Αλλάζει το στρατηγικό δόγμα των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας;

Του Χρήστου Μηνάγια 19 Νοεμβρίου 2012 www.geostrategy.gr Αλλάζει το στρατηγικό δόγμα των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας; Οι εξελίξεις στη Συρία, οι πολυάριθμες επιχειρήσεις του ΡΚΚ στη νοτιοανατολική Τουρκία και η αστάθεια που δημιουργήθηκε στη Μέση Ανατολή μετά τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης οδήγησαν την τουρκική κυβέρνηση στην επαναξιολόγηση της καταστάσεως ασφαλείας της χώρας, στον καθορισμό των νέων απειλών και στην εφαρμογή μιας νέας στρατηγικής για την αντιμετώπισή τους. Στις 12-11-2012 η τουρκική εφημερίδα Zaman δημοσίευσε άρθρο με τίτλο: «Το νέο στρατηγικό δόγμα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων» αναγράφοντας τα εξής: «Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις προχωρούν σε ριζικές αλλαγές προκειμένου να εναρμονισθούν με το νέο περιβάλλον ασφαλείας. Ο κύριος σκοπός των αλλαγών αυτών εστιάζεται στη δημιουργία μιας νέας δομής δυνάμεων που θα μπορεί να αντιμετωπίζει επιτυχώς όλες τις εξωτερικές απειλές της χώρας. Στο νέο στρατηγικό δόγμα δεν γίνεται αναφορά στην εσωτερική απειλή παρά μόνο στην εξωτερική απειλή. Η νέα δομή αποσκοπεί στη δυναμικότερη και λειτουργικότερη αλυσίδα διοικήσεως μέσω του εκσυγχρονισμού των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Οι υπεύθυνοι διοικητές, όταν απαιτηθεί, θα διοικούν και θα διευθύνουν τις επιχειρήσεις από μόνοι τους. Ειδικά δε, για τη νοτιοανατολική Τουρκία, παραχωρείται πρωτοβουλία στους διοικητές να σχεδιάζουν και να διεξάγουν τις επιχειρήσεις χωρίς την έγκριση από την κεντρική διοίκηση για να μην χάνεται πολύτιμος χρόνος. Επίσης, θα μειωθούν τα κλιμάκια διοικήσεως των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, ενώ ταυτόχρονα θα αυξηθεί η ισχύς πυρός με την εξασφάλιση επιπλέον χρηματοδότησης για την υλοποίηση προγραμμάτων εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης οπλικών συστημάτων. Θα επιταχυνθούν τα εξοπλιστικά προγράμματα για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, το εθνικό άρμα, τα υποβρύχια, τα ελικόπτερα, τις φρεγάτες και το τουρκικό μαχητικό αεροσκάφος. Θα καλλιεργηθεί έτι περαιτέρω το διακλαδικό πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των διοικήσεων του στρατού ξηράς, του πολεμικού ναυτικού και της πολεμικής αεροπορίας. Σε ότι αφορά στα θέματα εθνικής ασφάλειας θα αναπτυχθεί ένας αποτελεσματικότερος τρόπος συντονισμού των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων με τους υπόλοιπους φορείς ασφαλείας. Όλες οι χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές διοικήσεις θα εξοπλισθούν με τα αναγκαία υλικά προκειμένου να διεξάγουν ηλεκτρονικό πόλεμο, κυβερνοπόλεμο και συμβατικό πόλεμο υπό οποιεσδήποτε συνθήκες στη ξηρά, στη θάλασσα και στον αέρα. Οι κύριες αποστολές θα ανατίθενται σε μηχανοκίνητες και μηχανοποιημένες μονάδες οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να μετασταθμεύουν ταχέως στις περιοχές επιχειρήσεων. Επίσης, θα δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στο δόγμα των μη πολεμικών επιχειρήσεων προσλαμβάνοντας εξειδικευμένο προσωπικό για την εξασφάλιση ανθρωπιστικής βοήθειας και της ενεργειακής-θαλάσσιας ασφάλειας. Τέλος, αναφορικά με τον αγώνα κατά της τρομοκρατίας (σ.σ. συμπεριλαμβάνεται και το ΡΚΚ) άνοιξε μια νέα παρένθεση, βάσει της οποίας θα χρησιμοποιηθούν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο οι τεχνολογικές εξελίξεις. Συγκεκριμένα: σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα γίνει η προμήθεια, 1

τόσο από το εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό, του αναγκαίου εξοπλισμού προκειμένου να αντιμετωπισθούν επιτυχώς όλες οι χρησιμοποιούμενες από τους «τρομοκράτες» τακτικές. Ειδικότερα δε, στα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και στα λοιπά ιπτάμενα μέσα θα τοποθετηθούν οπλικά συστήματα προκειμένου να είναι πιο αποτελεσματικά κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων.» Όμως τι σημαίνουν όλα αυτά και ποιες είναι οι ενδεχόμενες αλλαγές στην τουρκική στρατηγική; Όπως προκύπτει ευχερώς από δημοσίευμα της τουρκικής εφημερίδας Cumhuriyet/12-10-2012, όλα τα παραπάνω αφορούν στην πρόσφατη απόφαση της Άγκυρας για αναθεώρηση του όγματος της Εθνικής Στρατιωτικής Στρατηγικής [Μilli Askeri Stratejik Κonsepti (MASK)] και συγκεκριμένα την επιστροφή στο δόγμα των 2,5 πολέμων από το δόγμα του 1,5 πολέμου. Για τους Τούρκους, τα θέατρα επιχειρήσεων των δύο πολέμων εστιάζονται, το πρώτο στη Συρία και το δεύτερο στην Ελλάδα, ενώ το αντίστοιχο δόγμα του μισού πολέμου αφορά στο κουρδικό κίνημα και το ΡΚΚ. Σημειωτέον ότι, ο πρόεδρος της ημοκρατίας Αμπντουλάχ Γκιούλ ήταν ο πρώτος Τούρκος αξιωματούχος που εξέφρασε την άποψη ότι το στρατηγικό δόγμα της χώρας του χρήζει επαναξιολόγησης. Συγκεκριμένα, στις 5-4-2012, κατά την διάλεξη που πραγματοποίησε στους σπουδαστές των Ακαδημιών Πολέμου, παρουσία των αρχηγών Γενικών Επιτελείων, ο Γκιούλ είχε αναφέρει τα εξής: «Για την Τουρκία, ο διπλωματικός ακτιβισμός και η στρατιωτική προετοιμασία δεν αποτελεί μια επιλογή, αλλά αποτελεί υποχρέωση. Οι απειλές και οι κίνδυνοι που υφίστανται στην περιοχή μας καθιστούν αναπόφευκτη την εκ νέου διατύπωση των στρατηγικών ασφαλείας της χώρας μας. Για το λόγο αυτό είμαστε υποχρεωμένοι να αποκτήσουμε ικανότητες και στρατηγικές που θα εστιάζονται στις εξελίξεις που διαδραματίζονται απέναντι από τα σύνορά μας.» Είναι προφανές ότι, η τροποποίηση του εν λόγω δόγματος αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της χρεωκοπίας της πολιτικής του υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου και της θεωρίας του περί στρατηγικού βάθους και μηδενικών προβλημάτων. Η άποψη αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι, πριν από 2 χρόνια, στις 27-10-2010, κατά τη συνεδρίαση του τουρκικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας εγκρίθηκε η αναθεώρηση του Εγγράφου Πολιτικής Εθνικής Ασφαλείας (Κόκκινη Βίβλος) το οποίο, σύμφωνα με τουρκικά δημοσιεύματα: Αφαιρούσε από τον πίνακα κυρίων απειλών τη Συρία, το Ιράν, τη Ρωσία, την Ελλάδα και το Ιράκ και οι χώρες αυτές ορίζονταν ως νέοι σύμμαχοι με τις οποίες δημιουργείται συνεργασία και κοινό όραμα. εν υπήρχε καμία μεταβολή στις θέσεις της Τουρκίας για το κυπριακό. Υπήρχε αναφορά στην κουρδική οντότητα του βορείου Ιράκ, στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, και στην αστάθεια που προκάλεσε το Ισραήλ στη Μέση Ανατολή λόγω της κρίσης που δημιουργήθηκε με το πλοίο Mavi Marmara. Αφαιρέθηκε εντελώς από το κείμενο η λέξη irtica (θρησκευτική οπισθοδρόμηση) και αντί αυτής αναγράφηκε «ακραία θρησκευτική οργάνωση. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η τότε στρατιωτική ηγεσία, είχε ενδοιασμούς για την τροποποίηση των απειλών της Τουρκίας και ειδικά για τη πρόθεση της κυβέρνησης Ερντογάν να μειώσει τη στρατιωτική θητεία. Για το θέμα αυτό, στις 28-2

10-2010, ο συντάκτης του παρόντος, σε άρθρο του με τίτλο Η νέα «Κόκκινη Βίβλος» και η αναβάθμιση της τουρκικής στρατιωτικής απειλής (www.geostrategy.gr), είχε αναφέρει τα εξής: «Στις 21-10-2010, το τουρκικό Γενικό Επιτελείο, ύστερα από αίτημα του Τούρκου πρωθυπουργού για εξέταση των παραγόντων προκειμένου να μειωθεί η θητεία των κληρωτών οπλιτών, παρουσίασε τις απόψεις του σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στην πρωθυπουργία. Στη σύσκεψη αυτή συμμετείχαν ο πρωθυπουργός, ο τότε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων υνάμεων στρατηγός Κοσανέρ, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Τζεμίλ Τσιτσέκ, ο υπουργός Άμυνας, ο υπουργός Εξωτερικών, ο υπουργός Εσωτερικών και μία τεχνική επιτροπή αποτελούμενη από εμπειρογνώμονες του Γενικού Επιτελείου και του υπουργείου Άμυνας σε νομικά θέματα και θέματα προσωπικού-στράτευσης. Ο Κοσανέρ κατέθεσε την εκτίμηση του για τις εξελίξεις που θα υπάρξουν τα επόμενα 5, 10 και 20 χρόνια αναλύοντας τους εξής παράγοντες: στρατηγικές απειλές, ενδεχόμενοι κίνδυνοι, εχθροί, κατάσταση του αγώνα κατά της τρομοκρατίας (σ.σ. εννοούν το ΡΚΚ), στρατηγικοί στόχοι, διεθνείς υποχρεώσεις, υποχρεώσεις έναντι του ΝΑΤΟ, ταχύτητα αύξησης του πληθυσμού της χώρας, αριθμός αποφοίτων πανεπιστημίου, αριθμός Τούρκων που διαμένουν και εργάζονται στο εξωτερικό κ.λπ. Από την ανάλυση των παραγόντων αυτών ο Κοσανέρ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις θα πρέπει να διαθέτουν μία δύναμη 850.000 ατόμων προκειμένου να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του μέλλοντος σε βάθος 20ετίας, ενώ τώρα διαθέτουν μόνο 736.000 Ένας άλλος παράγοντας, που θεωρείται επικίνδυνος και δεν πρέπει να δημιουργήσει εσφαλμένες εντυπώσεις στην Ελλάδα από μία ενδεχόμενη μείωση της θητείας στην Τουρκία, είναι ότι οι τουρκικοί εξοπλισμοί εντάσσονται σ ένα πλήρως ολοκληρωμένο πρόγραμμα που καλύπτει κάθε πτυχή των επιχειρησιακών αναγκών των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων.. Ένα άλλο στοιχείο που κρίνεται σκόπιμο να τονισθεί είναι ότι μία ενδεχόμενη μείωση της θητείας θα μειώσει τον αριθμό των κληρωτών οπλιτών, ωστόσο αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί ως μείωση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων των μάχιμων σχηματισμών και κατά συνέπεια μείωση της εχθρικής απειλής έναντι της Ελλάδος, δεδομένου ότι οι Τούρκοι έχουν ήδη δρομολογήσει τις αναγκαίες διεργασίες όχι μόνο για να μη μειωθούν οι επιχειρησιακές τους δυνατότητες αλλά ταυτόχρονα για να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις επιχειρησιακές ανάγκες ενός σύγχρονου συμβατικού πολέμου, καθώς επίσης και των ασύμμετρων απειλών. Άλλωστε η Τουρκία συνεχώς επιδεικνύει τη δυνατότητά της να επιχειρεί ταυτόχρονα στο Αιγαίο και στην Κύπρο, ενώ παράλληλα συνεχίζει τις επιχειρήσεις στη νοτιοανατολική Τουρκία και στο βόρειο Ιράκ εναντίον των Κούρδων ανταρτών.» Μια άλλη βασική επισήμανση αποτελεί το γεγονός ότι, η αναθεώρηση του όγματος της Εθνικής Στρατιωτικής Στρατηγικής [Μilli Askeri Stratejik Κonsepti (MASK)] δεν διαφοροποιεί την τουρκική απειλή έναντι της ελληνικής πλευράς διότι η αριθμητική δύναμη, η διάταξη και οι εξοπλισμοί των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, σε συνδυασμό με τις προκλητικές δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων, καταδεικνύουν ότι η Τουρκία έχει επεκτατικά σχέδια και αναμένει την κατάλληλη χρονική στιγμή για να τα υλοποιήσει. Συγκεκριμένα: Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, η δύναμη των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας το μήνα Ιούνιο 2012 ήταν 720.648 άτομα, ενώ κατά το χρονικό διάστημα Φεβρουάριος-Ιούνιος 2012 δεν υπήρξε καμία αξιόλογη μεταβολή. Εφόσον τα 3

στοιχεία αυτά γίνουν δεκτά ως ακριβή, κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι στη δύναμη της στρατοχωροφυλακής θα πρέπει να προστεθούν οι 71.000 Πολιτοφύλακες (Geçici Korucu) από τους οποίους οι 48.000 συμπεριλαμβάνονται στην επίσημη κρατική μισθοδοσία, ενώ οι υπόλοιποι 23.000 είναι εθελοντές. Επομένως, η δύναμη της στρατοχωροφυλακής ανέρχεται σε 274.100 και όχι σε 203.100 άτομα, με αποτέλεσμα να διαφοροποιείται και το γενικό σύνολο των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων από 720.648 σε 791.648 άτομα. Αναλυτικά στοιχεία παρατίθενται στους πίνακες που ακολουθούν: 4

Σε ότι αφορά στη διάταξη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων, λόγω των εξελίξεων με το κουρδικό και τη Συρία, διαπιστώθηκαν αλλαγές, ωστόσο αυτές δεν επηρεάζουν άμεσα το θέατρο επιχειρήσεων της Ελλάδος και της Κύπρου. Ως σημαντικότερες εξ αυτών μπορεί να θεωρηθούν οι εξής: Η ενίσχυση της 2 ης τουρκικής Στρατιάς με 43 ελικόπτερα Black Hawk από τις μονάδες αεροπορίας στρατού της Κων/πολης, της Σμύρνης και της Άγκυρας. Οι ανάγκες των εν λόγω περιοχών θα καλύπτονται με τα 83 υπάρχοντα ελικόπτερα UH-1 και τα 27 AS-532 Cougar. Η μεταστάθμευση 40 μαχητικών αεροσκαφών στην 8 η Κύρια Αεροπορική Βάση του Ντιγιαρμπακίρ. Η συνήθης μεταστάθμευση, στην περιοχή ευθύνης της 2 ης Στρατιάς, μονάδων της 1 ης και 2 ης Ταξιαρχίας Καταδρομών και μονάδων πεζικού και τεθωρακισμένων από την 1 η Στρατιά και τη Στρατιά Αιγαίου. Η διάταξη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων φαίνεται στο χάρτη που ακολουθεί: 5

Το τελευταίο διάστημα, οι Τούρκοι προέβαλαν ιδιαίτερα τις δυνατότητες των ειδικών δυνάμεων τους, την ικανότητά τους να πραγματοποιούν αεροκίνητες ενέργειες εντός του εχθρικού εδάφους, εν προκειμένω εντός του βορείου Ιράκ, την πλήρη εκμετάλλευση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και εν γένει τη διακλαδική συνεργασία χερσαίων και αεροπορικών δυνάμεων. Στις επιχειρήσεις αυτές σημαντικός ήταν ο ρόλος των ειδικών δυνάμεων της στρατοχωροφυλακής και της αστυνομίας, παράγοντες οι οποίοι προσδίδουν πολλαπλασιαστικό χαρακτήρα στην στρατιωτική ισχύ της χώρας. Παράλληλα, κρίνεται σκόπιμο να επισημανθούν δύο στοιχεία: πρώτον, η παρουσία του αρχηγού ΓΕΕΘΑ, του διοικητού της 2 ης Στρατιάς και των διοικητών Σωμάτων Στρατού στις περιοχές των επιχειρήσεων τις πιο κρίσιμες στιγμές της διεξαγωγής τους. Και δεύτερον, η συνεχής ενημέρωση των κυβερνητικών παραγόντων για τις λεπτομέρειες διεξαγωγής των επιχειρήσεων. Η τουρκική στρατηγική για τους εξοπλισμούς προβλέπει την προώθηση λύσεων για την ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, το σταδιακό εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και την αναβάθμιση της στρατιωτικής ισχύος της. Ενισχυτικό της άποψης αυτής αποτελούν οι πίνακες που ακολουθούν και αφορούν στα χρονοδιαγράμματα έναρξης των κυρίων εξοπλιστικών προγραμμάτων της Τουρκίας, απ όπου διαπιστώνεται ότι τα 6

περισσότερα εξ αυτών αποφασίσθηκαν και άρχισαν να υλοποιούνται από την κυβέρνηση του Ταγίπ Ερντογάν μετά το 2004: 7

Θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι, ενώ οι συνθήκες ζωής στην Τουρκία έχουν υποστεί τις πιο βαθιές αλλαγές που έχουν καταγραφεί στην ιστορία της χώρας, ο τουρκικός τρόπος σκέψης έχει παραμείνει αναλλοίωτος. Παρά τις διαφορές που χωρίζουν τους πολιτικούς από τους στρατιωτικούς, τους ισλαμιστές από τους κεμαλιστές, τους εθνικιστές από τους συντηρητικούς μουσουλμάνους, τους προοδευτικούς από τους οπαδούς της θρησκευτικής οπισθοδρόμησης, όλοι τους συμμερίζονται την πεποίθηση ότι, εάν όχι τώρα τουλάχιστον στο απώτερο μέλλον, η Τουρκία θα αποκτήσει το πάλαι ποτέ κύρος της πρώην οθωμανικής αυτοκρατορίας. Τέλος, θα ήταν μεγάλος πειρασμός να θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι όσοι διαθέτουν μεγαλύτερη στρατιωτική ισχύ θα επικρατήσουν σε μια ένοπλη αντιπαράθεση στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, δεδομένου ότι οι παίκτες και οι «προστάτες» της ευρύτερης περιοχής είναι πολλοί. Ειδικά δε η Άγκυρα, η οποία με την αλαζονική συμπεριφορά της προσπαθεί να δημιουργήσει φοβικά σύνδρομα στην ελληνική πλευρά, καλό θα ήταν να διαβάσει προσεκτικά το άρθρο του Τούρκου δημοσιογράφου Fuat Keyman με τίτλο: Τα τρία διλλήματα της Τουρκίας, όπου αναγράφονται τα εξής: «Η Τουρκία εάν δεν επιλύσει τα ακόλουθα διλλήματα θα μετατραπεί σε μια ασταθή και προβληματική χώρα, και τώρα διατρέχουμε αυτόν τον 8

κίνδυνο. Πρώτο ίλλημα: η Τουρκία αξιώνει την παγκόσμια ευνομία και δημοκρατία στο εξωτερικό, ενώ στο εσωτερικό της χώρας αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα δημοκρατίας και δικαιοσύνης. Η Τουρκία δεν είναι δυνατόν να αποκτήσει ενεργό και αποτελεσματικό ρόλο στο εξωτερικό, όταν στο εσωτερικό της χώρας η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι ατομικές ελευθερίες, το δίκαιο και η ευνομία βρίσκονται σε άθλιο επίπεδο. εύτερο ίλλημα: η Τουρκία που αυτοπροβάλλεται στο εξωτερικό ως η χώρα πρότυπο, στο εσωτερικό της είναι μια χώρα, όπου υπάρχει κοινωνική και πολιτική πόλωση, αρχής γενομένης από το κουρδικό και διάφορα άλλα προβλήματα αφερεγγυότητας. Στο εξωτερικό είναι ενεργητική, ενώ στο εσωτερικό συνεχώς ενδυναμώνεται η πολωτική και αφερέγγυα εικόνα της χώρας. Το Τρίτο ίλλημα έχει σχέση με το πρόβλημα της αδύναμης αντιπολίτευσης. Η αδυναμία και η απραξία της αντιπολίτευσης αποτελεί την αιτία δημιουργίας μια σοβαρής ανισορροπίας πολιτικής ισχύος, με αποτέλεσμα στο εξωτερικό να δημιουργείται η αντίληψη ότι το κυβερνόν Κόμμα ΑΚΡ = Τουρκία. Αυτό δεν ωφελεί ούτε την Τουρκία, ούτε το ΑΚΡ και ούτε την αντιπολίτευση.» (Milliyet/14-11-2012) 9