ΕΤΗΣΙΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙ ΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.) Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ΒΟΛΟΥ 2014-2015
Θεωρίες µάθησης Υπάρχουν τρία κύρια ψυχολογικά ρεύµατα : ΟΣυµπεριφορισµός (behaviorism) Οι Γνωστικές θεωρίες µάθησης Οικοδοµισµός (constructivism, constructionism) Θεωρία επεξεργασίας της πληροφορίας Οι Κοινωνικοπολιτισµικές θεωρίες µάθησης Κοινωνιογνωστικές θεωρίες (κοιν/κή αλληλ/δραση διερ/κή µάθηση) Θεωρία της δραστηριότητας (activity theory) Κατανεµηµένη γνώση (distributed cognition) Εγκαθιδρυµένη γνώση (situated cognition ) ΜόκιαςΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Γιάννης Επιµόρφωση ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Β ΕπιπέδουΣχολικός Σύµβουλος ΠΕ 04
Πρόβληµα Ποια θεωρία να διαλέξω? Πώς να την υλοποιήσω? Υπάρχουν εργαλεία για να µε βοηθήσουν να το υλοποιήσω?
Τι ονοµάζουµε ΜΑΘΗΣΗ; Αν η λέξη - όρος «ΜΑΘΗΣΗ» συζητηθεί µεταξύ παιδαγωγών υπό το πρίσµα της ρήσης του Αντισθένη: «αρχή παιδεύσεως η των ονοµάτων επίσκεψις» η συζήτηση θα καταλήξει σε αδιέξοδο. Και τούτο γιατί µέχρι σήµερα δεν έχει δοθεί ικανοποιητικός ορισµός για την έννοια παραδεκτός για όλους.
ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΘΗΣΗ «Μάθησις ουκ άλλο τι ή ανάµνησις τυγχάνει ούσα» «Πάντες άνθρωποι του ειδέναι ορέγονται φύσει..» Η µάθηση-γνώση κατακτάται µέσω της αµφιβολίας Μάθηση είναι η εγγραφή των εµπειριών υπό µορφή εντυπώσεων, οιοποίες εντυπώσεις παράγουν τις ιδέες.
ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΘΗΣΗ Μάθηση είναι η αυτενεργοποίηση που επιτελείται στη φύση. Πρέπει δε να κατευθύνεται από τις έµφυτεςτάσειςτουπαιδιούκαιόχιαπότις επιθυµίες του περιβάλλοντος Η µάθηση απόκτηση γνώσεων επιτυγχάνεται µέσω της εποπτείας Μάθηση είναι πρόσθεση διεύρυνση νέων νοητικών αναπαραστάσεων στις παλιές αποθηκευµένες στο υποσυνείδητο. Η µάθηση οδηγείται από την αίσθηση της ανισορροπίας (γνωστική δυσαρµονία) του µαθητή όταν έρχεται αντιµέτωπος µε τις νέες εµπειρίες και τις ιδέες παρά την ενίσχυση που του δίνεται.
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Ως µάθηση θεωρείται η σχετικά µόνιµη µεταβολή της συµπεριφοράς που προέρχεται από τις επιδράσεις του περιβάλλοντος Στόχος της διδασκαλίας: η επίτευξη της επιθυµητής συµπεριφοράς Βασικοί εκπρόσωποι Pavlov (Παυλόφ) (1849-1936) Watson (Γουάτσον) (1878-1958) Thorndike (Θορντάικ) (1874-1949) Skinner (Σκίνερ) (1904-1990) C. Hull (Xαλ) (1884-1952)
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Μάθηση µε εξάρτηση ερεθισµάτων (κλασική) Υποκατάστατο ερέθισµα Ερέθισµα Αντίδραση (σάλιο) Ο οργανισµός µαθαίνει να συνδέει δύο ερεθίσµατα του περιβάλλοντος «Όταν ο σκύλος ακούει το καµπανάκι παρατηρείται έκκριση σάλιου» «Όταν µας λένε 3Χ4 απαντάµε 12». 8/46
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Μάθηση µε εξάρτηση ερεθισµάτων (κλασική) Στερεότυπα «Οι γοητευτικοί άνδρες πίνουν Dewars». «Οι Αλβανοί είναι κλέφτες». Συναισθήµατα «Ο Νίκος σιχαίνεται το κοτόπουλο» «Κάθε φορά που άκουγε σειρήνες έτρεµε και δεν µπορούσε να µιλήσει Κάηκε στο χυλό φυσάει και το γιαούρτι Σχολική τάξη «Ο δάσκαλος επέκρινε τις αποτυχίες του στη Χυµεία, αυτός ντρεπότανε και αποτύχαινε περισσότερο. Σήµερα, ούτε να ακούσει δεν θέλει για Χυµεία».
Για κάθε µάθηση πρέπει να υπάρχει κίνητρο (Νόµος της ετοιµότητας) Μία σύνδεση ανάµεσα στο ερέθισµα και στο αποτέλεσµα που προκαλεί ενισχύεται, όταν το αποτέλεσµα είναι ευχάριστο, και αντίθετα εξασθενεί όταν το αποτέσµα είναι δυσάρεστο (Νόµος του αποτελέσµατος) Μία σύνδεση ανάµεσα σε ένα ερέθισµα και µία αντίδραση ενισχύεται και σταθεροποιείται µε την άσκηση και την επανάληψη (Νόµος της άσκησης) ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Μάθηση µε δοκιµή και πλάνη Αν δεν πάθεις δεν θα µάθεις
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Κοινωνική µάθηση Η µάθηση προκύπτει από τις αλληλεπιδράσεις τριών παραγόντων 1. Των προσωπικών χαρακτηριστικών 2. Της συµπεριφοράς 3. Του κοινωνικού περιβάλλοντος Μάθηση µε µίµηση. Μάθηση µε ταύτιση. Με όποιον δάσκαλο καθήσεις τέτοια γράµµατα θα µάθεις
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΜΟΣ Μάθηση µε εξάρτηση ερεθισµάτων (Λειτουργική) Σύµφωνα µε τον Skinner (1968) η επιτυχής διδασκαλία και µάθηση απαιτούν: ενεργή συµµετοχή του παιδιού δόµηση της διδακτέας ύλης σε σύντοµες διδακτικές ενότητες, βαθµωτή πρόοδο της διδασκόµενης ύλης σύµφωνα µε τους ρυθµούς του µαθητή (προσαρµογή), άµεση επαλήθευση της απάντησης του µαθητή, ενίσχυση της σωστής απάντησης στην τιθέµενη ερώτηση, αρνητική ενίσχυση της λάθους απάντησης και παροχή επεξηγήσεων
Επίδρασητου τουσυµπεριφορισµού Έδρασε καταλυτικά: στις γενικότερες απόψεις για τη διδασκαλία και τη µάθηση: έµφαση στην εξατοµίκευση της διδασκαλίας και στους προσωπικούς ρυθµούς του µαθητή προσπάθεια να ληφθεί υπόψη η προηγούµενη συµπεριφορά στο σχεδιασµό αναλυτικών προγραµµάτων και αντίστοιχου εκπαιδευτικού υλικού Οδήγησε: στην προγραµµατισµένη διδασκαλία στα διδακτικά συστήµατα µε υπολογιστή
Εφαρµογέςτου συµπεριφορισµούστη στη διδασκαλία Προσπάθεια για µηχανοποίηση της εκπαίδευσης ηµιουργία προγραµµατισµένων βιβλίων (προγραµµατισµένη διδασκαλία) ηµιουργία διδακτικού εκπαιδευτικού λογισµικού (συστήµατα καθοδήγησης & συστήµατα εξάσκησης και πρακτικής) 14/46
Μηχανοποίησητης τηςεκπαίδευσης Σχήµα των αρχών του 20 ου αιώνα για την εφαρµογή τεχνολογιών στην εκπαίδευση 15/46
Κλασικήήµετωπική µετωπικήδιδασκαλία Οµοιότητες διδακτικής µηχανής µε την κλασική ή µετωπική διδασκαλία: α. Εισαγωγική ενότητα µε παρουσίαση του σκοπού και των στόχων του µαθήµατος καθώς και πιθανή σύνδεση µε τα προηγούµενα µαθήµατα. β. Παρουσίαση µίας πληροφορίας, ενός γεγονότος ή µιας έννοιας (που αφορά σε συγκεκριµένο περιεχόµενο µε σαφείς διδακτικούς στόχους) δοµηµένων κάτω από το πρίσµα συγκεκριµένων αρχών. γ. Ερώτηση ή ερωτήσεις πάνω στις παρεχόµενες πληροφορίες, γεγονότα ή έννοιες. δ. Απαίτηση για απάντηση (στην τιθέµενη ερώτηση) από το µαθητή και υποχρέωσή του να χρησιµοποιήσει τις πληροφορίες που έχουν δοθεί στο µάθηµα όταν απαντά σε ανάλογες ερωτήσεις. ε. Εκτίµηση και αξιολόγηση (της απάντησης του µαθητή µε βάση τους διδακτικούς στόχους) και λήψη αποφάσεων αναφορικά µε την ποιότητα των παρεχόµενων απαντήσεων. στ. Κλείσιµο της ενότητας. 16/46
Τυπικό Συµπεριφοριστικό ιδακτικό Μοντέλο Παρουσιάζονται οι πληροφορίες ιατυπώνονται οι ερωτήσεις Κρίνονται οι απαντήσεις Επόµενο διδακτικό έργο Αν η αντίδραση είναι ησωστή απάντηση Παρέχεται ανατροφοδότηση Αν η αντίδραση είναι ηλάθος απάντηση ιδακτικές νύξεις ή υποβοηθητικές διορθώσεις
Γνωστικός Εποικοδοµισµός Η µάθηση είναι µία υποκειµενική και εσωτερική διαδικασία οικοδόµησης νοηµάτων και θεωρείται το αποτέλεσµα οργάνωσης και προσαρµογής των νέων πληροφοριών σε ήδη υπάρχουσες γνώσεις. Αναγνωρίζει δηλαδή ότι τα παιδιά, πριν ακόµα πάνε στο σχολείο, διαθέτουν γνώσεις και το σχολείο πρέπει να βοηθήσει να οικοδοµηθούν νέες γνώσεις πάνω σε αυτές που ήδη κατέχουν. Στόχος της διδασκαλίας: η δηµιουργία κατάλληλου και πλούσιου περιβάλλοντος µε το οποίο αλληλεπιδρά ή συγκρούεται γνωστικά ο µαθητής Βασικοί εκπρόσωποι ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΕΣ ΕΙΣΟ ΟΙ ΕΞΟ ΟΙ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΙΣΟ ΟΙ ΕΞΟ ΟΙ Jean Piaget (Πιαζε) (1896-1980) Jerome Bruner (Μπρούνερ) (1915-...) Seymour Papert (Παπερ) (1928-...)
Γνωστικός Εποικοδοµισµός οµικός Εποικοδοµισµός Η µάθηση είναι µια ενεργητική διαδικασία κατά την οποία αυτή (η µάθηση) επέρχεται ως αποτέλεσµα της προσαρµογής του ατόµου στο περιβάλλον και πραγµατώνεται µέσω δύο βασικών λειτουργιών: της αφοµείωσης και της συµµόρφωσης Πως αναπτύσσεται η λογική σκέψη του παιδιού Εξελικτική θεωρία των σταδίων της γνωστικής ανάπτυξης: µέχρι 2 ετών το αισθησιοκινητικό από 2 έως 7 ετών το στάδιο της προλογικής σκέψης από 7 έως 12 ετών το στάδιο των συγκεκριµένων πράξεων από 12 ετών το στάδιο των λογικών τυπικών πράξεων
Γνωστικός Εποικοδοµισµός οµικός Εποικοδοµισµός Η εφαρµογή του στην εκπαιδευτική διαδικασία συνίσταται στο: 1. Ναενθαρρύνουµε τους µαθητές να µιλούν για τις ιδέες τους, να ερµηνεύουν τις πράξεις τους και να λογοδοτούν για τις αποφάσεις τους 2. Να ενισχύουµε τους µαθητές να κάνουν προβλέψεις για την πορεία των γεγονότων και για τα αποτελέσµατα των πράξεων τους 3. Να προσφέρουµε στους µαθητές πρακτικά προβλήµατα αιτιότητας, χώρου, χρόνου και ποσότητας που έχουν σχέση µε τις εµπειρίες τους 4. Να αξιοποιούµε τις υποκειµενικές ιδέες των µαθητών σε σχέση µε αυτές των άλλων µαθητών µέσω παιχνιδιών ρόλων 5. Νααξιολογούµε τις ιδέες τους για το χώρο και το χρόνο 6. Χρησιµοποιούµε κατάλληλα το περιβάλλον για την πρόοδο της γνωστικής τους ανάπτυξης
Γνωστικός Εποικοδοµισµός οµικός Εποικοδοµισµός Oι εκπαιδευτικές εφαρµογές των ΤΠΕ πρέπει: να υποστηρίζουν την οικοδόµηση της γνώσης (αναπαριστώντας τις ιδέες, την κατανόηση και τις παραστάσεις των µαθητών), να επιτρέπουν διερευνήσεις (για πρόσβαση στην απαιτούµενη πληροφορία, για σύγκριση µε άλλες προοπτικές και όψεις του κόσµου), να υποστηρίζουν τη µάθηση µέσω πράξης (προσοµοιώνοντας πραγµατικά προβλήµατα και καταστάσεις) να αποτελούν νοητικούς συνεργάτες (υποστηρίζοντας την έκφραση και τη σύνδεση των γνώσεων). 21/43
Γνωστικός Εποικοδοµισµός Ανακαλυπτική µάθηση Η µάθηση είναι µια ανακαλυπτική διαδικασία και χαρακτηρίζεταιαπόπολύπλοκεςγνωστικέςδιαδικασίες, οι οποίες έχουν σχέση µε την πρόσκτηση, την επεξεργασία και την κωδικοποίηση των πληροφοριών ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ο µαθητής πρέπει να έρχεται αντιµέτωπος µε προβληµατικές καταστάσεις το αναλυτικό πρόγραµµα πρέπει να οργανώνεται σε σπειροειδή µορφή ο δάσκαλος πρέπει να έχει ρόλο διευκολυντή, εµψυχωτή και συντονιστή στη διαδικασία της µάθησης. Οι εκπαιδευτικές εφαρµογές µε ΤΠΕ: µορφή συστηµάτων προσοµοίωσης και υπερµέσων προώθηση ανοικτού τύπου δραστηριοτήτων µε επίλυση προβληµάτων καθηµερινής ζωής
Εποικοδοµητική µέθοδος/εποικοδοµητισµός (Constructivism, 1988) Aνάδειξη/ ανίχνευση των ιδεών των µαθητών Ενθαρρύνονται οι µαθητές να εκφράσουν (γραπτά ή προφορικά) τις απόψεις - ιδέες τους, για τις έννοιες ή τα φαινόµενα που πρόκειται να διδαχτούν. Αναθεώρηση- τροποποίηση- αναδόµηση των ιδεών των µαθητών Γίνεται προσπάθεια από το δάσκαλο, να εµπλακεί ο µαθητής σε µια ενεργητική διαδικασία µάθησης(π.χ. µε πειράµατα, δραστηριότητες, αντιπαραδείγµατα): να δηµιουργηθούν εµπειρίες που δε συµφωνούν - συγκρούονται µε τις «λανθασµένες» απόψεις / εναλλακτικές ιδέες / παρανοήσεις των µαθητών (πρόκληση γνωστικής σύγκρουσης), µε σκοπό, οι µαθητές να τις τροποποιήσουν ή να τις αντικαταστήσουν µε άλλες που είναι σύµφωνες µε την επιστηµονική άποψη (τροποποίηση της γνωστικής δοµής). Εφαρµογή της νέας γνώσης απότο µαθητή Οι µαθητές καλούνται να εφαρµόσουν τις νέες ιδέες-γνώσεις που απέκτησαν στη λύση πραγµατικών προβληµάτων ή στην ερµηνεία φαινοµένων της καθηµερινής ζωής, που δεν µπορούσαν να λύσουν-ερµηνεύσουν µε τις αρχικές ιδέες τους. Ανασκόπηση των αλλαγών στις ιδέες τους Οι µαθητές καλούνται νασυγκρίνουν τις νέες απόψεις µε τις παλιές/αρχικές: Τι υποστηρίζατε αρχικά; Τι λέτε τώρα; Τι σας έκανε να αλλάξετε άποψη;.
ιαφορές µεταξύ«παραδοσιακής» και«εποικοδοµητικής» διδασκαλίας (Brooks & Brooks 1993- Scheerens 1994) οµηµένη προσέγγιση Προκαθορισµένοι στόχοι Μικρά βήµατα ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΗ ΤΑΞΗ Αρχικά οι µαθητές εργάζονται µόνοι Το πρόγραµµα µαθηµάτων παρουσιάζεται µε έµφαση στις βασικές τεχνικές-δεξιότητες Προσανατολισµός στην ύλη του µαθήµατοςσε ένα σταθερό πρόγραµµα µαθηµάτων Οι µαθητές θεωρούνται«λευκές πλάκες» πάνω στις οποίες χαράσσονται πληροφορίες από τον καθηγητή Οι δάσκαλοι γενικά συµπεριφέρονται ως ποµποί, µεταδίδοντας πληροφορίες στους µαθητές Συχνές ερωτήσεις/ανατροφοδοτήσεις ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΤΙΚΗ ΤΑΞΗ Αρχικά οι µαθητές εργάζονται οµαδικά Το πρόγραµµα µαθηµάτων παρουσιάζεται µε έµφαση στις ανώτερες νοητικές δεξιότητες Έµφαση στη µαθησιακή διαδικασία Οι µαθητές αντιµετωπίζονται ως σκεπτόµενα άτοµα που δηµιουργούν δικές τους θεωρίες σχετικά µε τον κόσµο Οι δάσκαλοι γενικά ασκούν ένα ρόλο διευκολύνοντας την αλληλεπίδραση Ανακαλυπτική µάθηση Πλούσιο µαθησιακό περιβάλλον Εσωτερικά κίνητρα Προβλήµατα πρόκλησης Η εκτίµηση της γνώσης του µαθητή γίνεται Η αξιολόγηση της γνώσης του µαθητή είναι συνήθως χωριστά από τη διδασκαλία και συνυφασµένη µε τη διδασκαλία και γίνεται συνήθως µέσω γραπτών εξετάσεων - µε παρατήρηση των µαθητών από το δάσκαλο Οι δάσκαλοι ζητούν τις σωστές απαντήσεις για την ώρα της εργασίας καθώς και µέσω να επικυρώσουν τα µαθήµατα ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ χρήση ποιοτικών ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ στοιχείων, εκθέσεων, φακέλων τυποποιηµένων τεστ επιδόσεων. Σχολικός Σύµβουλος εργασιών/portfolio, ΠΕ 04 κ.ά.
Κοινωνικοπολιτισµικές Θεωρίες Μάθησης Η µάθηση, συντελείται µέσα σε συγκεκριµένα πολιτισµικά πλαίσια (γλώσσα, στερεότυπα, αντιλήψεις) και ουσιαστικά δηµιουργείται από την αλληλεπίδραση του ατόµου µε άλλα άτοµα, σε συγκεκριµένες επικοινωνιακές περιστάσεις και µέσω της υλοποίησης κοινών δραστηριοτήτων (activities) Στόχος της διδασκαλίας: Η κοινωνική-ενεργή αλληλεπίδραση L. Vygotsky (Βιγκότσκι) (1896-1934) Βασικοί εκπρόσωποι Jerome Bruner (Μπρούνερ) (1915-...)
ΒασικέςΑρχέςτου L. Vygotsky Ζώνη επικείµενης ανάπτυξης (το εν δυνάµει εσωτερικό του µαθητή που βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση ανάπτυξης).. Η διαµεσολάβηση του ενήλικα (ανάδειξη του κοινωνικού περιβάλλοντος της µάθησης). Ηγλώσσα (κωδικοποιηµένες γλωσσικές συµβολικές µορφές για επικοινωνία και αναπαράσταση). Γνωστική ανάπτυξη (επιτυγχάνεται: 1. µε τη διαµεσολάβηση των κοινωνικών γεγονότων και των πολιτισµικών εργαλείων, 2. µε την εσωτερίκευσή τους). Μόκιας Γιάννης Επιµόρφωση Β Επιπέδου
Συνοπτικός Πίνακας Θεωριών µάθησης και ΤΠΕ Αναµετάδοση πληροφορίας Συµπεριφοριστικές θεωρίες Γνωστικές θεωρίες Λογισµικά ανοικτού τύπου Κοινωνικοπολιτισµικές θεωρίες Γραµµική Οργάνωση Πληροφορίας (Skinner) οµικός εποικοδοµισµός (Piaget) Κοινωνικός εποικοδοµισµός Μέθοδος πολλαπλών Επιλογών (Crowder) Εποικοδοµισµός του Papert (constructionism) Κοινωνικοπολιτισµική θεωρία του Vygotsky ιδακτικός Σχεδιασµός (Gagné) Λογισµικά κλειστού τύπου Λογισµικά κλειστού τύπου Ανακαλυπτική µάθηση Εγκαθιδρυµένη γνώση (Bruner) (situated cognition) Επεξεργασία της Κατανεµηµένη γνώση (distributed πληροφορίας (γνωστικοί cognition) ψυχολόγοι) Θεωρία της δραστηριότητας Συνδεσιασµός (επίγονοι της θεωρίας του Vygotsky, (Varela, Maturana) δηµιουργία κοινοτήτων µάθησης)