης διατριβή του «Η νόσος του Χάνσεν στην Ελλάδα και στην Κρήτη κατά τον εικοστό Αιώνα»(εκδ. Κοινοτική Επιχείρηση Ανάπτυξης
Ελούντας, Ελούντα 2002), έχει την απάντηση στην απορία του: τον καλεί το «ραντεβού με τις βάσεις της ζωής». Ενας καφές πικρός Τα πρωινά περνάει την πύλη και ανταλλάσσει καλημέρες πάντα με τους ίδιους ανθρώπους: με τον φύλακα και μετά με τον Παντελή, τον κωφάλαλο καφετζή που θα του σερβίρει τον πρώτο καφέ της ημέρας. Πιο πέρα, στο τηλέφωνο για το κοινό, μια αρμαθιά άνθρωποι στέκονται στην ουρά προκειμένου να συνδεθούν με τον έξω κόσμο- όσοι έχουν ακόμη δεσμούς με αυτόν. Η «ρουτίνα» θα έμοιαζε ανώδυνη αν τα πρόσωπα γύρω δεν την έκαναν οδυνηρή. Ανθρωποι- μόνιμοι κάτοικοι στην Αγία Βαρβάρα ή Σπιναλογκίτες που πέρασαν το κατώφλι του Λοιμωδών το 1957, όταν έκλεισε το «Νησί». Τον ρωτάω για το ομώνυμο μυθιστόρημα της Βικτόρια Χίσλοπ που μεταφέρθηκε στην οθόνη του Μega: «Η μυθιστορία απέχει πολύ από την πραγματικότητα» θα πει και αυτός ξέρει: Εχει γνωρίσει στην Αγία Βαρβάρα ανθρώπους σαν τον Επαμεινώνδα Ρεμουντάκη, ηρωική φιγούρα στην κοινότητα των χανσενικών. Μορφωμένοςαποβιβάστηκε στο νησί το 1936, τότε τριτοετής φοιτητής της Νομικής-, ίδρυσε την «Αδελφότητα ασθενών Σπιναλόγκας» και αγωνίστηκε για να αλλάξει τη ζωή των εκεί χανσενικών. Στην κουβέντα μας θα μιλήσει, διατηρώντας πάντα το απόρρητο, για τον κατάκοιτο ασθενή που έσβησε στα 90 του έχοντας ζήσει 70 χρόνια στα νοσοκομεία. Θα θυμηθεί τα «μόνο ο Θεός ξέρει» και τα «ήταν γραφτό» που επαναλάμβαναν διαρκώς οι ασθενείς, μια μοιρολατρική στάση χρήσιμη όταν το κουράγιο δεν περισσεύει. Και θα περιγράψει τους δεκάδες αποχωρισμούς με φιλέματα κρητικά τυριά και σπιτικές λεμονάδες με γεύση δυνατή που έμενε στον ουρανίσκο ώσπου να φτάσει στη Γενεύη. Ο δικός μας «Ιουλιανός» Από την Αγία Βαρβάρα σταμάτησε οριστικά το 1998, αλλά κάθε φορά που βρίσκεται στην Αθήνα επισκέπτεται καμιά σαρανταριά ασθενείς οι οποίοι μένουν ακόμη στο νοσοκομείο και τον γνωρίζουν και με το ελληνικό του όνομα: Ιουλιανός. «Ερχομαι στην Ελλαδίτσα μας όσο γίνεται πιο συχνά, συνήθως τρεις φορέςτον χρόνο. Νιώθω ότι σε μια προηγούμενη ζωή έζησα στην Ελλάδα ή στην Κρήτη, τόσο καλά αισθάνομαι. Αλλά στην παρούσα ζωή έχω έναμεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο στη Γενεύη και μπορώ να εκφράσω τις ιδέες μου καλύτερα, στη γλώσσα μου. Προς
το παρόν, βέβαια, διότι στην επόμενη ζωή θα εγκατασταθώ κοντά σας» λέει. Εχει μόλις γυρίσειαπό το πρόσφατο ταξίδι του στην Κρήτη και ταάπταιστα- ελληνικά του έχουν κάτι από την κρητική λαλιά. «Κάθε φορά που μπαίνω στο αεροπλάνο για να πετάξω ως εσάς νιώθω την ίδια συγκίνηση» θα πει. «Είχε απίστευτη δύναμη» «Ο πρώτος ασθενής μου ήταν ο Επαμεινώνδας Ρεμουντάκης(φωτογραφία, άνω αριστερά), ένας κύριος ζωντανός, ευθυτενής, αξιοπρεπής. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση όχι μόνον με το στιγματισμένο κορμί του,αλλά ιδίως με τη συμπεριφορά του.μία απίστευτη δύναμη ακτινοβολούσε από αυτόν τον ακρωτηριασμένο άνθρωπο.ηταν τυφλός 25 χρόνια όταν τον συνάντησα. Γι αυτό αποκαλούσε τη διακριτική γυναίκα του, η οποία όμως ήταν πάντα δίπλα του, λυχνάρι μου. Σε εκείνη την πρώτη επαφή μας τον ακολούθησα στο σπίτι του,ένα καλύβι στον περίβολο του νοσοκομείου. Μου έδωσε ένα κρητικό μαχαίρι και με κέρασε μία ρακή με μέλι ζεστό που με βοήθησε να χαλαρώσω λίγο». Η οικογένεια Γκριβέλ σύναψε δεσμούς φιλίας με έλληνες χανσενικούς σαν τον μακαρίτη τον Μανώλη Φουντουλάκη. «Με τον μπάρμπα Μανώλη είχαμε μια μακρά φιλία,σχεδόν 40 χρόνων.ηταν σαν τον Επαμεινώνδα Ρεμουντάκη, ένα πρόσωπο, μια φωνή, ένας ακούραστος μαχητικός άνθρωπος. Εχει αντέξει πολλά σε όλη του τη ζωή και όμως μου είπε μία μέρα στο κελί του στην Αθήνα: Ξέρεις,Ζυλιέν,με αυτές τις δοκιμασίες βγαίνει όμορφα σμιλευμένη η ψυχή του ανθρώπου. Μου έμαθε τη σοφία του. Πλάι στους χανσενικούς που έχουν ζήσει στη σκιά της ζωής έμαθα τοκουράγιο, την πίστη, την επιείκειά τους. Μου έχουν μάθει να μη λαμβάνω υπόψη τις λεπτομέρειες της ζωής.αισθάνομαι την ψυχή μου πιο ανάλαφρη. Υποκλίνομαι μπροστά τους με απέραντο σεβασμό». Είναι παντρεμένος και έχει έναν γιο 44 χρονών σήμερα. «Η γυναίκα μου, η ψυχούλα μου, στάθηκε στο πλευρό μου,όταν αποφάσισα να προσφέρω οδοντιατρική περίθαλψη στην Αγία Βαρβάρα. Ερχόταν καμιά φορά μαζί μου στο νοσοκομείο,με στήριξε και στις δύσκολες στιγμές. Και ο γιος μου δεν δυσανασχέτησε ποτέ. Αντίθετα, συμμεριζόταν τον ενθουσιασμό μου..». ΠΗΓΗ : ΤO ΒΗΜΑonline