Προσαρµογή στις αλλαγές της εργασίας και της κοινωνίας : µια νέα κοινοτική στρατηγική υγείας και ασφάλειας

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 11.03.2002 COM(2002) 118 τελικό ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Προσαρµογή στις αλλαγές της εργασίας και της κοινωνίας : µια νέα κοινοτική στρατηγική υγείας και ασφάλειας 2002-2006

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 2. ΜΕΤΡΑ ΠΟΥ ΣΥΝΟ ΕΥΟΥΝ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 6 2.1. Αλλαγές στην κοινωνία... 6 2.1.1. Κοινωνία µε περισσότερες γυναίκες... 6 2.1.2. Ένας γηράσκων ενεργός πληθυσµός... 7 2.2. Αλλαγές στις µορφές απασχόλησης... 8 2.3. Αλλαγές στους κινδύνους... 8 3. ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ... 9 3.1. Για µια σφαιρική προσέγγιση "της ικανοποίησης" κατά την εργασία... 9 3.2. Ενίσχυση της πολιτικής για την πρόληψη... 10 3.2.1. Αγωγή, ευαισθητοποίηση, πρόβλεψη : βελτίωση της γνώσης των κινδύνων... 10 3.2.2. Καλύτερη εφαρµογή του υπάρχοντος δικαίου... 11 3.3. Συνδυασµός των µέσων, οικοδόµηση εταιρικών σχέσεων... 13 3.3.1. Προσαρµογή του νοµικού και θεσµικού πλαισίου... 13 3.3.2. Ενθάρρυνση της προόδου... 15 3.3.3. Προώθηση της ενσωµάτωσης της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία στις άλλες κοινοτικές πολιτικές... 18 3.4. Προετοιµασία της διεύρυνσης... 19 3.5. Ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας... 19 2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία αποτελεί σήµερα έναν από τους πιο πυκνούς και σηµαντικούς τοµείς της κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης. Πράγµατι, από το 1951 η Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα έχει επιχειρήσει να βελτιώσει την ασφάλεια των εργαζοµένων και αυτό το µέληµα έχει επεκταθεί στο σύνολο των εργαζοµένων µε τη συνθήκη της Ρώµης. Έτσι από τα τέλη της δεκαετίας του 70, και ειδικότερα µε την έκδοση της Ευρωπαϊκής Ενιαίας Πράξης το 1987, εκπονήθηκε σηµαντικό νοµοθετικό έργο το οποίο ευνοεί µια ανύψωση του επιπέδου των προτύπων υγείας και ασφάλειας. Επειδή η Ένωση µπορεί να στηριχθεί σε ένα τόσο πλούσιο κεκτηµένο, ο καθορισµός µιας κοινοτικής στρατηγικής έχει καθοριστική σηµασία στην ατζέντα για την κοινωνική πολιτική της. Η εν λόγω στρατηγική που καλύπτει την περίοδο 2002-2006, έχει επίσης τρία νεωτεριστικά χαρακτηριστικά: Εγκρίνει µια σφαιρική προσέγγιση της "ικανοποίησης" κατά την εργασία, λαµβάνοντας υπόψη τις αλλαγές στον κόσµο εργασίας και την εµφάνιση νέων κινδύνων, ιδίως ψυχοκοινωνικών και αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας της εργασίας, ένα από τα ουσιαστικά συστατικά της οποίας είναι ένα υγιές και ασφαλές περιβάλλον εργασίας. Βασίζεται στην εδραίωση µιας πολιτικής για την πρόληψη των κινδύνων, στο συνδυασµό ποικίλων πολιτικών εργαλείων -νοµοθεσία, κοινωνικός διάλογος, µέτρα για την πρόοδο και προσδιορισµός των βέλτιστων πρακτικών, κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων, οικονοµικά κίνητρα - και στην οικοδόµηση εταιρικών σχέσεων µεταξύ όλων των φορέων της υγείας και της ασφάλειας. Καταδεικνύει έτσι ότι µια φιλόδοξη κοινωνική πολιτική είναι ένας παράγοντας ανταγωνιστικότητας και ότι αντίθετα, η "έλλειψη πολιτικής" επιφέρει δαπάνες που επιβαρύνουν πολύ τις οικονοµίες και τις κοινωνίες. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η δηµιουργία περισσότερων θέσεων απασχόλησης καλύτερης ποιότητας: αυτός είναι ο στόχος που έθεσε η Ένωση στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο στη Λισσαβώνα το Μάρτιο του 2000. Η υγεία και η ασφάλεια είναι προφανώς βασικά στοιχεία της ποιότητας της εργασίας και περιλαµβάνονται ανάµεσα στους δείκτες που εγκρίθηκαν πρόσφατα, ύστερα από την ανακοίνωση της Επιτροπής «Επένδυση στην ποιότητα» 1. Ο απολογισµός της Ένωσης είναι θετικός σε αυτό το σηµείο διότι οι επιπτώσεις των εργατικών ατυχηµάτων µειώθηκαν σχεδόν κατά 10 % από το 1994 έως το 1998 2. Ωστόσο οι απόλυτοι αριθµοί εξακολουθούν να είναι υψηλοί: σχεδόν 5.500 θάνατοι και 4,8 εκατοµµύρια ατυχήµατα που είχαν ως συνέπεια ανικανότητα εργασίας για διάστηµα µεγαλύτερο των 3 ηµερών 3. Ειδικότερα εµφανίζεται µια ανησυχητική νέα 1 2 3 COM (2001) 313 τελικό, 20 Ιουνίου 2001 Η επίπτωση είναι ο αριθµός των εργατικών ατυχηµάτων για 100 000 άτοµα που απασχολούνται. Πηγή : Eurostat - "Statistics in focus", πληθυσµός και κοινωνικές συνθήκες : αριθ. 16/2001 "Les accidents du travail dans l'ue 1998-99"(τα εργατικά ατυχήµατα στην ΕΕ 1998-99) και αριθ. 17/2001 "Les problèmes de santé liés au travail dans l'ue 1998-99"(Τα προβλήµατα υγείας που συνδέονται µε την εργασία στην ΕΕ 1998-99) Το 1998. Πηγή : idem 3

αύξηση των ατυχηµάτων σε ορισµένα κράτη µέλη και σε ορισµένους τοµείς από το 1999. Επιπλέον στις υποψήφιες χώρες παρουσιάζεται µια µέση συχνότητα των εργατικών ατυχηµάτων πολύ µεγαλύτερη από το µέσο όρο της Ένωσης, ιδιαίτερα λόγω της µεγαλύτερης ειδικότητάς τους στους τοµείς που χαρακτηρίζονται παραδοσιακά υψηλού κινδύνου. Τα στοιχεία αυτά, αν και ακόµα αποσπασµατικά, παροτρύνουν για µια αυξηµένη επαγρύπνηση, διότι σηµαίνουν ότι η πολιτική για την πρόληψη που ορίζεται από τις κοινοτικές οδηγίες δεν έγινε ακόµα απόλυτα κατανοητή και δεν έχει ενσωµατωθεί από τους φορείς ούτε εφαρµόζεται αποτελεσµατικά επιτόπου. Είναι συγκεκριµένα η περίπτωση των υποψηφίων χωρών. Ενθαρρύνουν επίσης την ανάπτυξη µιας σφαιρικότερης προσέγγισης της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία, διότι η ποιότητα της απασχόλησης έχει διαφορετικές συνιστώσες: κατηγορία των προσόντων που απαιτούνται στην απασχόληση, επίπεδο κατάρτισης των εργαζοµένων, φύση της εργασιακής σχέσης τους, οργάνωση της εργασίας τους και του χρόνου εργασίας τους. Η προώθηση της υγείας στην εργασία πρέπει να γίνει στο πλαίσιο της γενικής εξέλιξης των οικονοµικών δραστηριοτήτων περισσότερες υπηρεσίες-, των µορφών απασχόλησης πιο ποικιλόµορφες-, του ενεργού πληθυσµού ο οποίος αποτελείται από περισσότερες γυναίκες αλλά και γηράσκει-, και της κοινωνίας γενικά πιο ποικιλόµορφη αλλά και η οποία έχει σηµατοδοτηθεί από τον κοινωνικό αποκλεισµό. Εξάλλου ένα υγιές και ασφαλές περιβάλλον και µια εξίσου υγιής και ασφαλής οργάνωση εργασίας είναι παράγοντες που συντελούν στις επιδόσεις της οικονοµίας και των επιχειρήσεων. Πράγµατι οι σχέσεις µεταξύ υγείας στην εργασία και ανταγωνιστικότητας είναι πιο περίπλοκες από το απλό ζήτηµα του κόστους που προκύπτει από την τήρηση των προτύπων (compliance costs). Η «έλλειψη ποιότητας» στην εργασία µεταφράζεται για την οικονοµία µε µια απώλεια των παραγωγικών ικανοτήτων 500 εκατοµµύρια ηµέρες εργασίας χάθηκαν το 1999 λόγω ατυχηµάτων ή προβληµάτων υγείας - και σε δαπάνες για αποζηµιώσεις και επιδόµατα 4 η χρηµατοδότηση των οποίων επιβαρύνει σε µεγάλο βαθµό τις επιχειρήσεις. Περίπου 350.000 άτοµα αναγκάστηκαν να αλλάξουν εργασία ή χώρο εργασίας ή να µειώσουν τη διάρκεια της εργασίας τους και 300.000 άτοµα περίπου παρουσιάζουν διάφορους βαθµούς µόνιµης ανικανότητας εκ των οποίων 15.000 εξακολουθούν να είναι αποκλεισµένοι από τον κόσµο εργασίας διά βίου. εν προκαλούνται µόνο ανθρώπινα δράµατα αλλά σπαταλούνται και πόροι στο πλαίσιο της διαρθρωτικής γήρανσης του ενεργού πληθυσµού. Στο επίπεδο της ίδιας της επιχείρησης, η «έλλειψη ποιότητας» µεταφράζεται µε µια επιδείνωση της εικόνας της στον εξωτερικό κόσµο στους εργαζόµενους, τους πελάτες, τους καταναλωτές και γενικότερα στο κοινό που είναι όλο και περισσότερο ευαίσθητο σε ότι θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια. Ένα υγιές περιβάλλον εργασίας επιτρέπει συνεπώς να επιβεβαιωθεί η εικόνα των προϊόντων ή των υπηρεσιών ποιότητας και η βελτίωσή τους εναπόκειται σε µια γενική προσέγγιση για τη «διαχείριση της ποιότητας» και της κοινωνικής ευθύνης, που ωφελεί τις επιδόσεις και την ανταγωνιστικότητα. 4 Το 1997, οι δαπάνες αυτές υπολογίζοντας σε 122 δισεκατοµµύρια $ από τον ΟΟΣΑ (Données de Santé 2001-στοιχεία για την υγεία 2001). Ο αριθµός αυτός δεν περιλαµβάνει την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία και την Ισπανία. Η Γαλλία και η Γερµανία αντιστοιχούν από µόνες τους σε 92 δισεκατοµµύρια $ (µε βάση τις ισοτιµίες αγοραστικής δύναµης). 4

Η κοινοτική πολιτική για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία πρέπει λοιπόν να συνοδεύει αυτές τις νέες αλλαγές και απαιτήσεις, για να προωθήσει την πραγµατική «ικανοποίηση κατά την εργασία» 5, τόσο σε σωµατικό όσο και σε ηθικό και κοινωνικό επίπεδο και δεν εκτιµάται µόνο όταν δεν καταγράφονται ατυχήµατα ή επαγγελµατικές ασθένειες. Γι αυτό πρέπει η ίδια η πολιτική να προσπαθήσει να βελτιώσει την ποιότητα και αυτό έχει µεγάλες επιπλοκές : Πρέπει να συνδυάζει τα µέσα της και να βασιστεί στο σηµαντικό κεκτηµένο κοινοτικών πολιτικών από πολλές δεκαετίες, όπως η οδηγία-πλαίσιο 89/391 6 που είναι µια οδηγία-κλειδί, διότι επιβεβαιώνει την προτεραιότητα της πρόληψης. Πρέπει επίσης να βασίζεται στην εµπειρία που έχει συσσωρευτεί από τα κοινοτικά προγράµµατα σε αυτόν τον τοµέα 7. Έτσι η κανονιστική προσέγγιση, είτε πρόκειται για τη µόνιµη προσαρµογή των υπαρχουσών προδιαγραφών είτε για τον ορισµό νέων προδιαγραφών, παραµένει ουσιώδης : ο Χάρτης των θεµελιωδών δικαιωµάτων διακηρύσσει πράγµατι στο άρθρο 31 ότι "κάθε εργαζόµενος έχει δικαίωµα σε υγιεινές, ασφαλείς και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας". Ωστόσο σε έναν µεταβαλλόµενο κόσµο εργασίας, είναι επίσης πολύ σηµαντικό να προωθούνται προοδευτικά µέτρα, είτε πρόκειται για τη βαθµολόγηση των επιδόσεων της δράσης των κοινωνικών εταίρων σε κλαδικό και διακλαδικό επίπεδο, µε βάση διαφανή και αξιόπιστα δεδοµένα και δείκτες, είτε για εθελοντικές πρωτοβουλίες των επιχειρήσεων. Είναι τέλος ουσιαστικής σηµασίας να βελτιωθούν οι γνώσεις και η ευαισθητοποίηση όλων των φορέων και να ενσωµατωθεί η µέριµνα για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία σε άλλες σχετικές κοινοτικές πολιτικές. Για το λόγο αυτό πρέπει να εµπλέκει όλους τους φορείς - για παράδειγµα δηµόσιες αρχές, κοινωνικούς εταίρους, επιχειρήσεις, δηµόσιους και ιδιωτικούς ασφαλιστικούς φορείς -, στο πλαίσιο µιας «καλής διακυβέρνησης» που στηρίζεται στη συµµετοχή όλων 8. Η κοινωνική ατζέντα που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο στη Νίκαια όρισε µε αυτόν τον τρόπο τους κύριους άξονες µιας νέας κοινοτικής στρατηγικής οι οποίοι βοηθούν να «προβλέπουν την αλλαγή του περιβάλλοντος εργασίας και να την αξιοποιούν». Η εκπόνηση της νέας στρατηγικής στηρίχθηκε η ίδια σε µια µεγάλη προηγούµενη διαβούλευση και λαµβάνει υπόψη τις γνώµες που έχουν εκφραστεί. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε λοιπόν από την Επιτροπή, σε ψήφισµά του για την κοινωνική ατζέντα 9, τη "χάραξη µιας πραγµατικής κοινοτικής στρατηγικής στα θέµατα της υγείας και της ασφάλειας στους χώρους εργασίας, που θα βασίζεται στην εκπόνηση κοινών συγκρίσιµων στόχων, θα προβλέπει σχέδιο δράσης για την ενίσχυση της εφαρµογής, του ελέγχου και της αξιολόγησης των υφισταµένων οδηγιών και θα περιλαµβάνει πρωτοβουλίες όσον αφορά τους κινδύνους που καλύπτονται ανεπαρκώς ή καθόλου, όπως είναι οι δερµατικές παθήσεις που προκαλούνται από την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, τους νεοεµφανιζόµενους κινδύνους, όπως το στρες και οι µυοσκελετικές διαταραχές, καθώς και τις νέες εργασιακές καταστάσεις, και ενθάρρυνση µελετών 5 6 7 8 9 Η έννοια της "ικανοποίησης στην εργασία" αναπτύχθηκε από τη ΟΕ. ΕΕ L 183, 29 Ιουνίου 1989 Ιδίως το τελευταίο πρόγραµµα (1996-2000) COM(95)282 της 7.10.95 Ευρωπαϊκή διακυβέρνηση - Μια λευκή βίβλος COM (2001) 428 τελικό της 25.7.2001. Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συµβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών για την Κοινωνική Ατζέντα, A5-0291/2000 5

αναλύσεων των κινδύνων, ως µέρος µιας προληπτικής προσέγγισης." Η Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή από την πλευρά της ενέκρινε επεξηγηµατική γνώµη 10, ύστερα από αίτηµα της Επιτροπής. Η Συµβουλευτική επιτροπή για την ασφάλεια, την υγιεινή και την προστασία της υγείας στο χώρο εργασίας, που περιλαµβάνει τους κοινωνικούς εταίρους, ενέκρινε τη γνώµη τον περασµένο εκέµβριο. Οι προηγούµενες αυτές διαβουλεύσεις επέτρεψαν τον καθορισµό µιας νέας κοινοτικής στρατηγικής, για την περίοδο 2002-2006, που χαράσσει ένα συνεκτικό πολιτικό πλαίσιο και προτείνει συγκεκριµένες ενέργειες συνοδευόµενες από ένα ακριβές χρονοδιάγραµµα εφαρµογής. 2. ΜΕΤΡΑ ΠΟΥ ΣΥΝΟ ΕΥΟΥΝ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο στη Λισσαβώνα υπογράµµισε ότι η Ευρώπη ζούσε µια µετάβαση προς «την οικονοµία της γνώσης», που έχει σηµατοδοτηθεί από βαθιές αλλαγές που επηρεάζουν την κοινωνία, την απασχόληση και την υγεία και τη ασφάλεια στην εργασία. Οι αλλαγές αυτές ρίχνουν µια άλλη µατιά στην πολιτική που πρέπει να ακολουθηθεί σε αυτόν το στρατηγικό τοµέα και ορισµένες φορές ορίζουν νέες προτεραιότητες. Ωστόσο οι αλλαγές αυτές δεν επισκιάζουν µια πραγµατικότητα που είναι ακόµα υπερβολικά έντονη: η ύπαρξη ιδιαίτερα υψηλού συντελεστή ατυχηµάτων εργασίας σε ορισµένους κλάδους, που αντιστοιχεί σε µια µεγάλη πλειοψηφία των ατυχηµάτων που καταγράφονται στην Ένωση. Τέσσερις κλάδοι (αλιεία, γεωργία, οικοδοµές, υπηρεσίες υγείας και κοινωνική δράση) παρουσιάζουν συντελεστή που ξεπερνά το 30 % κατά µέσο όρο. Άλλοι τέσσερις (εξορυκτικές βιοµηχανίες, µεταποιητικές βιοµηχανίες, ξενοδοχεία-εστιατόρια, µεταφορές) καταγράφουν ένα συντελεστή που ξεπερνά το 15 % κατά µέσο όρο. Τα ποσοστά αυτά είναι πολύ υψηλά όταν υπολογίσουµε µόνο τις ΜΜΕ και τις πολύ µικρές επιχειρήσεις : για παράδειγµα, στον κλάδο των οικοδοµών, όπου ο µέσος δείκτης ξεπερνά το 41 % κατά µέσο όρο, η διαφορά φτάνει το 124 % για τις µονάδες από 1 έως 9 εργαζόµενους, και το 130 % για τις µονάδες από 10 έως 49 εργαζόµενους 11. Επιβάλλεται λοιπόν συνεχής επαγρύπνηση για να µειωθούν αυτοί οι "παραδοσιακοί" κίνδυνοι και να ενισχυθεί η πρόληψη στις ΜΜΕ. 2.1. Αλλαγές στην κοινωνία 2.1.1. Κοινωνία µε περισσότερες γυναίκες Η αυξηµένη συµµετοχή των γυναικών στην απασχόληση, η οποία εκδηλώνεται εδώ και πολλές δεκαετίες και είναι ένας θεµελιώδης στόχος που τέθηκε στη Λισσαβώνα στο πλαίσιο της γήρανσης του ενεργού πληθυσµού, εισάγει µια νέα διάσταση στον τοµέα της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία. Στις υπηρεσίες το 83% των εργαζοµένων είναι γυναίκες, γεγονός που εξηγεί τόσο το γεγονός ότι ο συντελεστής των επαγγελµατικών ατυχηµάτων και ασθενειών είναι χαµηλότερος από το συντελεστή των ανδρών όσο και το γεγονός ότι ο κίνδυνος να πέσουν θύµα ατυχήµατος είναι µικρότερος. 10 11 SOC/065 της 11 Ιουλίου 2001, που αποτελεί συνέχεια της γνώµης που εγκρίθηκε στις 9 εκεµβρίου 1999. Πηγή : Eurostat, Έρευνα για το εργατικό δυναµικό 1999 (ενότητα ad hoc) και στοιχεία ESAW 1998. 6

Ωστόσο αντιµετωπίζουν µια δυσµενή εξέλιξη, εφόσον στις δραστηριότητες στις οποίες κυριαρχούν ο συντελεστής αυξάνεται, συµπεριλαµβάνοντας τα θανάσιµα ατυχήµατα εργασίας 12. Εξάλλου, ενώ µόνο το 17,8 % των επαγγελµατικών ασθενειών που έχουν διαγνωσθεί, αφορά τις γυναίκες (το 1995 13 ), το µερίδιό τους είναι µε διαφορά µεγαλύτερο σε ορισµένες οµάδες : 45 % των αλλεργιών, 61% των λοιµωδών νόσων, 55 % των νευρολογικών διαταραχών, 48 % των ηπατικών και δερµατολογικών διαταραχών. Τα στοιχεία αυτά υπογραµµίζουν τις σηµαντικές ιδιαιτερότητες των γυναικών όσον αφορά τις επαγγελµατικές ασθένειες 14. Οι προληπτικές ενέργειες, αλλά και τα µέσα υπολογισµού και οι κανόνες αντιστάθµισης και αποζηµίωσης, πρέπει να λαµβάνουν υπόψη συγκεκριµένα την αυξανόµενη συµµετοχή των γυναικών στον κόσµο εργασίας, καθώς και τους κινδύνους απέναντι στους οποίους οι γυναίκες είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς 15. Οι ενέργειες αυτές που αποσκοπούν στις γυναίκες, πρέπει να στηριχθούν σε έρευνες που καλύπτουν τις εργονοµικές πτυχές, το σχεδιασµό των θέσεων εργασίας, τις συνέπειες της έκθεσης στους φυσικούς, χηµικούς και βιολογικούς παράγοντες καθώς και τη συνεκτίµηση των σωµατικών και ψυχολογικών διαφορών στην οργάνωση εργασίας. 2.1.2. Ένας γηράσκων ενεργός πληθυσµός Ο ευρωπαϊκός ενεργός πληθυσµός θα παρουσιάσει µια αύξηση των εργαζοµένων άνω των 50 ετών και µια µείωση των νεότερων τις επόµενες δεκαετίες. Οι συγκρίσεις που γίνονται ανάλογα µε την ηλικία των εργαζοµένων δείχνουν αφενός ότι οι νεότεροι πέφτουν συχνότερα θύµατα των εργατικών ατυχηµάτων και αφετέρου ότι οι εργαζόµενοι άνω των 55 ετών υφίστανται τα σοβαρότερα ατυχήµατα µε θνησιµότητα που ξεπερνά τον ευρωπαϊκό µέσο όρο. Επίσης παρουσιάζουν τις περισσότερες επαγγελµατικές ασθένειες, η εµφάνιση των οποίων είναι µακρά, όπως οι καρκίνοι (η πλειοψηφία των οποίων οφείλεται ακόµα και σήµερα στην έκθεση στον αµίαντο), ή οι καρδιαγγειακές ασθένειες, ενώ οι νεότεροι αναπτύσσουν περισσότερες αλλεργίες ή λοιµώδεις νόσους. Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά εξαρτώνται σε µεγάλο βαθµό από τη φύση των θέσεων εργασίας που κατέχουν σήµερα οι διάφορες γενιές, εφόσον οι εργαζόµενοι µεγαλύτερης ηλικίας τείνουν να έχουν λιγότερα προσόντα και να υπερεκπροσωπούνται στα χειρονακτικά επαγγέλµατα, ενώ οι νεότεροι επικρατούν αριθµητικά στις πιο επισφαλείς εργασιακές σχέσεις. Οι διαφορές αυτές επιβάλλουν µια σφαιρική προσέγγιση της ποιότητας της απασχόλησης, λαµβάνοντας υπόψη την ειδική κατάσταση των γενεών και των ηλικιακών οµάδων του κόσµου εργασίας. 12 13 14 15 Πηγή: Eurostat, ESAW, op.cit. Πηγή: Eurostat Αντίθετα για παράδειγµα το 93% των µυοσκελετικών παθήσεων και των ασθενειών του αίµατος, 97% των διαταραχών της ακοής, 91% των πνευµονικών νόσων. Βλέπε ειδικότερα τα πρακτικά των εργασιών του σεµιναρίου "Οι διαφορές ανάµεσα στα δύο φύλα στις εργασιακές συνθήκες" (Gender differences in working conditions), που οργανώθηκε στο πλαίσιο του σχεδίου "Work Life 2000" (επαγγελµατική ζωή 2000) (http://www.niwl.se/wl2000/workshops/workshop67/article_en.asp) 7

2.2. Αλλαγές στις µορφές απασχόλησης Η αγορά εργασίας γνωρίζει µια αυξανόµενη διαφοροποίηση των µορφών απασχόλησης, ειδικότερα µε την επέκταση των προσωρινών εργασιακών σχέσεων. Ο τύπος της σύµβασης και η αρχαιότητα στην επιχείρηση σχετίζονται αρνητικά µε την υγεία στην εργασία. Τα άτοµα που απασχολούνται εδώ και λιγότερο από δύο χρόνια είναι πιο πιθανό να πέσουν θύµα εργατικού ατυχήµατος από το µέσο όρο: για τις προσωρινές θέσεις εργασίας, αυτό συµβαίνει ιδιαίτερα στον τοµέα των οικοδοµών και στις υγειονοµικές και κοινωνικές υπηρεσίες. Ανάµεσα σε αυτές τις νέες µορφές εργασίας, η µερική απασχόληση και τα άτυπα ωράρια (νυκτερινή εργασία ή µε βάρδιες) είναι επίσης παράγοντες που επιδεινώνουν τον κίνδυνο των εργαζοµένων. Μπορούµε να το εξηγήσουµε ιδίως µε την έλλειψη κατάλληλης κατάρτισης, τα ψυχοσωµατικά προβλήµατα που οφείλονται στη νυκτερινή εργασία ή στην εργασία µε βάρδιες, την έλλειψη ευαισθητοποίησης των επιχειρηµατιών, ή σε µια έλλειψη κινήτρων στην περίπτωση εργαζοµένων µε επισφαλή εργασιακή σχέση. Ωστόσο το σύνολο του κόσµου εργασίας παρατηρεί ότι αναπτύσσονται πιο ευέλικτοι τρόποι οργάνωσης. Χάρη στη διάδοση των τεχνολογιών της πληροφορίας, η διάκριση µεταξύ του χώρου εργασίας (ορυχείο, εργαστήριο, εργοστάσιο, γραφείο, ) και της διεκπεραίωσης της εργασίας γίνεται όλο και σαφέστερη. Οι εξελίξεις αυτές δεν επηρεάζουν την εργασιακή σχέση, αν και µπορούν να καταστήσουν πιο ασαφή τα σύνορα µεταξύ µισθωτών και αυτοαπασχολούµενων. Όµως οδηγούν σε ειδικά προβλήµατα, για παράδειγµα στην περίπτωση των τηλεργαζοµένων : ο εργοδότης είναι υπεύθυνος για την υγεία και την ασφάλειά τους, ανεξάρτητα από το χώρο εκτέλεσης της εργασίας, και ως εκ τούτου πρέπει να προβλεφθεί ο συγκεκριµένος τρόπος πρόληψης των κινδύνων και ελέγχου όταν οι τηλεργαζόµενοι µετακινούνται ή εργάζονται στο σπίτι τους. Η ανοιχτή διαπραγµάτευση στις 12 Οκτωβρίου 2001 µεταξύ των κοινωνικών εταίρων από διάφορους κλάδους στην Κοινότητα αναµένεται να ασχοληθεί µε αυτά τα θέµατα. 2.3. Αλλαγές στους κινδύνους Οι µεταβολές στην οργάνωση εργασίας, ιδίως οι πιο ευέλικτοι τρόποι οργάνωσης του χρόνου εργασίας και µια πιο εξατοµικευµένη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων βασισµένη περισσότερο στην υποχρέωση επίτευξης αποτελέσµατος, έχουν βαθιές συνέπειες στα προβλήµατα υγείας στην εργασία, ή γενικότερα στην "ικανοποίηση" κατά την εργασία. Με τον τρόπο αυτό, παρατηρούµε ότι οι ασθένειες που θεωρούνται αναδυόµενες όπως το στρες, η κατάθλιψη ή το άγχος καθώς και η βία στην εργασία, η παρενόχληση και ο εκφοβισµός αναλογούν από µόνες τους στο 18 % των προβληµάτων υγείας στην εργασία, εκ των οποίων το ένα τέταρτο οδηγεί σε παύση της εργασίας για δύο ή και περισσότερες εβδοµάδες 16. Η συχνότητα αυτών των ασθενειών είναι δύο φορές υψηλότερη στην εκπαίδευση και στις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Συνδέονται λιγότερο µε την έκθεση σε ένα συγκεκριµένο κίνδυνο και περισσότερο µε το σύνολο των παραγόντων όπως η οργάνωση των καθηκόντων, ο τρόπος οργάνωσης του χρόνου εργασίας, οι σχέσεις ιεραρχίας, η 16 Πηγή: Έρευνα για το εργατικό δυναµικό 1999 8

κούραση που συνδέεται µε τις µετακινήσεις, αλλά και ο βαθµός αποδοχής της εθνικής και πολιτιστικής ποικιλοµορφίας στην επιχείρηση. Υπάρχει ανάγκη να τις προσεγγίσουµε σε ένα σφαιρικό πλαίσιο που η ΟΕ ορίζει ως η «ικανοποίηση κατά την εργασία». Οι στρατηγικές αυτές πρόληψης των νέων κοινωνικών κινδύνων αναµένεται επίσης να εντάξουν την επίπτωση της εξάρτησης στα ποσοστά των ατυχηµάτων, ιδιαίτερα της εξάρτησης που συνδέεται µε το αλκοόλ και τα φάρµακα. 3. ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ 3.1. Για µια σφαιρική προσέγγιση "της ικανοποίησης" κατά την εργασία Η κοινοτική πολιτική της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία πρέπει να έχει στόχο τη συνεχή βελτίωση "της ικανοποίησης" κατά την εργασία, τόσο σε σωµατικό όσο και σε ηθικό και κοινωνικό επίπεδο. Πολλοί συµπληρωµατικοί στόχοι πρέπει λοιπόν να επιδιωχθούν από κοινού από το σύνολο των ενδιαφερόµενων φορέων : 1. Μια συνεχής µείωση των ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών. Πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόµενο να οριστούν ποσοτικοί στόχοι, τόσο σε κοινοτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κρατών µελών, ειδικότερα στους τοµείς δραστηριοτήτων που γνωρίζουν υψηλότερα ποσοστά επίπτωσης από το µέσο όρο, ιδίως στο πλαίσιο εφαρµογής της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση. 2. Η ένταξη της διάστασης του φύλου στην αξιολόγηση των κινδύνων, στα µέτρα πρόληψης καθώς και στους µηχανισµούς επανόρθωσης και αποζηµίωσης, για να ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες των γυναικών όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία. 3. Η πρόληψη των κοινωνικών κινδύνων. Το στρες, η παρενόχληση στην εργασία, η κατάθλιψη και το άγχος, οι κίνδυνοι που συνδέονται µε την εξάρτηση από το αλκοόλ, τα ναρκωτικά και τα φάρµακα, αναµένεται να αποτελέσουν αντικείµενο ειδικών µέτρων, που εντάσσονται σε µια σφαιρική προσέγγιση για τη σύνδεση των συστηµάτων υγείας. 4. Η ενισχυµένη πρόληψη των επαγγελµατικών ασθενειών. Αναµένεται να δοθεί προτεραιότητα στις ασθένειες που οφείλονται στον αµίαντο, στην απώλεια της ακοής και στις µυοσκελετικές διαταραχές. 5. Η συνεκτίµηση των δηµογραφικών εξελίξεων όσον αφορά τους κινδύνους, τα ατυχήµατα και τις ασθένειες. Τα προληπτικά µέτρα αναµένεται να εντάξουν περισσότερο τη διάσταση της ηλικίας, αποσκοπώντας ειδικότερα στους νέους και τους εργαζόµενους µεγαλύτερης ηλικίας. 6. Η συνεκτίµηση των αλλαγών όσον αφορά τις µορφές απασχόλησης και τους τρόπους οργάνωσης της εργασίας και του χρόνου εργασίας. Οι εργαζόµενοι µε άτυπες ή επισφαλείς εργασιακές σχέσεις αποτελούν µια ευαίσθητη οµάδα. 7. Η συνεκτίµηση του µεγέθους των επιχειρήσεων. Οι ΜΜΕ και οι πολύ µικρές επιχειρήσεις, καθώς και οι αυτοαπασχολούµενοι ή τα άµισθα συµβοηθούντα 9

µέλη, αναµένεται να ωφεληθούν από ειδικά µέτρα στα προγράµµατα ενηµέρωσης, ευαισθητοποίησης και πρόληψης των κινδύνων. 8. Η ανάλυση των νέων ή των αναδυόµενων κινδύνων, ειδικότερα των κινδύνων που συνδέονται µε τη διάδραση µεταξύ των χηµικών, φυσικών και βιολογικών παραγόντων καθώς και των κινδύνων που συνδέονται µε το γενικό περιβάλλον εργασίας (εργονοµικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοί κίνδυνοι). 3.2. Ενίσχυση της πολιτικής για την πρόληψη Η κοινοτική πολιτική για την υγεία και την ασφάλεια βασίζεται στην προώθηση της πρόληψης, συνδέοντας όλους τους φορείς, συµπεριλαµβάνοντας τους ίδιους τους εργαζόµενους, µε σκοπό να αναπτύξουν µια πραγµατική πρόληψη των κινδύνων επιτρέποντας την καλύτερη πρόβλεψη και τον έλεγχό τους. 3.2.1. Αγωγή, ευαισθητοποίηση, πρόβλεψη : βελτίωση της γνώσης των κινδύνων Η δηµιουργία ενός ελεγχόµενου περιβάλλοντος εργασίας απαιτεί να βελτιωθεί η γνώση των κινδύνων από όλους τους ενδιαφερόµενους τοµείς. Αυτό προϋποθέτει την ανάπτυξη µιας τόσο σφαιρικής όσο και προληπτικής προσέγγισης, που να βασίζεται στην προώθηση της "ικανοποίησης" κατά την εργασία, σε τρεις συµπληρωµατικούς τοµείς, ξεπερνώντας τα όρια της πρόληψης αυτής καθαυτής των ειδικών κινδύνων. 1. Η αγωγή δεν αρχίζει µε την είσοδο στον κόσµο εργασίας, όπως υπενθύµισε η Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή : πρέπει να συµπεριληφθεί στα σχολικά προγράµµατα, είτε µε τη µορφή της ευαισθητοποίησης (ακολουθώντας το παράδειγµα της πρακτικής ορισµένων χωρών για την οδική ασφάλεια), είτε ως ξεχωριστό µάθηµα σε προγράµµατα επαγγελµατικής κατάρτισης. Ωστόσο η συνεχής επαγγελµατική κατάρτιση έχει τη µεγαλύτερη σηµασία σε αυτόν τον τοµέα. Πρέπει να διεξάγεται τακτικά και να είναι προσαρµοσµένη στην πραγµατικότητα της καθηµερινής εργασίας, για να έχει άµεση επίδραση στο περιβάλλον εργασίας, γεγονός που προϋποθέτει µια στοχοθέτηση ανάλογα µε τις εθνικές, περιφερειακές, τοπικές και κλαδικές ιδιαιτερότητες και ευαισθησίες. 2. Η ευαισθητοποίηση πρέπει να κινητοποιήσει ποικίλα και προσαρµοσµένα εργαλεία στην κατάσταση κάθε φορέα, ειδικότερα των ΜΜΕ, των πολύ µικρών επιχειρήσεων και των βιοτεχνών. Οι σχετικές ενέργειες πρέπει να προβλέπουν την ευαισθητοποίηση των φορέων όσον αφορά την πρόκληση της επανένταξης των ατόµων µε ειδικές ανάγκες στην απασχόληση, ιδίως µέσω µιας επιτυχηµένης προσαρµογής του περιβάλλοντος εργασίας 17. 3. Είναι απαραίτητο να ελεγχθεί η πρόβλεψη νέων και αναδυόµενων κινδύνων, είτε πρόκειται για αυτούς που συνδέονται µε τις τεχνικές καινοτοµίες, είτε για αυτούς που προκύπτουν από τις κοινωνικές εξελίξεις. Απαιτείται αρχικά µια µόνιµη παρατήρηση των κινδύνων, µε βάση µια συστηµατική συλλογή επιστηµονικών πληροφοριών και γνωµών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 17 Η προσαρµογή της θέσης εργασίας στις ανάγκες του ατόµου µε ειδικές ανάγκες προβλέπεται από την οδηγία 89/654 και η έννοια "εύλογες προσαρµογές" ορίζεται από την οδηγία 2000/78 (ΕΕL 303/16, 2 εκεµβρίου 2000). 10

υπογράµµισε ότι µια τέτοια ανάλυση αποτελούσε αναπόσπαστο τµήµα της πρόληψης. Απαιτείται επίσης µια συνεκτική προσέγγιση της έρευνας : οι ερευνητικοί οργανισµοί αναµένεται να συντονίσουν τα αντίστοιχα προγράµµατά τους, να θέσουν ως στόχους των προγραµµάτων την επίλυση των πρακτικών προβληµάτων που τίθενται στο χώρο εργασίας και να προετοιµάσουν τη µεταφορά των αποτελεσµάτων της έρευνας στις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα στις ΜΜΕ. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία αναµένεται να αποτελέσει την κινητήρια δύναµη σε αυτές τις ενέργειες ευαισθητοποίησης και πρόβλεψης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει το δεύτερο εξάµηνο του 2002, ανακοίνωση σχετικά µε την αξιολόγηση του Οργανισµού και θα ορίσει το ρόλο που πρέπει να διαδραµατίσει σε αυτόν τον τοµέα. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία θα δηµιουργήσει ένα "παρατηρητήριο των κινδύνων", το οποίο θα στηρίζεται στη συλλογή «ορθών πρακτικών» από την επιχείρηση ή τους κλάδους θα οργανώσει ανταλλαγές εµπειριών και πληροφοριών, χάρη σε µια συστηµατική συλλογή δεδοµένων, µε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας θα εντάξει τις υποψήφιες χώρες σε αυτά τα δίκτυα ενηµέρωσης και θα δηµιουργήσει εργαλεία προσαρµοσµένα στην συγκεκριµένη κατάστασή τους θα θέσει ξανά ως επίκεντρο της ευρωπαϊκής εβδοµάδας για την υγεία και την ασφάλεια τους χρήστες και τους τελικούς δικαιούχους θα καθιερώσει, για το ευρωπαϊκό έτος των ατόµων µε ειδικές ανάγκες (2003), µια βάση µε βέλτιστες πρακτικές και πληροφορίες σχετικά µε την ένταξη των ατόµων µε ειδικές ανάγκες και την προσαρµογή του εξοπλισµού και του εργασιακού περιβάλλοντος στις ανάγκες τους. 3.2.2. Καλύτερη εφαρµογή του υπάρχοντος δικαίου Η εφαρµογή στην πράξη του κοινοτικού δικαίου είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας του εργασιακού περιβάλλοντος. Η καλύτερη ευαισθητοποίηση των σχετικών φορέων, σε όλα τα επίπεδα, είναι µια αναγκαία προϋπόθεση. Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εκπονήσει, σε συνεργασία µε τη συµβουλευτική επιτροπή και τους κοινωνικούς εταίρους, οδηγούς εφαρµογής των οδηγιών, λαµβάνοντας υπόψη την ποικιλοµορφία των τοµέων δραστηριοτήτων και των επιχειρήσεων, όπως πρότεινε η Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή. Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο των αρµοδιοτήτων που της ανατέθηκαν από τη Συνθήκη, θα µεριµνήσει αυστηρά για τη µεταφορά των οδηγιών και την εφαρµογή του δικαίου. Θα αναπτύξει επίσης ενέργειες που τείνουν να ευνοήσουν, µέσω στενής συνεργασίας µεταξύ των εθνικών αρχών, µια ορθή και 11

ισοβαρή εφαρµογή των κοινοτικών οδηγιών. Σε αυτό το πλαίσιο, η επιτροπή ανωτέρων επιθεωρητών εργασίας έχει ουσιαστικό ρόλο στην προώθηση της ανταλλαγής πληροφοριών και εµπειριών και στην οργάνωση αµοιβαίας συνεργασίας και βοήθειας. Συνεπώς πρέπει να ενθαρρυνθούν η διαµόρφωση κοινών στόχων επιθεώρησης, στο πλαίσιο ενός ετήσιου σχεδίου δράσης -τη σηµασία του οποίου υπογράµµισε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο-, ο καθορισµός κοινών αρχών επιθεώρησης εργασίας στον τοµέα της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία και η δηµιουργία µεθόδων αξιολόγησης των εθνικών συστηµάτων επιθεώρησης σε σχέση µε αυτές τις αρχές. Η ένταξη των επιθεωρήσεων των υποψηφίων χωρών στις εργασίες αυτής της επιτροπής αποτελεί προτεραιότητα για να προωθηθεί η εφαρµογή στην πράξη του κοινοτικού δικαίου. Τηρώντας την ποικιλοµορφία των θεσµικών δοµών και των διοικητικών παραδόσεων των κρατών µελών, η υλοποίηση της νέας στρατηγικής, η οποία βασίζεται στην ποιότητα και στην "ικανοποίηση" κατά την εργασία, προϋποθέτει ότι θα εξεταστούν οι καταλληλότερες δοµές για αυτή τη σφαιρική προσέγγιση: οι υπηρεσίες πρόληψης πρέπει να είναι πραγµατικά πολυεπιστηµονικές, και όσον αφορά τους κοινωνικούς και ψυχολογικούς κινδύνους και να ενσωµατώσουν τη διάσταση του φύλου. η επιθεώρηση εργασίας πρέπει να είναι σε θέση να εκτιµά το σύνολο των κινδύνων, ειδικότερα στους τοµείς όπου είναι περίπλοκοι και µπορούν να συνδυαστούν (π.χ τα νοσοκοµεία). Πρέπει να αναλαµβάνει τα καθήκοντα ελέγχου και πρόληψης όσον αφορά τις επιχειρήσεις και τους εργαζοµένους. Πρέπει µε τη σειρά της να αποτελέσει το αντικείµενο ελέγχων, χρησιµοποιώντας δείκτες αποτελεσµάτων και ποιότητας για να σηµειωθεί πρόοδος. Οι έλεγχοι που γίνονται από τις υπηρεσίες επιθεώρησης πρέπει να καταλήγουν σε οµογενείς κυρώσεις οι οποίες να είναι παράλληλα αποτρεπτικές, ανάλογες και να εφαρµόζονται στην πράξη. Σε αυτό το πλαίσιο, δύο τοµείς έχουν ιδιαίτερη σηµασία: Η προστασία των νέων, που εκτίθενται περισσότερο από τους άλλους στους κινδύνους ατυχηµάτων. Αφορά αφενός την καταστολή της παράνοµης εργασίας των νέων που δεν έχουν τη νόµιµη ηλικία 18, και την αυστηρή εφαρµογή των κανόνων υγείας και ασφάλειας για αυτούς που επιτρέπεται να εργαστούν. Ορισµένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση διαφεύγουν από τις διοικητικές και ποινικές κυρώσεις που επιβάλλονται στο κράτος µέλος όπου δραστηριοποιούνται, όταν το εν λόγω κράτος είναι διαφορετικό από το κράτος στο οποίο έχουν εγκατασταθεί. Αυτό συµβαίνει όταν παρέχουν υπηρεσίες περιορισµένης διάρκειας εκτός του κράτους στο οποίο 18 Το άρθρο 32 του χάρτη των θεµελιωδών δικαιωµάτων διακηρύσσει ότι "Η εργασία των παιδιών απαγορεύεται. Η ελάχιστη ηλικία για την ανάληψη εργασίας δεν µπορεί να είναι µικρότερη από την ηλικία κατά την οποία λήγει η υποχρεωτική σχολική φοίτηση, υπό την επιφύλαξη ευνοϊκότερων κανόνων για τους νέους και εξαιρέσει περιορισµένων παρεκκλίσεων. Οι νέοι που εργάζονται πρέπει να απολαύουν συνθηκών εργασίας προσαρµοσµένων στην ηλικία τους και να προστατεύονται από την οικονοµική εκµετάλλευση ή από οποιαδήποτε εργασία που θα µπορούσε να βλάψει την ασφάλειά τους, την υγεία τους, τη σωµατική, πνευµατική, ηθική ή κοινωνική ανάπτυξή τους ή να θέσει σε κίνδυνο την εκπαίδευσή τους" 12

έχουν την έδρα τους. Η οδηγία 96/71/ΕΚ της 16ης εκεµβρίου 1996 σχετικά µε την απόσπαση εργαζοµένων στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών 19, προβλέπει στο άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο ε) ότι οι επιχειρήσεις που αποσπούν εργαζοµένους για να παρέχουν υπηρεσίες σε ένα άλλο κράτος της Ένωσης, πρέπει να εφαρµόζουν, στη διάρκεια της απόσπασης, τα πρότυπα ασφάλειας, υγείας και υγιεινής στην εργασία που ισχύουν στο κράτος υποδοχής. Η συνεργασία για την ενηµέρωση µεταξύ των δηµόσιων αρχών, η οποία προβλέπεται από το άρθρο 4 της οδηγίας, καθιερώνεται προοδευτικά και αναµένεται να διευκολύνει τις διώξεις των επιχειρήσεων που διαπράττουν παράβαση. Πρέπει ωστόσο να µελετήσουµε όλους τους τρόπους που µπορούν να ενισχύσουν τη δέσµευση και την άσκηση διώξεων για παραβάσεις σε διεθνικές καταστάσεις και να εµβαθύνουµε σε αυτό το πλαίσιο τις εργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη στην επιτροπή ανώτερων επιθεωρητών εργασίας. 3.3. Συνδυασµός των µέσων, οικοδόµηση εταιρικών σχέσεων Η προώθηση ενός ποιοτικού εργασιακού περιβάλλοντος, λαµβάνοντας υπόψη όλες τις διαστάσεις του, απαιτεί µια σφαιρική προσέγγιση, που θα στηρίζεται σε όλα τα διαθέσιµα µέσα ανάλογα µε τους τοµείς. Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης, όλοι οι φορείς εξασφαλίζουν πλήρως τις ευθύνες τους και οι προσπάθειες και η πρόοδος του καθενός µπορεί να υπολογιστεί και να αξιολογηθεί. 3.3.1. Προσαρµογή του νοµικού και θεσµικού πλαισίου Η ύπαρξη ενός πλήρους, συνεκτικού και σταθερού κοινοτικού νοµοθετικού πλαισίου είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για θέµατα υγείας και ασφάλειας, όπου πρότυπα και αρχές είναι αναγκαίες για την πρόληψη των κινδύνων και για την προστασία των εργαζοµένων. Η Επιτροπή θέλει να ακολουθήσει σε αυτόν τον τοµέα µια ισορροπηµένη διαδικασία, στηριζόµενη στην εµπειρία που έχει αποκτηθεί από την εφαρµογή των κειµένων σύµφωνα µε πολλούς παράλληλους άξονες: 1. Η συνεχής προσαρµογή των υπαρχουσών οδηγιών στην εξέλιξη των επιστηµονικών γνώσεων, της τεχνικής προόδου και του κόσµου εργασίας. Η ανάλυση των εθνικών εκθέσεων για την πρακτική εφαρµογή των οδηγιών, σε συνδυασµό µε την αξιολόγηση που πραγµατοποιήθηκε εντός των επιχειρήσεων, θα συµβάλλει στον εντοπισµό των δυσκολιών που έχουν συναντήσει οι διάφοροι φορείς κατά τη συγκεκριµένη εφαρµογή της νοµοθεσίας και στην αντιµετώπιση των ελλείψεων που έχουν εντοπιστεί. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επικουρούµενη από τη συµβουλευτική επιτροπή, θα συντάξει εκθέσεις εφαρµογής στην πράξη των διαφόρων οδηγιών για την "υγεία και την ασφάλεια" για να εντοπίσει τα προβλήµατα εφαρµογής και να βελτιώσει ορισµένες διατάξεις για µια καλύτερη κατανόηση και συνοχή µε στόχο να καλύψει τα κενά του υπάρχοντος πλαισίου. Θα προτείνει επίσης να διευρύνει το πεδίο εφαρµογής της οδηγίας για τους «καρκινογόνους παράγοντες». Θα υποβάλλει επίσης µια ανακοίνωση για τις µυοσκελετικές διαταραχές η οποία θα εξετάσει τις αιτίες τους υπό το φως προληπτικών ενεργειών που προβλέπονται από την υπάρχουσα κοινοτική νοµοθεσία (δηλαδή τις οδηγίες σχετικά µε τα βαριά φορτία, τις οθόνες οπτικής απεικόνισης και τους κραδασµούς), και θα προτείνει τροποποιήσεις ή νέες 19 Επίσηµη Εφηµερίδα L 018 της 21/01/1997, σ. 0001 0006. 13

νοµοθετικές διατάξεις στους τοµείς που δεν έχουν καλυφθεί επαρκώς (εργονοµία στο χώρο εργασίας.). 2. Η συνεκτίµηση των νέων κινδύνων. Η ανάπτυξη των ψυχοκοινωνικών διαταραχών και ασθενειών επιφέρει νέες προκλήσεις για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία και θέτει σε κίνδυνο τη βελτίωση της "ικανοποίησης" κατά την εργασία. Οι ποικίλες µορφές που αποκτούν η ηθική παρενόχληση και η βία στην εργασία αποτελούν στις µέρες µας ένα ιδιαίτερο πρόβληµα που δικαιολογεί µια νοµοθετική δράση. Θα εκµεταλλευτεί το κεκτηµένο των οδηγιών που έχουν εγκριθεί πρόσφατα µε βάση το άρθρο 13 της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίες δίνουν τον ορισµό της παρενόχλησης και προβλέπουν µέσα προσφυγής. 3. H εκλογίκευση του νοµικού πλαισίου. Το κοινοτικό νοµικό πλαίσιο εµφανίζεται, στα µάτια των φορέων, υπερβολικά περίπλοκο και δυσνόητο. Πρέπει να απλουστευθεί και να εκλογικευτεί, τόσο µε την κωδικοποίηση των υπαρχουσών οδηγιών γεγονός που θα διευκολύνει την κατανόησή του, όσο και µε την εκπόνηση µιας ενιαίας έκθεσης εφαρµογής, αντί για ειδικές εκθέσεις που προβλέπονται από τις διάφορες οδηγίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποβάλει τις αναγκαίες νοµοθετικές προτάσεις για την εν λόγω κωδικοποίηση και εκλογίκευση των εκθέσεων. 4. Η εκλογίκευση των κοινοτικών οργάνων. Η αποτελεσµατική εφαρµογή του κοινοτικού δικαίου βασίζεται σε µια στενή συνεργασία µεταξύ της Επιτροπής και της αρµόδιας διοίκησης στα κράτη µέλη. Η συνεργασία θα είχε βελτιωθεί και απλοποιηθεί αν οι δύο συµβουλευτικές επιτροπές (Συµβουλευτική Επιτροπή για την Ασφάλεια, την Υγιεινή και την Προστασία της Υγείας και το Μόνιµο Όργανο για την ασφάλεια και την υγιεινή στα ανθρακωρυχεία και τις άλλες εξορυκτικές βιοµηχανίες) συγχωνευόντουσαν σε µια µόνο συµβουλευτική επιτροπή για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία. 14

Η Επιτροπή θα συντάξει, σε συνεννόηση µε τη συµβουλευτική επιτροπή και τους κοινωνικούς εταίρους, οδηγούς εφαρµογής των οδηγιών, λαµβάνοντας υπόψη την ποικιλοµορφία των τοµέων δραστηριοτήτων και των επιχειρήσεων θα προτείνει τη διεύρυνση του πεδίου εφαρµογής της οδηγίας για τους «καρκινογόνους παράγοντες» θα προσαρµόσει την υπάρχουσα νοµοθεσία στην εµφάνιση των µυοσκελετικών διαταραχών προτείνοντας τροποποίηση της οδηγίας για τις οθόνες οπτικής απεικόνισης και θα συµπληρώσει αν χρειαστεί, τις υπάρχουσες διατάξεις για να ληφθεί καλύτερα υπόψη η εργονοµία στο χώρο εργασίας θα εξετάσει την καταλληλότητα και τη σκοπιµότητα ενός κοινοτικού µέσου για την ψυχολογική παρενόχληση και τη βία στην εργασία θα προχωρήσει στις νοµοθετικές προτάσεις που είναι αναγκαίες για την κωδικοποίηση των κοινοτικών οδηγιών και για την εκλογίκευση των εκθέσεων εφαρµογής θα προτείνει τη συγχώνευση των δύο συµβουλευτικών επιτροπών (Συµβουλευτική Επιτροπή για την Ασφάλεια, την Υγιεινή και την Προστασία της Υγείας και το Μόνιµο Όργανο για την ασφάλεια και την υγιεινή στα ανθρακωρυχεία και τις άλλες εξορυκτικές βιοµηχανίες) σε µια συµβουλευτική επιτροπή για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία θα προτείνει την ένταξη των επιθεωρητών εργασίας των υποψηφίων χωρών στην επιτροπή των ανώτερων επιθεωρητών εργασίας (SLIC), στη Συµβουλευτική Επιτροπή για την Ασφάλεια, την Υγιεινή και την Προστασία της Υγείας και στα όργανα της υπηρεσίας του Μπιλµπάο και του ιδρύµατος του ουβλίνου. 3.3.2. Ενθάρρυνση της προόδου Αν η νοµοθετική δράση είναι αναγκαία για τον καθορισµό των προτύπων, η ανάπτυξη άλλων µέσων είναι απαραίτητη για την προώθηση της προόδου, την ενθάρρυνση των φορέων να βελτιωθούν και για τη συνεργασία του συνόλου των συµµετεχόντων φορέων στην υλοποίηση των γενικών στόχων της στρατηγικής ειδικότερα στους νέους τοµείς που δεν ευνοούν την κανονιστική προσέγγιση. Η Επιτροπή θέλει να ενθαρρύνει τέτοια µέτρα για την πρόοδο: 1. Η συγκριτική αξιολόγηση και ο προσδιορισµός των βέλτιστων πρακτικών που αναµένεται να χρησιµοποιηθεί σε τρία διαφορετικά επίπεδα στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής: Να ευνοηθεί η σύγκλιση στην πρόοδο των πολιτικών των κρατών µελών. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση προσφέρει ένα 15

αποτελεσµατικό πλαίσιο για µια τέτοια προσέγγιση 20, µε την υποστήριξη της παρέµβασης του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταµείου. Πρέπει να εγκριθούν ποσοτικοί εθνικοί στόχο για να υλοποιηθεί: η µείωση του ποσοστού θανάσιµων ή µη θανάσιµων ατυχηµάτων η µείωση του ποσοστού αναγνωρισµένων επαγγελµατικών ασθενειών η µείωση του αριθµού των ηµερών που χάνονται λόγω των συγκεκριµένων ατυχηµάτων και ασθενειών. Η υλοποίηση αυτών των στόχων µπορεί να υπολογιστεί µε δείκτες που έχουν δηµιουργηθεί µε βάση την ήδη καθιερωµένη µεθοδολογία 21. Οι ποσοτικοί αυτοί στόχοι αναµένεται να λάβουν υπόψη το µέγεθος των επιχειρήσεων και του τοµέα των δραστηριοτήτων, διευκρινίζοντας τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν στους τοµείς όπου η επίπτωση των ατυχηµάτων ή των ασθενειών είναι µεγαλύτερη από το µέσο όρο. Για να γίνουν οι δείκτες αυτοί πραγµατικά λειτουργικοί, τα στοιχεία που συλλέγονται πρέπει να γίνουν πιο σαφή, πιο συγκρίσιµα, να έχουν µια πιο πλήρη κάλυψη και να διατίθενται νωρίτερα. Για να γίνει αυτό και για να αποφευχθούν οι δηλώσεις µικρότερων συντελεστών από την πραγµατικότητα σε ορισµένα κράτη µέλη, η Επιτροπή και τα κράτη µέλη πρέπει να εµβαθύνουν περισσότερο τις εργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη για την εναρµόνιση των στατιστικών των εργατικών ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών. Οι στατιστικές αυτές αναµένεται όχι µόνο να υπολογίσουν τα εργατικά ατυχήµατα και τις αναγνωρισµένες επαγγελµατικές ασθένειες, καθώς και τις αιτίες και τις συνέπειές τους αλλά και να εισαγάγει στοιχεία που µπορούν να υπολογιστούν ποσοτικά όσον αφορά τους παράγοντες που συνδέονται µε το εργασιακό περιβάλλον που ενδέχεται να προκαλέσουν τα εν λόγω ατυχήµατα. Καλύτερος προσδιορισµός των νεοεµφανιζόµενων φαινοµένων. Οι διαταραχές και οι ασθένειες που συνδέονται µε το στρες είναι ένα παράδειγµα, καθώς και οι µυοσκελετικές διαταραχές, ο αντίκτυπος από την εξάρτηση από το αλκοόλ, τα φάρµακα και τα ναρκωτικά. Η Επιτροπή θα προτείνει να ενταχθεί αυτός ο προβληµατισµός στις κατευθυντήριες γραµµές για την απασχόληση για το 2003 και θα ξεκινήσει, σε συνεργασία µε το ίδρυµα του ουβλίνου, εργασίες συλλογής δεδοµένων και πληροφοριών που επιτρέπουν την εκτίµησή τους και τη δηµιουργία δεικτών παρακολούθησης. Εµπλουτισµός της γνώσης και ανάπτυξη της παρακολούθησης του «κόστους της µη ποιότητας», δηλαδή του κοινωνικού και οικονοµικού κόστους που απορρέει από τα ατυχήµατα και τις επαγγελµατικές ασθένειες. Η Επιτροπή θα ξεκινήσει, 20 21 Κατευθυντήρια γραµµή 14 (γ): «(τα κράτη µέλη) επιδιώκουν την καλύτερη εφαρµογή της υφιστάµενης νοµοθεσίας για την υγεία και την ασφάλεια στο επίπεδο του χώρου εργασίας, επιταχύνοντας και ενισχύοντας την τήρηση των νοµοθετικών διατάξεων, παρέχοντας καθοδήγηση στις επιχειρήσεις, ιδίως στις ΜΜΕ, ώστε να συµµορφώνονται µε την υφιστάµενη νοµοθεσία, βελτιώνοντας την κατάρτιση σχετικά µε την υγεία και ασφάλεια στο χώρο εργασίας και προωθώντας τη θέσπιση µέτρων για τη µείωση των εργατικών ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών σε παραδοσιακούς τοµείς υψηλού κινδύνου.» ESAW για τα εργατικά ατυχήµατα και EODS για τις επαγγελµατικές ασθένειες 16

µε την υπηρεσία του Μπιλµπάο, τη συλλογή δεδοµένων και πληροφοριών που επιτρέπουν τη βελτίωση της βάσης της γνώσης σε αυτόν τον τοµέα. Η Επιτροπή: θα εξετάσει το εάν θα προτείνει το 2002 τροποποίηση των κατευθυντήριων γραµµών για την απασχόληση, και θα ζητήσει από τα κράτη µέλη να εγκρίνουν ποσοτικούς εθνικούς στόχους για τη µείωση των εργατικών ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών, δίδοντας ιδιαίτερη προσοχή στους κλάδους µε υψηλό συντελεστή συχνότητας ατυχηµάτων και ενσωµατώνοντας τη διάσταση του φύλου καθώς και της ηλικίας θα εξετάσει τη σκοπιµότητα του να προτείνει να ενσωµατωθεί ο προβληµατισµός για τις διαµαρτυρίες και τις ασθένειες που συνδέονται µε το στρες στις κατευθυντήριες γραµµές για την απασχόληση 2003 θα αναλύσει το ρόλο του ΕΚΤ στην προώθηση ενός ασφαλούς και υγιούς περιβάλλοντος εργασίας κατά την ενδιάµεση αξιολόγηση του τρέχοντος προγράµµατος θα εµβαθύνει τις εργασίες εναρµόνισης των ευρωπαϊκών στατιστικών και δηµιουργίας δεικτών παρακολούθησης της προόδου θα βελτιώσει τη βάση της γνώσης όσον αφορά το οικονοµικό και κοινωνικό κόστος των εργατικών ατυχηµάτων και των επαγγελµατικών ασθενειών. 2. Οι εθελοντικές συµφωνίες που έχουν συναφθεί από τους κοινωνικούς εταίρους Ο κοινωνικός διάλογος είναι ένα ιδανικό µέσο για την καθιέρωση µέτρων προόδου, επειδή επιτρέπει τόσο την αποτελεσµατική εφαρµογή της υπάρχουσας νοµοθεσίας όσο και την εξέταση όλων των ζητηµάτων που συνδέονται µε την προώθηση ικανοποιητικών εργασιακών συνθηκών, καθώς και των κινδύνων και των ιδιαίτερων προβληµάτων των κλάδων και των επαγγελµάτων. Από τον κλαδικό κοινωνικό διάλογο έχει προκύψει ήδη πλούσια εµπειρία για το θέµα 22. Από την πλευρά τους ορισµένες ευρωπαϊκές επιτροπές επιχειρήσεων έχουν ορίσει τις "ορθές πρακτικές". Στο διεπαγγελµατικό επίπεδο, οι κοινωνικοί εταίροι συµβάλλουν στη βελτίωση της υπάρχουσας νοµοθεσίας στο πλαίσιο της Συµβουλευτικής Επιτροπής και µέσω της διαβούλευσης σύµφωνα µε το άρθρο 138 της Συνθήκης. Οι διάφορες οµάδες κοινωνικού διαλόγου θα µπορούσαν να ασχοληθούν χρήσιµα µε ορισµένους νέους κινδύνους, ειδικότερα το στρες, ο πολυσχιδής χαρακτήρας των 22 Μπορούµε να αναφέρουµε την έγκριση των κοινών εγχειριδίων, του υλικού για την κατάρτιση, τις κοινές θέσεις σε σχέση µε σχέδια οδηγιών κ.τ.λ., στη γεωργία, στις οικοδοµές, το αέριο, τον καθαρισµό, την ιδιωτική ασφάλεια, τη ζάχαρη, τις τηλεπικοινωνίες, την αλιεία, τις κοµµώσεις, τις οδικές µεταφορές, την πολιτική αεροπορία, τις θαλάσσιες µεταφορές. Οι κλάδοι της βυρσοδεψίας-δέρµατος και των κοµµώσεων ενέκριναν κώδικες συµπεριφοράς για την καθιέρωση της αρχής του υγιεινού και ασφαλούς περιβάλλοντος εργασίας και την εφαρµογή των βέλτιστων επαγγελµατικών πρακτικών σε θέµατα υγείας και ασφάλειας. Οι διάφοροι τοµείς των µεταφορών προχώρησαν σε κοινές συνεισφορές και σε συµφωνίες-πλαίσιο για το χρόνο εργασίας και τα ζητήµατα που συνδέονται µε την υγεία και την ασφάλεια. 17

οποίων -ιδίως µε τις πολυάριθµες ενοχλήσεις στην υγεία που ενδέχεται να επιφέρει - δικαιολογεί τέτοια µέτρα µε τη συµµετοχή των κοινωνικών εταίρων. Η Επιτροπή θα ξεκινήσει το 2002 διαβούλευση των κοινωνικών εταίρων για το στρες και τις συνέπειές του στην υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, σύµφωνα µε τη διαδικασία που προβλέπεται από το άρθρο 138 της Συνθήκης. 3. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη Η διάδοση της εξωτερικής ανάθεσης, καθώς και η αυξηµένη ευαισθησία του κοινού στις προκλήσεις που συνδέονται µε την υγεία, είχαν ως αποτέλεσµα πολλές επιχειρήσεις να καταστήσουν τη δηµιουργία ενός ασφαλούς και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος ένα σηµαντικό κριτήριο για την επιλογή των υπεργολάβων τους και την εµπορία των προϊόντων τους. Η υγεία στην εργασία περιλήφθηκε συνεπώς στις εθελοντικές πρωτοβουλίες πιστοποίησης και επισήµανσης, ειδικότερα στις διαδικασίες αγοράς, προσφεύγοντας συχνά σε τρίτους οργανισµούς 23. Το πράσινο βιβλίο "Προώθηση ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για την εταιρική κοινωνική ευθύνη" 24 υπογράµµισε επίσης ότι η υγεία στην εργασία είναι ένας από τους προνοµιακούς τοµείς των «ορθών πρακτικών» που ασκούν οικειοθελώς οι επιχειρήσεις οι οποίες αποσκοπούν να ξεπεράσουν τους υπάρχοντες κανόνες και πρότυπα. Η διαβούλευση που ξεκίνησε θα επιτρέψει να καθοριστούν οι πιθανές απαντήσεις χάρη σε ευρεία διαβούλευση των οικείων φορέων. 4. Τα οικονοµικά κίνητρα Στο πεδίο των ατυχηµάτων στην εργασία και των επαγγελµατικών ασθενειών εδώ και καιρό ισχύουν οικονοµικά κίνητρα, µε τον καθορισµό των ασφαλιστικών εισφορών σε επίπεδο επιχειρήσεων και/ή κλάδων, ανάλογα µε το συντελεστή των ατυχηµάτων. Τούτο ενθαρρύνει την πρόληψη του κινδύνου και συµπληρώνει µε αυτόν τον τρόπο τα άλλα µέσα για την υγεία στην εργασία. Ασφαλιστικοί φορείς - δηµόσιοι και ιδιωτικοί- έχουν ήδη επινοήσει τέτοια οικονοµικά κίνητρα, προσφέροντας ιδίως συµβόλαια πρόληψης που περιλαµβάνουν την αξιολόγηση των κινδύνων στην επιχείρηση, µια τεχνική βοήθεια, ενίσχυση στον εξοπλισµό και κατάλληλη κατάρτιση. Τέτοιες πρακτικές αξίζει να συστηµατικοποιηθούν. 3.3.3. Προώθηση της ενσωµάτωσης της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία στις άλλες κοινοτικές πολιτικές Η προώθηση "της ικανοποίησης" κατά την εργασία δεν µπορεί να γίνει µόνο µε την πολιτική για την υγεία και την ασφάλεια : συνδέεται άµεσα µε το σχεδιασµό του εργασιακού εξοπλισµού, την πολιτική για την απασχόληση, την πολιτική υπέρ των ατόµων µε ειδικές ανάγκες αλλά και µε άλλες πολιτικές όπως η πολιτική για τις µεταφορές και ασφαλώς µε την πολιτική για την υγεία, είτε πρόκειται για πρόληψη είτε για θεραπεία. η ενσωµάτωση της υγείας στην εργασία πρέπει να ενισχυθεί στην ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση όσον αφορά τη σηµασία της για την 23 24 Occupational Safety and Health in Marketing and Procurement, έκθεση στον Ευρωπαϊκό Οργανισµό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην εργασία, 2000, ISBN 92-95007-01-8 COM (2001) 366 τελικό 18

προώθηση της ποιότητας της απασχόλησης και της πλήρους εκµετάλλευσης του παραγωγικού δυναµικού της Ένωσης. Η εν λόγω στρατηγική προωθεί νέες προτάσεις που επιτρέπουν την ενίσχυση αυτού του δεσµού. Αναµένεται να ενισχυθεί η σύνδεση µε τους κοινοτικούς κανόνες που αφορούν την κατασκευή και την εφαρµογή του εξοπλισµού εργασίας και των χηµικών προϊόντων. Θα µπορούσε να ευνοηθεί από τη συστηµατικότερη συλλογή πληροφοριών που αφορούν τον αντίκτυπο αυτού του εξοπλισµού και των προϊόντων στην υγεία στην εργασία και στους κατασκευαστές. Σε αυτό το πλαίσιο, οι πρακτικές εθελοντικής επισήµανσης µπορούν να συµβάλλουν σηµαντικά. Πρέπει να ενισχυθούν οι δεσµοί µεταξύ της νέας κοινοτικής στρατηγικής για την υγεία και την ασφάλεια και της στρατηγικής για τη δηµόσια υγεία µέσω στενής συνεργασίας. Η εµπειρία που έχει αποκτηθεί όσον αφορά την πρόληψη µεγάλων ασθενειών που µαστίζουν τη δηµόσια υγεία ιδίως της εξάρτησης - αναµένεται να εµπλουτίσει τα προληπτικά µέτρα στο χώρο εργασίας. Αντίστοιχα, η υγεία στην εργασία αναµένεται να αναγνωριστεί ως καθοριστικός παράγοντας για τη γενική κατάσταση της υγείας. Αναµένεται να αναπτυχθεί µια συντονισµένη προσέγγιση µε τις άλλες πολιτικές που επιδιώκουν στόχους προστασίας µε βάση προληπτικά µέτρα, ιδίως τις πολιτικές για τις µεταφορές, το περιβάλλον και την προστασία των πολιτών και η κοινή πολιτική για την αλιεία. Όσον αφορά την κοινή πολιτική για την αλιεία, η Επιτροπή θα καλέσει τους κοινωνικούς εταίρους να προσδιορίσουν µέτρα µε στόχο να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης, εργασίας και ασφάλειας στον τοµέα της αλιείας, να ενισχύσουν το ρόλο των γυναικών και να συµβάλλουν στην ανάπτυξη της απασχόλησης, ιδίως των νέων, στις περιοχές που εξαρτώνται από τον εν λόγω τοµέα. Η εφαρµογή µιας σύµβασης ύστερα από την ανάθεση δηµόσιας σύµβασης πρέπει να γίνει τηρώντας πλήρως όλες τις κανονιστικές ρυθµίσεις για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία που ισχύουν υποχρεωτικά. Οι προσφορές των υποψηφίων που δεν λαµβάνουν υπόψη τις υποχρεώσεις σχετικά µε τις διατάξεις για την προστασία και τις συνθήκες εργασίας που αναφέρει η αναθέτουσα αρχή στη συγγραφή υποχρεώσεων, δεν µπορούν να θεωρηθούν ότι είναι σύµφωνες µε τη συγγραφή υποχρεώσεων ή ενδέχεται να εµφανιστούν αφύσικα χαµηλές σε σχέση µε την εν λόγω παροχή και κατά περίπτωση να απορριφθούν µε αυτή την αιτιολόγηση. Οι κοινωνικοί εταίροι της ιδιωτικής ασφάλειας και του καθαρισµού έχουν αναφερθεί στη σηµασία που έχει σε αυτό το πλαίσιο η τήρηση των κανόνων υγείας και ασφάλειας. 3.4. Προετοιµασία της διεύρυνσης Η διεύρυνση είναι µια από τις µεγάλες προκλήσεις που αντιµετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρώτα για την ίδια, διότι πρέπει να µεριµνήσει ώστε η προσχώρηση νέων µελών να πραγµατοποιηθεί τηρώντας τους κανόνες και εξασφαλίζοντας την καλή λειτουργία των κοινοτικών θεσµών και οργάνων. Όµως και για τις υποψήφιες χώρες επειδή πρέπει να ενσωµατώσουν στα εθνικά τους συστήµατα ένα τεράστιο και περίπλοκο κοινοτικό κεκτηµένο. Για να εξασφαλιστεί µια πραγµατική εφαρµογή του 19