ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΙΣΗΓΗΣΗ του ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας ΓΙΑΝΝΗ ΜΟΥΡΑΤΟΓΛΟΥ Οι Δήμοι της Χώρας, σε σχέση με όλους τους άλλους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, σήκωσαν το κύριο βάρος για την επίτευξη του «εθνικού στόχου» για μείωση του ελλείμματος και τη δημιουργία δημοσιονομικού πλεονάσματος. Οι μειώσεις στην απόδοση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων, που αποτελούν τη βασική πηγή χρηματοδότησης των Δήμων, ήταν πρωτοφανείς. Τα έσοδα από τακτική επιχορήγηση Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων των Δήμων από το 2009 μέχρι το 2015 μειώθηκαν κατά 52,62%. Τα έσοδα από επιχορηγήσεις για επενδύσεις (ΣΑΤΑ) επίσης μειώθηκαν κατά 83,75%. Οι μειώσεις έχουν πλήξει ήδη τις ανελαστικές δαπάνες των Δήμων και σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα μικρών ΟΤΑ, το κόστος μισθοδοσίας δεν καλύπτεται από την τακτική επιχορήγηση. Επιπλέον, στους Δήμους δεν αποδίδονται όλα τα προηγούμενα χρόνια ούτε καν οι πόροι που προβλέπονται από την ισχύουσα Νομοθεσία. Με βάση τα παραπάνω, γίνεται φανερό πως δεν είναι δυνατόν «να σηκώσουν» οι Δήμοι το βάρος της λειτουργίας ενός νέου Κράτους, αν δεν υλοποιηθούν μια σειρά από νέες πολιτικές, που στόχο θα έχουν την ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειας των Δήμων, καθώς και το θεσμικό και λειτουργικό εκσυγχρονισμό τους. Για να μπορέσει η χώρα μας να επανακάμψει σε βιώσιμη αναπτυξιακή τροχιά και να συγκλίνει με το ευρωπαϊκό κεκτημένο, πρέπει η συμμετοχή της Τ.Α. να ανέλθει, τα επόμενα έτη, τουλάχιστον στο 8% του ΑΕΠ της χώρας.
Για την εξασφάλιση των απαραίτητων οικονομικών πόρων που θα διασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία των Ο.Τ.Α. Α Βαθμού και την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών, πρέπει η Πολιτεία να αποδώσει μέσω των Κ.Α.Π. το σύνολο των πόρων που προβλέπονται από το Ν.3852/2010 «Καλλικράτης». Ήδη σχεδιάζουμε και μελετούμε την εκπόνηση ενός «Προγράμματος Απόδοσης των νέων Παρακρατηθέντων», όπως εφαρμόστηκε στην προηγούμενη περίοδο, το οποίο θα υλοποιηθεί μετά την ανάκαμψη της οικονομίας και τη βελτίωση των Δημοσίων Εσόδων. Διεκδικούμε να επανέλθει το ποσοστό κατανομής εσόδων του Πράσινου Ταμείου στους Δήμους από 2,5% που είναι σήμερα, στο αρχικό 10%, κυρίως για έργα περιβάλλοντος και ποιότητας ζωής και ζητάμε να μειωθεί το επιτόκιο δανεισμού των Δήμων από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων στο ύψος του επιτοκίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Προτείνουμε να μεταφερθεί στους Δήμους ο «Φόρος Ακίνητης Περιουσίας» και να αναλάβει η Τοπική Αυτοδιοίκηση τον εξορθολογισμό του και τη βελτίωσή του ώστε να γίνει κοινωνικά δίκαιος. Δεδομένου ότι θα είναι πλέον τοπικός φόρος θα εισπραχθεί αποτελεσματικότερα και θα έχει ανταποδοτικό χαρακτήρα, βελτιώνοντας τις τοπικές υποδομές και αυξάνοντας την υπεραξία των ακινήτων. Βεβαίως θα χρειαστεί και μηχανισμός ανακατανομής του, με βάση τις αρχές της αλληλεγγύης. Ειδικότερα για την φετινή χρονιά Η πορεία εκταμίευσης των πόρων που προβλέπονται από τον Προϋπολογισμό του 2015 παρουσιάζει μεγάλη υστέρηση. Στις κυριότερες οριζόντιες δράσεις, οι οποίες κατανέμονται με δωδεκατημόρια, όπως τα παρακρατηθέντα και η ΣΑΤΑ τα μη αποδοθέντα ποσά είναι: ΜΗ ΑΠΟΔΟΘΕΝΤΕΣ ΠΟΡΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΠ 2015 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ (εκ. ) ΠΑΡΑΚΡΑΤΗΘΕΝΤΑ 178 ΣΑΤΑ 94 ΣΥΝΟΛΟ 272 [2]
Στον παραπάνω πίνακα αν προστεθούν και οι μη αποδοθέντες πόροι για τα σχολεία, τις κοινωνικές δομές, τα συλλογικά όργανα των Δήμων, τις ΔΕΥΑ, τις αφαλατώσεις νησιωτικών Δήμων κ.λ.π., το ποσοστό των πόρων που δεν έχουμε λάβει από τους ΚΑΠ για φέτος, ανέρχεται σε 30%. Επισημαίνουμε ότι πρέπει να μας αποδοθούν στο ακέραιο οι ΚΑΠ και η ΣΑΤΑ του 2015, για να μπορέσουν οι Δήμοι να ισοσκελίσουν τους Προϋπολογισμούς τους. Για το θέμα της τακτικής επιχορήγησης και τον τρόπο κατανομής της στους Δήμους, ήδη από την 1-1-2014 εφαρμόζεται η μελέτη που έχει εκπονήσει η ΕΕΤΑΑ για το Ελάχιστο Κόστος Λειτουργίας των Δήμων, με ορισμένες προσαρμογές ώστε να αποφευχθούν οι μεγάλες αποκλίσεις από τα ποσά που λάμβαναν οι Δήμοι μέχρι τότε. Προτείνουμε να εφαρμοσθεί η απόφαση του πρόσφατου συνεδρίου μας στην Χαλκιδική που αναφέρει την σταδιακή ολοκλήρωση της νέας κατανομής των ΚΑΠ ώστε να αρθούν οι κάθε είδους αδικίες που έχουν προκύψει από τον ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ και την τελευταία απογραφή. Θέλω να τονίσω επίσης ότι η κεντρική Κυβέρνηση συνηθίζει να νομοθετεί με την απουσία της ΚΕΔΕ, και ιδιαίτερα σε οικονομικά θέματα, τα οποία ανατρέπουν τους Προϋπολογισμούς των Δήμων. Γνωρίζεται πόσο δύσκολα υλοποιούνται οι στόχοι των Προϋπολογισμών που πρέπει να είναι ισοσκελισμένοι. Πρόσφατα με το στο άρθρο 1, παρ. Δ. 12., εδάφιο 14 του Ν.4336/2015 προβλέπεται ότι: «O επιβαλλόμενος δυνάμει της διάταξης του άρθρου 39 του β.δ. 24/9/1958 φόρος 3% υπέρ Δήμων και Κοινοτήτων επί της αξίας του πωλούμενου στο εσωτερικό ζύθου, ο οποίος καταβάλλεται από τις επιχειρήσεις παραγωγής ζύθου, θα καταβάλλεται εφεξής υπέρ του Δημοσίου. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών ρυθμίζονται τα ειδικότερα ζητήματα σχετικά με την εφαρμογή του παρόντος». Εμείς θεωρούμε ότι πρέπει να βρεθεί ισοδύναμο μέτρο κάλυψης της μείωσης των εσόδων που δημιουργείται από την αφαίρεση του εν λόγω πόρου της πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή στην υπό έκδοση απόφαση του Υπουργού Οικονομικών να προβλέπεται τα έσοδα αυτά να καταβάλλονται υπέρ των Δήμων. Η απόδοση του φόρου ζύθου είναι περίπου 20 εκ. ετησίως. [3]
Για το θέμα του φόρου από την εκμετάλλευση ακινήτων από τους Δήμους και τα Νομικά τους πρόσωπα, Υπάρχει η ανάγκη απαλλαγής των ΟΤΑ και των ΝΠΔΔ από το φόρο εισοδήματος του Ν. 4172/2013 και από τον ΕΝΦΙΑ (Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων Ν. 4223/2013), καθώς δεν ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα με σκοπό το κέρδος, αλλά εξυπηρετούν ανάγκες των δημοτών τους καλύπτοντας σε μεγάλο μέρος την υστέρηση αρμοδιοτήτων και παροχής υπηρεσιών του Κράτους. Επίσης δημιουργείται και πρακτικό πρόβλημα στους Δήμους, καθώς σύμφωνα με τις οδηγίες κατάρτισης των προϋπολογισμών έτους 2015, που δόθηκαν με την υπ αριθμ. 29530/25.7.2014 ΚΥΑ, δεν προβλέπονται πιστώσεις για την κάλυψη δαπανών που προκύπτουν από την επιβολή φορολογίας στους Δήμους. Πρέπει άμεσα να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση για: την πλήρη απαλλαγή των ΟΤΑ Α Βαθμού και των ΝΠΔΔ αυτών από το φόρο εισοδήματος, με αναδρομική ισχύ για τη χρήση 2014 (τροποποίηση της παραγράφου 1 του άρθρου 46 του Ν. 4172/2013) και την πλήρη απαλλαγή των ΟΤΑ Α Βαθμού και των ΝΠΔΔ αυτών από τον ΕΝΦΙΑ, με αναδρομική ισχύ, για τη χρήση 2014 (τροποποίηση της παραγράφου β του άρθρου 3 του Ν. 4223/2013). Για τα ληξιπρόθεσμα, παρά το ότι οι νομοθετημένοι πόροι της Τ.Α. μειώθηκαν, την τρέχουσα περίοδο, κατά 257 εκατ. σύμφωνα με τον κρατικό προϋπολογισμό, οι Δήμοι αύξησαν τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις τους την ίδια περίοδο μόνο κατά 58 εκατ.. Άρα, οι Δήμοι με τη χρηστή διαχείριση τους απορρόφησαν περίπου 200 εκατ. από τις ασυνέπειες του κεντρικού κράτους. Σημειώνεται ότι το πρώτο επτάμηνο 2015 οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του κεντρικού κράτους αυξήθηκαν από 3.229 εκατ. τον Ιανουάριο σε 4.959 εκατ. τον Ιούλιο, αύξηση 54%. Την αντίστοιχη περίοδο οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις των Δήμων αυξήθηκαν από 257 εκατ. σε 315 εκατ. με περίπου (22,6%) το μισό ποσοστό αύξησης από αυτό της γενικής Κυβέρνησης. [4]
Πρόταση: Είναι προφανές ότι στο πρόγραμμα αποπληρωμής των ληξιπροθέσμων υποχρεώσεων οι Δήμοι θα πρέπει να βρίσκονται σε προτεραιότητα. Το πρόγραμμα για την αποπληρωμή των ληξιπροθέσμων πρέπει να περιλαμβάνει: 1. Τη συμμετοχή των Δήμων, με χρηματικό ποσό τουλάχιστον 1 δις. 2. Να συμπεριληφθούν οι τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις και να μην ορισθεί καταληκτική ημερομηνία εξόφλησης των οφειλών. 3. Τη εξόφληση τιμολογημένων και μη, ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων αφού πολλοί προμηθευτές δεν κόβουν τιμολόγια γιατί θα πρέπει να πληρώσουν ΦΠΑ που δεν ξέρουν πότε θα τον εισπράξουν. Τέλος στο προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού 2016, παραδοσιακά, δεν αναφέρονται αναλυτικά ποσά και για το λόγο αυτό μπορούμε να βγάλουμε μόνο ορισμένα γενικά συμπεράσματα. Τα βασικότερα σημεία που ενδιαφέρουν και μπορούν να επηρεάσουν τους δήμους και αναφέρονται στο προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού 2016, είναι: Οι εξελίξεις στα μακροοικονομικά μεγέθη δεν είναι αισιόδοξες. Για το 2015 όπως και για το 2016 προβλέπεται ύφεση. Κάποια βελτίωση αναμένεται μετά το τρίτο τρίμηνο του 2016. Το πλέον ανησυχητικό στοιχείο είναι η μείωση των επενδύσεων κατά 16,5%, το 2015. Είναι προφανές ότι με το οικονομικό κλίμα που επικρατεί, αύξηση των επενδύσεων από τον ιδιωτικό τομέα, άμεσα δεν μπορούμε να περιμένουμε. Για να έχουν όμως άμεσα αποτελέσματα και κυρίως να επηρεάσουν την απασχόληση οι επενδύσεις πρέπει να είναι μικρές, ευέλικτες και να προσαρμόζονται σε τοπικές ιδιομορφίες και συγκριτικά πλεονεκτήματα. Παρόλα αυτά η αύξηση του ΠΔΕ για έργα χρηματοδοτούμενα από εθνικούς πόρους είναι μόλις 50 εκατ.. Είναι σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά ισχυρή η άποψη της ΚΕΔΕ για γενναία αύξηση του ΠΔΕ με ειδικό επενδυτικό πρόγραμμα για τους Δήμους. Τα συνολικά φορολογικά έσοδα του κράτους και ειδικότερα οι φόροι που χρηματοδοτούν τους ΚΑΠ, άμεσοι φόροι (φόρος εισοδήματος) όπως και έμμεσοι [5]
(ΦΠΑ) αναμένεται να παρουσιάσουν κάμψη. Ένας από τους λόγους είναι και η καθυστέρηση στην βεβαίωση και είσπραξη τους και κυρίως στον ΕΝΦΙΑ. Άρα δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί εκκαθάριση οικονομικής χρήσης χωρίς τον υπολογισμό εσόδων που μεταφέρονται σε επόμενη οικονομική χρήση. Τα έσοδα από Παρελθόντα Οικονομικά Έτη (ΠΟΕ) θα πρέπει να εντάσσονται στο καλάθι των ΚΑΠ. Μεγάλες αλλαγές (αυξήσεις ή μειώσεις) στα οικονομικά μεγέθη της Τ.Α. δεν εγγράφονται. Σημειώνεται ότι οι Δήμοι το μόνο που απαιτούν είναι η εφαρμογή του Συντάγματος και των Νόμων του κράτους. Η ΤΑ προβλέπεται πάλι και το 2015 και το 2016, να παράγει μεγάλα πλεονάσματα. Προβλέπεται, για το 2015, η συνολική απορρόφηση των πόρων του ΕΣΠΑ Στην πορεία εξόφλησης των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων για μία ακόμη φορά αποδεικνύεται η αποτελεσματικότητα των Δήμων. Παρόλα αυτά η Τ.Α. δεν είναι στις προτεραιότητες του προγράμματος. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι η πορεία χρηματοδότησης των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων συνδέεται με τις εκταμιεύσεις των δόσεων. Νοέμβριος 2015 [6]