ΕΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ

Δ ΕΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΗ ΔΙΟΙΚΗΗ ΤΠΗΡΕΙΩΝ ΤΓΕΙΑ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θέκα: Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΙΑΣΡΙΚΟΤ ΣΟΤΡΙΜΟΤ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ: ΘΔΜΙΚΔ ΓΙΑΣΑΔΙ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΣΙΚΔ Δπηβιέπνπζα: Αλαζηαζία Μπαιαζνπνχινπ πνπδάζηξηα: Παλαγηψηα Γξεγνξνπνχινπ ΑΘΗΝΑ - 2010

ΠΔΡΙΛΗΦΗ Η παξνχζα εξγαζία κε ζέκα Ο ξόινο ηνπ ηαηξηθνύ ηνπξηζκνύ ζηελ Διιάδα: ζεζκηθέο δηαζηάζεηο θαη πξννπηηθέο εθπνλείηαη ζηα πιαίζηα ησλ ηειηθψλ πηπρηαθψλ εξγαζηψλ ηνπ Σκήκαηνο Κνηλσληθήο Γηνίθεζεο Γηνίθεζε Τπεξεζηψλ Τγείαο ηεο Δζληθήο ρνιήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο. Με ηελ εξγαζία απηή επηρεηξείηαη ε παξνπζίαζε, πεξηγξαθή θαη αλάιπζε ηνπ ξφινπ ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ ρψξα καο, ελφο θιάδνπ ν νπνίνο απνηειεί κηα αλεξρφκελε ηεξάζηηα βηνκεραλία ππεξεζηψλ ζε δηεζλέο επίπεδν, κε ηδηαίηεξα πςεινχο δείθηεο απφδνζεο θαη θεξδψλ. θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη: Να αλαιχζεη ην θαηλφκελν ηεο αλαδήηεζεο ηαηξηθήο θξνληίδαο ζε άιιεο ρψξεο Να παξνπζηάζεη ηελ παξνχζα θαηάζηαζε ζηελ Διιάδα ζε ζεζκηθφ θαη πξαθηηθφ επίπεδν Να πεξηγξάςεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ρσξψλ πνπ απνηεινχλ ηνπο παγθφζκηνπο εγέηεο ζηνλ ηνκέα θαη Να αληιήζεη βέιηηζηεο πξαθηηθέο γηα ηελ πηνζέηεζή ηνπο απφ ηελ ρψξα καο. Μέζα απφ ηελ αλάιπζε ζα πξνθχςνπλ αλάγιπθα ηα εκπφδηα πνπ ππάξρνπλ απηήλ ηελ ζηηγκή ζηελ Διιάδα θαη ηα νπνία απνηεινχλ αλαζηαιηηθφ παξάγνληα ζηελ δεκηνπξγία ηνπ θαηάιιεινπ ζεζκηθνχ πεξηβάιινληνο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θιάδνπ. Θα θαλνχλ ηαπηφρξνλα ηα ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα ηεο ρψξαο καο, ηα νπνία κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ κέξνο ηνπ νπινζηαζίνπ ηεο γηα πξνψζεζε ηνπ εηδηθνχ απηνχ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο, αιιά θαη νη αδπλακίεο πνπ πξέπεη λα μεπεξαζηνχλ. Δπίζεο ζα παξνπζηαζηεί ην ζχλνιν ησλ επθαηξηψλ, πνπ είλαη αθφκε πνιιέο ηφζν ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο φζν θαη ζε δηεζλέο επίπεδν θαζψο ζηνλ παγθφζκην ηνπξηζηηθφ ράξηε δελ ππάξρεη αθφκα ρψξα κε ηδηαίηεξα πςειφ κεξίδην αγνξάο. Απηφ ην γεγνλφο, ιεηηνπξγεί ππέξ ηεο αλάπηπμεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εηδηθήο κνξθήο ηνπξηζκνχ, αθνχ απνηειεί επθαηξία γηα ηελ ρψξα καο λα ηνικήζεη ζηελ ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Σα πεδία πνπ ζα απνηειέζνπλ αληηθείκελν δηεξεχλεζεο θαηά ηελ εθπφλεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο είλαη ηα εμήο: Αλάιπζε ηεο έλλνηαο θαη ηεο ζεκαζίαο ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ ζε εζληθφ θαη θπξίσο δηεζλέο επίπεδν 2

Αλαδήηεζε ησλ απαξρψλ ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ κέζα ζην βάζνο ησλ αηψλσλ θαη δηεξεχλεζε ησλ ιφγσλ πνπ νδήγεζαλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ θαηλνκέλνπ απηνχ Αλαδήηεζε ηεο χπαξμεο ή κε ζεζκηθψλ ξπζκίζεσλ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηνκέα ζηελ Διιάδα θαη αλίρλεπζε ησλ πνιηηηθψλ θαη ηδησηηθψλ πξσηνβνπιηψλ γηα αλάπηπμή ηνπ ζηελ ρψξα καο Γηεξεχλεζε ηεο θηλεηηθφηεηαο ησλ αζζελψλ ζηα πιαίζηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ εμειίμεσλ ζηα πιαίζηα ηεο εληαίαο εζσηεξηθήο αγνξάο Αλάιπζε ηνπ επηπέδνπ αλάπηπμεο ηνπ παξαπάλσ ηνκέα ζε άιιεο ρψξεο, κε αλαδήηεζε ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ηηο θαζηζηνχλ πξσηνπφξεο ζηνλ ηαηξηθφ ηνπξηζκφ. Μεζνδνινγία: Η αλάπηπμε ηεο εξγαζίαο βαζίζηεθε ζηελ αλαζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο κέζα απφ έξεπλα ησλ εθδφζεσλ ζηνλ ηνκέα αιιά θαη άξζξσλ θαη γλσκψλ πνπ έρνπλ δηαηππσζεί απφ έλα επξχ θάζκα ελδηαθεξφκελσλ κεξψλ ζηα νπνία πεξηιακβάλνληαη επαγγεικαηίεο πγείαο, πάξνρνη πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο, αξρέο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο, βηνκεραλία θαη κεκνλσκέλνη πνιίηεο. Δπίζεο εθηελήο έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ηφζν ζε επίζεκνπο δηαδηθηπαθνχο ηφπνπο ππνπξγείσλ, νξγαληζκψλ θαη ρσξψλ αιιά θαη εηαηξεηψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ πγείαο θαη ηνπξηζκνχ. Σέινο έκθαζε δφζεθε ζηελ ζπγθξηηηθή κειέηε, παξνπζίαζε θαη αλάιπζε θπξίσο ζε επίπεδν ρσξψλ πξνθεηκέλνπ λα πξνθχςνπλ αλάγιπθα ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη νη δηαθνξνπνηήζεηο. Λέμεηο θιεηδηά: Ιαηξηθφο ηνπξηζκφο Σνπξηζκφο πγείαο Σαμηδηψηεο πγείαο Αλαπηπμηαθφο Νφκνο 3299/2004 Κέληξα Σνπξηζκνχ Τγείαο Πξφηαζε νδεγίαο COM (2008) 414 Ιαηξηθφο ηνπξηζκφο ζηνλ θφζκν 3

EXECUTIVE SUMMARY This study attempts to present a description and analysis of the role of medical tourism in our country, a sector which is a huge emerging industry at international level, with particularly high rates of return and profits. This paper aims: Σo analyze the phenomenon of seeking medical care in other countries Σo present the current situation in Greece at the institutional and practical level Σo describe the characteristics of countries that are the world leaders in the field and To propose the best practices for adoption by our country. The analysis will have as an outcome the presentation of the obstacles that currently exist in Greece and the factors that hinder the creation of appropriate institutional environment for the development of medical tourism. At the same time the analysis will highlight the comparative advantages of our country that can be part of our arsenal to promote this specific tourism product, as well as the weaknesses to be overcome. It will also emphasize on the fact that are still many opportunities both at EU level and at international level, as in the global tourist map there is not still a country with very high market share and this is the right time for our country to dare. The fields which will be investigated are: Analysis of the concept and importance of medical tourism at national and especially international level Quest of the origins of medical tourism and exploration of the reasons behind the development of this phenomenon Investigation of the existing institutional arrangements in this sector in Greece and detection of policies and private initiatives Assessment of patient mobility within the European Union and developments in the European market Analysis of the level of development in other countries in search of the characteristics that make them pioneers in medical tourism Methodology: This paper was based on a review of the literature through research publications in the field, but also on articles and opinions which have been expressed by a wide range of stakeholders including health professionals, healthcare providers, government authorities and regional government, industry and individual 4

citizens. Also extensive research was conducted on the official websites of ministries, agencies, countries and companies involved in providing health services and tourism. Finally, emphasis was placed on a comparative study, presentation and analysis primarily at country level in order to highlight the main features and differences. ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Δπραξηζηώ πνιύ γηα ηελ πνιύηηκε ζπλδξνκή ηεο ζηελ εθπόλεζε ηεο εξγαζίαο κνπ ηελ επηβιέπνπζα θαζεγήηξηα θ. Αλαζηαζία Μπαιαζνπνύινπ 5

ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΔΡΙΛΗΦΗ. EXECUTIVE SUMMARY ΔΙΑΓΧΓΗ.. Κεθάιαην 1ν: ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΓΙΟΡΙΜΟ ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ ΚΟΙΝΧΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΤΓΥΡΟΝΔ ΣΑΔΙ ΣΟΝ ΙΑΣΡΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ 1.1 Τγεία θαη Σνπξηζκόο...13 1.2 Πόηε ζπλδέζεθε ε πγεία κε ηνλ ηνπξηζκό νξηζκνί.14 1.3 Ιζηνξηθή αλαδξνκή..16 1.4 Κνηλσληθννηθνλνκηθό πιαίζην θαη ζύγρξνλεο ηάζεηο ζηνλ ηαηξηθό ηνπξηζκό 1.4.1 Κνηλσληθέο δηαζηάζεηο 21 1.4.2 Οηθνλνκηθέο δηαζηάζεηο..22 1.4.3 χγρξνλεο ηάζεηο.23 1.4.4 Ο ζεκεξηλφο ηαμηδηψηεο πγείαο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ...24 Κεθάιαην 2 ν : Ο ΙΑΣΡΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ Η ΤΦΙΣΑΜΔΝΗ ΚΑΣΑΣΑΗ 2.1 Ννκνζεηηθό πιαίζην...26 2.2 Πξσηνβνπιίεο ππό εμέιημε γηα ηελ ξύζκηζε ηνπ ηνκέα.29 2.3 Παξαδείγκαηα δξαζηεξηνπνίεζεο ηνπ ηδησηηθνύ ηνκέα ζηελ Διιάδα 2.3.1 Δμσζσκαηηθή γνληκνπνίεζε ζηελ Διιάδα.33 2.3.2 Δκκεηξσπία Κξήηε...35 2.3.3 Κέληξν Μεζφγεηνο Κξήηε 36 2.3.4 Κέληξν Symmetria Υαιάλδξη..37 2.3.5 Παξαδείγκαηα χκπξαμεο Γεκνζίνπ θαη Ιδησηηθνχ Σνκέα (ΓΙΣ) 38 2.4 πκπεξάζκαηα......38 6

Κεθάιαην 3 ν : ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΙ ΔΤΡΧΠΑΨΚΗ ΔΝΧΗ, Η ΠΡΟΣΑΗ ΟΓΗΓΙΑ COM(2008) 414 ΓΙΑ ΣΗΝ ΓΙΑΤΝΟΡΙΑΚΗ ΤΓΔΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΔΡΙΘΑΛΦΗ 3.3 Η Πξόηαζε Οδεγίαο ηνπ Δπξσπατθνύ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ πκβνπιίνπ γηα ηελ εθαξκνγή ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελώλ ζηε δηαζπλνξηαθή πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε 3.3.1 Ιζηνξηθφ θαη πξνθαηαξθηηθέο εξγαζίεο...41 3.3.2 ηνηρεία ηνπ θνηλνηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ δηαζπλνξηαθή πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε...43 3.3.3 πλεθηηθφηεηα κε άιιεο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο..43 3.3.4 Γεληθά λνκηθά ζέκαηα...44 3.3.5 Κεθάιαην Ι Α) Σηφρνο ηεο νδεγίαο 46 Β) Πεδίν εθαξκνγήο ηεο νδεγίαο...46 3.3.6 Κεθάιαην ΙΙ Αξκφδηεο αξρέο ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ηε ζπκκφξθσζε κε ηηο θνηλέο αξρέο γηα ηελ πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε Α) Αξκνδηφηεηεο ησλ αξρψλ ηνπ θξάηνπο κέινπο ζην νπνίν πξαγκαηνπνηείηαη ε ζεξαπεία..47 3.3.7 Κεθάιαην ΙΙΙ - Υξήζε ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο ζε άιιν θξάηνο κέινο Α) Παξνρή πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο ζε άιιν θξάηνο κέινο..47 Β) Δμσλνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε...48 Γ) Ννζνθνκεηαθή θαη εηδηθή πεξίζαιςε..48 Γ) Γηαδηθαζηηθέο εγγπήζεηο γηα ηε ρξήζε ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο ζε άιιν θξάηνο κέινο...48 Δ) Πιεξνθνξίεο γηα ηνπο αζζελείο φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο ζε άιιν θξάηνο κέινο..48 ΣΤ) Δζληθά ζεκεία επαθήο γηα ηε δηαζπλνξηαθή πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε...49 3.3.8 Κεθάιαην ΙV πλεξγαζία γηα ηελ πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε Α) Καζήθνλ ζπλεξγαζίαο...49 Β) Αλαγλψξηζε ζπληαγψλ πνπ έρνπλ εθδνζεί ζε άιιν θξάηνο κέινο..50 Γ) Δπξσπατθά δίθηπα αλαθνξάο θαη αμηνιφγεζε ησλ ηερλνινγηψλ πγείαο...50 Γ) Ζιεθηξνληθή πγεία.51 3.4 Παξόλ θαη Μέιινλ ηεο Πξόηαζεο.....51 7

Κεθάιαην 4 ν : ΙΑΣΡΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ ΚΑΙ ΚΟΜΟ ΤΓΥΡΟΝΑ ΠΑΡΑΓΔΙΓΜΑΣΑ 4.1 Δηζαγσγηθά - Γηεζλή παξαδείγκαηα.54 4.2 Διβεηία 4.2.1 Υαξαθηεξηζηηθά ζπζηήκαηνο πγείαο Διβεηίαο...55 4.2.2 πκπεξάζκαηα γηα ηελ Διβεηία 56 4.3 Ιλδία 4.3.1 Υαξαθηεξηζηηθά ζπζηήκαηνο πγείαο Ιλδίαο...57 4.3.2 Ο ηαηξηθφο ηνπξηζκφο ζηελ Κεξάια...58 4.3.3 Σν παξάδεηγκα Apollo...58 4.3. 4 πκπεξάζκαηα γηα Ιλδία. 59 4.4 Μεγάιε Βξεηαλία 4.4.1 Υαξαθηεξηζηηθά ζπζηήκαηνο πγείαο Μ. Βξεηαλίαο 60 4.4.2 Η άιιε πιεπξά ηνπ λνκίζκαηνο...61 4.4.3 πκπεξάζκαηα γηα ηε Μεγάιε Βξεηαλία.62 4.5 Πεξίπησζε ρώξαο κε παξόκνηα ραξαθηεξηζηηθά κε ηεο Διιάδαο Κύπξνο..65 4.6 πκπεξάζκαηα θεθαιαίνπ 66 Κεθάιαην 5 ν : ΓΔΝΙΚΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ - ΠΡΟΟΠΣΙΚΔ 5.1 Δηζαγσγή SWOT Αλάιπζε..69 5.2 Πξνβιήκαηα..72 5.3 Πιενλεθηήκαηα - Πξννπηηθέο ηεο Διιάδαο..74 ΠΙΝΑΚΔ ΠΙΝΑΚΑ 1: Γεληθνί παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηινγή ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ..10 ΠΙΝΑΚΑ 2: Πνζνζηά επηρνξήγεζεο.29 ΠΙΝΑΚΑ 3 : πγθξηηηθή παξνπζίαζε ρσξψλ.63 ΠΙΝΑΚΑ 4: Δλδεηθηηθέο δηαθνξνπνηήζεηο ζηηο ηηκέο ησλ πξνζθεξφκελσλ ππεξεζηψλ...65 ΠΙΝΑΚΑ 5: SWOT Αλάιπζε 70 ΠΙΝΑΚΑ 6 : Αλαινγία Γηαηξψλ αλά 1.000 άηνκα...75 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.79 8

ΔΙΑΓΧΓΗ Ο ηαηξηθφο ηνπξηζκφο ν νπνίνο νλνκάδεηαη επίζεο ηαηξηθφ ηαμίδη, ηνπξηζκφο πγείαο ή παγθφζκηα πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε, είλαη έλαο φξνο ν νπνίνο αξρηθά επηλνήζεθε απφ ηα ηαμηδησηηθά γξαθεία θαη ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο γηα λα πεξηγξάςεη ηελ ηαρέσο αλαπηπζζφκελε πξαθηηθή ηνπ λα δηαζρίδεη θάπνηνο ηα δηεζλή ζχλνξα γηα λα ιάβεη πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε. Γέθα ρξφληα πξηλ ν φξνο αλαθεξφηαλ θπξίσο ζε ζρέζε κε ηελ πιαζηηθή ρεηξνπξγηθή θαη ηελ θνζκεηηθή ηαηξηθή. ήκεξα πιένλ νη ιεγφκελνη ηαμηδηψηεο πγείαο αλαδεηνχλ κηα πιεζψξα ππεξεζηψλ πνπ θπκαίλνληαη απφ ηηο πην απιέο κέρξη ηηο πην πνιχπινθεο θαη εμεηδηθεπκέλεο ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο (ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ςπρηαηξηθήο, ησλ ελαιιαθηηθψλ ζεξαπεηψλ, ησλ εηδηθψλ θέληξσλ αλάξξσζεο θαη θξνληίδαο αθφκα θαη ππεξεζηψλ εληαθηαζκνχ) 1. Μάιηζηα αλ θαη ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο θαηαγεγξακκέλεο ηζηνξίαο ηα ηαμίδηα γηα ιφγνπο πγείαο πεξηνξίδνληαλ ζηνπο πινπζίνπο ή ζηνπο πξαγκαηηθά απειπηζκέλνπο, ζηελ επνρή καο ράξε ζηελ ηερλνινγία ηνπ Γηαδηθηχνπ, ηα πξνζηηά δηεζλή ηαμίδηα, θαζψο θαη ηηο κεγάιεο πξνφδνπο ηεο ηαηξηθήο επηζηήκεο, ν ηαηξηθφο ηνπξηζκφο θαζίζηαηαη φιν θαη ιηγφηεξν κηα θαηλνηνκία θαη φιν θαη πεξηζζφηεξν κηα παγθφζκηα ηάζε. Έηζη θαζίζηαηαη δπλαηφ αθφκα θαη γηα άηνκα κε πεξηνξηζκέλα νηθνλνκηθά κέζα λα αλαδεηήζνπλ θαη λα απνιαχζνπλ ηα νθέιε ηεο παγθφζκηαο πνηνηηθήο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο ζε κεξηθνχο απφ ηνπο πην δεκνθηιείο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο ζηνλ θφζκν. Δληνχηνηο ε επηινγή κηαο ζπγθεθξηκέλεο ρψξαο γηα ηαηξηθφ ηνπξηζκφ δελ είλαη ηφζν απιή φζν θαίλεηαη. Βαζίδεηαη ζε κηα ζεηξά απφ παξάγνληεο νη νπνίνη πεξηιακβάλνπλ ηηο πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο, ηα θαλνληζηηθά πξφηππα πνπ επηθξαηνχλ ζε απηήλ, κε εμίζνπ ζεκαληηθφ ξφιν λα παίδνπλ ην θφζηνο, ε δηαπίζηεπζε ηνπ λνζνθνκείνπ, ε πνηφηεηα ηεο πεξίζαιςεο θαη ε επηζηεκνληθή θαηάξηηζε ησλ γηαηξψλ. Δπίζεο ζεκαληηθφ ξφιν παίδνπλ κηα ζεηξά απφ άιινπο παξάγνληεο κεξηθνί απφ ηνπο νπνίνπο παξνπζηάδνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα: 1 http://en.wikipedia.org/wiki/medical_tourism 9

Πίλαθαο 1: Γεληθνί παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηινγή ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ Πξνζσπηθνί Κνηλσληθό - Πεξηζηαζηαθνί Οηθνλνκηθνί παξάγνληεο πνιηηηζκηθνί παξάγνληεο παξάγνληεο παξάγνληεο Αλάγθεο Οηθνγέλεηα Ηιηθία Δηζφδεκα Κίλεηξα Κνηλσληθφ status Τγεία Πιεζσξηζκφο Αληηιήςεηο Δθπαίδεπζε Γηάζεζε Σηκέο πκπεξηθνξέο Θξεζθεία Άλεζε ρξφλνπ Δπηηφθηα Πξνζσπηθφηεηα Πνιηηηζκφο Ίδηα δηακφξθσζε βαζηζκέλε ζε ζηνηρεία ησλ Sasu&Popa (2008) Απηφ πνπ αμίδεη λα ζεκεησζεί ζε απηφ ην ζεκείν είλαη ην εμήο: ν ηνκέαο ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ βξίζθεηαη ζε θάζε αλάπηπμεο ζε παγθφζκην επίπεδν θαη ηα κεξίδηα ηεο αγνξάο είλαη ζρεηηθά αβέβαηα σο πξνο ηελ κνξθή θαη ην κέγεζφο ηνπο. Απηνί πνπ ζα απνηειέζνπλ ηνπο ζηξαηεγηθνχο παίθηεο είηε ζε επίπεδν θξαηψλ, είηε ζε επίπεδν επηρεηξήζεσλ ζα είλαη θαη απηνί πνπ ζα απνθνκίζνπλ ηα κειινληηθά θέξδε. Γελ είλαη ηπραίν ινηπφλ πσο ε ζεκαζία ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ έρεη αλαγλσξηζηεί ζε πάλσ απφ πελήληα ρψξεο νη νπνίεο ηνλ ζεσξνχλ ζαλ κέξνο ηεο εζληθήο ηνπο βηνκεραλίαο. Καη απηφ γηαηί ηα νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ απηφλ είλαη πνιιαπιά: (Konstantina Paparoidami, 2009) Αλάπηπμε ησλ ππνδνκψλ πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο θαη θαη επέθηαζε βειηίσζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ Αχμεζε ησλ εζφδσλ κέζα απφ ηελ είζπξαμε θφξσλ θαη ηειψλ γηα έθδνζε visa Βειηίσζε ησλ θιηληθψλ πξνδηαγξαθψλ Οηθνλνκηθή αλάπηπμε, αχμεζε ηνπ ΑΔΠ Πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε θαη νκνηφκνξθε νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ζε φιε ηελ ρψξα Δπθαηξίεο απαζρφιεζεο Με βάζε ινηπφλ ηα παξαπάλσ ζηνηρεία πνπ απνηεινχλ θαη ηελ αθεηεξία γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία, ε ηειεπηαία ζα αλαπηπρζεί σο αθνινχζσο: 10

ην πξψην θεθάιαην ζα παξνπζηαζηεί ν νξηζκφο ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ θαη ζα αλαιπζεί ε ηζηνξηθή ηνπ δηαδξνκή απφ ηελ αξραηφηεηα έσο θαη ζήκεξα ζε παξάιιειε εμέιημε κε θάπνηα βαζηθά ηζηνξηθά γεγνλφηα. ηελ ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηεί ην θνηλσληθννηθνλνκηθφ πιαίζην θαη νη ζχγρξνλεο ηάζεηο ζηνλ ηαηξηθφ ηνπξηζκφ φπσο επίζεο θαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζεκεξηλνχ ηνπξίζηα πγείαο. ην δεχηεξν θεθάιαην ζα αλαιπζνχλ νη ζεζκηθέο δηαζηάζεηο ηνπ θιάδνπ ζηελ Διιάδα θαη ζα αλαιπζνχλ παξαδείγκαηα δξαζηεξηνπνίεζεο ζηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν πξνεξρφκελα απφ ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία. ην επφκελν θεθάιαην ζα παξνπζηαζηεί ε πξφηαζε νδεγίαο γηα ηελ δηαζπλνξηαθή πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ζα αλαδεηεζνχλ νη επηπηψζεηο ηεο ζηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ηνπ δηθνχ καο ζπζηήκαηνο πγείαο θαη ζα εμαρζνχλ ηα πξψηα ζπκπεξάζκαηα. ην ηέηαξην θεθάιαην ζα αλαιπζεί ν ηαηξηθφο ηνπξηζκφο θαη ε αλάπηπμε ηνπ ηφζν ζε θάπνηεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο φζν θαη ζηελ καθξηλή Ιλδία θαη ζα εμεγεζνχλ νη ιφγνη πνπ θαζηζηνχλ ηηο ρψξεο απηέο πξσηνπφξνπο ζηνλ αλαπηπζζφκελν απηφ θιάδν. Σέινο ζην πέκπην θεθάιαην ζα παξνπζηαζηνχλ ηα ζπλνιηθά ζπκπεξάζκαηα ηεο εξγαζίαο, ε πεξηγξαθή ησλ πξννπηηθψλ αιιά θαη ησλ πξνβιεκάησλ πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ε ρψξα καο θαη ζα παξαηεζεί κηα SWOT αλάιπζε γηα ηελ Διιάδα ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα πξνθεηκέλνπ λα θαλνχλ ζπγθεληξσηηθά ηα δπλαηά θαη αδχλαηα ζεκεία ηνπ ειιαδηθνχ ρψξνπ αιιά θαη νη επθαηξίεο θαη νη απεηιέο πνπ παξνπζηάδνληαη. 11

Κεθάιαην 1 ν Δλλνηνινγηθόο πξνζδηνξηζκόο Ιζηνξηθή αλαδξνκή Κνηλσληθν-νηθνλνκηθό πιαίζην ύγρξνλεο ηάζεηο ζηνλ ηαηξηθό ηνπξηζκό 12

1.1 Τγεία θαη Σνπξηζκόο Η πγεία ζπλήζσο νξίδεηαη αξλεηηθά σο ε απνπζία αξξψζηηαο θαη αζζέλεηαο (Naidoo & Wills 1994, Eldin & Golanty 1998). Δληνχηνηο ην 1946 ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο φξηζε ηελ πγεία σο ηελ θαηάζηαζε πιήξνπο ςπρηθήο, ζσκαηηθήο θαη θνηλσληθήο επεμίαο θαη φρη κφλν σο απνιχηξσζε απφ αζζέλεηα θαη αλαπεξία (WTO 1946). Η πγεία ινηπφλ αληηθαηνπηξίδεη ηελ νινθιεξσκέλε επεκεξία ηνπ αηφκνπ. Ο Eldin θαη ν Golanty (1988) κάιηζηα παξνπζηάδνπλ κηα νιηζηηθή πξνζέγγηζε ηεο πγείαο θαη ηελ νξίδνπλ σο ηελ θαηάζηαζε εθείλε ζηελ νπνία νη άλζξσπνη πξνζπαζνχλ λα εμηζνξξνπήζνπλ ηνπο θπζηθνχο, θνηλσληθνχο, ςπρνινγηθνχο, ζπλαηζζεκαηηθνχο, πλεπκαηηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε δσή ηνπο πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ κηα αξκνληθή χπαξμε. (Douglas et al.) Καζψο ινηπφλ ε πγεία απνηειεί κηα απφ ηηο βαζηθέο αλάγθεο θαη πξνηεξαηφηεηεο ηνπ αλζξψπνπ θαη ζηε ζχγρξνλε επνρή ην ηαμίδη έρεη γίλεη πεξηζζφηεξν πξνζηηφ ζην επξχ θνηλφ, ε πγεία απέθηεζε ηελ ηδηφηεηα κεηαβιεηήο πνπ ζρεηίζηεθε κε ηνλ παγθφζκην ηνπξηζκφ δεκηνπξγψληαο έλα λέν θιάδν, απηφ ηνπ Σνπξηζκνχ Τγείαο θαη αλαδεηθλχνληαο ηελ επεμία θαη ηηο πξνεθηάζεηο ηεο σο αλεξρφκελν θαη κε πςειή δήηεζε πξντφλ. Μάιηζηα ε νιηζηηθή ηαηξηθή ε νπνία αζρνιείηαη κε ηελ δεκηνπξγία θαη δηαηήξεζε ηεο πγείαο, θαη φρη κε ηελ ζεξαπεία ηεο αζζέλεηαο απνηειεί ηελ θηλεηήξηα δχλακε ε νπνία βξίζθεηαη πίζσ απφ ηελ δηαξθψο απμαλφκελε δήηεζε γηα ηακαηηθά θέληξα θαη ζέξεηξα πνπ πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο πγείαο. (Douglas et al) 13

1.2 Πόηε ζπλδέζεθε ε πγεία κε ηνλ ηνπξηζκό νξηζκνί Ο φξνο «ηνπξηζκφο πγείαο» εκθαλίζηεθε ζηελ αγνξά απφ ηελ ζηηγκή πνπ νη άλζξσπνη άξρηζαλ λα αλαδεηνχλ πξννξηζκνχο εθηφο δπηηθνχ θφζκνπ, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζνπλ θηελφηεξεο ζεξαπείεο, ζχκθσλεο σζηφζν (ζε παξάιιειε εμέιημε κε ηνλ ρξφλν) κε ηα δηεζλή πξφηππα πνηφηεηαο. Ο ηαηξηθφο θιάδνο ηνπ ηνπξηζκνχ πξνέθπςε σο απάληεζε ζην απίζηεπηα ηεξάζηην θφζηνο πνπ έρνπλ νη πεξηζζφηεξεο ρεηξνπξγηθέο δηαδηθαζίεο πνπ εθηεινχληαη ζε ρψξεο φπσο νη Ηλσκέλεο Πνιηηείεο, ε Βξεηαλία θαη ε Ιαπσλία. Υσξίο ηαηξηθή αζθάιηζε, νη πεξηζζφηεξνη θάηνηθνη ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ δελ έρνπλ θακία πηζαλφηεηα λα κπνξέζνπλ λα πιεξψζνπλ γηα ηελ θαηάιιειε ζεξαπεία, αιιά κεξηθέο θνξέο αθφκα θαη δηαζέηνληαο αζθάιηζε ην θφζηνο είλαη θαηά πνιχ πςειφηεξν απφ ην αληίζηνηρν ζηα ηαηξηθά θέληξα ηεο Αζίαο. Σαπηφρξνλα αζζελείο πνπ έρνπλ πξνβιήκαηα πγείαο ηα νπνία ρξήδνπλ άκεζεο αληηκεηψπηζεο δηαπηζηψλνπλ φηη κπνξνχλ άκεζα λα ιάβνπλ ηελ θαηάιιειε ηαηξηθή πεξίζαιςε ζε μέλεο ρψξεο ζε αληίζεζε κε ηηο δηθέο ηνπο ζηηο νπνίεο νη ιίζηεο αλακνλήο κπνξεί λα θηάλνπλ ην έλα έηνο ή θαη λα ην μεπεξάζνπλ 2. Οη νξηζκνί πνπ ππάξρνπλ ζήκεξα αλαθνξηθά κε ην ηη αθξηβψο είλαη ηνπξηζκφο πγείαο θαη ηη ζπκπεξηιακβάλεη, είλαη πνιινί θαη θάπνηνη απφ απηνχο, επξέσο απνδεθηνί, ζπρλά θαζνξίδνληαη απφ ηα θίλεηξα ηνπ θαηαλαισηή ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ απηήο ηεο εηδηθήο θαη ελαιιαθηηθήο κνξθήο ηνπξηζκνχ. Ωο νξηζκφ ινηπφλ γηα ηνλ ηνπξηζκό πγείαο ζα κπνξνχζακε λα δερηνχκε: ην ζχλνιν ησλ ζρέζεσλ θαη θαηλνκέλσλ, ηα νπνία απνξξένπλ απφ ηελ αιιαγή ηφπνπ θαηνηθίαο ησλ αλζξψπσλ ψζηε λα εληζρχζνπλ, ζηαζεξνπνηήζνπλ θαη σο επί ην πιείζηνλ απνθαηαζηήζνπλ ηε θπζηθή, πλεπκαηηθή θαη ςπρηθή επξσζηία ηνπο κέζα απφ ηελ ρξήζε - θαηαλάισζε ππεξεζηψλ πγείαο, νη νπνίεο παξέρνληαη ζε ρψξνπο δηαθνξεηηθνχο απφ ηνλ θχξην ή κφληκν ηφπν δηακνλήο ή εξγαζίαο ηνπο. (Βελεηζαλνπνχινπ Μ., 2006). Έλαο άιινο πην επξχο νξηζκφο ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο είλαη ν εμήο: ε πξνζθνξά ζπκθέξνπζαο νηθνλνκηθά ηδησηηθήο ηαηξηθήο θξνληίδαο ζε αζζελείο ζε αγαζηή ζπλεξγαζία θαη κε ηε ηνπξηζηηθή βηνκεραλία ή έζησ κε ηελ ρξήζε ηερλνγλσζίαο θαη 2 http://www.discovermedicaltourism.com/what-is-medical-tourism/ 14

ππνδνκψλ ηνπ θιάδνπ. Η δηαδηθαζία απηή δηεπθνιχλεηαη απφ ηνλ εηαηξηθφ ηνκέα πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ ηαηξηθή θξνληίδα αιιά θαη ηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία, ηφζν κέζα απφ ηνλ ηδησηηθφ, φζν θαη απφ ηνλ δεκφζην ηνκέα. (Παπαδεκφπνπινο, Υξηζηνδνχινπ, 2007) Ο ηνπξηζκόο πγείαο δηαθξίλεηαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: 1) Σνλ ηαηξηθό ηνπξηζκό ν νπνίνο νξίδεηαη σο ε παξνρή ηαηξηθψλ ππεξεζηψλ ζε άηνκα πνπ ρξήδνπλ απηψλ, εληφο εμεηδηθεπκέλσλ θέληξσλ, λνζνθνκείσλ, ηδησηηθψλ θιηληθψλ θαη ηδησηηθψλ ηαηξείσλ θαη αθνξά ζηελ αλαγελλεηηθή ηαηξηθή, ππνβνεζνχκελε γνληκνπνίεζε, πιαζηηθή/θνζκεηηθή ρεηξνπξγηθή, αηκνθάζαξζε, δηφξζσζε ηεο φξαζεο, θπζηθή απνθαηάζηαζε θαη απνζεξαπεία θαη νδνληηαηξηθή. Δίλαη ζεκαληηθφ παξφια απηά λα επηζεκάλνπκε φηη ζε θάπνηεο ρψξεο ν ηνπξηζκφο πγείαο είλαη ελλνηνινγηθά ηαπηφζεκνο κε ηνλ ηαηξηθφ ηνπξηζκφ. 2) Σνλ ηακαηηθό ηνπξηζκό ν νπνίνο αλαθέξεηαη ζηελ ρξήζε ησλ ηακαηηθψλ λεξψλ θαη θπξίαξρνο ζηφρνο ηνπ είλαη ε πξφιεςε, ε δηαηήξεζε ή ε απνθαηάζηαζε ηεο ζσκαηηθήο θαη ςπρηθήο πγείαο θαη επεμίαο ηνπ αηφκνπ. Έρεη σο ζθνπφ ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ ηακαηηθψλ πεγψλ γηα ζεξαπεπηηθνχο ζθνπνχο. Η πδξνζεξαπεία είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηελ αληηκεηψπηζε πνιιαπιψλ παζήζεσλ, φπσο είλαη ηα αξζξηηηθά θαη νη ξεπκαηνπάζεηεο θαη δηαθξίλεηαη ζε δχν είδε: α) ηελ εζωηεξηθή, ε νπνία πεξηιακβάλεη: i) ηελ πνζηζεξαπεία (πφζε ηακαηηθψλ λεξψλ) ii) ηελ εηζπλνζεξαπεία (εηζπλνή ησλ αεξίσλ ή ησλ ζηαγνληδίσλ ησλ κεηαιιηθψλ λεξψλ) iii) ηηο πιύζεηο (ζηνκαηηθέο, ξηληθέο, γπλαηθνινγηθέο) β) ηελ εμωηεξηθή, ε νπνία πεξηιακβάλεη: i) ηα ινπηξά ii) ηηο θαηαησλίζεηο (γηα νξηζκέλν ρξφλν ην ζψκα δέρεηαη ην ζεξκνκεηαιιηθφ λεξφ, πνπ έξρεηαη κε ςειή ή ρακειή πίεζε) iii) ηηο πδξνκαιάμεηο (ην ζψκα δέρεηαη ηελ πίεζε ηνπ λεξνχ), iv) ηελ πδξνθηλεζηνζεξαπεία (ζπλδπαζκφο ινπηξνζεξαπείαο θαη θηλεζηνζεξαπείαο, φζν ην ζψκα βξίζθεηαη ζην λεξφ) θαη v) ηελ πεινζεξαπεία (εθαξκνγή πεινχ, πνπ έρεη «σξηκάζεη», ζε ζεκεία ηνπ ζψκαηνο κε δηάθνξεο παζήζεηο) 3. 3 http://www.chania-info.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=357&item 15

3. Σνλ ηνπξηζκό επεμίαο-spa ν νπνίνο νξίδεηαη σο εμήο: ηα δηεζλή, κφλν, ηαμίδηα γηα ηελ βειηίσζε ηεο θπζηθήο θαη πλεπκαηηθήο θαηάζηαζεο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ζεκεησζεί φηη ν ηνπξηζκφο επεμίαο απεπζχλεηαη ζε πγηή άηνκα. Ο Σνπξηζκφο Δπεμίαο απνηειεί ηελ πην ζχγρξνλε κνξθή Σνπξηζκνχ Τγείαο θαη πξνσζείηαη παγθνζκίσο. ηαλ εκθαλίζηεθε ν ζπγθεθξηκέλνο θιάδνο απεπζπλφηαλ κφλν ζε πειάηεο πςειήο νηθνλνκηθήο επηθάλεηαο. ήκεξα ν Σνπξηζκφο Δπεμίαο απεπζχλεηαη ζε κεγαιχηεξν κέγεζνο ηεο αγνξάο, θαζψο εκθαλίδνληαη δηαξθψο λέα θέληξα ηα νπνία απεπζχλνληαη ζε πειάηεο κε πεξηνξηζκέλεο νηθνλνκηθέο δπλαηφηεηεο, αθνχ παξέρνπλ ππεξεζίεο δηακνλήο θαη επεμίαο ζε ρακειφηεξν θφζηνο 4. Γηαπηζηψλνπκε ινηπφλ πσο ν ηνπξηζκφο πγείαο έρεη θαζηεξσζεί σο κνξθή δηαθνπψλ θαη θαιχπηεη έλα επξχ θάζκα ηαηξηθψλ ππεξεζηψλ ζπλδπάδνληαο ηελ μεθνχξαζε θαη ηελ ραιάξσζε κε ηελ επεμία θαη ηελ θξνληίδα πγείαο. Πξφθεηηαη γηα ηελ ηδαληθή επηινγή αζζελψλ πνπ είλαη ζε ζέζε λα ηαμηδέςνπλ θαη ζπλίζηαηαη ζηελ πξνζθνξά ηεο δπλαηφηεηαο λα μεθχγεη ν ηαμηδηψηεο αζζελήο απφ ηελ ξνπηίλα θαη λα εηζέιζεη ζε έλα δηαθνξεηηθφ πεξηβάιινλ ραιάξσζεο. (Παπαδεκφπνπινο, Υξηζηνδνχινπ, 2007) 1.3 Ιζηνξηθή αλαδξνκή Οη παξαθάησ γξακκέο απνηεινχλ κηα ζχληνκε αλαθνξά ζηελ πνιππνίθηιε ηζηνξία ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο. Γείρλνπλ φηη, φπνηε ε παξερφκελε πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε είλαη πεξηνξηζκέλε θαη ειιηπήο - αλεμάξηεηα απφ ηνλ ηφπν ή ηελ ρξνληθή πεξίνδν νη άξξσζηνη θαη ηξαπκαηηζκέλνη ηαμηδεχνπλ πξνο αλαδήηεζή ηεο ζε άιιεο πεξηνρέο θαη ηφπνπο. Αξραηόηεηα ηηο κειέηεο ησλ αξραίσλ πνιηηηζκψλ απεηθνλίδεηαη έλαο ηζρπξφο δεζκφο κεηαμχ ηεο ζξεζθείαο θαη ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο, ε νπνία ρξνλνινγείηαη εδψ θαη ρηιηάδεο ρξφληα. Οη πεξηζζφηεξνη αξραίνη πνιηηηζκνί αλαγλψξηζαλ ηηο ζεξαπεπηηθέο 4 http://www.mygnto.gr/default.aspx?id=2897&nt=18&lang=1 16

δξάζεηο ησλ ηακαηηθψλ πεγψλ θαη ησλ ινπηξψλ ζηνπο ηεξνχο λανχο. Παξαθάησ είλαη κεξηθνί απφ ηνπο πξψηνπο πνιηηηζκνχο: Οη νπκέξηνη (πεξίπνπ 4000 π.υ.) θαηαζθεχαζαλ ηα πξψηα ζπγθξνηήκαηα πγείαο ηα νπνία ρηίζηεθαλ γχξσ απφ ζεξκέο πεγέο. Απηέο νη εγθαηαζηάζεηο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο πεξηειάκβαλαλ καγεπηηθνχο λανχο θαη πηζίλεο. Οη Αξραίνη Έιιελεο ήηαλ νη πξψηνη πνπ έζεζαλ ηηο βάζεηο γηα έλα νινθιεξσκέλν ηαηξηθφ δίθηπν ηνπξηζκνχ. Αλήγεηξαλ ηνπο Νανχο ηνπ Αζθιεπηνχ πξνο ηηκήλ ηνπ ζενχ ηεο ηαηξηθήο, Αζθιεπηνχ, νη νπνίνη ππήξμαλ απφ ηα πξψηα θέληξα πγείαο ζηνλ θφζκν. Άλζξσπνη απφ παληνχ ηαμίδεπαλ ζε απηά ηα ηεξά αλαδεηψληαο ζεξαπεία γηα ηηο αζζέλεηέο ηνπο 5. ην καθξνβηφηεξν Ναφ ηνπ Αζθιεπηνχ, Δπηδαχξηα, ππήξραλ πεγέο γηα θνιχκβεζε, λαφο γηα ηελ εξκελεία ησλ νλείξσλ, γπκλαζηήξην, παιαίζηξα (ρψξνο άζθεζεο), θαη έλα αγξφθηεκα κε θίδηα. Οη αζζελείο ζην λαφ παξαθνινπζνχληαλ απφ κηα νκάδα ηεξέσλ, ηξαπκαηηνθνξέσλ θαη θξνληηζηψλ επηζηαηψλ, πξηλ ηειηθά λα ζπλαληεζνχλ κε ηνλ αλψηαην ηεξέα. Οη πιεξσκέο - ζπζίεο ήηαλ αλάινγεο κε ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο νη θησρνί άθελαλ ηα παπνχηζηα ηνπο, ν Μέγαο Αιέμαλδξνο άθεζε ηελ παλνπιία ηνπ. ηε ζπλέρεηα ν αζζελήο απνζπξφηαλ γηα ηελ χπλν - ζεξαπεία ηνπ. Η ηαηξηθή πεξίζαιςε ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο, νινθιεξσλφηαλ κε έλα φλεηξν, θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ ν Αζθιεπηφο επηζθεπηφηαλ ηνπο πνλεκέλνπο θαη πξφηεηλε ζεξαπεία γηα ηελ αζζέλεηα ή ηξαπκαηηζκφ. Οη Νανί ηνπ Αζθιεπηνχ άλζηζαλ κέρξη θαη ηνλ ηέηαξην αηψλα κ.υ. σζφηνπ νη ζεξαπείεο άξρηζαλ λα είλαη ιηγφηεξν ηειεηνπξγηθέο θαη πεξηζζφηεξν θιηληθέο. Ωζηφζν, αθφκε θαη ζην απνθνξχθσκα ηεο αιρεκείαο θαη ηε θπηνζεξαπείαο, ε παιηά θφξκνπια 5 http://www.health-tourism.com/medical-tourism/history/ 17

ηνπ "χπλνπ θαη ηνπ νλείξνπ" ήηαλ αθφκα δεκνθηιήο ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηεο Μεζνγείνπ. Άιινη λανί κε ηακαηηθά ινπηξά, φπσο ην Ιεξφ ηνπ Γηφο ζηελ Οιπκπία θαη ην spa ζην λαφ ησλ Γειθψλ, ήθκαζαλ ζε φιε ηελ αξραία Διιάδα, αλ θαη φρη ζηελ ίδηα θιίκαθα κε ηνπο Νανχο ηνπ Αζθιεπηνχ 6. ηελ Ιλδία, ε ηζηνξία ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο μεηπιίρζεθε αξγά, ηαπηφρξνλα κε ηε δεκνηηθφηεηα ηεο γηφγθα θαη ηεο ηαηξηθήο ηεο Αγηνπβέξδα. Απφ ηελ γέλλεζε ηεο γηφγθα 5.000 πξηλ, ε Ιλδία έρεη απνιαχζεη κηα ζηαζεξή εηζξνή ηαηξηθψλ ηαμηδησηψλ, νη νπνίνη ειπίδνπλ λα επσθειεζνχλ απφ απηφλ ηνλ θιάδν ηεο ελαιιαθηηθήο ηαηξηθήο. ηαλ ν Βνπδηζκφο έθηαζε ζηελ Ιλδία πεξίπνπ 2.500 ρξφληα αξγφηεξα, ην κφλν πνπ έθαλε ήηαλ λα βνεζήζεη αθφκε πεξηζζφηεξν ηελ ζέζε ηεο σο ην επίθεληξν ηεο Αλαηνιηθήο πνιηηηζηηθήο, πλεπκαηηθήο, θαη θαξκαθεπηηθήο δηαδηθαζίαο 7. ηελ αξραία Ρψκε, ηα ινπηξά (δεζηά κπάληα λεξνχ) δελ ρξεζηκνπνηνχληαλ κφλν γηα ηα πξνθαλή ηαηξηθά νθέιε ηνπο, αιιά ρξεζίκεπαλ επίζεο σο ζεκαληηθνί ρψξνη θνηλσληθήο δηθηχσζεο γηα νξηζκέλεο απφ ηηο πην πξνλνκηνχρεο ειίη ηεο Απηνθξαηνξίαο. Οη Ρσκαίνη ζίγνπξα δελ ήηαλ νπαδνί ηεο «παξηηάηηθεο» ζεξαπείαο, θαη φζνη είραλ ηελ νηθνλνκηθή δπλαηφηεηα μφδεπαλ κεγάια ρξεκαηηθά πνζά, ζηα πνιπάξηζκα ινπηξά θαη ηηο ηακαηηθέο πεγέο. Σα πεξίηερλα ξσκατθά ζπγθξνηήκαηα ήηαλ ζηθ εγθαηαζηάζεηο θαη νξηζκέλα θέληξα ζεξαπείαο πεξηειάκβαλαλ ζέαηξα, αίζνπζεο ηέρλεο, αίζνπζεο ζπλεδξίσλ αθφκε θαη γήπεδα 8. Μεζαίσλαο Με ηελ πηψζε ηνπ ξσκατθνχ πνιηηηζκνχ, ε Αζία ζπλέρηζε λα είλαη ν θχξηνο ηαηξηθφο ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο γηα ηνπο ηαμηδηψηεο. Οη λανί έδσζαλ ηε ζέζε ηεο ζε λνζνθνκεία πνπ παξείραλ θιηληθέο ππεξεζίεο ζηνπο ηαμηδηψηεο πνπ αλαδεηνχζαλ πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε. ηελ κεζαησληθή Ιαπσλία, νη ζεξκέο ηακαηηθέο πεγέο νη νπνίεο νλνκάδνληαλ Onsen έγηλαλ δεκνθηιείο ζε νιφθιεξε ηε ρψξα ιφγσ ησλ ζεξαπεπηηθψλ ηνπο ηδηνηήησλ. Οη clans πνιεκηζηέο αλαγλψξηζαλ ηελ αμία ησλ ελ ιφγσ πεγψλ θαη άξρηζαλ λα ηηο ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα αλαθνπθηζηνχλ απφ ηνλ πφλν, λα ζεξαπεχζνπλ ηηο πιεγέο ηνπο θαη λα αλαθάκςνπλ απφ ηηο κάρεο. Πνιινί πνιηηηζκνί ηνπ ηζιακηθνχ θφζκνπ ζέζπηζαλ ζπζηήκαηα πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο ηα νπνία πξνζέθεξαλ ηαηξηθέο ππεξεζίεο θαη ζε αιινδαπνχο. Σν 1248 6 http://www.healism.com/medical_tourism/history/greek_medical_tourism/ 7 http://www.healism.com/medical_tourism/history/indian_medical_tourism/ 8 http://www.healism.com/medical_tourism/history/ancient_roman_medical_tourism/ 18

κ.υ., ην Ννζνθνκείν Mansuri ρηίζηεθε ζην Κάηξν θαη έγηλε ην κεγαιχηεξν θαη πην πξνεγκέλν λνζνθνκείν ζηνλ θφζκν ηεο επνρήο εθείλεο. Με ηελ ηθαλφηεηα λα θηινμελεί 8.000 άηνκα, ην λνζνθνκείν έγηλε πξννξηζκφο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο γηα αιινδαπνχο, αλεμαξηήησο θπιήο ή ζξεζθείαο 9. Αλαγέλλεζε Η Πεξίνδνο ηεο Αλαγέλλεζεο απφ ηνλ 14ν έσο ηνλ 17ν αηψλα δελ ζεκαηνδφηεζε κφλν ηελ αλαγέλλεζε ηεο ηέρλεο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ ζηελ Δπξψπε θαη ηελ Αγγιία, αιιά ήηαλ επίζεο κηα πεξίνδνο φπνπ άλζηζε ν ηαηξηθφο ηνπξηζκφο. Έλα ρσξηφ γλσζηφ σο Ville d'eaux, ή Πφιε ησλ Τδάησλ, έγηλε γλσζηφ ζε φιε ηελ Δπξψπε ην 1326, φηαλ ηακαηηθέο πεγέο πινχζηεο ζε ζίδεξν αλαθαιχθζεθαλ ζηελ πεξηνρή. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 16νπ αηψλα, νη πινχζηνη θαη ε ειίη ηεο Δπξψπεο, αλαθάιπςαλ μαλά ηα ξσκατθά ινπηξά θαη εηζέξεπζαλ ζε ηνπξηζηηθά ρσξηά κε ηακαηηθέο πεγέο φπσο ην St. Moritz, ην Ville d'eaux, ην Baden Baden, ην Aachen and ην Bath ζηελ Αγγιία. Σν Bath ή Aquae Sulis απνιάκβαλε βαζηιηθή ρνξεγία θαη ήηαλ δηάζεκν ζε νιφθιεξν ηνλ ηφηε γλσζηφ θφζκν. Η πεξίνδνο κεηά ηελ Αλαγέλλεζε Πξνο ην ηέινο ηεο πεξηφδνπ ηεο Αλαγέλλεζεο, αξηζηνθξάηεο απφ φιε ηελ Δπξψπε εμαθνινπζνχζαλ λα ξένπλ ζην Bath γηα ζεξαπεία θαη ίαζε. Η αλαθάιπςε ηνπ Νένπ Κφζκνπ φκσο έθεξε λένπο πξννξηζκνχο γηα ηνπο επξσπαίνπο ηαμηδηψηεο ηεο πγείαο. Καηά ηελ πεξίνδν απηή, αλαγλσξίζηεθε ε ηθαλφηεηα ησλ γεγελψλ Ακεξηθαλψλ ηνπ Νένπ Κφζκνπ ζηελ ηέρλεο ηεο επνχισζεο θαη ζεξαπείαο θαζψο νη γλψζεηο ηνπο ζηα θπηηθά θάξκαθα ήηαλ εμαηξεηηθή θαη ζπλαγσληδφηαλ ηηο αληίζηνηρεο ζηελ Δπξψπε, ηελ Αζία ή ηελ Αθξηθή. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 18νπ θαη 19νπ αηψλα, αξθεηνί Ακεξηθαλνί θαη Δπξσπαίνη εμαθνινχζεζαλ λα ηαμηδεχνπλ ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο κε ηακαηηθά ινπηξά ειπίδνληαο λα ζεξαπεχζνπλ δηάθνξεο αζζέλεηεο φπσο ε θπκαηίσζε 10. Από ην 1900 έσο ην 1997 Καηά ηε δηάξθεηα απηήο ηεο πεξηφδνπ, νη ΗΠΑ θαη ε Δπξψπε δελ ήηαλ κφλν εκπνξηθά θαη βηνκεραληθά θέληξα, αιιά ήηαλ επίζεο θαη ην θέληξν ηνπ θφζκνπ ζηνλ ηνκέα ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο. Σαμίδηα κε ηαηξηθφ ζθνπφ πξαγκαηνπνηνχληαλ 9 http://www.health-tourism.com/medical-tourism/history/ 10 http://www.health-tourism.com/medical-tourism/history/ 19

κφλν απφ εχπνξνπο πινχζηνπο πνπ ηαμίδεπαλ ζε απηέο ηηο ρψξεο πξνθεηκέλνπ λα ιάβνπλ πςειήο πνηφηεηαο ηαηξηθέο ππεξεζίεο Σν 1933 ηδξχζεθε ην Ακεξηθαληθφ πκβνχιην Ιαηξηθψλ Δηδηθνηήησλ (American Board of Medical Specialties - ABMS) θαη έγηλε ε θεληξηθή νξγάλσζε γηα ηηο ηαηξηθέο εηδηθφηεηεο ζηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο. Σν ABMS ζέζπηζε εθπαηδεπηηθέο θαη επαγγεικαηηθέο πνιηηηθέο, νη νπνίεο απνηέιεζαλ ην βάζε ησλ πξνηχπσλ ζε φιν ηνλ θφζκν. Σν 1958, ηδξχζεθε ε Δπξσπατθή Έλσζε Ιαηξηθψλ Δηδηθνηήησλ (European Union of Medical Specialties - UEMS) ε νπνία απνηειείηαη απφ ηηο δηαθνξεηηθέο εζληθέο ηαηξηθέο ελψζεηο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Δλψζεσο. Με ην θφζηνο ηεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο λα απμάλεηαη θαη πάιη ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1980 θαη ηνπ 1990, νη ακεξηθαλνί αζζελείο άξρηζαλ λα εμεηάδνπλ ηηο ππεξάθηηεο επηινγέο ηνπο, φπσο ηηο νδνληηαηξηθέο ππεξεζίεο ζηελ Κεληξηθή Ακεξηθή. Δλψ νη γηαηξνί ησλ ΗΠΑ, απέθξνπαλ ηελ ηδέα ηεο αλαδήηεζεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο ζε μέλα λνζνθνκεία, ε Κνχβα μεθίλεζε πξνγξάκκαηα ηα νπνία πξνζέιθπαλ αιινδαπνχο γηα ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο ζηα κάηηα, ηελ θαξδηά θαη θαιιπληηθέο δηαδηθαζίεο. Από ην 1997 έσο ην 2001 Η αζηαηηθή νηθνλνκηθή θξίζε ηνπ 1997 θαη ε θαηάξξεπζε ησλ αζηαηηθψλ λνκηζκάησλ αλάγθαζε ηνπο θπβεξλεηηθνχο αμησκαηνχρνχο ζε απηέο ηηο ρψξεο λα επηθεληξψζνπλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο ζηελ πξνψζεζε ησλ ρσξψλ ηνπο σο ηνπ ηνπξηζηηθψλ πξννξηζκψλ παξνρήο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο. Η Σατιάλδε γξήγνξα έγηλε θνκβηθφ ζεκείν ζηελ πιαζηηθή ρεηξνπξγηθή, κε ρξεψζεηο ππνπνιιαπιάζηεο απηψλ ησλ δπηηθψλ ρσξψλ. Σν 1997 ηδξχζεθε ε Γηεζλήο Μηθηή Δπηηξνπή (Joint Commission International - JCI) γηα λα ειέγρεη θαη λα δηεξεπλά δηεζλείο εγθαηαζηάζεηο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο ζρεηηθά κε ηε ζπκκφξθσζε ηνπο κε ηα δηεζλή πξφηππα ιφγσ ηεο εκθάληζεο θνξέσλ παξνρήο πγείαο ζε φιν ηνλ θφζκν. Από ην 2001 έσο ην 2006 Μεηά ηα γεγνλφηα ηεο 11/9 θαη ηελ θαηαζθεπαζηηθή έθξεμε ζηελ Αζία, ν ηνπξηζκφο πγείαο ζπλέρηζε λα αλαπηχζζεηαη κε 150.000 Ακεξηθαλψλ πνιηηψλ λα ηαμηδεχνπλ ζε πξννξηζκνχο ζηελ Αζία θαη ηε Λαηηληθή Ακεξηθή ην 2006. Καηά ηε δηάξθεηα απηήο ηεο πεξηφδνπ, ε νδνληηαηξηθή θαη ε πιαζηηθή ρεηξνπξγηθή έθηαζαλ ζηελ θνξχθσζή ηνπο ζηηο ρψξεο απηέο. 20

Η Σατιάλδε, ε ηγθαπνχξε θαη ε Ιλδία έγηλαλ λφκηκνη ηαηξηθνί πξννξηζκνί ιφγσ ηεο δηαπίζηεπζεο ηνπο απφ ηελ JCI. Άιιεο ρψξεο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Αζίαο θαη ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο αλαδείρζεθαλ σο πξννξηζκνί πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο, κε ηε δηαπίζηεπζε ηεο JCI θαη ηελ ζχλαςε ζπλεξγαζηψλ κε εμέρνληεο παξφρνπο ππεξεζηψλ πγείαο κε έδξα ηηο ΗΠΑ 11. Από ην 2007 θαη έσο ζήκεξα Ο αξηζκφο ησλ Ακεξηθαλψλ ηνπξηζηψλ πνπ ηαμίδεςαλ γηα ηαηξηθνχο ιφγνπο έθηαζε ην 2007 ηνπο 300.000. Καη απηφ δελ απνηειεί κηα κεκνλσκέλε ηάζε. Κάζε ρξφλν, εθαηνκκχξηα αζζελείο απφ φιν ηνλ θφζκν ζπξξένπλ ζηνπο πην «θαπηνχο» ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο παξνρήο ππεξεζηψλ πγείαο, πξνθεηκέλνπ λα ιάβνπλ κεηαρείξηζε πέληε αζηέξσλ ζε απίζηεπηεο ηηκέο. Οη εηδηθνί πξνβιέπνπλ φηη έσο ην 2012, ν ηδίξνο ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο ζα θηάζεη ηα 100 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα κε πεξηζζφηεξνπο απφ 780.000.000 αζζελείο λα ηαμηδεχνπλ ζην εμσηεξηθφ γηα λα ιάβνπλ πεξίζαιςε απφ μέλνπο γηαηξνχο, νδνληηάηξνπο, θαη λνζνθνκεία. Μαδί κε ηα wellness spa θαη ηηο ζεξαπείεο ηεο Αγηνπβέξδα ν ηνπξηζκφο πγείαο απνηειεί ζαθψο έλα παγθφζκην θαηλφκελν πνπ αμίδεη κεγαιχηεξε πξνζνρή 12. 1.4 Κνηλσληθννηθνλνκηθό πιαίζην θαη ζύγρξνλεο ηάζεηο ζηνλ ηαηξηθό ηνπξηζκό 1.4.1 Κνηλσληθέο δηαζηάζεηο Οη Δπξσπαίνη, φπσο άιισζηε φινη νη θάηνηθνη ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ, ζήκεξα δνπλ πεξηζζφηεξν θαη είλαη πην πγηείο. ην κέηξν φκσο πνπ ε δηάξθεηα δσήο ηνπο ζα παξαηείλεηαη, ζα έρνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν αλάγθε απφ πςεινχ επηπέδνπ ηαηξηθέο ππεξεζίεο. ια δείρλνπλ φηη ε Δπξψπε ηνπ κέιινληνο ζα είλαη πνιχ δηαθνξεηηθή απφ ηελ ζεκεξηλή. ηνλ 21 ν αηψλα πνιχ πεξηζζφηεξα άηνκα ζα μεπεξλνχλ ηα 80 ή ηα 90 ρξφληα. Δπεηδή κάιηζηα ζα κεησζεί ν ξπζκφο γνληκφηεηαο, ν ελεξγφο πιεζπζκφο ζα είλαη κηθξφηεξνο θαη γεξαηφηεξνο απφ ζήκεξα. ηνλ βαζκφ πνπ ζηελ Δ.Δ. ζα ππάξρνπλ ιηγφηεξα παηδηά, άξα ιηγφηεξνη λένη, ζα πεξηνξηζηεί θαη ν ελεξγφο πιεζπζκφο. Καζψο ζχληνκα ζα ππάξρνπλ πνιχ πεξηζζφηεξνη ειηθησκέλνη θαη ζπληαμηνχρνη, ζα πξέπεη λα δεκηνπξγεζεί κία θνηλσλία απφ φιεο ηηο ειηθίεο. Απηφ ζεκαίλεη ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ φισλ ησλ ειηθηαθψλ νκάδσλ θαη κεγηζηνπνίεζε ηεο ζπλεηζθνξάο ηεο θάζε 11 http://www.health-tourism.com/medical-tourism/history/ 12 http://www.healism.com/ 21

νκάδαο ζηελ θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή δσή. Η πξφθιεζε πνπ ηίζεηαη ινηπφλ είλαη, φρη απιψο λα ιεθζνχλ πξνθπιαθηηθά κέηξα θαηά ηεο δηάβξσζεο ηεο αιιειεγγχεο ησλ γελεψλ, αιιά θαη λα δηαηεξεζεί θαη εληαζεί ε αιιειεγγχε ππφ ηηο λέεο ζπλζήθεο πνπ ζα επηθξαηήζνπλ ζην κέιινλ. Η γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ ζα παξνπζηάζεη λέα πξνβιήκαηα, ηδίσο σο πξνο ηηο δαπάλεο θαη ηα ζέκαηα ηζφηεηαο. Θα δεκηνπξγήζεη θαη λέεο επθαηξίεο, πνπ ζα βνεζήζνπλ λα πξνρσξήζνπλ νη απαξαίηεηεο πξνζαξκνγέο εθ κέξνπο ησλ αηφκσλ θαη ηεο θνηλσλίαο. Σν κέγεζνο ηεο δεκνγξαθηθήο αιιαγήο ζηελ Δπξψπε, πξνζθέξεη κία κνλαδηθή επθαηξία λα επαλεμεηαζηνχλ πεπαιαησκέλεο πξαθηηθέο θαη ζεζκνί γχξσ απφ ηελ ειηθία θαη ηελ αιιειεγγχε ησλ γελεψλ. (Parson, Παπαλδξφπνπινο, 2009) Η γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ ινηπφλ εληζρχεη ηηο εθηηκήζεηο ηφζν γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ φζν θαη γηα ηελ πξνψζεζε ηνπξηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ γηα ηελ Σξίηε ειηθία. Μάιηζηα κηα ζεηξά απφ ειιεληθέο πεξηνρέο πξνζθέξνληαη γηα ηελ αλάπηπμε ηέηνηνπ είδνπο δξαζηεξηνηήησλ φπσο είλαη ε Αραΐα, ε Θεζζαινλίθε θαη ε Υαιθηδηθή θαζψο θαη ε Κξήηε ε νπνία ζεσξείηαη θαη παξάδεηγκα καθξνβηνηηθήο θνηλσλίαο. 1.4.2 Οηθνλνκηθέο δηαζηάζεηο χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ην 10% ησλ αζζελψλ ζηηο ρψξεο κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Δ.Δ. αλαδεηνχλ λνζειεπηηθά ηδξχκαηα έμσ απφ ηα εζληθά ηνπο ζχλνξα θαη ηα πνζά πνπ ζπλνιηθψο δαπαλψληαη ζηελ Δ.Δ. απφ ηηο κεηαθηλήζεηο γηα ηαηξηθνχο ιφγνπο αζζελψλ πιεζηάδνπλ ηα 12 δηο. επξψ ζε εηήζηα βάζε. Αζζελείο απφ ηελ θεληξηθή θαη βφξεηα Δπξψπε δελ δηζηάδνπλ λα κεηαθηλεζνχλ νπνηαδήπνηε επνρή ηνπ ρξφλνπ ζε ρψξεο πνπ πξνζθέξνπλ πςειέο ηαηξηθέο ππεξεζίεο κε ινγηθφ θφζηνο. Άιισζηε έλα κεγάιν κέξνο ηεο αλάπηπμεο ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ μεθίλεζε απφ ηνπο Γεξκαλνχο πξάθηνξεο νη νπνίνη πξφηεηλαλ ζηνπο Γεξκαλνχο αζζελείο ηαηξηθέο εθδξνκέο ζηηο ρψξεο ηεο Κεληξηθήο Δπξψπεο θαη θπξίσο ζηελ Οπγγαξία 13. ηελ ρψξα απηή, νη πεξηπνηήζεηο ησλ δνληηψλ θνζηίδνπλ 30% θζελφηεξα απφ φηη ζηελ Γεξκαλία, φπνπ ε αζθάιεηα αζζελείαο θαιχπηεη κφλν ην 10% ησλ νδνληηαηξηθψλ δαπαλψλ. ην Βέιγην πνιχ θζελή είλαη ε πεξηπνίεζε ησλ καηηψλ θαη ε Βξεηαλία είλαη ν παξάδεηζνο ησλ κεηακνζρεχζεσλ. Πνιινί αζζελείο πεγαίλνπλ ζηελ Γαιιία γηα αθαηξέζεηο θηξζψλ 13 http://www.treatmentinhungary.net/why-hungary/healthcare-system/ 22

θαη άιιεο ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο πνπ αθνξνχλ ην θπθινθνξηθφ ζχζηεκα. ε ρψξεο φπσο ε Οπγγαξία, ε Σζερία θαη ε Σνπξθία, κε ρακειφηεξν ηαηξηθφ επίπεδν, ν ηαηξηθφο ηνπξηζκφο απνηειεί έλα απφ ηα πην επηηπρεκέλα θαη θεξδνθφξα θνκκάηηα ζεκαηηθνχ ηνπξηζκνχ κε ζπλερή αλνδηθή ηάζε. ε ρψξεο ηεο Αζίαο, ηεο Άπσ Αλαηνιήο (Μαιαηζία, Ιλδία) έρεη αλαπηπρζεί ν ηαηξηθφο ηνπξηζκφο γηα βαξχηεξα πεξηζηαηηθά φπσο θαξδηνρεηξνπξγηθήο, κεηακνζρεχζεσλ θιπ. Κάζε ρψξα ζην πιαίζην ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο γηα ην ηνπξηζηηθφ ηεο πξντφλ, δίλεη ε θάζε κία ηε δηαθνξεηηθή δπλακηθή ηεο θαη ζηνλ ρψξν ηεο αγνξάο ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο 14. 1.4.3 ύγρξνλεο ηάζεηο Μηα ζεηξά απφ ζεκαληηθέο θνηλσληθέο, δεκνγξαθηθέο, θαηαλαισηηθέο εμειίμεηο ζε παγθφζκην επίπεδν αλακέλεηαη λα επεξεάζνπλ ζεκαληηθά ηηο εμειίμεηο ζηνλ ρψξν ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο. Θα κπνξνχζαλ λα αλαθεξζνχλ επηγξακκαηηθά ηα εμήο: Ο θφζκνο ζηελ επνρή καο αλαδεηά θαιή πνηφηεηα δσήο θαη καθξνδσία. Οη ηνπξίζηεο ηνπ ζήκεξα είλαη πνιπηαμηδεκέλνη θαη ελεκεξσκέλνη γηα ηηο δηαθνξεηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ. Η απμαλφκελε θαηαλαισηηθή αθζνλία ζηνλ Γπηηθφ θφζκν δηεπθνιχλεη ηελ αλαδήηεζε ηνπ πνηνηηθνχ ηξφπνπ δσήο θαη επνκέλσο θαη ησλ πνιπηειψλ ππεξεζηψλ πγείαο. Ο έληνλνο ηξφπνο δσήο ηεο λέαο γεληάο ζα θαηαζηήζεη πην επηηαθηηθή ηελ αλάγθε γηα πην κηθξέο θαη ραιαξσηηθέο δηαθνπέο. Απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ ζπληαμηνχρσλ, ηεο γεληάο ησλ baby boomers, ησλ κεζήιηθσλ πνπ δηαζέηνπλ ηθαλνπνηεηηθή ζχληαμε θαη ζα θηλεζνχλ πξνο αλαδήηεζε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηαμηδηνχ (retirement communities). ηηο δπηηθέο ρψξεο εκθαλίδεηαη αθφκα αλαζθάιεηα ζε ζέκαηα πγείαο φπσο πξνέθπςε κε ηνλ ηφ SARS (2002-2003) θαζψο θαη κε ηελ 14 http://www.mygnto.gr/default.aspx?id=2897&nt=18&lang=1 23

πξφζθαηε γξίπε Ν1Η1. Σέηνηνπ είδνπο θξίζεηο παγθνζκίσο επλννχλ ηελ αγνξά θαη ηηο ππεξεζίεο πγείαο. Οη ππεξεζίεο πγείαο δηαζέηνληαο ην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο πνιπηεινχο ππεξεζίαο θνζηίδνπλ αλαιφγσο απνηειψληαο κηα επηθεξδή επέλδπζε κε ηαπηφρξνλε αλάγθε φκσο γηα δεκηνπξγία λέσλ θαη δηαθνξνπνηεκέλσλ επελδχζεσλ ζε εγθαηαζηάζεηο αλαςπρήο θαη πγείαο. (Παπαδεκφπνπινο, Υξηζηνδνχινπ, 2007) 1.4.4 Ο ζεκεξηλόο ηαμηδηώηεο πγείαο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Τπάξρνπλ ζηνηρεία πνπ δηαθνξνπνηνχλ ηνλ ηνπξίζηα πγείαο απφ ηνλ απιφ ηνπξίζηα (ζηνηρεία ΔΣΔ). Πξώηνλ, ν ηνπξίζηαο πγείαο δελ είλαη επνρηθφο. Απφ ηελ ζηηγκή πνπ έλα ηαμίδη γηα ιφγνπο πγείαο δελ είλαη δπλαηφ λα ζρεηίδεηαη κε ζπγθεθξηκέλε επνρή ε δήηεζε είλαη θαηά κέζν φξν ζηαζεξή ζε φιν ηνλ ρξφλν. Γεύηεξνλ, πξφθεηηαη ζπλήζσο γηα ηνπξίζηα κε πςειφ εηζφδεκα εηδηθφηεξα φηαλ πξφθεηηαη γηα ππεξεζίεο πιαζηηθήο ρεηξνπξγηθήο ή παξφκνηεο. Σξίηνλ, ζπλήζσο ζπλνδεχεηαη απφ έλα αθφκα άηνκν. Σέηαξηνλ ππάξρεη εκπινθή ησλ αζθαιηζηηθψλ εηαηξεηψλ θαη ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ πγείαο (NHS) καδί κε ηνπο tour operators θαη ηηο μελνδνρεηαθέο κνλάδεο, ηνπνζεηψληαο δχν βαζηθέο κεηαβιεηέο ζηνλ θιάδν. Πέκπηνλ, ν ηνπξίζηαο πγείαο δελ είλαη επαίζζεηνο ζε δεηήκαηα ηηκήο (price sensitive) θαη νη επηινγέο ηνπ φζνλ αθνξά ηελ δηαρείξηζε ησλ εμφδσλ είλαη αλειαζηηθέο σο πξνο ηελ ηηκή. Απηφ ζεκαίλεη φηη έλαο ηνπξίζηαο πγείαο ζα πιεξψζεη κηα πην πςειή ηηκή πξνθεηκέλνπ λα απνιαχζεη ηελ ππεξεζία πνπ αλακέλεη, θαζψο νη επηινγέο ηνπ επεξεάδνληαη απφ άιια θξηηήξηα πέξαλ ηεο ηηκήο. Σέηνηα είλαη θπξίσο ε πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πγείαο, νη πξφζζεηεο ππεξεζίεο ηνπξηζκνχ θαη αλαςπρήο θαη θπζηθά ε επθνιία πξφζβαζεο ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ηεο ρψξαο πξννξηζκνχ πνπ επηζπκνχλ γηα ηελ θάζε εηδηθφηεηα πνπ αλαδεηνχλ ζε ζρέζε κε ην εζληθφ ηνπο ζχζηεκα πγείαο. (Παπαδεκφπνπινο, Υξηζηνδνχινπ, 2007) 24

Κεθάιαην 2 ν Ο Ιαηρικός ηοσριζμός ζηην Ελλάδα Η σθιζηάμενη καηάζηαζη 25

2.1 Ννκνζεηηθό πιαίζην ιεο νη έξεπλεο γηα ηελ εηθφλα ηεο Διιάδαο δείρλνπλ πσο ε ρψξα καο εμαθνινπζεί λα "πνπιά" ήιην θαη ζάιαζζα, ηελ ψξα πνπ ζε άιιεο, ιηγφηεξν επλνεκέλεο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε, αλαπηχζζεηαη κε γνξγνχο ξπζκνχο ν ηνπξηζκφο πγείαο θαη εηδηθφηεξα ν ηαηξηθφο ηνπξηζκφο. Δπίθαηξν γίλεηαη ινηπφλ, ην εξψηεκα, ζε πνην ζηάδην βξηζθφκαζηε επί ηνπ παξφληνο θαη θάησ απφ πνηεο πξνυπνζέζεηο θαη φξνπο κπνξεί λα αλαπηπρζεί ζηελ Διιάδα ν ηνπξηζκφο πγείαο. Αξρηθά ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ηα πεξηζψξηα γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θιάδνπ ζηελ ρψξα καο είλαη κεγάια, ελψ έθδειν είλαη θαη ην ελδηαθέξνλ ηνπ ηαηξηθνχ θφζκνπ θαη ησλ ηνπξηζηηθψλ επηρεηξεκαηηψλ γηα ζπλεξγαζία πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Σα βήκαηα πνπ έρνπλ γίλεη φκσο κέρξη ζηηγκήο είλαη πνιχ κηθξά θαη απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ απνπζία ηνπ ζρεηηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ 15. πγθεθξηκέλα: απηή ηελ ζηηγκή δελ ππάξρεη θάπνηνπ είδνπο λνκνζεηηθή πξφβιεςε γηα ηελ ξχζκηζε θαη νξγάλσζε ηνπ θιάδνπ ηνπ ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα ηφζν ζε επίπεδν δεκφζηνπ ηνκέα φζν θαη ηδησηηθνχ. Σν Τπνπξγείν Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο δελ έρεη αλαπηχμεη θάπνηνπ είδνπο πξσηνβνπιία είηε απηνηειψο, είηε ζε ζπλεξγαζία κε ην ζπλαξκφδην ππνπξγείν ηνπξηζκνχ, φπσο επίζεο δελ έρεη πξνρσξήζεη ζηελ λνκνζέηεζε ξπζκίζεσλ γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θιάδνπ. Δπί ηνπ παξφληνο ε δπλαηφηεηα παξνρήο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο εηδηθά απφ ηα λνζνθνκεία ηνπ ΔΤ κε ηελ κνξθή ηαηξηθνχ ηνπξηζκνχ θαζίζηαηαη κε εθαξκνζηέα, αθνχ δελ ππάξρεη θάπνηνπ είδνπο θνζηνιφγεζε ζεξαπείαο θαη λνζειείαο αιινδαπψλ αζζελψλ. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ε πεξίζαιςε ησλ φπνησλ αιινδαπψλ λα γίλεηαη ζηα πιαίζηα ηεο «αμηνπνίεζεο» ησλ παξνρψλ ηνπ Διιεληθνχ θξάηνπο πξνο ηνπο αζθαιηζκέλνπο πνιίηεο ηνπ, κε ηαπηφρξνλε αλππαξμία θαηάιιεινπ εηζπξαθηηθνχ κεραληζκνχ. Δπηπξνζζέησο ε πιεηνςεθία ησλ αιινδαπψλ πνπ θαηαθεχγνπλ ζηα ειιεληθά λνζνθνκεία είηε πξνέξρεηαη απφ ηηο γεηηνληθέο βαιθαληθέο ρψξεο, είηε αλήθεη ζηα θαηψηεξα εηζνδεκαηηθά ζηξψκαηα είηε ζην κεηαλαζηεπηηθφ θχκα πνπ έρεη παξαηεξεζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηελ παηξίδα καο. Δπίζεο ζπρλά πξφθεηηαη γηα έθηαθηα πεξηζηαηηθά πξνεξρφκελα απφ ηελ αηπρή έθβαζε ησλ θαινθαηξηλψλ δηαθνπψλ 15 http://www.intravelreport.gr/?p=5526 26

θάπνησλ επηζθεπηψλ, ρσξίο λα απνηειεί εθνχζηα επηινγή ηνπο ε ρξεζηκνπνίεζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ππεξεζηψλ. Οη ιίγεο ξπζκίζεηο πνπ ππάξρνπλ επηθεληξψλνληαη κφλν ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαη ηηο ζπλαληάκε ζηα πιαίζηα ηνπ ΑΝΑΠΣΤΞΙΑΚΟΤ ΝΟΜΟΤ 3299/2004 (ΦΔΚ 261/Α/23-12-2004): Κίλεηξα Ηδησηηθψλ Δπελδχζεσλ γηα ηελ Οηθνλνκηθή Αλάπηπμε θαη ηελ Πεξηθεξεηαθή Σχγθιηζε, φπσο ηξνπνπνηήζεθε: κε ην Ν. 3470/2006 άξζξν 25 (ΦΔΚ 132/η.Α /28-6-2006), Ν. 3522/2006 άξζξν 37 (ΦΔΚ 276/η. Α /22-12-2006), Ν. 3631/2008, άξζξν 7 (ΦΔΚ 6/η.Α /29-1-2008) θαη Ν. 3752/2009, άξζξα 3 θαη 4 (ΦΔΚ 40/η.Α /4-3-2009) 16. Ο παξαπάλσ λφκνο απνηειεί ηνλ Δπελδπηηθφ Νφκν ηεο ρψξαο θαη θαζνξίδεη ηνπο φξνπο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηηο επελδχζεηο ζηελ Διιάδα παξέρνληαο ηα απαξαίηεηα επελδπηηθά θίλεηξα γηα επελδπηέο απφ ηελ Διιάδα θαη ην εμσηεξηθφ αλάινγα κε ηνλ θιάδν θαη ηελ πεξηνρή, ζηελ νπνία αθνξά ε επέλδπζε. Σν Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Ναπηηιίαο αλέζηεηιε ηελ ηζρχ ηνπ απφ ηηο 29/1/2010 θαη ζε ζπλεξγαζία κε ηα ζπλαξκφδηα Τπνπξγεία, πξνβαίλεη ζηελ επαλεμέηαζε ησλ ξπζκίζεψλ ηνπ. Μεηά θαη απφ ζρεηηθή δηαβνχιεπζε κε ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ θνξέσλ βαζηθψλ θιάδσλ ηεο Οηθνλνκίαο, ην Τπνπξγείν ζα πξνρσξήζεη ζηε ξηδηθή αλακφξθσζε ηνπ αλαπηπμηαθνχ Νφκνπ, γηα λα απνηειέζεη βαζηθφ εξγαιείν ζηήξημεο ηνπ λένπ αλαπηπμηαθνχ πξνηχπνπ κε αηρκή ηελ πξάζηλε αλάπηπμε ζηελ Διιάδα 17, 18. ηελ ζεκεξηλή ηνπ κνξθή πάλησο ν παξαπάλσ λφκνο πξνβιέπεη ζπλνπηηθά ηα εμήο: Πξνζδηνξίδεη ηνπο επηιέμηκνπο θνξείο, ην κέγηζην χςνο ησλ επηδνηήζεσλ θαη θαζνξίδεη ηα είδε ησλ παξερφκελσλ εληζρχζεσλ ζηηο εμήο: Δπηρνξήγεζε ή / θαη επηδφηεζε ρξεκαηνδνηηθήο κίζζσζεο Φνξνινγηθή απαιιαγή Δπηδφηεζε ηνπ θφζηνπο ηεο δεκηνπξγνχκελεο απαζρφιεζεο πλδπαζκφο ησλ παξαπάλσ εηδψλ εληζρχζεσλ, ππαγφκελα ζε εηδηθά θαζεζηψηα ελίζρπζεο 16 Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο&Οηθνλνκηθψλ, Γεληθή Γξακκαηεία Δπελδχζεσλ&Αλάπηπμεο 17 http://www.investingreece.gov.gr/default.asp?pid=47&la=2 18 Καηά ηελ δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο εξγαζίαο ν λένο Αλαπηπμηαθφο Νφκνο ήηαλ αλαξηεκέλνο απφ ηηο 15/5/2010 έσο ηηο 25/5/2010 ζηνλ δηθηπαθφ ηφπν δηαβνπιεχζεσλ ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκίαο Αληαγσληζηηθφηεηαο θαη Ναπηηιίαο γηα ηελ δηαηχπσζε ζρφιησλ απφ ηα ελδηαθεξφκελα κέξε. http://www.opengov.gr/ypoian/?p=825, πξφζβαζε ηελ 21/5/2010 27

Δπίζεο θαζνξίδεη ηνλ πξνυπνινγηζκφ επελδχζεσλ νξίδνληαο φηη ζηηο εληζρχζεηο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ λφκνπ ππάγνληαη επελδπηηθά ζρέδηα κε ειάρηζην πξνυπνινγηζκφ σο θαησηέξσ: Μεγάιεο επηρεηξήζεηο: απφ 500.000 επξψ θαη άλσ Μεζαίεο επηρεηξήζεηο: απφ 250.000 επξψ θαη άλσ Μηθξέο επηρεηξήζεηο: απφ 150.000 επξψ θαη άλσ Πνιχ κηθξέο επηρεηξήζεηο: απφ 100.000 επξψ θαη άλσ Καζνξίδεη πνηα επελδπηηθά ζρέδηα ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ ππάγνληαη ζην θαζεζηψο ησλ εληζρχζεσλ ηνπ αλαπηπμηαθνχ λφκνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ: Σεο ίδξπζεο, επέθηαζεο, εθζπγρξνληζκνχ, έξγσλ εηδηθήο ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο : α) Σνπξηζηηθψλ ιηκέλσλ ζθαθψλ αλαςπρήο (καξίλσλ) β) πλεδξηαθψλ θέληξσλ γ) Γεπέδσλ γθνιθ δ) Δγθαηαζηάζεσλ αμηνπνίεζεο ηακαηηθψλ πεγψλ ε) Κέληξσλ ζαιαζζνζεξαπείαο ζη) Κέληξσλ ηνπξηζκνύ πγείαο δ) Υηνλνδξνκηθψλ θέληξσλ Καζνξίδεη ηηο πεξηνρέο εθαξκνγήο ησλ εληζρχζεσλ ρσξίδνληαο ηελ Δπηθξάηεηα ζε 3 Πεξηνρέο (Πεξηνρή Α, Β, Γ ) θαη θαηαλέκεη ηα πνζνζηά ησλ παξερνκέλσλ εληζρχζεσλ γηα ίδξπζε επέθηαζε εθζπγρξνληζκφ εγθαηαζηάζεσλ εηδηθήο ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο αλά κνξθή επέλδπζεο, αλά πεξηνρή θηλήηξσλ θαη αλά είδνο ελίζρπζεο σο εμήο: 28

Πίλαθαο 2: Πνζνζηά επηρνξήγεζεο ΚΑΣΗΓΟΡΙΑ 1 Ίδξπζε-Δπέθηαζε- Δθζπγρξνληζκφο: *πλεδξηαθψλ Κέληξσλ *Κέληξσλ Θαι/ζεξαπείαο *ΥηνλνδξνκηθψλΚέληξσλ *Σνπξ.Ληκέλσλ *Τδξνζεξαπεπηεξίσλ *Κέληξσλ Σνπξ.Τγείαο *Κέληξσλ Πξνπνλεηηθνχ Αζιεηηθνχ Σνπξηζκνχ ΠΔΡΙΟΥΗ Α ΠΔΡΙΟΥΗ Β ΠΔΡΙΟΥΗ Γ 1)επηρνξήγεζε ή θαη 1)επηρνξήγεζε επηδφηεζε ή ή θαη επηδφηεζε ή ιήδηλγθ ή ελαιιαθηηθά ιήδηλγθ ή ελαιιαθηηθά 2)επηδφηεζε θνξνινγηθή 2)επηδφηεζε ηεο θνξνινγηθή ηεο απαιιαγή απαζρφιεζεο απαιιαγή απαζρφιεζεο 1)επηρνξήγεζε ή θαη επηδφηεζε ιήδηλγθ ή 2)επηδφηεζε ηεο απαζρφιεζεο ή ελαιιαθηηθά θνξνινγηθή απαιιαγή 20% 60% 30% 100% 40% 100% Βάζεη ηεο ΚΤΑ Τπνπξγψλ Οηθνλνκίαο-Οηθνλνκηθψλ &Αλάπηπμεο κε αξηζκφ πξση. 33019/25/7/07 (ΦΔΚ 1292 η.β ), πξνβιέπεηαη επηπιένλ πνζνζηφ επηρνξήγεζεο γηα κεζαίεο, πνιχ κηθξέο θαη κηθξέο επηρεηξήζεηο, ζε Πεξηθέξεηεο, Ννκνχο ή ηκήκαηα απηψλ, αλά είδνο επελδπηηθνχ ζρεδίνπ, θαη βάζεη θξηηεξίσλ. Δγθαηαζηάζεηο εηδηθήο ηνπξηζηηθήο ππνδνκήο, πνπ κπνξνχλ λα ππαρζνχλ ζηα θίλεηξα ηνπ Ν.3299/2004 θαη ηα ΦΔΚ φπνπ δεκνζηεχνληαη νη ηερληθέο πξνδηαγξαθέο γηα ηε δεκηνπξγία ηνπο είλαη: α) Δγθαηαζηάζεηο αμηνπνίεζεο ηακαηηθψλ πεγψλ: ΦΔΚ 1067/Β/3.12.1997 β) Κέληξα ζαιαζζνζεξαπείαο: ΦΔΚ 986/Β/30.11.1995 γ) Κέληξα ηνπξηζκνύ πγείαο: ππό ζπδήηεζε κεηαμύ ηωλ ζπλαξκόδηωλ ππνπξγείωλ χκθσλα κε ηνλ Νφκν νη επελδχζεηο ζε θέληξα ηνπξηζκνχ πγείαο επηδνηνχληαη απφ 30 έσο 40% αλάινγα ηελ πεξηνρή, κε ηελ ίδηα ζπκκεηνρή λα θαζνξίδεηαη θαη ειάρηζην ζην 25% ηεο δαπάλεο ηνπ έξγνπ 19. 2.2 Πξσηνβνπιίεο ππό εμέιημε γηα ηελ ξύζκηζε ηνπ ηνκέα 19 Οδεγφο Σνπξηζηηθψλ Δπελδχζεσλ, Αλαπηπμηαθφο Νφκνο 3299/2004, Ινχιηνο 2007, www.infratec.gr/files/.../product9.file1.odigos_tour_epend_ioulios2007.doc 29

Παξά ηελ έιιεηςε επαξθνχο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ απηφ πνπ είλαη ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί είλαη φηη ζηαδηαθά ε πνιηηηθή εγεζία αληηιακβάλεηαη ηελ ζπνπδαηφηεηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηνκέα. Δπξσπατθφ επίπεδν: Αξρηθά ζε επίπεδν αμηνπνίεζεο πφξσλ απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε πξέπεη λα αλαθεξζνχλ ηα εμήο: ην Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο 2007 2013, ην νπνίν απνηειεί ην έγγξαθν αλαθνξάο γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε εζληθφ επίπεδν γηα ηελ πεξίνδν 2007 2013, αλ θαη δελ ππάξρεη πιένλ δηαθξηηφ Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα γηα ηνπο ηνκείο ηεο πγείαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ νη ζρεηηθέο δξάζεηο ζα πινπνηνχληαη απφ Πεξηθεξεηαθά θαη Σνκεαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα. ηα πιαίζηα ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ ζρεδηαζκνχ ηνπ ΔΠΑ ζην Δπηρεηξεζηαθφ Κείκελν θαη Δμεηδίθεπζε Παξεκβάζεσλ κε ηίηιν ΥΓΔΗΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΑΛΛΖΛΔΓΓΥΖ ΣΤΑ Π.Δ.Π. 2007 2013. ζρεηηθά κε ηηο δξάζεηο εληφο ή εθηφο θνξκνχ, πνπ αθνξνχλ ζε παξεκβάζεηο θαη άιισλ ηνκεαθψλ πνιηηηθψλ θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ ζπλδξνκή ζηελ βειηίσζε ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ σο ελδεηθηηθφ πεξηερφκελν αλαθέξεηαη 20 : Η αλακφξθσζε / κεηαζρεκαηηζκφο θαη ε ζπκπιήξσζε κεγάισλ μελνδνρεηαθψλ ππνδνκψλ ηνπ ΔΟΣ γηα ηελ δεκηνπξγία ηνπξηζκνχ πγείαο θαη απνθαηάζηαζεο Η δεκηνπξγία ή θαη ε ελίζρπζε / αλάπηπμε ηδησηηθψλ Κέληξσλ Σνπξηζκνχ Τγείαο θαη Απνθαηάζηαζεο ζε πξψελ Ξελία (θξαηηθέο εληζρχζεηο / αλαπηπμηαθφο λφκνο) Σν Τπνπξγείν Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο απφ ηελ πιεπξά ηνπ, ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2007 δηακφξθσζε ην θείκελν πξνγξακκαηηζκνχ ζην νπνίν απνηππψζεθε ε Δζληθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Τγεία θαη ηελ Κνηλσληθή Αιιειεγγχε ζηελ πεξίνδν 2007 2013. Η Δζληθή ηξαηεγηθή πεξηιακβάλεη 4 ηξαηεγηθνχο ηφρνπο θαη εμεηδηθεχεηαη ζε 14 Γεληθνχο ηφρνπο κε πξφβιεςε ρξεκαηνδφηεζεο απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν, ην Δπξσπατθφ Σακείν Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο θαη ην Σακείν πλνρήο. (Καλαθάθε, 2009) 20 http://www.ygeiapronoia.gr/uploads/d_programmatikh_periodos/2_epixeirisiakos/2.3_epix_keim/etpa_earmarking.pdf, 30

ηα πιαίζηα ηνπ ηνκεαθνχ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξάκκαηνο «Αληαγσληζηηθφηεηα θαη Δπηρεηξεκαηηθφηεηα» σο ελδεηθηηθέο δξάζεηο αλαθέξνληαη 21 : Οινθιεξσκέλεο θαη θαηλνηφκεο παξεκβάζεηο γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ αλαδηάηαμε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ηνκέα πνπ αθνξνχλ ζε: A. Αλάπηπμε ησλ εηδηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ (ελίζρπζε επελδπηηθψλ ζρεδίσλ γηα ηελ αλάπηπμε ζεξαπεπηηθνχ ηνπξηζκνχ) B. Κέληξα ζεξαπείαο εληφο ε θνληά ζε μελνδνρεηαθέο κνλάδεο γηα δηαβεηηθνχο, λεθξνπαζείο θιπ C. Σνπξηζηηθά ζέξεηξα κε ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ θάιπςε αλαγθψλ ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ (ΑκεΑ) D. Γεκηνπξγία θέληξσλ θπζηθήο απνθαηάζηαζεο κε ζθνπφ ηελ θάιπςε ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ θαη ηελ πξνζέιθπζε αιινδαπψλ, αμηνπνηψληαο ην επλντθφ θιίκα ηεο Διιάδαο E. Πξνψζεζε ηεο εμεηδίθεπζεο ζε επηκέξνπο ηνκείο, πνπ αλαδεηθλχνπλ ηε ρψξα ζε πφιν ζηε Ν.Α. Δπξψπε αιιά θαη δηεζλψο F. η) Γεκηνπξγία παηδηθψλ θαηαζθελψζεσλ γηα ΑκεΑ Δζληθφ επίπεδν: εδψ θαη θάπνηα ρξφληα επηρεηξείηαη ε ζχληαμε Πξνεδξηθνχ Γηαηάγκαηνο πνπ ζα αθνξά ζηηο ηνπξηζηηθέο δψλεο θαη ζα εληάζζεηαη ζην εηδηθφ ρσξνηαμηθφ ζρέδην γηα ηνλ ηνπξηζκφ απφ ην αξκφδην ππνπξγείν γηα ηνλ Σνπξηζκφ (Γεβεηδφγινπ, 2008). Απφ ηελ πιεπξά ηνπ ην Τπνπξγείν Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, θαηαξηίδεη λέν λνκνζρέδην. Σν ζρέδην απηφ κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ πγείαο πξνβιέπεη ηελ δεκηνπξγία Κέληξσλ Σνπξηζκνχ Τγείαο ηα νπνία ζα ππνζηεξίδνληαη απφ μελνδνρεηαθέο κνλάδεο πέληε αζηέξσλ θαη άιιεο ηνπξηζηηθέο ππνδνκέο φπσο spa, ηακαηηθά ινπηξά, θέληξα απνθαηάζηαζεο, εηδηθέο θιηληθέο, θέληξα νκνξθηάο θαη επεμίαο θ.ιπ. ε απηά ηα θέληξα ζα παξέρνληαη πξσηνβάζκηεο ή δεπηεξνβάζκηεο ππεξεζίεο πγείαο απφ αλαγλσξηζκέλνπο απφ ην θξάηνο δεκφζηνπο ή ηδησηηθνχο θνξείο πνπ θαιχπηνπλ ην ρψξν ηεο γεληθήο ή ςπρηθήο πγείαο, ζε Έιιελεο ή αιινδαπνχο πνιίηεο, ελψ κέξνο ησλ ππεξεζηψλ ζα επηηξέπεηαη λα παξέρεηαη απφ ππνδνκέο ηνπξηζηηθψλ θνξέσλ. Φηινδνμία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζρεδίνπ είλαη λα μεθχγεη ε Διιάδα απφ ην ηνπξηζηηθφ κνληέιν ησλ ηειεπηαίσλ 50 εηψλ θαη λα δεκηνπξγεζεί έλα νινθιεξσκέλν 21 http://www.ygeiapronoia.gr/uploads/drases_dhmosiothtas_ep/dihmerida17_180408/eyd/ygeia_petritsh.pdf 31