ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ lβ ης και 19 ης ΜΑΙΟΥ 2000

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑ ΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΕΓΓ/ΚΩΝ ΕΡΓΩΝ & ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΔΙΑΡΘΡΩΣΕΩΝ Δ/ΝΣΗ ΑΞ/ΣΗΣ ΕΓΓΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ & ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ lβ ης και 19 ης ΜΑΙΟΥ 2000 ΘΕΜΑ: ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΟΡΓ ΑΝΙΣΜΩΝ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ Προσκεκλημένη παρoυσίαση~~. Διονυσία Παναγούλια Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Πολιτικων Μηχανικών, Τομέας Υδατικών Πόρων - Υδραυλικών & Θαλασσίων Έργων

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΕΓΓΕΙΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΤΟΥ 21 0υ ΑΙΩΝΑ Διονυσία Παναγούλια Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Τομέας Υδατικών Πόρων - Υδραυλικών & Θαλάσσιων ΈΡΎων, Ηρώων Πολυτεχνείου 5, Ζωγράφου 15780, Αθήνα e-mail: dpanag@central.ntua.gr ΤΑ ΕΓΓΕΙΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΗΜΕΡΑ Ορολογία Με τον όρο εγγειοβελτιωτικά έργα ή έργα εγγείων βελτιώσεων εννοούνται όλα τα τεχνικά έργα, υδραυλικά και μη, καθώς και οι εργασίες ανάπτυξης και διατήρησης της παραγωγικότητας του εδάφους όσον αφορά τις φυτικές καλλιέργειες. Τα εγγειοβελτιωτικά είναι έργα μεγάλης χρονικής κλίμακας και συνδέονται με τις πάγιες επεμβάσεις στον κύκλο εκμετάλλευσης των εδαφών. Συναντώνται είτε ως αυτοτελή είτε σε συνδυασμό με άj.λα υδραυλικά έργα που αποβλέπουν σε διαφορετικούς σκοπούς (π.χ. ύδρευση οικισμών, παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, κλπ) και ευνοείται η κατασκευή τους κάτω από την επίδραση οικονομοτεχνικών συνθηκών. Ταξινόμηση Στην Ελλάδα τα εγγειοβελτιωτικά έργα ταξινομούνται ανάλογα με το μέγεθος, κόστος και είδος τους (Ν.Δ. 3881/58) σε τρεις κατηγορίες: έργα Α' τάξης (φράγματα αποθήκευσης και εκτροπής, μεγάλα αρδευτικά δίκτυα, κλπ), έργα Β' τάξης (αρδευτικά και στραγγιστικά δίκτυα, αντuτλημμυριkά έργα, κλπ) και Γ' τάξης (ατομικές ιδιοκτησίες, ανορύξεις φρεάτων και γεωτρήσεων, ισοπεδώσεις εδαφών, κλπ). Τεχνολογία Άρδευσης Όλα αυτά τα' έργα έχουν μεγάλη σημασία στη γεωργική ανάπτυξη της Χώρας αλλά τα έργα στα οποία αναφερόμαστε σε αυτή! την εισήγηση είναι κυρίως αρδευτικά. Η συνολική έκταση της καλλιεργήσιμης γεωργικής γης υπολογίζεται ότι είναι 3,9χ10 6 ha από τα οποία σήμερα μόνο τα 1,6χ10 6 ha αρδεύονται, δηλαδή το 41% της καλλιεργήσιμης γης της χώρας. Όσον αφορά την κατανομή του συνόλου των αρδευόμενων εκτάσεων κατά μέθοδο, το 48,6% αρδεύονται με επιφανειακές μεθόδους (λεκάνες, λωρίδες, αυλάκια), το 44,7% με καταιονισμό (σταθεροί και αυτοκινούμενοι εκτοξευτήρες) και το 6,7% με τοπική (Παναγούλια & Δήμου, 1999). άρδευση (μικροεκτοξευτήρες και στάγδην) 1

Φάσει.ς Μελέτης Οι μελέτες των εγγειοβελτιωτικών έργων (αρδευτικά-στραγγιστικά) εκπονούνται είτε από δημόσιες υπηρεσίες είτε ανατίθενται σε ιδιωτικά μελετητικά γραφεία (Νόμος 716/27.9.1977) και περιλαμβάνουν 4 στάδια: την Προκαταρκτική Μελέτη (διερεύνηση δυνατοτήτων αξιοποίησης της περιοχής και καθορισμός των έργων που πρέπει να μελετηθούν, δηλαδή τοπογραφήσεις, υδρομετρήσεις, εδαφολογικές μελέτες, κλπ), την Προμελέτη (διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων για το υπό κατασκευή έργο και επιλογή της καλύτερης λύσης από οικονομοτεχνικής άποψης), την Οριστική Μελέτη (παράδοση όλων των τεχνικών και οικονομικών στοιχείων που είναι απαραίτητα για τη δημοπράτηση και κατασκευή του έργου) και τέλος την Μελέτη Εφαρμογής (άμεση έναρξη εκτέλεσης του έργου με την εγκατάσταση της αναδόχου εργοληπτικής επιχείρησης). Διοίκηση, Λειτουργία, Συντήρηση Η διοίκηση, λειτουργία και συντήρηση των συλλογικών εγγειοβελτιωτικών έργων (αρδευτικών δικτύων) Α' τάξης αναλαμβάνεται από τους Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΟΕΒ), ενώ οι αρμοδιότητες των έργων Β' τάξης ανατίθεται στους Τοπικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) (Β.Δ. 18.9.58), όπως ισχύουν σήμερα. Αναλυτικότερα, στις αρμοδιότητες των ΟΕΒ περιλαμβάνονται 1. η διοίκηση, ρύθμιση της χρήσης και διανομής του αρδευτικού νερού με την επιβολή κανονισμών άρδευσης και η λήψη των απαραίτητων υδρονομικών οργάνων, ii. η αστυνόμευση του νερού και των έργων και η έκδοση κανονισμών συντήρησης και λειτουργίας των έργων, ίίί. η επιβολή και η βεβαίωση των υποχρεώσεων των ωφελουμένων με τη μορφή στρεμματικών εισφορών και τελών, αρδευτικών τελών ή αντίτιμου χρήσης αρδευτικού νερού, ίν. η εξόφληση των οφειλών στην ΑΤΕ, ν. η λήψη κάθε μέτρου σε συνεργασία με τις αρμόδιες περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου Γεωργίας, σχετικού με τη γεωργική αξιοποίηση της περιφέρειας, νί. η μέριμνα για την εφαρμογή πρόσφορων συστημάτων και μεθόδων εντατικής εκμετάλλευσης του εδάφους. Οικονομία Αρδευόμενης Γεωργίας Η αρδευόμενη καλλιεργήσιμη γη τείνει να επωφεληθεί πολύ περισσότερο από τη μη αρδευόμενη. Παράγει καλλιέργειες με σημαντικά μεγαλύτερη αξία και απαιτεί υψηλότερες δαπάνες για γεωργικά χημικά, ενέργεια και εργασία. Απαιτεί δ1πλάσιες τιμές για μηχανήματα και εξοπλισμό με αποτέλεσμα να επηρεάζεται πιο άμεσα από την αλλαγή στην οικονομία και την χρηματοδότηση. Η τιμή του αρδευτικού νερού εξαρτάται από την παραγωγή της καλλιέργειας, την απόκριση της 2

καλλιέργειας στο νερό, τις τιμές της καλλιέργειας, το κόστος ενέργειας, την παραγωγικότητα του εδάφους και το κόστος παραγωγής. Το κόστος του αρδευτικού νερού ποικίλει ευρέως αντανακλώντας διάφορους συνδυασμούς απολήψεων, παροχευτών, συστημάτων κατανομής και άλλων παραγόντων. Το κόστος της παροχής νερού στο αγροτεμάχιο από επιφανειακούς πόρους είναι σχετικά μικρό. Το κόστος παραγωγής που συνδέεται με την άντληση υπόγειου νερού είναι γενικά μεγαλύτερο και αντανακλά τόσο το μεταβλητό κόστος της άντλησης όσο και το σταθερό κόστος της μεταφοράς. Οι μέγιστες θεωρήσεις στην επιλογή αρδευτικού συστήματος αναμιγνύουν κόστος σε κεφάλαιο και λειτουργία, καλλιέργειες που πρόκειται να αρδευθούν και αναμενόμενη απόδοση καλλιέργειας και ποιότητα. Η εργασία και η ενέργεια είναι οι δυο μεγαλύτερες συνιστώσες του κόστους λειτουργίας. Οι απαιτήσεις εργασίας για τα συστήματα άρδευσης ποικίλουν πολύ. Τα αυτοματοποιημένα συστήματα όπως αυτά της μικροάρδευσης και της κεντρικής περιστροφής έχουν σχετικά μικρές απαιτήσεις εργασίας. Στο κόστος κεφαλαίου υπάρχουν μεγάλες διαφορές λόγω των διαφορών στις υδροληψίες, στις διατάξεις του αγροτεμαχίου και της τοπογραφίας του, στα εδάφη, καθώς και στις απαιτήσεις εργασίας. Η τιμή του αρδευτικού νερού αποτελεί μέτρο σύγκρισης για την τιμή του νερού σε άλλες χρήσεις η οποία εν γένει είναι μικρότερη από εκείνη της βιομηχανικής και αστικής χρήσης. Ακόμη η τιμή της ζήτησης για βιομηχανικό και αστικό νερό είναι περισσότερο ανελαστική από αυτή για τη γεωργία. Επειδή είναι πολύ δαπανηρό να αναπτυχθούν επιπρόσθετες παροχές νερού, μόνο οι χρήσεις νερού υψηλής τιμής είναι πιθανόν να δικαιωθούν οικονομικά. Θεσμικοί περιορισμοί περιορίζουν τη ροή του νερού σε υψηλότερες και οικονομικά προσφορότερες χρήσεις. Ένα κατευθυνόμενο από την αγορά σύστημα κατανομής θα επέτρεπε τις υψηλότερα αμοιβόμενες χρήσεις για να απομακρύνει το νερό από πολλές χαμηλά αμοιβόμενες χρήσεις. Ωστόσο, μια τέτοια προσέγγιση συνήθως απαιτεί τροποποίηση των νόμων και των θεσμών του νερού. Άρδευση και Περιβάλλον Τα θεμελιώδη θέματα περιβάλλοντος σχετικά με την άρδευση αφορούν την προστασία και τη διαχείριση των παροχών και την ποιότητα του νερού. Τα τελευταία δέκα χρόνια, το κοινό έχει εντείνει την προσοχή και το ενδιαφέρον του γύρω από την ποιότητα του περιβάλλοντος, τα είδη υπό εξαφάνιση, τη δημόσια υγεία και ασφάλεια, καθώς και τις επιπτώσεις της αρδευόμενης γεωργίας. Οι διαμάχες μεταξύ αρδευτικών και περιβαλλοντικών στόχων οφείλονται στο γεγονός ότι το νερό έίναι περιορισμένος πόρος στην άρδευση και τα υδατικά οικοσυστήματα. Ένα μέτρο του 3

αναπτυσσόμενου ενδιαφέροντος του κοινού για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της άρδευσης είναι το πλήθος των νόμων και των ρυθμίσεων που αφορούν την άρδευση. Οι εθνικές και περιφερειακές αποκρίσεις στα περιβαλλοντικά θέματα γύρω από τη γεωργία και ειδικότερα την άρδευση, περιλαμβάνουν προσπάθειες ελέγχου της αλατότητας και των γεωργικών μη σημειακών πηγών υδατικής μόλυνσης εξαρτώμενη από τους τύπους και την εφαρμογή των γεωργικών χημικών. Μέγιστα περιβαλλοντικά θέματα σε άμεση συσχέτιση με την αρδευόμενη γεωργία είναι οι ενδοποτάμιες ροές και οι υγρότοποι, η αλατότητα και η αποστράγγιση, η ποιότητα νερού και η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή. Ενδοποτάμιες ροές και Υγρότοποι Προβλήματα σχετιζόμενα με τις ενδοποτάμιες ροές και τα οικοσυστήματα υγροτόπων συμβαίνουν σε κάθε περιοχή της Χώρας όπου σημαντικές ποσότητες επιφανειακού και υπόγειου νερού χρησιμοποιούνται για άρδευση. Τα φράγματα και οι εκτροπές για επιφανειακές παροχετεύσεις μειώνουν τις ενδοποτάμιες ροές αλλάζοντας το φυσικό υδρογράφημα και επηρεάζοντας τη θερμοκρασία του νερού και τα καθεστώτα ροής παγιδεύοντας φερτά υλικά και αλλάζοντας την ποιότητα του νερού. Αποτέλεσμα των φραγμάτων και εκτροπών για άρδευση είναι η μείωση της υδατικής παροχής που διατίθεται για τη διαμονή των ιχθύων και της άγριας ζωής (Εκτροπή Αχελώου ποταμού για άρδευση του Θεσσαλικού κάμπου). Αλατότητα και Αποστράγγιση Τα προβλήματα αλατότητας και αποστράγγιση ς δημιουργούνται από φυσικούς υδρολογικούς και γεωχημικούς παράγοντες. Η άρδευση σε περιοχές πλούσιες σε μεταλλικά άλατα συγκεντρώνει αυτά στο νερό και τα εδάφη. Τα σπουδαιότερα διαλυόμενα μεταλλικά άλατα είναι το νάτριο, το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το χλώριο, το S04, HC0 3, C0 3, και Ν0 3. Με το χρόνο τα συγκεντρωμένα άλατα στο έδαφος μπορούν να βλάψουν τη σπορά και την ανάπτυξη της καλλιέργειας και να μειώσουν την απόδοση και την ποιότητα της καλλιέργειας. Το αλατούχο νερό της αποστράγγισης ασκεί δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα του νερού και ακολούθως ζημιώνει τον πληθυσμό της άγριας ζωής και καθιστά το νερό λιγότερο επιθυμητό για άλλες χρήσεις. Η συγκέντρωση των αλάτων στα εδάφη εξαρτάται από την αλατότητα του νερού εφαρμογής, την αλατότητα του εδάφους και τον ρυθμό με τον οποίο τα άλατα εξέρχονται από το ριζόστρωμα. Ένα σχετιζόμενο πρόβλημα είναι η κατάκλυση του εδάφους με νερό. Η κατάκλυση του ριζοστρώματος εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά αποστράγγιση ς του εδάφους όταν υπάρχει περιορισμένο εδαφικό στρώμα και περιορισμένη ικανότητα εδάφους για κατείσδυση. Η αλατότητα που εισέρχεται με την άρδευση μπορεί να αποφευχθεί με επαρκή αποστράγγιση η οποία όμως είναι 4

δαπανηρή και υποβαθμίζει την ποιότητα του νερού κατά τη διαδρομή της και ακόμη μπορεί να καταστήσει τις κλειστές λεκάνες βιολογικά ακατοίκητες.. Ποιότητα Νερού Οι επιφανειακές ροές επιστροφής και η αποστράγγιση από άρδευση είναι ο κύριος παράγοντας υδατικής μόλυνσης στα ποτάμια, τις λίμνες, τα υδατορεύματα και στις εκβολές των ποταμών σε όλη τη Χώρα. Οι μολυντές ενεργοποιούνται και μεταφέρονται από τις ροές επιστροφής της άρδευσης και την αποστράγγιση περιλαμβάνοντας άλατα, ζιζανιοκτόνα και άλλα χημικά. Τουλάχιστον μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν πολιτικές και θεσμοί που να εξυπηρετούν παράλληλα τους στόχους της άρδευσης και της διατήρησης του περιβάλλοντος. Η Υπηρεσία Προστασίας των Εδαφικών Πόρων των ΙΠΙΑ έχει βοηθήσει τους αγρότες να περιορίσουν την εδαφική διάβρωση με διάφορες δραστηριότητες και να διατηρήσουν τα πολύ διαβρώσιμα και περιβαλλοντικά ευαίσθητα εδάφη και να προστατεύσουν την ποιότητα του νερού. Κλιμαπκή AJ.λαγή Η Δεύτερη Επιστημονική Εκτίμηση της Κλιματικής Αλλαγής από τη Διακυβερνητική Ομάδα στην Κλιματική Αλλαγή (Intrgovernmetal Panel οη Climate Change (IPCC) (1996» κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παγκόσμια θέρμανση, που αποδίδεται στις ανθρώπινες δραστηριότητες, είναι εμφανής στις ιστορικές καταγραφές. Η θερμοκρασία αναμένεται να έχει αυξηθεί κατά 2-3 C τ021ο0. Με δεδομένη πλέον την κλιματική αλλαγή εγείρονται κρίσιμα ερωτήματα για τη Χώρα μας (Παναγούλια, 1997): Ποια θα είναι η απόκριση του αρδευτικού νερού στη χωροχρονική δομή της κλιματικής αλλαγής; Πόσο θα επηρεασθεί το μέγεθος και η κατανομή της αρδευόμενης και μη αρδευόμενης έκτασης των καλλιεργειών; Πόσο θα επηρεασθούν οι μέθοδοι άρδευσης και τα συστήματα διανομής του αρδευτικού νερού; Πόσο θα επηρεασθεί η αγροτική παραγωγή και η αντίστοιχη αγροτική πολιτική; Πόσο θα επηρεασθούν οι αλληλοσυνδεδεμένοι φυσικοί, κοινωνικοί και πολιτικοί παράγοντες που επηρεάζουν την πολιτική της τροφής; Ποιος θα είναι ο ρόλος των εγγειοβελτιωτικών έργων που ήδη υπάρχουν, πόσο καλά θα μπορέσουν να δουλέψουν κάτω από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής; Κρίνεται όντως αναγκαίος ο έγκαιρος σχεδιασμός των απαραίτητων εγγειοβελτιωτικών έργων κάτω από τις υπαγορεύσεις της κλιματικής αλλαγής έτσι ώστε να μειώσουν αφενός την καταστροφική επίδραση των κλιματικών αλλαγών και αφετέρου να επωφεληθούν τα ευνοϊκά αποτελέσματά τους; 5

Συμπερασματικά, η κλιματική αλλαγή δημιουργεί μέγιστες αβεβαιότητες και προκλήσεις στους αρδευτές, τους αγρότες και στους άλλους χρήστες νερού. Η κατανομή των παροχών νερού μεταξύ ανταγωνιστικών χρήσεων σε συσχέτιση με τις επmτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υδρολογία και την απόκριση των αρδευτών σε αυτές τις αλλαγές φαίνεται να είναι ο σημαντικότερος παράγοντας των αρδεύσεων στο μέλλον. ΠΙΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ Οι μορφές και οι μέθοδοι της αρδευόμενης γεωργίας ποικίλουν με τη γεωγραφία, το κλίμα και το επίπεδο εκπαίδευσης των ανθρώπων που την εφαρμόζουν. Όμως σε όλη τη Χώρα, θεμελιώδεις και δυνητικές αλλαγές προκαλούν μερικές από τις βασικές προϋποθέσεις που στηρίζουν τη χρήση της άρδευσης, τουλάχιστον όπως εφαρμόζεται παραδοσιακά. Αλλά οι εποχές και οι ανάγκες της Χώρας αλλάζουν και οι πολιτικές και οι νόμοι που βασίζονται σε αυτές πρέπει να επανεκτιμηθούν και τροποποιηθούν. Το εύρος στο οποίο η άρδευση έχει αποκτήσει ιδιαίτερα προνόμια σε σχέση με άλλες αξίες και ενδιαφέροντα πρέπει να επανεξετασθεί καθώς συμβαίνουν σημαντικές αλλαγές. Η επιθυμία της κοινωνίας για δικαιότερη κατανομή του συνολικού εύρους του κόστους και των ωφελειών είναι η κύρια συνάρτηση που επιβάλλει την αλλαγή. Το μέλλον της άρδευσης δεν θα εξαρτηθεί μόνο από το εύρος και την τελική φύση των αλλαγών, αλλά ακόμη από τον τρόπο με τον οποίο συμβαίνουν οι ρυθμίσεις και οι προσαρμογές (Wescoat, 1987). ΩΦΕΛΕΙΑ: Η ΚΥΡΙΑ ΕΠΙΔΡΑΣΗ Σήμερα, οι περισσότερες αποφάσεις που σχετίζονται με την άρδευση εξαρτώνται από τις προσδοκίες των αγροτών και των επενδυτών ως προς την ωφέλεια από την αρδευόμενη γεωργία. Τα κύρια στοιχεία της ωφέλειας από την αρδευόμενη γεωργία είναι τα ακόλουθα: το συνολικό καθεστώς της αγροτικής οικονομίας και της αγοράς η διαθεσιμότητα νερού και το κόστος του στους αγρότες και την κοινωνία η διαθέσιμη τεχνολογία και οι επιδεξιότητες διαχείρισης το κόστος υπόλοιπων γεωργικών παραγόντων όπως η εργασία, το κεφάλαιο και η ενέργεια τα περιβαλλοντικά θέματα και οι κανονισμοί και οι θεσμοί που επηρεάζουν την ποσότητα χρησιμοποίησης του νερού και το ευκαιριακό κόστος της χρήσης νερού για άρδευση. 6

Καθεστώς Αγροτικής Οικονομίας Οι επενδύσεις στη γεωργία εξαρτώνται σημαντικά από το καθεστώς της αγροτικής οικονομίας της περιοχής και, σε μικρότερο βαθμό, από το σύνολο της Χώρας. Η τιμή που απολαμβάνουν οι αγρότες για τις καλλιέργειές τους είναι ένας κρίσιμος παράγοντας ωφελιμότητας της γεωργίας. Η ωφέλεια από την άρδευση είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στις τιμές των καλλιεργειών γιατί τόσο οι αποδόσεις των καλλιεργειών όσο και το κόστος παραγωγής τυπικά είναι μεγαλύτερα για την αρδευόμενη από τη μη αρδευόμενη γεωργία. Στο παρελθόν, το εθνικό "- αγροτικό εισόδημα και τα προγράμματα υποστήριξης τιμής είχαν βοηθήσει στην προστασία των αγροτών όσον αφορά τις αβεβαιότητες των τιμών της αγοράς που δημιουργήθηκαν από τις πιέσεις για προσφορά και ζήτηση. Αυτά τα προγράμματα παρείχαν ένα σημαντικό κίνητρο για επενδύσεις στην άρδευση. Διαθεσιμότητα και Κόστος Νερού Η έγκαιρη διαθεσιμότητα του νερού για άρδευση είναι κρίσιμη για την επίτευξη καλής απόδοσης των καλλιεργειών σε πολλές περιοχές της Χώρας. Η άρδευση, με την προϋπόθεση του ελέγχου του χρόνου και της ποσότητας του νερού που διατίθεται στα φυτά, αυξάνει τις αποδόσεις και μειώνει τις αβεβαιότητες που σχετίζονται με τον καιρό. Σε ξηρές περιοχές, η άρδευση είναι απαραίτητη στην παραγωγή της καλλιέργειας. Σε ημίξηρες περιοχές, η άρδευση δίνει τη δυνατότητα στους αγρότες να αποκτήσουν πολύ μεγαλύτερες και πιο αξιόπιστες αποδόσεις καλλιέργειας και επεκτείνει τα είδη των καλλιεργειών που μπορούν να αναπτυχθούν επιτυχώς. Ακόμη και σε υγρές περιοχές, η άρδευση αποφέρει μεγαλύτερες και σταθερότερες αποδόσεις συγκριτικά με τη μη αρδευόμενη γεωργία και μπορεί να είναι ένας σημαντικός φραγμός έναντι της ξηρασίας. Η θέληση και η ικανότητα ενός αγρότη για άρδευση εξαρτάται κατά ένα μεγάλο μέρος από την τιμή και τη διαθεσιμότητα του νερού. Η πρόσβαση σε φθηνό νερό είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη των υπαρχόντων αρδευόμενων εδαφών. Η παραδοσιακή άρδευση χρησιμοποιούσε την εκτροπή επιφανειακών υδάτων σε παραποτάμια αγροτεμάχια που μπορούσαν να αρδευτούν με ροή βαρύτητας. Το κόστος αυξήθηκε καθώς απαιτήθηκαν επενδύσεις για ταμιευτήρες, αντλίες και διώρυγες για την αύξηση των εξασφαλισμένων αποθεμάτων και τη μεταφορά του νερού σε πιο απομακρυσμένες περιοχές. Οι κρατικές επιχορηγήσεις προστάτευσαν κάποιους αγρότες από τις αυξήσεις του κόστους. Όπου δεν ήταν διαθέσιμο φθηνό ή επιχορηγούμενο επιφανειακό νερό, η φθηνή ενέργεια και οι τεχνολογικές ανακαλύψεις όπως οι γεννήτριες με φυγόκεντρες αντλίες και βελτιωμένες μηχανές υψηλής 7

ταχύτητας μείωσαν το κόστος άντλησης και συνεισφέρανε στην ευρεία χρήση των υπόγειων νερών για άρδευση στην αρχή της δεκαετίας του 1950. Ωστόσο, το υψηλό οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος της ανάπτυξης νέων υδατικών παροχών και ο αυξανόμενος ανταγωνισμός για τις υπάρχουσες παροχές είναι κρίσιμοι παράγοντες που επηρεάζουν το μέλλον της άρδευσης. Διαθέσιμη Τεχνολογία και Ικανότητες Διαχείρισης Η ικανότητα των αγροτών να αποκρίνονται σε συνθήκες παροχής νερού και οικονομικές συνθήκες που μεταβάλλονται καθώς και οι δυνατότητές τους να ενεργούν με τον τρόπο αυτό, εξαρτάται εν μέρει από τις ικανότητες διαχείρισης και τις διαθέσιμες τεχνολογίες. Το υψηλό κόστος, συμπεριλαμβανομένου του κόστους εργασίας και τις περιορισμένες παροχές νερού είναι παράγοντες μεγίστης σημασίας που αποτελούν τη βάση για συνεχή μετάπτωση από τα συστήματα κατάκλυσης και αυλακών στα συστήματα καταιονισμού και στάγδην άρδευσης που απαιτούν λιγότερο νερό. Ωστόσο, η επιτυχής εφαρμογή αυτών των συστημάτων διατήρησης (προστασίας) νερού εξαρτάται από ένα υψηλότερο επίπεδο ικανοτήτων διαχείρισης. Κόστος Άλλων Αγροτικών Παραγόντων Το κόστος εργασίας, το κεφάλαιο, η ενέργεια και τα σχετικά πλεονεκτήματα των εναλλακτικών συστημάτων άρδευσης επηρεάζουν γενικά την ωφέλεια από τη γεωργία, τα σχετικά οφέλη και κόστη της αρδευόμενης καλλιέργειας έναντι της μη αρδευόμενης. Για παράδειγμα, η ωφέλεια από τα συστήματα καταιονισμού και στάγδην άρδευσης, τα οποία είναι δαπανηρά σε κεφάλαιο αλλά οικονομικά σε εργασία, είναι ευαίσθητη σε ρυθμούς επιτοκίων και μισθών. Όταν το νερό πρέπει να αντληθεί από μεγάλο βάθος και εφαρμόζεται υπό πίεση, το κόστος της ενέργειας είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην ωφέλεια της άρδευσης. Καθώς το κόστος της ενέργειας αυξάνει, τα συστήματα άρδευσης που χρησιμοποιούν λιγότερο νερό και λιγότερη ενέργεια γίνονται ελκυστικότερα. Περιβαλλοντικά Θέματα και Κανονισμοί Η άρδευση αναπτύχθηκε κατά μεγάλο μέρος χωρίς την επίδραση της σύγχρονης περιβαλλοντικής νομοθεσίας και των περιβαλλοντικών θεμάτων. Οι αρδευτές απαίτησαν και εκτρέψανε νερό από υδατορεύματα και υδροφόρους ορίζοντες και διέθεσαν τις ροές επιστροφής (αποστράγγιση ς) τους με ελάχιστο ενδιαφέρον για τις επιπτώσεις στην ποιότητα των υδάτινων όγκων ή άλλων χρηστών νερού. Ωστόσο, το μέλλον είναι πιθανόν να διαφέρει πολύ. Τα περιβαλλοντικά θέματα και η οικονομική πραγματικότητα έχουν ήδη φέρει την κατασκευή των μεγάλων νέων αρδευτικών έργων σε μία ουσιαστική παύση. Σε μερικές 8

περιοχές, οι υπάρχοντες αγροτικοί χρήστες νερού επικρίνονται λόγω των επιπτώσεων τους στην ποιότητα νερού και στη διατήρηση των ιχθύων και της άγριας ζωής. Θεσμοί Το μέλλον της άρδευσης θα εξαρτηθεί επίσης από τους θεσμούς που επηρεάζουν την κατανομή των σπάνιων παροχών νερού μεταξύ των ανταγωνιστικών χρήσεων. Οι αρδευτές ελέγχουν πολλά από τα μεγαλύτερης προτεραιότητας υδατικά δικαιώματα στη Δύση. Στο παρελθόν η ζήτηση χρήσης νερού για μη αγροτικούς σκοπούς ήταν σχετικά μικρή. Οι θεσμικοί περιορισμοί στη μεταφορά του νερού τείνουν να διατηρήσουν το ήδη υπάρχον νερό στην αγροτική χρήση. Ωστόσο, η ζήτηση μη αρδευτικού νερού αυξάνει και αναπτύσσονται θεσμοί για τη μεταφορά νερού σε άλλες χρήσεις. Συνεπώς, οι αρδευτές είναι πιθανόν να έχουν περισσότερες και αυξανόμενα κερδοφόρες δυνατότητες για την πώληση νερού σε μη αγροτικές χρήσεις. ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ illεσεων ΓΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΡΙΣΕΩΝ ΣΠΙΝ ΑΛΛΑΓΗ Οι πιέσεις που δρουν για να επιφέρουν αλλαγή και οι αποκρίσεις στην αλλαγή είναι δυναμικές, αλληλοεπιδρώσες και σύνθετες. Για να φανεί ότι αυτό δεν είναι μία γραμμική σχέση και για να διερευνηθεί η φύση αυτών των διαδικασιών, αναπτύχθηκε ένα απλό μητρώο που δείχνει τις κύριες πιέσεις για αλλαγή και τις περιοχές απόκριση ς (Σχήμα 1). Φυσικά, ένα διδιάστατο εργαλείο δεν μπορεί να συλλάβει επαρκώς τη πολυπλοκότητα των διαδικασιών, αλλά μπορεί να μεταφέρει τις βασικές αρχές που εμπλέκονται. Στο Σχήμα 1, οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν την άρδευση ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες: (ί) αποκρίσεις εντός της αρδευτικής κοινότητας, (ίί) επιστημονικές και τεχνολογικές αποκρίσεις και (iίί) θεσμικές αποκρίσεις. Αυτές οι "πιέσεις" και "αποκρίσεις" δεν περιγράφουν πλήρως το υπάρχον καθεστώς και τις αναδυόμενες τάσεις στην άρδευση, αλλά παρουσιάζονται οι σημαντικότεροι παράγοντες στην εκτίμηση της αλλαγής στην άρδευση. ΣΧΗΜΑ 1 Μητρώο πιέσεων αλλαγής και αποκρίσεων Πιέσεις Αλλαγής Περιοχές Απόκριση ς Αρδευτική Κοινότητα Επιστήμη και Τεχνολογία Θεσμοί Σχετιζόμενες με το Νερό Σχετιζόμενες με την Οικονομία Σχετιζόμενες με το Περιβάλλον 9

ΠΙΕΣΕΙΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Οι κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν το εύρος, τη φύση και την ωφέλεια της άρδευσης επιδέχονται ουσιαστική αλλαγή. Αυτές οι αλλαγές πιέζουν για απόκριση στην άρδευση εάν αυτή είναι όντως ένα σημαντικό μέσο με το οποίο η γεωργία και το τοπίο πρόκειται να διατηρηθούν σε πολλά μέρη των Χώρας. Αλλαγές Σχετικές με το Νερό Απολήψεις και Κατανάλωση Οι χρήσεις άρδευσης και κτηνοτροφίας ευθύνονται για το 83% όλης της κατανάλωσης νερού της Χώρας. Επιπλέον, η άρδευση γρασιδιού, τα πάρκα, και οι πρασιές των δρόμων είναι υπεύθυνες για πολύ από την αστική χρήση σε πολλές περιοχές της χώρας. Οι απολήψεις για αγροτική χρήση αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 80% των συνολικών απολήψεων και περίπου το 90% της συνολικής καταναλωτικής χρήσης. Εν συντομία, η άρδευση είναι η επικρατέστερη οικονομική χρήση της παροχής νερού του έθνους. Αυτή η κυριαρχία σταδιακά αλλάζει. Το 1950, η άρδευση ήταν υπεύθυνη για περίπου το μισό όλων των αποληψεων του νερού. Μέχρι το 1990, το μέρισμά της στις ολικές απολήψεις μειώθηκε στο 40%. Αν και οι απολήψεις για άρδευση κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου γενικά αυξήθηκαν, άλλες απολήψεις όπως για αστικές και βιομηχανικές χρήσεις αυξήθηκαν ακόμη ταχύτερα. Ιστορικά, οι νέες ζητήσεις ικανοποιήθηκαν από την ανάπτυξη πρόσθετων παροχών νερού μέσω της κατασκευής φραγμάτων και αγωγών μεταφοράς μέσα στη λεκάνη (φράγματα, λιμνοδεξαμενές ιδιαίτερα στη νησιωτική Χώρα) όπως επίσης και γεωτρήσεις υπογείου νερού. Οι δυνατότητες για τέτοια ανάπτυξη με αυξανόμενο ρυθμό περιορίζονται κυρίως, επειδή οι οικονομικές και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις καθιστούν τις υπόλοιπες δυνητικές θέσεις λιγότερο ελκυστικές. Η μείωση της στάθμης του υπογείου νερού και της υπόγειας αποθήκευσης σε μερικές περιοχές περιορίζει την περαιτέρω ανάπτυξη σε αυτές τις περιοχές. Συνεπώς, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον τόσο στην ανακατανομή της αξιοποίησης του νερού, ιδιαίτερα από τη γεωργία, σε νέες χρήσεις όσο και για την αποδοτικότερη χρήση των υπαρχουσών παροχών. Αξία και Κόστος Η χρήση μεγάλων ποσοτήτων νερού για άρδευση έχει γίνει δυνατή, κατά ένα μέρος, λόγω του χαμηλού κόστους του νερού. Το κόστος του νερού είναι συνάρτηση του κόστους της ανάπτυξης και της πράξης που κάνει το νερό διαθέσιμο. Η έλλειψη κυβερνητικά 10

επιβαλλόμενης χρέωσης για τη χρήση του ίδιου του νερού ή ρυθμιστικών απαιτήσεων που επιβάλλουν πρόσθετο κόστος για συνεχή αποθήκευση και χρήση του νερού, προσδίδει μικρή οικονομική πίεση στο κόστος του αρδευτικού νερού από τις επιφανειακούς πόρους. Από την άλλη πλευρά, η άντληση υπογείου νερού επηρεάζεται πολύ από το κόστος ενέργειας που σχετίζεται με την άντληση. Επιπλέον, όσο μεγαλύτερη είναι η ανύψωση τόσο δαπανηρότερη είναι η άντληση του νερού. Επιπρόσθετα με το αυξανόμενο κόστος του νερού, υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ οικονομικής αξίας στη χρήση του νερού για άρδευση καλλιεργημένης γης και μερικών ειδών καλλιεργειών και της αξίας του σε άλλες χρήσεις. Ο Young (1984), για παράδειγμα, εκτίμησε ότι, ενώ η τιμή του νερού για την ανάπτυξη φρούτων και μερικών ειδικών καλλιεργειών είναι πολύ υψηλότερη, το 90% του νερού που χρησιμοποιείται για την αρδευόμενη γεωργία έχει τιμή $30 ανά acre-foot ή μικρότερη. Άλλες μελέτες της τιμής της άρδευσης δείχνουν τεράστια μεταβολή, βασισμένη τόσο στο είδος της καλλιέργειας όσο και στην περιοχή στην οποία παράγεται η καλλιέργεια. Τέτοιες αξιοσημείωτες διαφορές δείχνουν ότι το νερό που παραμένει για άρδευση είναι πιθανόν να μετακινηθεί σε καλλιέργειες που δίνουν υψηλότερα οικονομικά οφέλη. Εν συντομία, η αλλαγή στη φύση των τιμών και των χρήσεων νερού δημιουργεί αλλαγές στον τρόπο που χρησιμοποιείται το νερό για αρδευτικούς σκοπούς. Μία Οικονομία που Αλλάζει Κάποιοι οικονομικοί παράγοντες αντιτίθενται στη μακροχρόνια εξάπλωση της άρδευσης. Η ίδια η γεωργία βρίσκεται στο κέντρο μερικών έντονων αλλαγών. Για παράδειγμα, το εμπόριο αγροτικών προϊόντων μεταξύ των κρατών είναι μία αυξανόμενη πρακτική στην παγκόσμια οικονομία. Αν και το διεθνές εμπόριο θα δημιουργήσει νέες δυνητικές αγορές για τα προϊόντα, θα αυξήσει επίσης τον ανταγωνισμό στις εγχώριες αγορές. Ο αυξανόμενος ανταγωνισμός της αγοράς πιέζει στους αγρότες για την ανάπτυξη καλλιεργειών υψηλής τιμής καθώς αναζητούν τρόπους για αύξηση κερδών. Όμως οι καλλιέργειες υψηλής τιμής συχνά μπορούν επίσης να επιφέρουν μεγάλη διακινδύνευση και απαιτούν καλύτερες διαχειριστικές και επιχειρηματικές ικανότητες. Μία άλλη προφανής τάση είναι η μετακίνηση προς την κάθετη ολοκλήρωση με συλλογικότερη προσέγγιση στην παραγωγή, την επεξεργασία και στην πώληση (αγορά). Επιπλέον, η μακροχρόνια τάση προς λιγότερα και μεγαλύτερα αγροτεμάχια φαίνεται πιθανή να συνεχιστεί καθώς οι καλλιεργητές αναζητούν λιγότερες δαπάνες. Οι μακροχρόνιες απόψεις ότι η αγροτική παραγωγή απαιτεί ουσιαστική κυβερνητική παρέμβαση και ότι η τιμή ορισμένων καλλιεργειών θα πρέπει να υποστηρίζεται ενεργά αμφισβητούνται με αυξανόμενο ρυθμό. Οι συμφωνίες του διεθνούς εμπορίου τυπικά αποθαρρύνουν την κρατική υποστήρίξη. Μερικές καλλιέργειες που αναπτύσσονται με 11

άρδευση, όπως καλαμπόκι, φιστίκια, βαμβάκι και ρύζι, είναι σημαντικοί δικαιούχοι των υπαρχουσών υποστηρίξεων των τιμών. Επιπλέον, οι μικρότερης τιμής, με μεγάλες απαιτήσεις σε νερό καλλιέργειες, όπως η μηδική και τα χορτοδοτικά που προορίζεται για ζωοτροφή λαμβάνουν τη μερίδα του λέοντος στην αγροτική κατανάλωση νερού και λαμβάνουν επιχορηγούμενο νερό. Αυτές είναι πολιτικές που πολλοί βρίσκουν όλο και δυσκολότερο να δικαιολογήσουν. Ο Zilberman (1994) υπέθεσε ότι οι πολιτικές υποστήριξης του εισοδήματος και της τιμής θα έχουν λιγότερη σημασία στο μέλλον, οι διεθνείς αγορές θα παίξουν ένα μεγαλύτερο ρόλο και οι αγροτικές πολιτικές θα απευθύνονται περισσότερο στη διατήρηση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Επίσης υπέθεσε ότι πολλοί αρδευτές θα ευημερήσουν σε παγκόσμια κλίμακα γιατί πολλές καλλιέργειες θα έχουν μεγαλύτερη τιμή. Η περισσότερη αρδευόμενη γεωργία θα είναι σε θέση να ανταγωνιστεί αποτελεσματικ:ά για τις περιορισμένες παροχές νερού και να λάβει το πλεονέκτημα της τεχνολογικής προόδου. Με τίς συνθήκες που αναμένονται να είναι δυναμικότερες στο μέλλον, θα υπάρχουν ευκαιρίες για το μεταρρυθμιστή αγρότη, αλλά επίσης και μεγάλη οικονομική διακινδύνευση. Αλλαγές Σχετικές με το Περιβάλλον Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, τα κύρια περιβαλλοντικά ζητήματα που είναι σχετικά με την άρδευση είναι εκείνα που ασχολούνται με την προστασία και τη διαχείριση των παροχών νερού και την ποιότητα του νερού. Στα τελευταία 1 Ο χρόνια το κοινό έχει αφυπνιστεί και ενδιαφερθεί με αυξανόμενο ρυθμό για την ποιότητα του περιβάλλοντος, τα υπό εξαφάνιση είδη, τη 'δημόσια υγεία και ασφάλεια, την ασφάλεια της τροφής και τις σχετιζόμενες επιπτώσεις της αγροτικής άρδευσης σε αυτές τις περιοχές. Τα περιβαλλοντικά ζητήματα που σχετίζονται με την κατανάλωση νερού και την ποιότητα νερού στην άρδευση των εδαφών επίσης αρχίζουν να συγκεντρώνουν μεγαλύτερη προσοχή. Οι δημιουργοί πολιτικής και οι ρυθμιστές σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο έχουν αρχίσει να αποκρίνονται στα περιβαλλοντικά θέματα που σχετίζονται με την άρδευση, όπως αποδεικνύεται από διάφορες προσπάθειες για τον έλεγχο μη σημειακών πηγών μόλυνσης νερού, υδατικές πολιτικές σχεδιασμένες για την προστασία ενδοποτάμιων ροών, συνεχείς περιορισμούς στα είδη και την εφαρμογή των αγροτικών ζιζανιοκτόνων και άλλα μέτρα. Άλλα περιβαλλοντικά ζητήματα σχετίζονται με τη χρήση της γης στη γεωργία γενικά, για παράδειγμα, πρακτικές που εξαφανίζουν τις εδαφικές διαμονές ή αλλιώς καταστρέφουν την ποιότητα της διαμονής. Η αστική εξάπλωση σε δασικές και αγροτικές περιοχές έχει επίσης αυξήσει τις διαμάχες για τη χρήση της γης, τη διάθεση αποβλήτων, την πρόσβαση για αναψυχή, τη χημική χρήση και άλλα ζητήματα. Η σχετική σημασία των πολυάριθμων περιβαλλοντικών ζητημάτων που 12

αντιμετωπίζονται από τους αρδευτές μεταβάλλεται από περιοχή σε περιοχή, αλλά η φύση των περιβαλλοντικών ζητημάτων που ανταγωνίζονται την άρδευση, γενικά, είναι η ίδια Η πρακτική της αρδευόμενης γεωργίας έχει μεταβάλλει έντονα το φυσικό περιβάλλον όποτε και αν έχει συμβεί. Η υδατική ανάπτυξη για άρδευση έχει αλλάξει μόνιμα τα υδρόβια οικοσυστήματα, ποταμούς, λίμνες, υδατορεύματα και υγρότοπους και τα είδη που εξαρτώνται από αυτά (Wίlcox & Bean, 1994). Η κατασκευή φραγμάτων, οι εκτροπές του νερού και η άντληση υπογείου νερού για άρδευση και άλλους σκοπούς έχουν αφήσει χωρίς νερό τμήματα μερικών ποταμών, έχουν εμποδίσει τη μετανάστευση ψαριών, έχουν αλλάξει τα φυσικά υδρογραφήματα και τις θερμοκρασίες των ποταμών και έχουν βλάψει ή καταστρέψει τις παραποτάμιες διαμονές. Η απορροή από τη γεωργία συμπεριλαμβανομένης της άρδευσης θεωρείται τώρα ότι είναι μία από τις μεγαλύτερες πηγές μόλυνσης του νερού στους ποταμούς, τις λίμνες και τους παραπόταμους. Συγχρόνως, η άρδευση μπορεί να δώσει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη. Με την κατασκευή μεγάλων φραγμάτων, οι εποχιακές ροές των υδατορευμάτων μπορούν να επεκταθούν και η ποιότητα νερού να διαχειριστεί. Οι ταμιευτήρες που εξυπηρετούν την άρδευση παρέχουν επίσης αντιπλημμυρικό έλεγχο και οφέλη αναψυχής, αν και μπορεί να υπάρχουν διαμάχες μεταξύ της λειτουργίας του ταμιευτήρα για άρδευση και για άλλους σκοπούς. Η ανάπτυξη των φρεατόφυτων κατά μήκος των διωρύγων και των λωρίδων των αρδευόμενων αγροτεμαχίων μπορεί να παρέχει πολύτιμη διαμονή για την άγρια ζωή καθώς επίσης και αισθητικά οφέλη. Τα αρδευόμενα αγροτεμάχια ενδυναμώνουν την επαναφόρτιση του υπογείου νερού και παρέχουν ανοιχτό χώρο, αληθινές ζώνες πράσινου κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου ανάπτυξης, συχνά σε αντίθεση με την αραιή ανάπτυξη σε εδάφη χωρίς νερό σε πολλές άνυδρες περιοχές. Η αξιοποίηση των εδαφών παρέχει οφέλη αισθητικής, αναψυχής και τοπικής δροσιάς με γήπεδα γκολφ, δημόσιες πρασιές και ιδιωτικούς χορτοτάπητες. Γενικά, οι περιβαλλοντικές πολιτικές και η ρύθμιση επηρεάζουν την άρδευση με (1) τον περιορισμό της πρόσβασης στους υδατικούς πόρους, (2) τον περιορισμό διάφορων δραστηριοτήτων που προκαλούν μόλυνση ή διαφορετικά μειώνουν τις αξίες των περιβαλλοντικών πόρων και (3) την αύξηση του κόστους της εκτέλεσης επιχειρήσεων Επίσης, η αρδευόμενη γεωργία έχει επιδείξει αξιοσημείωτη δυνατότητα προσαρμογής στις εξωτερικές πιέσεις μέσω αλλαγών στις πρακτικές και τεχνολογίες της άρδευσης, των επιστημονικών καινοτομιών και της οικονομικής διαφοροποίησης και, σε περιορισμένο εύρος, της θεσμικής αλλαγής σε τοπικά και περιφερειακά επίπεδα. Η τελική επίπτωση των περιβαλλοντικών παραγόντων στην άρδευση θα εξαρτηθεί αφενός από τον τρόπο εφαρμογής των νόμων και 13

πολιτικής και αφετέρου, περισσότερο, από τον τρόπο που η αγροτική κοινότητα εν γένει και οι αρδευτές ανεξάρτητα, αποκρίνονται στα περιβαλλοντικά θέματα του συνόλου της κοινωνίας. Οι αρδευτές είναι πιθανόν να αντιμετωπίσουν αυστηρότερες απαιτήσεις για την προστασία της ποιότητας του νερού στο μέλλον. Η επίδραση στην άρδευση του γεγονότος ότι θα πρέπει να υπάρχει συμφωνία για τα πρότυπα της ποιότητας του νερού θα τονιστεί καθώς αυξάνεται το κόστος υδατικής διαχείρισης και εφαρμογής (μέσω της χρήσης αποδοτικότερων τεχνολογιών και πρακτικών άρδευσης και βελτιωμένου προγραμματισμού άρδευσης). Σε μερικές περιπτώσεις, οι αγρότες μπορεί να επιλέξουν την ουσιαστική αλλαγή των πρακτικών άρδευσης ή την αποχώρηση από εδάφη που συμβάλουν σημαντικά σε φορτία μόλυνσης. Η αποχώρηση από τη γη ως επιλογή για τον έλεγχο της μόλυνσης θα μπορούσε να είναι ελκυστική εκεί όπου επιτρέπεται στους αγρότες από τον νόμο να εμπορευματοποιούν τα αχρησιμοποίητα μέρη των δικαιωμάτων του νερού τους (Stavins & Wiley, 1983). Πως θα εμφανίζονται αυτές οι απαιτήσεις και πόση ευελιξία θα έχουν οι αρδευτές στον προσδιορισμό των κατάλληλων επιλογών για τον έλεγχο της μόλυνσης για τις περιστάσεις τους θα προσδιοριστεί, σε κάποιο εύρος, από τον τρόπο με τον οποίο η αρδευόμενη γεωργία δρα στη διαμόρφωση των περιβαλλοντικών πολιτικών και προγραμμάτων. Η βιομηχανία άρδευσης των εδαφών συμβάλλει επίσης στα προβλήματα ποιότητας και ποσότητας του νερού και μπορεί να αντιμετωπίσει αυξανόμενες ρυθμίσεις ή άλλους περιορισμούς καθώς εξετάζονται τα μέτρα ελέγχου της μόλυνσης του νερού. Η διάβρωση του εδάφους και η απορροή κατά τη διάρκεια της αστικής κατασκευής και το δυναμικό της έκπλυσης και της απορροής των θρεπτικών συστατικών και των ζιζανιοκτόνων από εγκαθιδρυμένες τοποθεσίες μπορούν να έχουν επιπτώσεις στη διαμονή των ψαριών και της άγριας ζωής και στα υδρόβια συστήματα γενικά, μέσω της εισροής φερτών υλικών, της χημικής και θερμικής μόλυνσης των επιφανειακών υδάτων και της μόλυνσης των υπογείων νερών. Τα περιβαλλοντικά ζητήματα που αντιτίθενται στη βιομηχανία της άρδευσης έχουν επιπτώσεις πέρα από τα θέματα της βραχυχρόνιας οικονομικής απόδοσης. Έχουν να κάνουν με τα μακροχρόνια ζητήματα της βιωσιμότητας. Η τελική επίδραση της περιβαλλοντικής ρύθμισης στην άρδευση θα εξαρτηθεί από την προθυμία των ίδιων των αρδευτών να συνεργαστούν με άλλες ομάδες ενδιαφερομένων και να σχηματίσουν καινούργιες συμμαχίες σε ένα αλλαγμένο πολιτικά και οικονομικά πλαίσιο. Οι διαχειριστικές επιλογές διαθέσιμες στους αρδευτές, όπως οι αλλαγές στις καλλιέργειες, οι επενδύσεις σε τεχνολογικές βελτιώσεις, οι μεταφορές του νερού και η συνδυασμένη χρήση, θα είναι πολύτιμες για την ικανοποίηση 14

των περιβαλλοντικών απαιτήσεων και θα ενισχύσουν τη βιωσιμότητα της γεωργίας μακροχρόνια. ΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ Οι πιέσεις για αλλαγή επηρεάζουν έντονα την άρδευση. Προκαλούν αποκρίσεις που διαμορφώνουν το μέλλον της άρδευσης με σημαντικούς τρόπους. Πολλές αποκρίσεις είναι θετικές, καθόσον γίνονται ενεργά βήματα για τη βελτίωση των προβλημάτων και τη διευκόλυνση της καινοτομίας. Ωστόσο, μερικές είναι αρνητικές (αντίσταση στην αλλαγή), που προκύπτουν είτε από ιδιώτες, υπηρεσίες νερού ή νομοθετικά σωματα. Όπως είναι αναμενόμενο, αυτές οι πιέσεις μερικές φορές συγκρούονται με διάφορες επιπτώσεις. Για να επιτευχθούν οι προοπτικές απόκριση ς στην αλλαγή, οι επόμενες ενότητες διερευνούν τις κύριες περιοχές απόκρισης που εμφανίζονται στο μητρώο του Σχήματος 1. Η Αρδευτική Κοινότητα Σήμερα η αρδευτική κοινότητα αντιμετωπίζει προκλήσεις που είναι δύσκολες και σημαντικές. Έρχεται αντιμέτωπη με μία αγροτική οικονομία που αλλάζει στην οποία η οικονομική της θέση είναι λιγότερο ξεκάθαρη από ότι ήταν τις προηγούμενες δεκαετίες. Έρχεται αντιμέτωπη με οικονομίες που αλλάζουν, αλλαγές που κάνουν την άρδευση ένα σχετικά λιγότερο σημαντικό τμήμα της οικονομικής δομής. Παράλληλα, έρχεται αντιμέτωπη με σχεδόν βέβαιες μειώσεις ή ακόμη και απώλειες κάποιου οφέλους που έχει απολαύσει λόγω της κοινωνικής πολιτικής, όπως οι επιδοτούμενες τιμές των προϊόντων και το επιδοτούμενο νερό. Είναι λίγα αυτά που μπορεί να κάνει ο τομέας της άρδευσης από μόνος του για να επηρεάσει τις μεγαλύτερες οικονομικές πιέσεις που εμπλέκονται, αλλά υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει για να αποκριθεί αποτελεσματικά στις πιέσεις. Οι αγορές των καλλιεργειών γίνονται ανταγωνιστικότερες. Αναπόφευκτα, αυτός ο ανταγωνισμός ωθεί τους καλλιεργητές που εφαρμόζουν την άρδευση σε μία πιο επιχειρησιακή προσέγγιση ως προς τη γεωργία. Μεγάλο μέρος από την αρδευόμενη γεωργία ήδη λειτουργεί με υψηλή αποδοτικότητα, και επιχειρησιακό τρόπο, αλλά οι οικονομικές πιέσεις αναμένεται να επιταχύνουν αυτήν την επιχειρησιακή προσέγγιση. Η συλλογή (συγκομιδή) καλλιεργειών θα γίνει ακόμη περισσότερο ευαίσθητη στην τιμή από ότι στο παρελθόν και η πίεση για να κρατηθεί το κόστος χαμηλά θα συνεχίσει να αυξάνει (Woolf et al., 1994). Είναι πειρασμός να προβλεφθεί ότι ο τρόπος ζωής της αρδευόμενης γεωργίας, δηλαδή η καλλιέργεια αρκετά μικρής κλίμακας να καλλιεργείται σε μεγάλο ποσοστό ή ολοκληρωτικά από τα μέλη μιας οικογένειας, αναπτύσσοντας σε μεγάλο βαθμό "σταθερές" καλλιέργειες όπως βαμβάκι, καλαμπόκι, μηδική ή σιτηρά, κερδίζοντας αρκετά για την ενασχόλησή τους με 15

τη γεωργία, δεν θα είναι ικανός να διατηρηθεί στην οικονομία που αλλάζει. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι μερικοί αρδευτές που λειτουργούν οριακά δεν θα επιβιώσουν και άλλοι θα επιλέξουν να εγκαταλείψουν την άρδευση για άλλους λόγους. Ασχέτως από τις αυξανόμενες τεχνικές και επενδυτικές απόψεις της επιχείρησης της γεωργίας, η καλλιέργεια εξακολουθεί να αποτελεί τρόπο ζωής για πολλούς. Είναι ένα από τα λίγα μέσα με το οποίο οι άνθρωποι μπορούν να επιβιώσουν σε ένα αγροτικό περιβάλλον, ιδιαίτερα στις άνυδρες περιοχές. Οι πιέσεις για ανταγωνιστική αγορά που επηρεάζουν τις παραδοσιακές πρακτικές της αρδευόμενης γεωργίας επίσης επηρεάζουν το πως βλέπουν οι αρδευτές τις παροχές του νερού τους. Τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, το νερό δεν έχει υπάρξει ένα ιδιαίτερα δαπανηρό αγαθό και οι περισσότεροι αρδευτές δεν είχαν λόγο να σκεφτούν για τα οικονομικά πλεονεκτήματα της διαφορετικής χρήσης των παροχών του νερού τους συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης ή εκμίσθωσης, ή πώλησης του νερού σε άλλους χρήστες. Καθώς η ανάπτυξη πρόσθετων παροχών νερού έχει γίνει εξαιρετικά δύσκολη, η προσοχή στρέφεται στην μετακίνηση ποσοτήτων νερού από τη γεωργία σε αστικές, εμπορικές και βιομηχανικές χρήσεις (NationaZ Research CounciZ, 1992). Γενικά η αρδευτική κοινότητα δεν συμφωνεί με την αγορά του νερού. Υπάρχει μεγάλη παράδοση στη θεώρηση του αρδευτικού νερού ως αναπόσπαστου τμήματος της γης Οι αρδευτές συνήθως μοιράζονται τα συστήματα αποθήκευσης και διανομής νερού και έχουν συλλογική ευθύνη για τη λειτουργία και τη συντήρηση αυτών των συστημάτων. Είναι σύνηθες το εμπόριο ή η πώληση νερού μέσα σε αυτά τα συστήματα. Η απόληψη νερού από αυτά τα συστήματα για άλλες χρήσεις σε διαφορετικές θέσεις απειλεί τις μακροχρόνιες λειτουργικές πρακτικές και δημιουργεί ερωτήματα για τις επιπτώσεις στην παροχή εκείνων που παραμένουν μέσα στο σύστημα. Η πώληση του αρδευτικού νερού μπορεί να επιφέρει μόνιμη απώλεια της συσχετιζόμενης αγροτικής δραστηριότητας, επηρεάζοντας δυνητικά την οικονομία της γεωργίας. Τα περιβαλλοντικά θέματα που σχετίζονται με τη χρήση του νερού επηρεάζουν επίσης την αρδευτική κοινότητα. Για παράδειγμα, η αποστράγγιση από την άρδευση μπορεί να περιέχει ρυπαντές που μεταφέρονται από το έδαφος όπως το σελήνιο, όπως επίσης και ρυπαντές από τα ζιζανιοκτόνα και τα λιπάσματα (National Research Council, 1989). Οι αρδευτές ανταποκρίνονται στα περιβαλλοντικά θέματα της αποστράγγιση ς με την επίβλεψη επιλογών που βασίζονται σε κίνητρα για τη μείωση του σεληνίου και άλλων ρυπαντικών φορτιών στους ποταμούς (Young & Congdon, 1994). Επιστημονικές και Τεχνολογικές Αποκρίσεις Σήμερα, οι αυξημένες βιομηχανικές και αστικές ανάγκες σε νερό ικανοποιούνται, σε μερικές περιπτώσεις, με τα συστήματα αποθήκευσης και διανομής που είχαν αρχικά κατασκευαστεί 16

και για άρδευση. Ωστόσο, η σύγχρονη πρόκληση δεν είναι το πως θα βελτιωθεί η αποθήκευση και η διανομή του νερού, αλλά το πώς θα χρησιμοποιηθεί το νερό αποδοτικότερα. Η τεχνολογία των συστημάτων μέσα στα αγροτεμάχια και η βελτιωμένη διαχείριση θα βρεθούν μελλοντικώς στο πρώτο μέτωπο των επιπτώσεων της άρδευσης. Το νερό πρέπει να χρησιμοποιείται όσο αποδοτικότερα γίνεται για να ικανοποιήσει τις αυξημένες ζητήσεις όχι μόνο από τους βιομηχανικούς και αστικούς χρήστες αλλά επίσης για τη βελτίωση της διαμονής των ψαριών και της άγριας ζωής. Η ανάγκη μείωσης ή εξάλειψης της υποβάθμισης της ποιότητας του νερού απαιτεί νέα τεχνολογία για τη βελτίωση ή τη διατήρηση της ποιότητας νερού τόσο στο επιφανειακό όσο και στο υπόγειο νερό. Η αναπαραγωγή έχει ση μειώσει προόδους και υπάρχει ελπίδα ότι κάποια μέρα η έρευνα θα αναπτύξει φυτά που θα χρειάζονται λιγότερο νερό. Κάποιες επιτυχίες έχουν ήδη συντελεστεί με τα genotypes που ωριμάζουν γρήγορα και αποφεύγουν τη ξηρασία της θερινής περιόδου ή αναπτύσσουν βαθιά ριζικά συστήματα που απομυζούν μεγάλες ποσότητες νερού. Έχουν αναγνωριστεί πρωτείνες που μπορούν να προστατεύσουν τα κύτταρα από το θάνατο στη διάρκεια σοβαρής αφυδάτωσης και ο έλεγχος των εσωτερικών συστατικών για τη ρύθμιση των στομάτων εμφανίζεται αυξανόμενα εφικτός. Η ανάπτυξη των μεθόδων της μοριακής γενετικής υπόσχεται ότι θα αυξήσει την κατανόηση των σχέσεων φυτού-νερού και θα βοηθήσει να ελαχιστοποιηθεί η χρήση του νερού στην παραγωγή καλλιεργειών. Διερευνάται ο γενετικός έλεγχος της δημιουργίας βαθιών ριζών. Αυτές οι προσεγγίσεις μπορούν τελικά να έχουν εφαρμογή, αλλά προς το παρόν συνεισφέρουν στη βασική κατανόηση της συμπεριφοράς των φυτών. Προς το παρόν λοιπόν, η εξοικονόμηση νερού για άρδευση χρειάζεται να αναζητηθεί με τις υπάρχουσες καλλιέργειες που χρησιμοποιούν το νερό με οικονομία και με βελτιωμένες αποδοτικότητες που μειώνουν τις απαιτήσεις διανομής και εφαρμογής του νερού. Γενεπκή Μηχανική Πιθανώς είναι ακόμη πολύ νωρίς για να εκτιμηθεί με ακρίβεια η δυνητική και οι περιορισμοί της γενετικής μηχανικής όσον αφορά τη βελτίωση των καλλιεργειών (NαtionαI Reseαrch Councίl, 1984). Έχουν αναφερθεί επιτυχίες σε φυτά βαμβακιού γενετικής μηχανικής που είναι ανθεκτικά σε ζιζανιοκτόνα. Όταν αυτά τα νέα φυτά καλλιεργηθούν, τα ζιζανιοκτόνα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο των αγριόχορτων χωρίς να καταστρέφουν την καλλιέργεια. Υπάρχουν επίσης στην αγορά βιολογικά ζιζανιοκτόνα που θα ελέγξουν πολλά ζιζάνια χωρίς τη χρήση χημικών και έτσι θα βελτιώσουν την ποιότητα και την παραγωγή της τροφίμων. Η μεγαλύτερη αναμενόμενη πρόοδος βρίσκεται στο στάδιο της β ελτί,ωq'rjc.7 των 17

χαρακτηριστικών των προϊόντων για οικονομικότερες χρήσεις και ελέγχου των ζιζανίων και των αγριόχορτων. Αποθηκευμένο Νερό Εν γένει ο πραγματικός όγκος του νερού που μπορεί πράγματι να διατηρηθεί και να μετατοπιστεί σε άλλες χρήσεις είναι μικρός, επειδή το διατηρημένο νερό χρησιμοποιείται κάπου αλλού στο ίδιο αγροτεμάχιο. Η διατήρηση είναι ένας ευρέως αποδεκτός τρόπος που υποβοηθά στην ικανοποίηση των αυξανόμενων ζητήσεων σε νερό. Ωστόσο, τα ζητήματα του κόστους και το ποιος θα πρέπει να πληρώσει προσδίδουν κάποια αβεβαιότητα για το μέγεθος των επιπτώσεων που μπορεί να έχει η διατήρηση μελλοντικά. Η χρήση βελτιωμένων τεχνολογιών εφαρμογής (π.χ. συστήματα μικρής απαιτούμενης ενέργειας ή συστήματα στάγδην άρδευσης) μπορεί επίσης να επιτύχει εξοικονομήσεις. Επιπρόσθετα στην απελευθέρωση νερού για άλλες χρήσεις, η αποθήκευση μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό της υποβάθμισης της ποιότητας του νερού. Η αυξημένη αποδοτικότητα της άρδευσης μπορεί να μειώσει την ποσότητα του νερού που εκτρέπεται, οπότε οι ροές επιστροφής θα μειωθούν και έτσι δεν θα είναι διαθέσιμες στους κατάντη χρήστες. Η απομάκρυνση από τη μη οικονομική καλλιέργεια μπορεί να μειώσει την κατανάλωση νερού με αποτέλεσμα την απώλεια άγριας ζωής και άλλων περιβαλλοντικών αξιών. Συστήματα Άρδευσης Οι βελτιώσεις στην επιφανειακή άρδευση ταξινομούνται σε δύο γενικές κατηγορίες: (1) βελτιώσεις στη διανομή του νερού στο αγρόκτημα και (2) βελτιώσεις στις πρακτικές μέσα στο αγρόκτημα. Συστήματα Αποθήκευσης και Διανομής: Οι σημαντικότερες αλλαγές στα συστήματα διανομής κατά τη διάρκεια αυτού του αιώνα είναι η ενσωμάτωση συσκευών μέτρησης νερού όπως τα θυροφράγματα, οι προγραμματισμένοι μετρητές ροής, τα συστήματα επενδεδυμένων διωρύγων, η εγκατάσταση κατασκευών "ελέγχου" που καθιστούν καλύτερη τη διαχείριση του νερού σε έναν αγωγό ή μία διώρυγα, η χρήση λιμνών επαναδιόδευσης για τον ίδιο σκοπό, η εγκατάσταση συστημάτων συλλογής αποβλήτων και η αντικατάσταση των ανοικτών διωρύγων με σωλήνες. Όλες αυτές οι διατάξεις τείνουν να μειώσουν την συνολική ποσότητα νερού που πρέπει να εκτραπεί από ένα υδατόρευμα για να διανεμηθεί στις εισόδους εισροής (υδροληψίες) του αγροκτήματος. Η επένδυση των διωρύγων και η εφαρμογή κλειστών αγωγών μπορεί να μειώσει τις απώλειες μεταφοράς. Ωστόσο, αυτές οι "απώλειες" δρούν ως πηγή επανατροφοδότισης του υπογείου νερού που χρησιμοποιείται για άρδευση κάπου αλλού ή που υποστηρίζει υγρότοπους ή άλλες ενδοποτάμιες χρήσεις νερού. 18

Συστήματα Μέσα Στο ΑΊρόκτημα: Οι μέθοδοι επιφανειακής άρδευσης όπως η κατάκλυση και τα αυλάκια είναι ακόμη οι ευρύτερα χρησιμοποιούμενες.. Σε περιοχές με νερό χαμηλού κόστους, η τυπική μέθοδος επιφανειακής άρδευσης δίνει μεγάλες ποσότητες απορροής καθώς το νερό ρέει κατά μήκος του αγροτεμαχίου και διηθείται μέσα στο έδαφος για να χρησιμιποιηθεί από την καλλιέργεια. Οι περιοχές με λίγο νερό, έχουν μικρότερη απορροή χρησιμοποιώντας σιφωνοειδείς σωλήνες, οι οποίοι φροντίζουν για περισσότερο ομοιόμορφη εφαρμογή του νερού μέσα στα αυλάκια των γραμμικών καλλιεργειών. Η ομαλοποίηση της γης, οι μικρότερες διαδρομές των αυλακιών και η κατασκευή λωρίδων και λεκανών παρέχουν επίσης περισσότερο ομοιόμορφη άρδευση. Οι αγωγοί με θυροφράγματα εμποδίζουν τις απώλειες στο σύστημα διανομής και επίσης παρέχουν ακριβή έλεγχο του νερού στα μεμονωμένα αυλάκια. Τα συστήματα καταιονισμού και στάγδην άρδευσης είναι σχεδιασμένα για να εμποδίζουν την επιφανειακή απορροή και να εφαρμόζουν το νερό ομοιόμορφα σε ολόκληρο το αγροτεμάχιο. Η στάγδην άρδευση εφαρμόζει το νερό με αργό, ακριβή τρόπο. Το νερό διανέμεται μέσω ενός συστήματος σωλήνων τοποθετημένων κατά μήκος ή μόλις κάτω από την επιφάνεια και παρέχεται με ειδικούς σταλακτήρες που είναι σχεδιασμένοι για να στάζουν νερό μέσα στο έδαφος με ρυθμό αντίστοιχο με το ρυθμό της κατανάλωσης του νερού από το φυτό. Έτσι, αντί να βασιζόμαστε στη διατήρηση της εδαφικής υγρασίας μέσα στο ριζόστρωμα του φυτού, τα στάγδην συστήματα αναζητούν να παρέχουν ουσιαστικά μία συνεχή παροχή νερού (και άλλων θρεπτικών συστατικών) απευθείας στο φυτό. Το εύρος των αποδόσεων των εναλλακτικών συστημάτων μέσα στο αγρόκτημα μπορεί να είναι τόσο μεγάλο όσο και 65 έως 95% ανεξάρτητα από το είδος του συστήματος (KeZZer & B/iesner, 1990). Τελικώς, τα συστήματα διανομής μέσα στο αγρόκτημα είναι πράγματι περισσότερο προσαρμόσιμα στον αυτοματισμό, ο οποίος είναι επίσης ωφέλιμος λαμβάνοντας υπόψη την τάση προς τα μεγαλύτερα αγροτεμάχια και τη λιγότερη απαιτούμενη εργασία. Η περισσότερο ομοιόμορφη άρδευση μπορεί να διευκολύνει την περισσότερο ομοιόμορφη ανάπτυξη της καλλιέργειας και να ενδυναμώσει την παραγωγή της καλλιέργειας, Σύμφωνα με την Διεθνή Τράπεζα, κάτω από βέλτιστες συνθήκες διαχείρισης έχουν αναφερθεί αυξήσεις αποδόσεων 20% ή μεγαλύτερες ανά μονάδα έκτασης που χρησιμοποιεί τη στάγδην άρδευση και 40% ή μεγαλύτερες ανά μονάδα όγκου του νερού (HiZZe/, 1987). Η τεχνολογία των μικροεκτοξευτήρων και τα χαμηλού ύψους συστήματα συντριβανιών είναι πιο πρόσφατες ανακαλύψεις της στάγδην άρδευσης που προσφέρουν πλεονεκτήματα σε μερικές περιπτώσεις. Το μέγιστο πλεονέκτημα της μετατροπής σε συστήματα καταιονισμού και μικροάρδευσής (στάγδην) είναι η ικανότητα για αποδοτικότερη επίτευξη ομοιόμορφης 19

εφαρμογής νερού. Όταν χρησιμοποιούνται αυτά τα συστήματα, χρειάζεται λιγότερο νερό στα θυροφράγματα του αγροκτήματος ή από πηγές υπογέίου νερού. Επιπλέον, οι αγρότες έχουν καλύτερο έλεγχο στις εισροές και τις εξοικονομήσεις νερού. Τα συστήματα στάγδην άρδευσης μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των απολήψεων υπογείου νερού από εξαντλημένους υδροφορείς σε νερό. Ωστόσο, η αύξηση στην αποδοτικότητα της άρδευσης επίσης μειώνει την ποσότητα του πλεονάσματος νερού που μπορεί να υποστηρίζει άλλες χρήσεις. Η κατείσδυση είναι απαραίτητη για την έκπλυση αλάτων κάτω από το ριζόστρωμα της καλλιέργειας. Χωρίς την περιοδική έκπλυ ση, το έδαφος γίνεται αλατούχο και μειώνει ουσιαστικά την παραγωγή της καλλιέργειας. Η μείωση στην απορροή και την κατείσδυση μπορούν να επηρεάσουν τους κατάντη χρήστες νερού και τους αρδευτές που αντλούν νερό από ρηχούς υδροφόρους ορίζοντες. Δ ιαχείριση Άρδευσης Η προσεκτική διαχείριση είναι κρίσιμη στην αποδοτική χρήση του νερού. Για παράδειγμα, ο προγραμματισμός των αρδεύσεων είναι ο βασικότερος παράγοντας στην ποσότητα του νερού που πραγματικά παρέχεται για την παραγωγή της καλλιέργειας. Εάν εφαρμόζεται περισσότερο νερό από όσο απαιτείται, έχει ως αποτέλεσμα είτε την εξάτμιση, την απορροή ή την αποστράγγιση. Ο ελλιπής προγραμματισμός μπορεί να συνεισφέρει στη μείωση του νερού καθώς το πλεονάζον νερό κινείται μέσω του ριζοστρώματος, κινητοποιώντας άλατα και άλλα συστατικά. Οι καλλιέργειες που υποαρδεύονται υποφέρουν από έλλειψη σε νερό και έχουν μειωμένες αποδόσεις. Φυσικά, τα πραγματικά κέρδη που είναι διαθέσιμα μέσω της βελτιωμένης διαχείρισης ποικίλλουν επειδή οι ικανότητες διαχείρισης των αγροτών ποικίλλουν και επειδή μερικά εδάφη είναι ιδιαιτέρως δύσκολα να διαχειριστούν. Σε όλες τις περιπτώσεις, η αυξημένη διαχείριση επιφέρει υψηλότερο κόστος. Έτσι οι αρδευτές πρέπει να κρίνουν εάν τα οφέλη υπερβαίνουν το κόστος. Εάν το νερό επαναχρησιμοποιείται, μπορεί να μην υπάρχουν εξοικονομήσεις νερού από αλλαγές στις διαδικασίες του συστήματος και του προγραμματισμού. Τα οικονομικά οφέλη της αναβάθμισης και της βελτίωσης ενός υπάρχοντος αρδευτικού συστήματος πρέπει να αναλύονται στη βάση της συγκεκριμένης περίπτωσης. Τρέχουσες και MεJ.λoνπκές Τάσεις Σήμερα στην άρδευση μία σαφής τάση είναι για μετάπτωση των μεθόδων επιφανειακής άρδευσης σε αποδοτικότερες μεθόδους όπως ο καταιονισμός και η στάγδην άρδευση, ιδιαίτερα όπου το κόστος του νερού ή οι αξίες των καλλιεργειών είναι υψηλές. Οι αυξήσεις στη χρήση των μεθόδων στάγδην άρδευσης σχετίζονται με τις καλλιέργειες υψηλής αξίας 20