ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2012

ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2012 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κατά τη συνεδρίαση της 6ης Δεκεμβρίου, το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της. Λόγω των υψηλών τιμών της ενέργειας και των αυξήσεων των έμμεσων φόρων σε ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ, οι ρυθμοί πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα για κάποιο χρονικό διάστημα. Πιο πρόσφατα, οι ρυθμοί πληθωρισμού σημείωσαν πτώση, όπως αναμενόταν, και εκτιμάται ότι θα υποχωρήσουν κάτω του 2% το 2013. Στον ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νομισματική πολιτική, οι ρυθμοί πληθωρισμού αναμένεται να παραμείνουν σε επίπεδα συμβατά με τη σταθερότητα των τιμών. Ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης συνεχίζει να είναι υποτονικός. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ εξακολουθούν να είναι σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Η εξασθένηση της οικονομικής ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να συνεχιστεί το επόμενο έτος. Ειδικότερα, οι αναγκαίες προσαρμογές των ισολογισμών στον χρηματοπιστωτικό και τον μη χρηματοπιστωτικό τομέα και η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα θα συνεχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. Αργότερα στη διάρκεια του 2013, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να ανακάμψει σταδιακά, καθώς θα ενισχύεται η παγκόσμια ζήτηση και θα μεταδίδονται στην οικονομία οι επιδράσεις από τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής της και από τη σημαντική βελτίωση της εμπιστοσύνης στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Προκείμενου να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη, οι κυβερνήσεις είναι απαραίτητο να μειώσουν περαιτέρω τις δημοσιονομικές και διαρθρωτικές ανισορροπίες και να προχωρήσουν στην αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε επίσης να συνεχίσει να διενεργεί τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης (ΠΚΑ) του Ευρωσυστήματος ως δημοπρασίες σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται απαραίτητο, και τουλάχιστον μέχρι τη λήξη της 6ης περιόδου τήρησης του 2013 στις 9 Ιουλίου 2013. Η ίδια διαδικασία θα συνεχίσει να χρησιμοποιείται και στις ειδικές πράξεις αναχρηματοδότησης του Ευρωσυστήματος διάρκειας ίσης με μία περίοδο τήρησης, οι οποίες θα εξακολουθήσουν να διενεργούνται για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται απαραίτητο, και τουλάχιστον μέχρι το τέλος του β τριμήνου του 2013. Το σταθερό επιτόκιο αυτών των ειδικών πράξεων αναχρηματοδότησης θα είναι το ίδιο με το επιτόκιο που εφαρμόζεται στις ΠΚΑ την ίδια περίοδο. Τα επιτόκια των πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΠΠΜΑ) διάρκειας τριών μηνών που πρόκειται να κατανεμηθούν μέχρι τον Ιούνιο 2013 θα είναι ίσα με το μέσο επιτόκιο των ΠΚΑ όπως θα διαμορφωθεί στη διάρκεια της αντίστοιχης ΠΠΜΑ. 1

Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση, μετά από μείωση κατά 0,2% σε τριμηνιαία βάση το β τρίμηνο του 2012, το πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ υποχώρησε κατά 0,1% το γ τρίμηνο. Τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία και δείκτες ερευνών καταδεικνύουν περαιτέρω υποτονική οικονομική δραστηριότητα το τελευταίο τρίμηνο του έτους, μολονότι, πιο πρόσφατα, ορισμένοι δείκτες σταθεροποιούνται σε χαμηλά επίπεδα και η εμπιστοσύνη στις χρηματοπιστωτικές αγορές βελτιώνεται περαιτέρω. Σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, η υποτονική οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να συνεχιστεί το επόμενο έτος, αντανακλώντας τις δυσμενείς επιπτώσεις που ασκούν η χαμηλή εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επενδυτών και η υποτονική εξωτερική ζήτηση στην εγχώρια δαπάνη. Σταδιακή ανάπτυξη εκτιμάται ότι θα αρχίσει τους επόμενους μήνες του 2013, καθώς οι επιδράσεις από τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής της και από τη σημαντική βελτίωση της εμπιστοσύνης στις χρηματοπιστωτικές αγορές θα μεταδίδονται στην ιδιωτική εγχώρια δαπάνη, ενώ η ενίσχυση της εξωτερικής ζήτησης εκτιμάται ότι θα στηρίξει την αύξηση των εξαγωγών. Αυτή η αξιολόγηση αντανακλάται στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Δεκεμβρίου 2012, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ θα διαμορφωθεί σε επίπεδα μεταξύ -0,6% και -0,4% το 2012, μεταξύ -0,9% και 0,3% το 2013 και μεταξύ 0,2% και 2,2% το 2014. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Σεπτεμβρίου 2012, τα διαστήματα για το 2012 και το 2013 έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω. Το Διοικητικό Συμβούλιο συνεχίζει να διακρίνει καθοδικούς κινδύνους οι οποίοι περιβάλλουν τις οικονομικές προοπτικές στη ζώνη του ευρώ. Οι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται κυρίως με το ενδεχόμενο οι αβεβαιότητες που περιβάλλουν την επίλυση των ζητημάτων δημόσιου χρέους και διακυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ, γεωπολιτικά ζητήματα και αποφάσεις δημοσιονομικής πολιτικής στις Ηνωμένες Πολιτείες να επηρεάσουν αρνητικά το οικονομικό κλίμα για περισσότερο χρόνο από ό,τι υποδηλώνουν οι τρέχουσες υποθέσεις και να καθυστερήσουν περαιτέρω την ανάκαμψη των ιδιωτικών επενδύσεων, της απασχόλησης και της κατανάλωσης. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ μειώθηκε σε 2,2% τον Νοέμβριο του 2012, έναντι 2,5% τον Οκτώβριο και 2,6% τους δύο προηγούμενους μήνες. Με βάση τις σημερινές τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου, οι ρυθμοί πληθωρισμού αναμένεται να μειωθούν περαιτέρω σε επίπεδα κάτω του 2% το επόμενο έτος. Στον ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νομισματική πολιτική, σε ένα περιβάλλον υποτονικής οικονομικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ και σταθεροποιημένων μακροπρόθεσμων προσδοκιών για τον πληθωρισμό, οι υποκείμενες πιέσεις στις τιμές αναμένεται να παραμείνουν συγκρατημένες. Αυτή η εκτίμηση αντανακλάται και στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Δεκεμβρίου του 2012, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να διαμορφωθεί σε επίπεδο 2,5% το 2012, μεταξύ 1,1% και 2,1% το 2013 και μεταξύ 0,6% και 2,2% το 2014. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Σεπτεμβρίου 2012, το διάστημα για το 2013 έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω. Κατά την εκτίμηση του Διοικητικού Συμβουλίου, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών θεωρούνται σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι. Οι 2

καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται με το ενδεχόμενο υποχώρησης της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ οι ανοδικοί κίνδυνοι σχετίζονται με ενδεχόμενη άνοδο των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών και των έμμεσων φόρων, καθώς και με άνοδο των τιμών του πετρελαίου. Σε ό,τι αφορά τη νομισματική ανάλυση, ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης συνεχίζει να είναι συγκρατημένος, λαμβανομένων υπόψη των εξελίξεων επί αρκετούς μήνες. Πιο πρόσφατα, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 ενισχύθηκε σε 3,9% τον Οκτώβριο, από 2,6% τον Σεπτέμβριο, ενώ την ίδια περίοδο ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ1 επιταχύνθηκε σε 6,4% από 5,0%. Οι εξελίξεις αυτές οφείλονται εν μέρει σε μια συγκεκριμένη συναλλαγή η οποία είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των καταθέσεων διάρκειας μίας ημέρας που ανήκουν σε μη νομισματικούς φορείς χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης. Ταυτόχρονα, οι καταθέσεις των νοικοκυριών και των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων αυξήθηκαν επίσης τον Οκτώβριο. Γενικά, απαιτείται παρατήρηση επί περισσότερο χρόνο, προκειμένου να καταστεί δυνατό να γίνει διάκριση μεταξύ βραχυχρόνιας μεταβλητότητας και μονιμότερων παραγόντων. Αντίθετα προς τις νομισματικές εξελίξεις, η αύξηση των πιστώσεων δεν μεταβλήθηκε σημαντικά. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα (διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) παρέμεινε στο -0,4% τον Οκτώβριο, αμετάβλητος έναντι του Σεπτεμβρίου. Η εξέλιξη αυτή όμως αντανακλά τις περαιτέρω καθαρές εξοφλήσεις δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες οδήγησαν σε ετήσιο ρυθμό μεταβολής των εν λόγω δανείων -1,5%, έναντι -1,2% τον Σεπτέμβριο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τα νοικοκυριά παρέμεινε αμετάβλητος στο 0,8% τον Οκτώβριο. Ο υποτονικός ρυθμός αύξησης των δανείων αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τις λιγότερο ευνοϊκές προοπτικές για το ΑΕΠ, την αυξημένη απροθυμία για ανάληψη κινδύνων και τη συνεχιζόμενη προσαρμογή των ισολογισμών των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, παράγοντες που επηρεάζουν δυσμενώς τη ζήτηση πιστώσεων. Επίσης, σε ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ, η κεφαλαιακή στενότητα, η αντίληψη όσον αφορά τους κινδύνους και η κατάτμηση των χρηματοπιστωτικών αγορών περιορίζουν την προσφορά πιστώσεων. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ορθή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής στις συνθήκες χρηματοδότησης στις χώρες της ζώνης του ευρώ, είναι απαραίτητο να συνεχιστεί η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των τραπεζών, όπου χρειάζεται. Η ευρωστία των ισολογισμών των τραπεζών θα αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα που θα διευκολύνει τόσο την κατάλληλη παροχή πιστώσεων προς την οικονομία όσο και την αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας όλων των διαύλων χρηματοδότησης των τραπεζών. Στην επίτευξη του στόχου αυτού θα συμβάλει η λήψη αποφασιστικών μέτρων για τη δημιουργία ενοποιημένου χρηματοπιστωτικού πλαισίου. Ένα από τα δομικά στοιχεία γι αυτό είναι ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός (ΕΕΜ), ο οποίος συνιστά ζωτικής σημασίας βήμα για την εκ νέου ενοποίηση του τραπεζικού συστήματος. Συνοπτικά, από την οικονομική ανάλυση προκύπτει ότι οι εξελίξεις στις τιμές αναμένεται να παραμείνουν συμβατές με τη σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα. Η διασταύρωση με τις ενδείξεις της νομισματικής ανάλυσης επιβεβαιώνει αυτή την εικόνα. Περαιτέρω μέτρα οικονομικής πολιτικής, καθώς και η επίτευξη προόδου στη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης, αναμένεται να συμβάλουν στη βελτίωση του οικονομικού κλίματος στις χρηματοπιστωτικές αγορές και στη δημιουργία ευνοϊκότερων προοπτικών οικονομικής ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό, το Διοικητικό Συμβούλιο προσβλέπει στην έγκριση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κατά τη σύνοδο της 3

13ης-14ης Δεκεμβρίου 2012, του οδικού χάρτη για την υλοποίηση ουσιαστικής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Πρωτοβουλίες για την επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που συμβάλλουν στην αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας έχουν ιδιαίτερη σημασία για την αναθέρμανση του δυνητικού ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης των χωρών της ζώνης του ευρώ και την αύξηση της απασχόλησης. Γενικότερα, όλες οι χώρες της ζώνης του ευρώ πρέπει να εξασφαλίσουν ότι οι αγορές προϊόντων και εργασίας τους διαθέτουν την ικανότητα προσαρμογής που απαιτείται για την ομαλή και αποτελεσματική λειτουργία τους στο πλαίσιο μιας νομισματικής ένωσης. Τέλος, η συνεχιζόμενη δημοσιονομική εξυγίανση αναμένεται να αποκαταστήσει υγιείς δημοσιονομικές θέσεις, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί βάσει του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και τις συστάσεις που διατυπώθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2012. Αισθητή πρόοδος έχει ήδη επιτευχθεί όσον αφορά τη διόρθωση των εγχώριων και εξωτερικών ανισορροπιών και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Οι συνεχιζόμενες παρεμβάσεις πολιτικής στο μέτωπο των ευρωπαϊκών μεταρρυθμίσεων, διαρθρωτικών και δημοσιονομικών, αναμένεται να αλληλεπιδράσουν ενισχυτικά και να στείλουν ισχυρό μήνυμα στις αγορές. 4

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Η παγκόσμια οικονομία εξακολουθεί να αναπτύσσεται με βραδείς ρυθμούς, Η παγκόσμια ανάκαμψη αποδυναμώθηκε στη διάρκεια του 2012 καθώς επιδεινώθηκε η εμπιστοσύνη. Οι παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές εξασθένησαν περαιτέρω καθώς η επιβράδυνση των ανεπτυγμένων οικονομιών μεταδόθηκε στις αναδυόμενες αγορές. Τα τελευταία στοιχεία ερευνών υποδηλώνουν ότι η υποτονική δυναμική της παγκόσμιας ανάπτυξης θα συνεχιστεί, καθώς το οικονομικό κλίμα παρουσίασε ενδείξεις σταθεροποίησης σε χαμηλά επίπεδα το δ τρίμηνο. Στη συνέχεια, η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να ενισχυθεί σταδιακά μόνο, ενώ η ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες αναμένεται πιο στιβαρή σε σχέση με τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Ο μετρούμενος πληθωρισμός παγκοσμίως αυξάνεται συνεχώς τους πρόσφατους μήνες, μετά τη μείωση που είχε καταγράψει νωρίτερα εντός του 2012, κυρίως λόγω της εξέλιξης των τιμών της ενέργειας. 1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η παγκόσμια οικονομία εξακολουθεί να αναπτύσσεται με βραδείς ρυθμούς και η δραστηριότητα παραμένει υποτονική σε σύγκριση με τους πιο ευοίωνους ρυθμούς ανάπτυξης κατά την αλλαγή του έτους. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ήταν 0,2% το γ τρίμηνο του 2012, ίδιος όπως και το προηγούμενο τρίμηνο, αλλά κάτω του 0,4% που είχε καταγραφεί τους τρεις πρώτους μήνες του έτους. Στη διάρκεια του έτους, οι επιπτώσεις από την κρίση στην Ευρώπη επηρέασαν αρνητικά τη δραστηριότητα και την εμπιστοσύνη και η παγκόσμια ανάκαμψη επιβραδύνθηκε. Οι υποτονικές συνθήκες στην αγορά εργασίας, η αυξημένη αβεβαιότητα και η συνεχιζόμενη εξυγίανση των ισολογισμών θα συνεχίσουν να περιορίζουν το ρυθμό της ανάπτυξης, ιδίως σε αρκετές ανεπτυγμένες οικονομίες. Παράλληλα, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στις αναδυόμενες οικονομίες επιβραδύνθηκε, εν μέρει λόγω άσκησης περιοριστικής πολιτικής στο παρελθόν, αλλά και λόγω της μεγαλύτερης αβεβαιότητας και της μειωμένης εμπιστοσύνης. Η βραδεία παγκόσμια ανάπτυξη εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί, αν και με σημαντικές διαφορές των ρυθμών ανάπτυξης μεταξύ των χωρών, ενώ η οικονομική δραστηριότητα στις αναδυόμενες αγορές αναμένεται να επεκταθεί με ικανοποιητικό ρυθμό σε σύγκριση με τις ανεπτυγμένες οικονομίες, έχοντας έτσι μεγαλύτερη συμβολή στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία ερευνών, η υποτονική δυναμική της παγκόσμιας ανάπτυξης θα συνεχιστεί καθώς το οικονομικό κλίμα σταθεροποιήθηκε σε χαμηλά επίπεδα το δ τρίμηνο. Ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ) για την παραγωγή όλων των κλάδων αυξήθηκε σε 53,7 το Νοέμβριο, από 51,0 τον Οκτώβριο. Κύριος προωθητικός παράγοντας της βελτίωσης των επιχειρηματικών συνθηκών ήταν ο τομέας των υπηρεσιών, ο οποίος καταγράφει πλέον άνοδο για 40 συναπτούς μήνες ενώ το Νοέμβριο έφθασε στο ανώτερο επίπεδο των τελευταίων οκτώ μηνών. Ωστόσο, ο δείκτης ΡΜΙ για τον τομέα της μεταποίησης παρουσίασε ενδείξεις συρρίκνωσης για έκτο συνεχή μήνα, καθώς οι υποτονικές συνθήκες της εγχώριας αγοράς και οι φθίνουσες διεθνείς εμπορικές συναλλαγές επηρέασαν αρνητικά τις μεταποιητικές επιχειρήσεις. Ο δείκτης ΡΜΙ για το σύνολο των νέων παραγγελιών, ο οποίος αναφέρεται περισσότερο στις μελλοντικές εξελίξεις, παρουσίασε κάποιες ενδείξεις σταθεροποίησης και διαμορφώθηκε 5

σε 52,2 το Νοέμβριο, παρόλο που ο ρυθμός αύξησης παραμένει μέτριος και υποδηλώνει συγκρατημένη ανάπτυξη στο άμεσο μέλλον. Η επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου που ξεκίνησε το 2010 εντάθηκε στη διάρκεια του 2012 και οι εξελίξεις στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές επιδεινώθηκαν ραγδαία το γ τρίμηνο του έτους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του CPB Netherlands Bureau For Economic Policy, οι παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές επί αγαθών μειώθηκαν κατά 0,2% σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, έναντι αύξησης 0,5% το β τρίμηνο. Κατά το περασμένο έτος, η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου επιβραδύνθηκε πολύ πιο έντονα από τη συνολική δραστηριότητα. Η αυξημένη αβεβαιότητα, ιδίως στην Ευρώπη, και η μειωμένη εμπιστοσύνη φαίνεται ότι μετρίασαν τη ζήτηση διαρκών και επενδυτικών αγαθών, γεγονός που είχε αντίκτυπο στις παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές (βλ. επίσης το Πλαίσιο 1). Οι βραχυπρόθεσμοι δείκτες ερευνών εξακολουθούν να υποδηλώνουν δυσμενές περιβάλλον όσον αφορά τις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές, ενώ ο παγκόσμιος δείκτης ΡΜΙ για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών στον τομέα της μεταποίησης παρέμεινε κάτω από το όριο μηδενικής μεταβολής για οκτώ συναπτούς μήνες. Ο παγκόσμιος πληθωρισμός συνέχισε να αυξάνεται σταθερά σε δωδεκάμηνη βάση από τον Αύγουστο, μετά την υποχώρηση που είχε σημειώσει τους πρώτους μήνες του 2012. Αυτή η τάση του μετρούμενο πληθωρισμού μπορεί να αιτιολογηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις εξελίξεις στις τιμές της ενέργειας. Ο ετήσιος πληθωρισμός στις χώρες του ΟΟΣΑ ήταν 2,3% τον Οκτώβριο, έναντι 2,2% κατά το δωδεκάμηνο έως το Σεπτέμβριο. Χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού αυξήθηκε ελαφρώς σε 1,7% τον Οκτώβριο. Σε πολλές αναδυόμενες αγορές, οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού αυξήθηκαν επίσης, με εξαίρεση την Κίνα. Πλαίσιο 1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟ: ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΒΡΑΧΥΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Την τελευταία διετία σημειώθηκε γενικευμένη επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου. Σε ετήσια βάση, ο ρυθμός αύξησης των εισαγωγών παγκοσμίως επιβραδύνθηκε τόσο στις προηγμένες όσο και στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί χαμηλός ρυθμός ανόδου της εξωτερικής ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ που υποχώρησε στο 0,5% σε τριμηνιαία βάση το β τρίμηνο του 2012 (βλ. Διάγραμμα Α). Το παρόν πλαίσιο αξιολογεί τους παράγοντες που συνέβαλαν στην πρόσφατη επιβράδυνση του εμπορίου και εξετάζει τις συνέπειές τους για τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές των παγκόσμιων εμπορικών συναλλαγών. Συνολικά, η κάμψη του εμπορίου ήταν ευρείας γεωγραφικής κλίμακας και οφειλόταν εν μέρει τόσο στην έλλειψη επενδυτικής ζήτησης όσο και στις υποτονικές εξελίξεις στα αποθέματα. Καθώς οι βραχυχρόνιοι δείκτες για τις εμπορικές συναλλαγές σταθεροποιούνται σε επίπεδα κοντά στα χαμηλότερα επίπεδα των τριών τελευταίων ετών και εν μέσω γενικευμένης και επίμονης υποχώρησης του ρυθμού ανόδου των εμπορικών συναλλαγών, οι άμεσες προοπτικές για το εμπόριο είναι λιγότερο ευνοϊκές. Παράγοντες στους οποίους οφείλεται η πρόσφατη σχετική υποτονικότητα του εμπορίου Τα τελευταία τρίμηνα, ο ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου δεν υποχώρησε απλώς σε απόλυτους όρους, αλλά και υπήρξε υποτονικός σε σχέση με την παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα. Πριν από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, ο μέσος 6

λόγος του ρυθμού αύξησης των εισαγωγών παγκοσμίως προς το ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ ήταν 1,8 (μετρούμενος κατά την περίοδο 1982-2007). Το πρώτο εξάμηνο του 2012, αυτός ο λόγος μειώθηκε σε 1,0, ενώ η υποχώρηση του ρυθμού αύξησης των εμπορικών συναλλαγών σε σχέση με το ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ ήταν ιδιαίτερα έντονη στις προηγμένες οικονομίες από τα μέσα του 2011. Στη ζώνη του ευρώ, η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των εισαγωγών ήταν σημαντικά εντονότερη από την υποχώρηση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ την εν λόγω περίοδο. Ως εκ τούτου, αυτή η δυναμική της ζώνης του ευρώ επηρέασε περισσότερο αρνητικά τις συνολικές εισαγωγές στις προηγμένες οικονομίες απ ό,τι το συνολικό ΑΕΠ. Εξηγείται έτσι μερικώς η υποχώρηση του εμπορίου σε σχέση με την ανάπτυξη. Με εξαίρεση τη ζώνη του ευρώ και την Ιαπωνία (στην οποία το ΑΕΠ και το εμπόριο επηρεάστηκαν από τη φυσική καταστροφή το 2011), ο ρυθμός αύξησης των εισαγωγών δεν φαίνεται πλέον να είναι υποτονικός σε σχέση με την οικονομική δραστηριότητα στις προηγμένες οικονομίες (βλ. Διάγραμμα Β). Στις αναδυόμενες οικονομίες, η σχετική εξασθένηση του εμπορίου ήταν επίσης έντονη, αν και γεωγραφικά πιο εκτεταμένη, ενώ επηρέασε κάπως ισχυρότερα την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Ο βαθμός στον οποίο η δυναμική του εμπορίου ακολουθεί την οικονομική δραστηριότητα εξαρτάται εν μέρει από τις συνιστώσες της ζήτησης στις οποίες αποδίδονται οι μεταβολές του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ. Σε αρκετές προηγμένες οικονομίες, η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε λόγω υποχώρησης της συμβολής που έχουν σε αυτή οι συνιστώσες της ζήτησης με σχετικά υψηλό βαθμό εξάρτησης από τις εισαγωγές, δηλαδή τα αποθέματα και οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου, γεγονός που οδηγεί σε μεγαλύτερες μειώσεις του ρυθμού αύξησης των εισαγωγών σε σχέση με το ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ. Αυτός ο παράγοντας εξηγεί το συγκρατημένο ρυθμό αύξησης του εμπορίου στις προηγμένες οικονομίες, ιδίως στη ζώνη του ευρώ, όπου ο ρυθμός αύξησης των επενδύσεων έγινε αρνητικός από το δεύτερο εξάμηνο του 2011, προκαλώντας έτσι πτώση των εισαγωγών. Η υποχώρηση του ρυθμού ανόδου των επενδύσεων μπορεί να συνδέεται εν μέρει με την επιδείνωση των επιχειρηματικών προσδοκιών, σε συνθήκες όξυνσης των χρηματοπιστωτικών εντάσεων στη ζώνη του ευρώ και αυξανόμενης οικονομικής αβεβαιότητας. Όσον αφορά τις αναδυόμενες αγορές, τα αποθέματα φαίνεται επίσης ότι διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στη συγκράτηση του ρυθμού αύξησης του εμπορίου. Ωστόσο, η δυναμική διαφοροποιείται περισσότερο μεταξύ περιοχών και τομέων. Οι προοπτικές του παγκόσμιου εμπορίου Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, τα πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν ότι το παγκόσμιο εμπόριο θα εξακολουθήσει να είναι υποτονικό στο εγγύς μέλλον. Οι βασικοί βραχυπρόθεσμοι δείκτες για τις παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές διαμορφώνονται κοντά στα χαμηλότερα επίπεδα των τριών τελευταίων ετών, όπως φαίνεται για παράδειγμα από τον παγκόσμιο δείκτη PMI για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών, ο οποίος (παρά την πολύ πρόσφατη ανάκαμψή του) μειώθηκε σε τιμές κάτω του 47 τον Ιούλιο και τον Αύγουστο επίπεδα που είχαν να παρατηρηθούν από τα μέσα του 2009. Άλλοι δείκτες, όπως στοιχεία για τις μεταφορές πετρελαίου μέσω της Διώρυγας του Σουέζ και για τις μηνιαίες διεθνείς εμπορικές συναλλαγές επί αγαθών, καταγράφουν παρόμοια, ιστορικά χαμηλά επίπεδα (βλ. Διάγραμμα Γ). Συνολικά, οι εν λόγω δείκτες υποδηλώνουν ότι η δυναμική των εμπορικών συναλλαγών είναι υποτονική σε διάφορους τομείς και περιοχές το δεύτερο εξάμηνο του 2012. Ταυτόχρονα, τους τελευταίους μήνες διαφαίνεται σταθεροποίηση του ρυθμού αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου, γεγονός που υποδηλώνει ότι το γ τρίμηνο ενδέχεται να ήταν η περίοδος που καταγράφηκαν τα κατώτερα επίπεδα. 7

ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις ΗΠΑ ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε το γ τρίμηνο του 2012. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση του Bureau of Economic Analysis, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 2,7% (ρυθμός που έχει αναχθεί σε ετήσια βάση) το γ τρίμηνο του 2012, έναντι 1,3% το β τρίμηνο. Στη δεύτερη εκτίμηση, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ για το γ τρίμηνο αναθεωρήθηκε προς τα άνω κατά 0,7 της εκατοστιαίας μονάδας, λόγω της μεγαλύτερης από ό,τι αναμενόταν συμβολής των επενδύσεων σε αποθέματα και των καθαρών εξαγωγών. Σε σύγκριση με το β τρίμηνο, η επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης οφείλεται πρωτίστως στη θετική συμβολή της ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης, η οποία συνεισέφερε 1,0 εκατοστιαία μονάδα στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ, καθώς και στην ανάκαμψη των δημόσιων δαπανών και των επενδύσεων σε αποθέματα, που προσέθεσαν 0,7 και 0,8 της εκατοστιαίας μονάδας αντίστοιχα στην αύξηση του ΑΕΠ. Η οικονομική δραστηριότητα το γ τρίμηνο ωφελήθηκε επίσης από την επιτάχυνση των ιδιωτικών επενδύσεων σε κατοικίες και από τη μικρή συμβολή των καθαρών εξαγωγών. Από την άλλη πλευρά, οι ιδιωτικές επενδύσεις εκτός κατοικιών είχαν αρνητική συμβολή στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ (-0,2 της εκατοστιαίας μονάδας), μεγαλύτερη από ό,τι είχε εκτιμηθεί. Το πραγματικό διαθέσιμο προσωπικό εισόδημα αυξήθηκε με συγκρατημένο ρυθμό, με αποτέλεσμα το ποσοστό προσωπικής αποταμίευσης να υποχωρήσει σε 3,6%, από 3,8% το β τρίμηνο. Μελλοντικά, η ανάκαμψη προβλέπεται να συνεχιστεί με χαμηλούς ρυθμούς, υποβοηθούμενη από τη σταδιακή ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης καθώς οι πιέσεις που οφείλονται στην εξυγίανση των ισολογισμών σιγά-σιγά εξασθενούν. Στο άμεσο μέλλον η σημαντική αβεβαιότητα που σχετίζεται με το πολιτικό αδιέξοδο στο θέμα του ανώτατου ορίου του δημόσιου χρέους και με τη δημοσιονομική περιστολή που προβλέπεται να εφαρμοστεί στις αρχές του 2013 είναι πιθανόν να επιβραδύνει την ανάπτυξη, ενώ η ανάκαμψη της αγοράς κατοικιών αναμένεται να υποβοηθήσει την οικονομική ανάκαμψη. Οι τιμές των οικιστικών ακινήτων ενδέχεται να έφθασαν στο κατώτερο σημείο τους στη διάρκεια του 2012, ενώ οι πωλήσεις κατοικιών και η κατασκευαστική δραστηριότητα στον τομέα αυτό διατήρησαν την ανοδική τους τάση. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη σταδιακή βελτίωση της αγοράς εργασίας, είναι πιθανόν να συνεχίσει να στηρίζει την εμπιστοσύνη των καταναλωτών η οποία πρόσφατα έχει αρχίσει να ανακάμπτει. Τον Οκτώβριο ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ αυξήθηκε σε 2,2%, έναντι 2,0% το Σεπτέμβριο, αντανακλώντας κυρίως την ετήσια αύξηση των τιμών της ενέργειας κατά 4,0%. Συγκεκριμένα, οι τιμές της βενζίνης αυξήθηκαν κατά 9,1% σε ετήσια βάση, ενώ οι τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου υποχώρησαν τον Οκτώβριο. Ο ετήσιος πληθωρισμός των τιμών των ειδών διατροφής επιταχύνθηκε για πρώτη φορά το 2012 σε 1,7%, έναντι 1,6% το Σεπτέμβριο. Χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ διατηρήθηκε σταθερός στο 2,0%. Ο ετήσιος πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει άνω του 2% στο άμεσο μέλλον, ως αποτέλεσμα των υψηλότερων τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας. Από την άλλη πλευρά, η σημαντική υποτονικότητα των αγορών προϊόντων και εργασίας θα συνεχίσει να μετριάζει τις ανοδικές τιμές επί των τιμών. Στις 24 Οκτωβρίου 2012 η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC) δήλωσε ότι η οικονομική δραστηριότητα συνέχισε να επεκτείνεται με συγκρατημένο ρυθμό, ενώ αναγνώρισε ότι η άνοδος της απασχόλησης ήταν βραδεία και ότι το ποσοστό ανεργίας διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα. Η FOMC δήλωσε ότι θα συνεχίσει να αγοράζει πρόσθετα προϊόντα τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων ειδικών φορέων-εκδοτών (agency mortgagebacked securities) με ρυθμό 40 δισεκ. δολαρίων ΗΠΑ το μήνα, όπως είχε εξαγγείλει το Σεπτέμβριο. Επίσης ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να συνεχίσει έως το τέλος του έτους το 8

πρόγραμμα επιμήκυνσης της μέσης διάρκειας των τίτλων που διακρατεί, καθώς και την υφιστάμενη πολιτική επανεπένδυσης των ποσών από την εξόφληση χρεογράφων και τιτλοποιημένων στεγαστικών δανείων ειδικών φορέων-εκδοτών. Επιπροσθέτως, η FOMC αποφάσισε να διατηρήσει το επιτόκιο-στόχο για τα ομοσπονδιακά κεφάλαια μεταξύ 0% και 0,25% και εξέφρασε την εκτίμηση ότι πιθανότατα θα καταστεί αναγκαία η διατήρησή του σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 2015. ΙΑΠΩΝΙΑ Στην Ιαπωνία, σύμφωνα με την πρώτη δημοσιευμένη προκαταρκτική εκτίμηση, το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 0,9% σε τριμηνιαία βάση το γ τρίμηνο του 2012, έπειτα από αύξηση 0,9% το προηγούμενο τρίμηνο. Οι σημαντικότεροι ανασταλτικοί παράγοντες για την οικονομία ήταν η ραγδαία πτώση των εξαγωγών, καθώς και η υποχώρηση των ιδιωτικών επιχειρηματικών επενδύσεων και της ιδιωτικής κατανάλωσης. Η εξασθένηση των εξαγωγών, σε συνδυασμό με την αύξηση των εισαγωγών, αντανακλάται επίσης στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο παρουσίασε έλλειμμα το Σεπτέμβριο για πρώτη φορά από τότε που άρχισε να καταρτίζεται η σειρά το 1985. Για το δ τρίμηνο, οι πιο πρόσφατοι δείκτες υποδηλώνουν συνεχιζόμενη υποτονικότητα της δραστηριότητας, με εξαίρεση τη βιομηχανική παραγωγή. Τον Οκτώβριο η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 1,8% σε μηνιαία βάση, σε μεγάλο βαθμό λόγω της βελτίωσης που σημείωσαν κάποιοι κλάδοι, όπως ο κλάδος των ηλεκτρονικών ανταλλακτικών και συσκευών. Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου τον Οκτώβριο βελτιώθηκε ελαφρά σε 624 δισεκ. γιεν με βάση εποχικώς διορθωμένα στοιχεία, καθώς οι πραγματικές εξαγωγές και εισαγωγές μειώθηκαν κατά 2,9% και κατά 9,8% αντίστοιχα σε μηνιαία βάση. Ο δείκτης ΡΜΙ για τον τομέα της μεταποίησης υποχώρησε το Νοέμβριο σε 46,5, φθάνοντας στο κατώτερο επίπεδο των τελευταίων 19 μηνών. Ο δείκτης διάχυσης Reuters Tankan για το μεταποιητικό τομέα υποχώρησε περαιτέρω σε - 19 το Νοέμβριο. Μελλοντικά, η ανάπτυξη αναμένεται να επιταχυνθεί συμβαδίζοντας με την ανάκαμψη της παγκόσμιας ζήτησης. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ υποχώρησε σε -0,4% τον Οκτώβριο, ενώ ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ εκτός των τιμών των ειδών διατροφής, των ποτών και της ενέργειας αυξήθηκε σε -0,5% έναντι -0,6% τον προηγούμενο μήνα. Ο πληθωρισμός ενδέχεται να παραμείνει ελαφρώς κάτω ή πλησίον του 0% στο άμεσο μέλλον. Στην τελευταία της συνεδρίαση, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητο το βασικό της επιτόκιο μεταξύ 0% και 0,1%. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε κατά 1,0% το γ τρίμηνο του 2012 με κύριο προωθητικό παράγοντα τη βελτίωση της ιδιωτικής κατανάλωσης και των εξαγωγών. Η συνολική άνοδος οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε πρόσκαιρους παράγοντες, όπως η ευμετάβλητη επίδραση του αριθμού των εργάσιμων ημερών και σε μικρότερο βαθμό οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λονδίνου, ενώ ο υποκείμενος ρυθμός ανάπτυξης παραμένει υποτονικός. Οι πρόσφατοι μηνιαίοι δείκτες, όπως οι λιανικές πωλήσεις και οι έρευνες για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, ήταν ως επί το πλείστον απογοητευτικοί. Ωστόσο, η κατάσταση στην αγορά εργασίας βελτιώθηκε ελαφρώς και το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε κατά 0,1 της εκατοστιαίας μονάδας σε 7,8% κατά το τρίμηνο έως το Σεπτέμβριο του 2012. Μελλοντικά, η ανάκαμψη της οικονομίας είναι πιθανόν να επιταχυνθεί, αν και πολύ σταδιακά, καθώς η εγχώρια ζήτηση αναμένεται να συνεχίσει να συμπιέζεται λόγω των συνθηκών πιστωτικής στενότητας, της συνεχιζόμενης προσαρμογής των ισολογισμών των νοικοκυριών, της σημαντικής δημοσιονομικής περιστολής και της ασθενούς ζήτησης από το εξωτερικό. 9

Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ αυξήθηκε σε 2,7% τον Οκτώβριο από 2,2% το Σεπτέμβριο, ενώ ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής αυξήθηκε σε 2,8% από 2,2%. Η επιτάχυνση του πληθωρισμού οφειλόταν κυρίως στα υψηλότερα πανεπιστημιακά δίδακτρα. Πάντως, η ραγδαία πτώση του ρυθμού του πληθωρισμού που παρατηρήθηκε το τελευταίο έτος φαίνεται να ανακόπηκε, παρόλο που οι ισχνές μισθολογικές αυξήσεις, η υποαπασχόληση του παραγωγικού δυναμικού και η βραδεία ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας αναμένεται να συμβάλουν στο μετριασμό των πληθωριστικών πιέσεων μεσοπρόθεσμα. Στη συνεδρίασή της στις 8 Νοεμβρίου, η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας διατήρησε αμετάβλητα το επιτόκιο πολιτικής της στο 0,5% και το ύψος του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων στις 375 δισεκ. λίρες Αγγλίας. ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ Στις περισσότερες υπόλοιπες χώρες της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ, η ανάπτυξη είναι σχετικά υποτονική τα τελευταία χρόνια και η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας αναμένεται να είναι βραδεία. Ωστόσο, υφίστανται σημαντικές διαφοροποιήσεις στις οικονομικές προοπτικές των επιμέρους χωρών, καθώς κάποιες βιώνουν ύφεση ενώ άλλες αναπτύσσονται σταθερά. Στη Σουηδία και τη Δανία, οι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ παρουσίασαν διαφορές πρόσφατα, αλλά η ανάπτυξη αναμένεται να είναι σχετικά υποτονική και στις δύο χώρες στο άμεσο μέλλον. Στη Δανία το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 0,4% σε τριμηνιαία βάση το β τρίμηνο του 2012, ενώ στη Σουηδία το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,7% το β τρίμηνο και κατά 0,5% το γ τρίμηνο. Και στις δύο χώρες οι εξαγωγές είχαν θετική συμβολή στην ανάπτυξη κατά τα πρόσφατα τρίμηνα, αλλά η συμβολή αυτή εκτιμάται ότι θα εξασθενήσει βραχυπρόθεσμα. Τον Οκτώβριο του 2012 ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ διαμορφώθηκε σε 2,3% στη Δανία και σε 1,2% στη Σουηδία. Στις μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ), ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ είναι υποτονικός το τελευταίο διάστημα, παρότι οι διαφοροποιήσεις παραμένουν μεγάλες μεταξύ των επιμέρους χωρών. Το γ τρίμηνο του 2012 το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε στην Τσεχία κατά 0,2% σε τριμηνιαία βάση, στην Ουγγαρία κατά 0,2% και στη Ρουμανία κατά 0,5%, ενώ στην Πολωνία αυξήθηκε κατά 0,4%. Συνολικά, η ασθενής εξωτερική και εγχώρια ζήτηση, οι υποτονικές αγορές εργασίας και η συνεχιζόμενη δημοσιονομική προσαρμογή έχουν αρνητική επίδραση στη δραστηριότητα και η ανάκαμψη πιθανότατα θα είναι βραδεία. Κατά μέσο όρο, ο πληθωρισμός διατηρήθηκε σε υψηλά επίπεδα στις μεγαλύτερες χώρες της ΚΑΕ. Τον Οκτώβριο ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ υποχώρησε στην Πολωνία σε 3,4%, διατηρήθηκε σχετικά σταθερός στην Τσεχία στο 3,6% και επιταχύνθηκε στην Ουγγαρία και τη Ρουμανία σε 6,0% και 5,0% αντίστοιχα. Γενικά, οι πληθωριστικές πιέσεις ενισχύθηκαν λόγω των πρόσφατων αυξήσεων των τιμών των ειδών διατροφής, της έμμεσης φορολογίας και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών, ενώ η δυσμενής οικονομική συγκυρία εξακολουθεί να μετριάζει τον πληθωρισμό στις περισσότερες μεγαλύτερες χώρες της ΚΑΕ. Στις μικρότερες χώρες της ΚΑΕ, η οικονομική ανάκαμψη συνεχίστηκε, αλλά οι προοπτικές είναι ακόμη εύθραυστες, ιδίως στις αγορές εργασίας. Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε το γ τρίμηνο του 2012 στη Λεττονία και τη Λιθουανία σε 1,7% και 1,3% αντίστοιχα, σε τριμηνιαία βάση, ενώ παρέμεινε ελαφρώς θετικός στη Βουλγαρία στο 0,1%. Οι δείκτες βάσει ερευνών διατηρήθηκαν σχετικά σταθεροί κατά 10

τους πρόσφατους μήνες και η ανεργία παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα και στις τρεις αυτές χώρες. Ο πληθωρισμός συνέχισε να μειώνεται στη Λεττονία φθάνοντας το 1,6% τον Οκτώβριο, αλλά επιταχύνθηκε στη Βουλγαρία και τη Λιθουανία σε 3,0% και 3,2% αντίστοιχα τον Οκτώβριο. ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Στην Τουρκία η οικονομία συνέχισε να επιβραδύνεται το β τρίμηνο του 2012 και ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ έφθασε το 2,9% σε ετήσια βάση, έναντι 5,0% και 3,3% τα δύο προηγούμενα τρίμηνα. Η συμβολή των καθαρών εξαγωγών στην ανάπτυξη παρέμεινε θετική και μάλιστα παρουσίασε περαιτέρω αύξηση, επιβεβαιώνοντας έτσι τη συνεχιζόμενη επανεξισορρόπηση της οικονομίας. Ο ετήσιος πληθωρισμός υποχώρησε σε 6,4% το Νοέμβριο του 2012, από 9,2% και 7,8% το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, κυρίως λόγω επιδράσεων της βάσης σύγκρισης και των μετριασμένων αυξήσεων στις τιμές των ειδών διατροφής. Από το Σεπτέμβριο, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας μείωσε το επιτόκιο χρηματοδότησης διάρκειας μίας ημέρας (το οποίο οριοθετεί προς τα άνω το εύρος διακύμανσης των διατραπεζικών επιτοκίων) σε τρεις διαδοχικές φάσεις κατά 250 μονάδες βάσης. Ως εκ τούτου, το επιτόκιο των δανείων διάρκειας μίας ημέρας διαμορφώθηκε σε 9,0% στις 20 Νοεμβρίου 2012 και το εύρος διακύμανσης των επιτοκίων περιορίστηκε στις 400 μονάδες βάσης. Μελλοντικά, αναμένεται σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας η οποία θα εξαρτηθεί και από τις θετικές εξελίξεις στο εξωτερικό περιβάλλον. Στη Ρωσία, σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σημαντικά σε 2,9% το γ τρίμηνο του 2012, έναντι 4,5% το πρώτο εξάμηνο του έτους κατά μέσο όρο. Το β τρίμηνο η ανάπτυξη εξακολουθούσε να δέχεται ώθηση από την εγχώρια ζήτηση, ενώ οι καθαρές εξαγωγές είχαν αρνητική συμβολή. Η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής μετριάστηκε σημαντικά τον Οκτώβριο, καταγράφοντας ρυθμό 1,8% σε ετήσια βάση. Ο πληθωρισμός τιμών καταναλωτή επιταχύνθηκε περαιτέρω λόγω της αύξησης των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών στα μέσα του έτους και του υψηλότερου πληθωρισμού των ειδών διατροφής και σταθεροποιήθηκε γύρω στο 6,5% μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου 2012. Η Τράπεζα της Ρωσίας αύξησε όλα τα επιτόκια πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης στις 14 Σεπτεμβρίου 2012. Όσον αφορά τις προοπτικές για το μέλλον, οι υψηλές τιμές των βασικών εμπορευμάτων στηρίζουν την οικονομία, αλλά καθώς η άνοδος του πληθωρισμού πλήττει την ιδιωτική κατανάλωση, η υποχώρηση της αύξησης του ΑΕΠ αναμένεται να συνεχιστεί και στο άμεσο μέλλον. ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε ασθενής το γ τρίμηνο του 2012, παρόλο που η δυναμική της ανάπτυξης βελτιώνεται σε κάποιες χώρες. Η αύξηση των εξαγωγών μετριάστηκε, αντανακλώντας κυρίως την υποτονική ζήτηση από την Ευρώπη και την Ιαπωνία. Παρ όλα αυτά, η εγχώρια ζήτηση σε πολλές χώρες, ιδίως στην Κίνα και την Ινδονησία, επέδειξε ανθεκτικότητα, αντισταθμίζοντας εν μέρει τις δυσμενείς επιδράσεις από αντιξοότητες σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού επιβραδύνθηκαν περαιτέρω το γ τρίμηνο, λόγω της ασθενούς οικονομικής δραστηριότητας και της σταθεροποίησης των διεθνών τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Υπό συνθήκες εξασθένησης των πληθωριστικών πιέσεων και καθοδικών κινδύνων για τις προοπτικές της οικονομίας, ορισμένες κεντρικές τράπεζες στην περιοχή εφάρμοσαν μέτρα πολιτικής προς χαλαρότερη κατεύθυνση. Στην Κίνα όλο και περισσότεροι δείκτες επιβεβαιώνουν ότι η δυναμική της ανάπτυξης ακολουθεί ανοδική πορεία. Παρόλο που ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε ελαφρώς σε 7,4% το γ τρίμηνο του 2012, έναντι 7,6% το β 11

τρίμηνο, αυτό συγκαλύπτει σημαντική άνοδο με βάση εποχικώς διορθωμένα στοιχεία, καθώς η οικονομία επεκτάθηκε κατά 2,2% σε σχέση το β τρίμηνο, καταγράφοντας την καλύτερη επίδοση του έτους. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της, η ανάπτυξη το γ τρίμηνο υποβοηθήθηκε κυρίως από την εγχώρια ζήτηση, με την κατανάλωση και τις επενδύσεις κεφαλαίου να συνεισφέρουν σχεδόν ισομερώς, ενώ η συμβολή των καθαρών εξαγωγών ήταν ελαφρώς θετική. Οι επιδόσεις στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές βελτιώθηκαν γενικώς, παρόλο που οι εξελίξεις στις επιμέρους χώρες παρουσίασαν μεγάλες διαφορές. Ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών έφθασε το 4,5% σε ετήσια βάση το γ τρίμηνο και επιταχύνθηκε σε 11,5% τον Οκτώβριο. Ενώ οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ και την Ασία σημείωσαν άνοδο, οι εξαγωγές προς την ζώνη του ευρώ μειώθηκαν κατά 17,1% το γ τρίμηνο, παρόλο που τον Οκτώβριο η μείωση μετριάστηκε στο 10,6%. Η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής επιταχύνθηκε από τον Αύγουστο και οι δείκτες ΡΜΙ για τον τομέα της μεταποίησης ανήλθαν άνω του ορίου μηδενικής μεταβολής 50, γεγονός που υποδηλώνει ότι η βιομηχανική δραστηριότητα θα ενισχυθεί συν τω χρόνω. Η αγορά κατοικιών βελτιώθηκε με τον όγκο των πωλήσεων να αυξάνεται εκ νέου από το καλοκαίρι σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ενώ οι τιμές των κατοικιών παρουσίασαν άνοδο σε μηνιαία βάση από τον Ιούνιο. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ υποχώρησε περαιτέρω σε 1,7% τον Οκτώβριο, ενώ ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΠ παραμένει αρνητικός από το Μάρτιο του 2012. Το πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε σε 70,6 δισεκ. δολ. ΗΠΑ το γ τρίμηνο, χάρη στη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου. Η ελαφρά υποτίμηση του γιουάν έναντι του δολαρίου ΗΠΑ μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου 2012 έχει αναστραφεί πλήρως. Σε όρους πραγματικής σταθμισμένης ισοτιμίας, το κινεζικό νόμισμα υποχώρησε οριακά το γ τρίμηνο. Τα συνολικά συναλλαγματικά διαθέσιμα αυξήθηκαν κατά 45 δισεκ. δολ. ΗΠΑ το γ τρίμηνο και διαμορφώθηκαν σε 3,29 τρισεκ. δολ. ΗΠΑ στο τέλος Σεπτεμβρίου. Στην Ινδία ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε επί επτά συναπτά τρίμηνα από 10,0% το δ τρίμηνο του 2010, σε 2,8% το γ τρίμηνο του 2012, λόγω της αποδυνάμωσης του εξωτερικού περιβάλλοντος και των επιδράσεων της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής που εκδηλώθηκαν με χρονική υστέρηση. Η αύξηση της κατανάλωσης επιβραδύνθηκε ελαφρώς σε 3,7% και οι καθαρές εξαγωγές επιδεινώθηκαν περαιτέρω ως αποτέλεσμα του μετριασμού του ρυθμού αύξησης των εξαγωγών σε 4,3%, έναντι 10,1% το β τρίμηνο. Αντίθετα, η αύξηση των επενδύσεων επιταχύνθηκε σε 4,1%, από 0,7% το β τρίμηνο. Ο ετήσιος πληθωρισμός των τιμών χονδρικής, ο προτιμώμενος δείκτης πληθωρισμού της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας, υποχώρησε σε 7,5% τον Οκτώβριο, από 7,8% το Σεπτέμβριο. Παρ όλα αυτά, συνεχίζουν να υφίστανται ανοδικοί κίνδυνοι λόγω των υποκείμενων πιέσεων επί των τιμών και των φαινομένων συμφόρησης στην πλευρά της προσφοράς. Η κεντρική τράπεζα της Ινδίας διατηρεί το βασικό επιτόκιο πολιτικής της στο 8% από τον Απρίλιο του 2012. Στην Κορέα ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 1,6% σε ετήσια βάση το γ τρίμηνο του 2012, έναντι 2,3% το β τρίμηνο, κυρίως εξαιτίας των επενδύσεων. Συγκεκριμένα, οι επενδύσεις σε εγκαταστάσεις συρρικνώθηκαν περαιτέρω κατά 6,0% έπειτα από υποχώρηση 3,5% το β τρίμηνο. Πρόκειται για το βραδύτερο ρυθμό αύξησης σε τριμηνιαία βάση από το δ τρίμηνο του 2009. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ υποχώρησε κάτω από το διάστημα-στόχο (2%-4%) και διαμορφώθηκε σε 1,6% σε δωδεκάμηνη βάση το Νοέμβριο του 2012. Η κεντρική τράπεζα της Κορέας μείωσε το επιτόκιο πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης σε 2,75% τον Οκτώβριο. Μεταξύ των χωρών της ASEAN-5 (Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη και Ταϊλάνδη), η οικονομία της Ταϊλάνδης συνέχισε να αναπτύσσεται με έντονους ρυθμούς κατά 6,2% σε δωδεκάμηνη βάση το γ τρίμηνο του 2012, χάρη στην ανθεκτικότητα των 12

επενδύσεων και της ιδιωτικής κατανάλωσης. Η αύξηση του ΑΕΠ στη Μαλαισία επιβραδύνθηκε ελαφρώς σε 5,2% σε ετήσια βάση το γ τρίμηνο, από 5,6% το β τρίμηνο, ωθούμενη κυρίως από τη συρρίκνωση των εξαγωγών. Οι δυσμενείς εξωτερικές συνθήκες επίσης επέδρασαν αρνητικά στην οικονομική δραστηριότητα στη Σιγκαπούρη και την Ταϊλάνδη. Η αύξηση του ΑΕΠ στη Σιγκαπούρη και την Ταϊλάνδη επιβραδύνθηκε σε 0,3% και 3,0% αντίστοιχα το γ τρίμηνο. Μελλοντικά, η ανάπτυξη των αναδυόμενων οικονομιών της Ασίας προβλέπεται να ανακάμψει σταδιακά χάρη στην ανθεκτική εγχώρια ζήτηση, στα μέτρα για την τόνωση της οικονομίας και στη συνεχή βελτίωση του εξωτερικού περιβάλλοντος. ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΗ Παρά την πτώση της ζήτησης προϊόντων από χώρες του ΟΟΣΑ τους τελευταίους μήνες, η ζήτηση πετρελαίου από χώρες εκτός του ΟΟΣΑ συνέχισε να αυξάνεται και να στηρίζει την ανάπτυξη στις πετρελαιοεξαγωγικές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Επιπλέον, οι επεκτατικές νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές, καθώς και τα υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης του ιδιωτικού τομέα, συνέβαλαν στην αντοχή που επέδειξαν οι περισσότερες από αυτές τις οικονομίες εν μέσω υποτονικών οικονομικών συνθηκών παγκοσμίως. Ο πληθωρισμός των τιμών καταναλωτή συνέχισε να υποχωρεί στις περισσότερες χώρες έως και το γ τρίμηνο του 2012. Παρόλο που η Σαουδική Αραβία μείωσε ελαφρά την παραγωγή πετρελαίου το γ τρίμηνο του έτους, η πετρελαϊκή παραγωγή της χώρας παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα με βάση τα ιστορικά δεδομένα. Επιπλέον, το μεγάλο πλεόνασμα του προϋπολογισμού και ο χαμηλός ρυθμός πληθωρισμού επέτρεψαν στην κυβέρνηση να συνεχίσει να ασκεί δημοσιονομική πολιτική σε επεκτατική κατεύθυνση. Οι τιμές καταναλωτή αυξήθηκαν κατά 3,3% το γ τρίμηνο σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους, έναντι 4,6% κατά μέσο όρο το β τρίμηνο του 2012. Οι οικονομικές επιδόσεις των χωρών της περιοχής που εισάγουν πετρέλαιο παρουσίασαν διαφοροποιήσεις. Η πτώση της ζήτησης των εισαγωγών των ευρωπαϊκών προϊόντων και οι εμφύλιες συγκρούσεις στη Συρία περιόρισαν την ανάπτυξη στις χώρες με σημαντικό βαθμό έκθεσης στην Ευρώπη, ενώ στην υπόλοιπη περιοχή η δραστηριότητα επέδειξε σχετική ανθεκτικότητα. Ο μέσος ρυθμός πληθωρισμού στις περισσότερες πετρελαιοεισαγωγικές χώρες υποχώρησε το γ τρίμηνο του 2012 σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. Όσον αφορά το μέλλον, η αύξηση του ΑΕΠ σε πολλές πετρελαιοεξαγωγικές χώρες αναμένεται να υποχωρήσει κάπως λόγω της επιβράδυνσης της παραγωγής πετρελαίου. Συγκρατημένη ανάκαμψη αναμένεται στην υπόλοιπη περιοχή, όσο θα βελτιώνεται το διεθνές περιβάλλον και θα ανακάμπτει σταδιακά η ανάπτυξη στις περισσότερες αραβικές χώρες σε μετάβαση. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Η δυναμική της ανάπτυξης στη Λατινική Αμερική επιβραδύνθηκε το πρώτο εξάμηνο του 2012. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στη χαμηλότερη εξωτερική ζήτηση και στην εξασθένηση της εγχώριας ζήτησης. Όσον αφορά τις τιμές, ο πληθωρισμός αμβλύνθηκε το πρώτο εξάμηνο του έτους, μετά από τη μείωση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και των τροφίμων και τη συγκράτηση της ανάπτυξης, αλλά επιταχύνθηκε εκ νέου το γ τρίμηνο λόγω της αύξησης των τιμών των ειδών διατροφής και των αγροτικών προϊόντων. 13

Στη Βραζιλία, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε το γ τρίμηνο του 2012 σε 0,6% σε τριμηνιαία βάση, από 0,2% το β τρίμηνο. Η άνοδος του ΑΕΠ αποδίδεται στις θετικές εξελίξεις που σημείωσαν οι καθαρές εξαγωγές και η ιδιωτική κατανάλωση, οι οποίες αντισταθμίστηκαν εν μέρει από την πτώση των ακαθάριστων επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου. Μετά την υποχώρηση του πληθωρισμού το πρώτο εξάμηνο του 2012, που αντανακλούσε κυρίως τις χαμηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων και την επιβράδυνση της ανάπτυξης, οι πιέσεις στις τιμές αυξήθηκαν εκ νέου, πρωτίστως λόγω της ανόδου των τιμών των αγροτικών προϊόντων. Ο πληθωρισμός των τιμών καταναλωτή ήταν 5,2% το γ τρίμηνο του 2012 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2011, από 5,0% το β τρίμηνο. Η κεντρική τράπεζα της Βραζιλίας μείωσε τα επιτόκια κατά 25 μονάδες βάσης ακόμη, σε 7,25% τον Οκτώβριο. Στο Μεξικό, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ συνέχισε να επιβραδύνεται το γ τρίμηνο του 2012 και διαμορφώθηκε σε 0,5% σε τριμηνιαία βάση, από 0,8% το προηγούμενο τρίμηνο. Η κάμψη της ανάπτυξης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επιβράδυνση του τομέα των υπηρεσιών και στη συρρίκνωση του αγροτικού τομέα. Οι έντονες αυξήσεις των τιμών των ειδών διατροφής άσκησαν ανοδική πίεση στον πληθωρισμό και ο πληθωρισμός τιμών καταναλωτή αυξήθηκε σε 4,6% το γ τρίμηνο, από 3,9% το β τρίμηνο. Παρά κάποια επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, τα εύρωστα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη αναμένεται ότι θα συνεχίσουν να δίνουν ώθηση στην οικονομία του Μεξικού. Στην Αργεντινή, το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 0,8% το β τρίμηνο του 2012, λόγω της κατακόρυφης πτώσης των επενδύσεων και των εξαγωγών, η οποία αντανακλούσε τις εντονότερες αρνητικές επιπτώσεις των περιορισμών που εφαρμόστηκαν για τις εισαγωγές το προηγούμενο έτος. Τόσο τα στοιχεία των ερευνών όσο και τα επίσημα στοιχεία που είναι διαθέσιμα για το γ τρίμηνο δείχνουν ότι η οικονομική δραστηριότητα πιθανώς επιταχύνθηκε, παρόλο που η υποτονικότητα της οικονομίας διατηρείται. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού παρέμεινε αμετάβλητος το γ τρίμηνο στο 10%. Μελλοντικά, η οικονομική ανάπτυξη στη Λατινική Αμερική προβλέπεται να επιταχυνθεί, υποβοηθούμενη από τη σταδιακή βελτίωση των προοπτικών της παγκόσμιας οικονομίας, καθώς και από την επίδραση των πρόσφατων μέτρων χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής σε ορισμένες χώρες. 1.2 ΑΓΟΡΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ Οι τιμές του πετρελαίου κυμαίνονται μεταξύ 106 και 116 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι από τις αρχές Οκτωβρίου, αφού το γ τρίμηνο του 2012 ανέκαμψαν από τα χαμηλά επίπεδα όπου είχαν διαμορφωθεί τον Ιούνιο του 2012. Οι τιμές του αργού πετρελαίου τύπου Brent διαμορφώθηκαν σε 110 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι στις 5 Δεκεμβρίου, δηλ. 2% υψηλότερες σε σχέση με την αρχή του έτους, αλλά 13% κάτω από τα κορυφαία επίπεδα του έτους που είχαν σημειωθεί το Μάρτιο. Για το μέλλον, οι συμμετέχοντες στην αγορά αναμένουν κάποια πτώση των τιμών του πετρελαίου μεσοπρόθεσμα, καθώς οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για το Δεκέμβριο του 2013 διαμορφώνονται στα 104 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι. Οι διακυμάνσεις της τιμής του πετρελαίου που παρατηρούνται από τον Οκτώβριο αντικατοπτρίζουν ένα συνδυασμό παραγόντων από την πλευρά τόσο της ζήτησης όσο και της προσφοράς. Από την πλευρά της ζήτησης, η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας 14

αναθεώρησε επανειλημμένως προς τα κάτω τις προσδοκίες της για την αύξηση της ζήτησης πετρελαίου στο πλαίσιο της εξασθένησης της παγκόσμιας οικονομίας. Παράλληλα, οι μειώσεις των τιμών του πετρελαίου που οφείλονται στην εξέλιξη της ζήτησης υπεραντισταθμίστηκαν από τις συνεχιζόμενες και τις οξείες πολιτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή και από τη στενότητα της προσφοράς πετρελαίου. Πράγματι, η μείωση της παραγωγής του ΟΠΕΚ, ιδίως λόγω του περιορισμένου εφοδιασμού από το Ιράν, δεν αντισταθμίστηκαν πλήρως από αυξήσεις σε άλλες χώρες-μέλη. Πιο πρόσφατα όμως η παγκόσμια προσφορά πετρελαίου αυξήθηκε, καθώς η παραγωγή πετρελαίου από χώρες εκτός του ΟΠΕΚ ανέκαμψε αφού ολοκληρώθηκαν οι εργασίες συντήρησης των εγκαταστάσεων στη Βόρειο Θάλασσα και λόγω της αυξημένης παραγωγής στις ΗΠΑ, η οποία αντιστάθμισε τη μείωση της παραγωγής των χωρών του ΟΠΕΚ. Μεσοπρόθεσμα, η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας εκτιμά ότι η παραγωγή πετρελαίου θα αυξηθεί περαιτέρω, ιδίως λόγω του αυξημένου παραγωγικού δυναμικού στη Βόρειο Αμερική και το Ιράκ. Μια τέτοια εξέλιξη, παρόλο που εξακολουθεί να υπάρχει υψηλή αβεβαιότητα σχετικά με πιθανή μείωση της προσφοράς, συνέβαλε σε αύξηση του αναξιοποίητου παραγωγικού δυναμικού του ΟΠΕΚ. Οι τιμές των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων υποχώρησαν τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο, εξαλείφοντας τις αυξήσεις που είχαν παρατηρηθεί το γ τρίμηνο του 2012. Οι τιμές των γεωργικών εμπορευμάτων συνέχισαν να μειώνονται, εξέλιξη που οφείλεται στις ευνοϊκότερες συνθήκες προσφοράς, αντισταθμίζοντας έτσι το μεγαλύτερο μέρος των αυξήσεων που παρατηρήθηκαν τον Ιούνιο και τον Ιούλιο λόγω της ξηρασίας στις ΗΠΑ. Από την αρχή του Οκτωβρίου οι τιμές των μετάλλων παρουσιάζουν συνολικά ελαφρά μείωση, με κάποιες διακυμάνσεις λόγω της αυξημένης αβεβαιότητας για την παγκόσμια ανάπτυξη. Συνολικά, ο δείκτης τιμών των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων (σε δολάρια ΗΠΑ) ήταν περίπου 0,7% υψηλότερος στο τέλος Νοεμβρίου σε σύγκριση με την αρχή του έτους. 1.3 ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ ΣΤΑΘΜΙΣΜΕΝΗ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Από τις αρχές Σεπτεμβρίου 2012 το ευρώ έχει ανατιμηθεί σε γενικές γραμμές έναντι των περισσότερων βασικών νομισμάτων. Στις 5 Δεκεμβρίου 2012 η ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 20 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ ήταν 2,2% υψηλότερη σε σύγκριση με το τέλος Αυγούστου και 4,9% κάτω από το μέσο επίπεδο του 2011 (βλ. Πίνακα 1 και Διάγραμμα 6). Οι διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ τους τρεις τελευταίους μήνες εξακολουθούν να συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τις μεταβαλλόμενες εκτιμήσεις της αγοράς όσον αφορά τις δημοσιονομικές και οικονομικές προοπτικές ορισμένων χωρών της ζώνης του ευρώ, καθώς και με τις εξελίξεις στις αναμενόμενες διαφορές αποδόσεων των ομολόγων χωρών της ευρωζώνης έναντι άλλων προηγμένων οικονομιών. Παράλληλα, η μεταβλητότητα της αγοράς όπως μετρείται με βάση την τεκμαρτή μεταβλητότητα των τιμών των δικαιωμάτων προαιρέσεως επί συναλλάγματος παρέμεινε κάτω από τον ιστορικό μέσο όρο της (βλ. Διάγραμμα 7). Όσον αφορά τους δείκτες διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ζώνης του ευρώ ως προς τις τιμές και το κόστος, το Νοέμβριο του 2012 η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ με βάση τις τιμές καταναλωτή (όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 20 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ) ήταν 5,8% κάτω από το 15

μέσο επίπεδο του 2011 (βλ. Διάγραμμα 8). Η εξέλιξη αυτή αντανακλούσε κυρίως την υποτίμηση του ευρώ σε ονομαστικούς όρους από το 2011. ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ Από τις αρχές Σεπτεμβρίου του 2012 το ευρώ έχει ανατιμηθεί έναντι του δολαρίου ΗΠΑ. Από τις 31 Αυγούστου έως τις 5 Δεκεμβρίου 2012 το ευρώ ενισχύθηκε κατά 3,6% έναντι του δολαρίου ΗΠΑ, αλλά η ισοτιμία του παρέμεινε κατά 6,1% χαμηλότερη από το μέσο όρο του 2011 (βλ. Διάγραμμα 6 και Πίνακα 1). Όπως προαναφέρθηκε, η διαμόρφωση της ισοτιμίας ευρώ/δολ. ΗΠΑ αποδίδεται κυρίως στην αβεβαιότητα της αγοράς και στις αυξομειώσεις των διαφορών αποδόσεων των ομολόγων μεταξύ των δύο οικονομιών. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο το ευρώ ανατιμήθηκε και έναντι του γιεν Ιαπωνίας. Στις 5 Δεκεμβρίου 2012 η ισοτιμία ευρώ/γιεν ήταν 8,4% υψηλότερη σε σχέση με το επίπεδο του τέλους Αυγούστου, αλλά παρέμεινε 3,3% χαμηλότερη από το μέσο όρο του 2011. Όσον αφορά τα λοιπά νομίσματα, η ισοτιμία του ευρώ έναντι της λίρας Αγγλίας έχει ανατιμηθεί κατά 2,1% σε σχέση με το τέλος Αυγούστου και στις 5 Δεκεμβρίου διαμορφώθηκε 6,5% κάτω από το μέσο επίπεδο του 2011 (βλ. Πίνακα 1). Κατά την εξεταζόμενη περίοδο το ευρώ ανατιμήθηκε και έναντι των περισσότερων ευρωπαϊκών νομισμάτων, ενώ υποτιμήθηκε ελαφρά μόνο έναντι του ζλότυ Πολωνίας εν μέσω της γενικής βελτίωσης του κλίματος στις χρηματοπιστωτικές αγορές ανά την Ευρώπη. Σε σχέση με το τέλος Αυγούστου το ευρώ έχει ανατιμηθεί και έναντι των νομισμάτων των περισσότερων χωρών που είναι εξαγωγείς βασικών εμπορευμάτων, αλλά και των μεγάλων ασιατικών χωρών. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο τα νομίσματα που συμμετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ διατηρήθηκαν σε γενικές γραμμές σταθερά έναντι του ευρώ και η τρέχουσα ισοτιμία τους παρέμεινε σε επίπεδα ίσα ή παραπλήσια προς τις αντίστοιχες κεντρικές τους ισοτιμίες. Η συναλλαγματική ισοτιμία του λατς Λεττονίας διαμορφώθηκε στο άνω όριο της κεντρικής του ισοτιμίας εντός του μονομερώς καθορισμένου περιθωρίου διακύμανσης ±1%. 1.4 ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Όσον αφορά το μέλλον, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να ενισχυθεί με βραδύ ρυθμό, στηριζόμενη από τη βελτίωση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών, σε ένα περιβάλλον διευκολυντικής νομισματικής πολιτικής στις διάφορες χώρες. Το Σεπτέμβριο ο σύνθετος προπορευόμενος δείκτης του ΟΟΣΑ, ο οποίος προβλέπει τα σημεία καμπής της οικονομικής δραστηριότητας σε σχέση με την τάση της, εξακολουθεί να προοιωνίζεται υποτονικές αναπτυξιακές προοπτικές συνολικά στις χώρες του ΟΟΣΑ ως σύνολο και στις μεγάλες οικονομίες εκτός ΟΟΣΑ, αλλά διαφαίνεται κάποια σταθεροποίηση στον Καναδά, την Κίνα και τις ΗΠΑ. Επιπροσθέτως, τα αποτελέσματα του δείκτη παγκόσμιου οικονομικού κλίματος που καταρτίζει το Ifo επίσης φανερώνουν υποτονικές αναπτυξιακές προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία, καθώς ο γενικός δείκτης μειώθηκε το δ τρίμηνο του 2012 για δεύτερο συνεχές τρίμηνο. Η μείωση οφείλεται αφενός στη λιγότερο ευνοϊκή αξιολόγηση της τρέχουσας κατάστασης και αφετέρου στην αναθεώρηση προς τα κάτω των προσδοκιών για τους προσεχείς έξι μήνες. Οι προοπτικές για το εξωτερικό περιβάλλον της ζώνης του ευρώ περιβάλλονται ακόμη από επίμονη αβεβαιότητα, καθώς επικρατούν καθοδικοί κίνδυνοι για τη δραστηριότητα. Οι κυριότεροι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται με την αβεβαιότητα σχετικά με την επίλυση της κρίσης δημόσιου χρέους και των ζητημάτων διακυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ, καθώς και την επικείμενη δημοσιονομική περιστολή και την αύξηση του ορίου του 16