ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ Ε.Π. «ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ»

ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000-2006 Ε.Π. «ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ» ΜΕΤΡΟ 1.6: ΡΑΣΕΙΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΑΝΕΡΓΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ (Μ.Κ.Ο.) (ΑΡ. ΕΓΚΡ. ΑΠΟΦ. 201383/22-11-07) ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ: «Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΤΑΜΥΝΑΙΩΝ, ΕΥΒΟΙΑΣ» ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΝΑ ΟΧΟΣ ΕΡΓΟΥ: ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ: ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ- ΤΟΜΕΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ-ΟΜΑ Α ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ LASER ΧΡΟΝΙΚΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΕΡΓΟΥ: 01-01-2008 ΕΩΣ 31-12-2008

ΠΕΡΙΛΗΨΗ / ΣΤΟΧΟΣ ΕΡΓΟΥ: Κύριος στόχος του σχεδίου είναι η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος (ατµοσφαιρική ρύπανση) σε συνάφεια µε τη δηµόσια υγεία και την κοινωνική προστασία. Η λειτουργία των δύο µεγάλων µονάδων, της ΕΗ και της ΑΓΕΤ, αποτέλεσε τους κύριους παράγοντες επιλογής της χωρικής ενότητας που ορίζεται από τον ήµο Ταµυνέων. Η λειτουργία των µονάδων αυτών προκαλεί σηµαντικά περιβαλλοντικά προβλήµατα στην περιοχή και δηµιουργεί τις προϋποθέσεις για την επιβάρυνση της υγείας των κατοίκων. Μεγάλος αριθµός εργαζοµένων και συνταξιούχων πάσχει από νόσους επαγγελµατικής έκθεσης. Στο πλαίσιο του προτεινόµενου σχεδίου δράσης προβλέπεται η ενηµέρωση ευαισθητοποίηση του πληθυσµού (περιβαλλοντική συνείδηση και προστασία) και η δηµιουργία προϋποθέσεων για την βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών, της δηµόσιας υγείας και της απασχολησιµότητας των κατοίκων. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: Οι ενέργειες του έργου διακρίνονται σε τρεις δέσµες: έσµη 1) Κατάρτιση - συµπλήρωση και αξιολόγηση ερωτηµατολογίου µε στόχους: ιάγνωση των πραγµατικών αναγκών της περιοχής, Καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης (καταµέτρηση ρύπων κλπ), συσχέτιση αέριων ρύπων και υπεριώδους-β ακτινοβολίας, ειδικές µετρήσεις και ελέγχου νοσηρότητας, καθορισµός µετρήσιµων στόχων για βελτίωση του περιβάλλοντος. έσµη 2) Σχεδιασµός - υλοποίηση δράσεων ενηµέρωσης, ευαισθητοποίησης, δηµοσιότητας και δικτύωσης. Οι ενέργειες υλοποιήθηκαν µέσω της διοργάνωσης ειδικών ηµερίδων και µέσω της διανοµής έντυπου και ηλεκτρονικού υλικού. έσµη 3) Κατάρτιση - συµπλήρωση και αξιολόγηση ερωτηµατολογίων για την αποτίµηση των αποτελεσµάτων του σχεδίου δράσης. Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι στο πλαίσιο της υλοποίησης του προτεινόµενου σχεδίου δράσης απασχολήθηκε ένα άτοµο. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 2

ΠΑΡΑ ΟΤΕΑ ΕΡΓΟΥ: Τα παραδοτέα του έργου (ΠΕ) είναι τα ακόλουθα: ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 1 (ΠΕ1): ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ - ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓIΟΥ Η υλοποίηση του ΠΕ1 έχει σαν στόχους την κατάρτιση, συµπλήρωση και αξιολόγηση ερωτηµατολογίου µε στόχους: τη διάγνωση των πραγµατικών αναγκών της περιοχής, τις ειδικές µετρήσεις και ελέγχου νοσηρότητας, τον καθορισµό µετρήσιµων στόχων για τη βελτίωση του περιβάλλοντος. ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 2 (ΠΕ2): ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΩΝ ΣΩΜΑΤΙ ΙΩΝ Συγκέντρωση των αναπνεύσιµων αερολυµάτων (κατηγοριοποίηση κατά διάµετρο σε µm) ΡΜ 10 και ΡΜ 2.5 Yπεριώδης-Β ακτινοβολία (10:00 14:00 Τοπική ώρα) (ανά 1 ώρα), Μετεωρολογικές παράµετροι (θερµοκρασία, πίεση, ταχύτητα και διεύθυνση ανέµου, σχετική υγρασία, ολική και υπεριώδης-β ηλιακή ακτινοβολία). Περίοδος συνεχών µετρήσεων: 20-06-08 έως 31-10-2008. Υλοποίηση µιας σύντοµης περιόδου µετρήσεων αιωρούµενων σωµατιδίων µε τηλεπισκόπηση laser: Οι επιπλέον µετρήσεις που πραγµατοποιήθηκαν στηρίζονται σε ένα σύστηµα οριζόντιας µέτρησης των οπτικών ιδιοτήτων των αναπνεύσιµων αερολυµάτων (σύστηµα LIDAR) που χρησιµεύει για τον εντοπισµό των πηγών ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή, καθώς και για τη µελέτη του τρόπου διάχυσης των αέριων ρύπων σε 3-διαστάσεις. Σύντοµη περίοδος µετρήσεων LIDAR: 2-3 ηµέρες εντός του Ιουλίου 2008. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 3

ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 3 (ΠΕ3): ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ Η υλοποίηση της δράσης αυτής επέτρεψε την συσχέτιση των αέριων ρύπων µε τα επίπεδα της υπεριώδους-β ηλιακής ακτινοβολίας που µετρήθηκαν στο ΠΕ2. ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 4 (ΠΕ4): ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ-ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΡΑΣΕΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ, ΗΜΟΣΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΙΚΤΥΩΣΗΣ Οι ενέργειες αυτές υλοποιήθηκαν µέσω διοργάνωσης ειδικών ηµερίδων και διανοµής έντυπου και ηλεκτρονικού υλικού. ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 5 (ΠΕ5): ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΡΑΣΗΣ Η υλοποίηση της ράσης αυτής είχε σαν στόχο την συνολική αποτίµηση των αποτελεσµάτων του έργου και την παρουσίαση οδηγιών προφύλαξης του γενικού πληθυσµού σε περιόδους αυξηµένης ατµοσφαιρικής ρύπανσης. ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 6 (ΠΕ6): ΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Η υλοποίηση της ράσης αυτής έχει σαν στόχο τη δηµοσιοποίηση των τελικών αποτελεσµάτων του έργου (έκδοση Οδηγού Εφαρµογής και δηµιουργία ιστοσελίδας στο διαδίκτυο) και την υποβολή της Τελικής Έκθεσης Προόδου του έργου. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 4

ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000-2006 Ε.Π. «ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ» ΜΕΤΡΟ 1.6: ΡΑΣΕΙΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΑΝΕΡΓΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ (Μ.Κ.Ο.) (ΑΡ. ΕΓΚΡ. ΑΠΟΦ. 201383/22-11-07) ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ: «Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΤΑΜΥΝΑΙΩΝ, ΕΥΒΟΙΑΣ» ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 1 (ΠΕ1): ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ - ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓIΟΥ ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 5

ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 1 (ΠΕ1): ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ - ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓIΟΥ Η υλοποίηση του ΠΕ1 έχει σαν στόχους την κατάρτιση, συµπλήρωση και αξιολόγηση ερωτηµατολογίου. Η κατάρτιση του ερωτρηµατολογίο είχε σαν στόχους: τη διάγνωση των πραγµατικών αναγκών της περιοχής, τις ειδικές µετρήσεις και ελέγχου νοσηρότητας, τον καθορισµό µετρήσιµων στόχων για βελτίωση του περιβάλλοντος. Η δοµή του Ερωτηµατολογίου που µοιράστηκε στο κοινό περιείχε ερωτήσεις σχετικές µε: την ατµοσφαιρική ρύπανση, τα βιοµηχανικά απόβλητα, τη συσχέτιση ρύπανσης και υγείας, την καταγραφή θεµάτων υγείας και ρύπανσης του περιβάλλοντος, τους τρόπους µείωσης της ρύπανσης του περιβάλλοντος, την αποτίµηση του κόστους της ρύπανσης του περιβάλλοντος, την ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέµατα ρύπανσης του περιβάλλοντος. Το ερωτηµατολόγιο διανεµήθηκε στο κοινό της πόλης του Αλιβερίου και της ευρύτερης περιοχής και µέσω των οικολογικών οργανώσεων και των µαθητών των σχολείων. Συνολικά συγκεντρώθηκαν 256 συµπληρωµένα ερωτηµατολόγια (βλ. Παράρτηµα του Παραδοτέου ΠΕ1) τα οποία και ακολούθως αξιολογήθηκαν. Στα ερωτηµατολόγια απάντησαν 114 άνδρες και 142 γυναίκες. Ειδικότερα, τα βασικά συµπεράσµατα και σχόλια της αξιολόγησης συνοψίζονται στα ακόλουθα: 1) Στα ερωτήµατα που αφορούσαν τα δεδοµένα της περιοχής του Αλιβερίου, όπως για παράδειγµα την ύπαρξη ή µη σκουπιδότοπου στην περιοχή τους, το είδος καυσίµου των εργοστασίων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή και άλλα παρόµοια στοιχεία φαίνεται ότι το 60% των ερωτώµενων γνωρίζουν και απαντούν σωστά, µε σαφή υπεροχή των γυναικών. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 6

2) Το 52% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι πρέπει να στραφούµε στη βιώσιµη ανάπτυξη και συγκεκριµένα το 67% των γυναικών έναντι 34% των ανδρών. Οι περισσότεροι από τους ερωτώµενους απαντούν ότι ο πλανήτης κινδυνεύει να καταστραφεί τα επόµενα 100 χρόνια και ταξινοµούνται οι επιδράσεις µε σειρά σηµαντικότητας: στην πρώτη θέση, η ρύπανση της ατµόσφαιρας, στην δεύτερη θέση οι πυρκαϊές των δασών, ακολουθούµενα κατά σειρά από την ρύπανση των θαλασσών και τέλος, τα κινητά τηλέφωνα (στο ερώτηµα αυτό δεν υπάρχουν σηµαντικές διαφορές µεταξύ ανδρων και γυναικών). Οι περισσότεροι από τους άνδρες απαντούν ότι έχουν ενηµέρωση για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ατµοσφαιρικής ρύπανσης από την τηλεόραση µε δεύτερο σε σειρά το ραδιόφωνο. Στις απαντήσεις των γυναικών ο Τύπος θεωρείται πρώτος στην ενηµέρωση, µε δεύτερη την τηλεόραση και στην τρίτη θέση τις οικολογικές οργανώσεις. 3) Το 51.5% των ερωτωµένων απαντούν ότι γνωρίζουν τις συνέπειες της ρύπανσης του περιβάλλοντος στην υγεία (γυναίκες 73%, άνδρες 23%). Στην απάντηση σχετικά µε το ποιες παθήσεις οφείλονται στην ρύπανση όλοι θεωρούν ότι ο καρκίνος είναι η πρώτη πάθηση, µε δεύτερη κατά σειρά τα αναπνευστικά προβλήµατα. 4) ιαφορές µεταξύ των δύο φύλλων παρατηρούνται και στο ερώτηµα ποια θεωρούν τα σηµαντικότερα προβλήµατα της καθηµερινότητας. Οι άνδρες θεωρούν ως πρώτο την ανεργία ακολουθούµενο από την ακρίβεια, την οικονοµία και το περιβάλλον. Στις απαντήσεις των γυναικών σηµαντικότερο πρόβληµα θεωρείται η παιδεία, µε δεύτερο το περιβάλλον και την ανεργία. Το 50% των ερωτωµένων θα µπορούσαν να στερηθούν τα πλαστικά παιγνίδια και εδώ συµφωνούν και οι άνδρες και οι γυναίκες ενώ οι απαντήσεις διαφοροποιούνται µεταξύ των δύο φύλων στα υπόλοιπα. Για την ακρίβεια οι άνδρες τοποθετούν στην δεύτερη θέση των µη απαραίτητων τα βιοµηχανικά καλλυντικά ακολουθούµενα µε σειρά από το DVD player, το τσιµέντο και τα κλιµατιστικά. Οι γυναίκες στην δεύτερη θέση τοποθετούν το τσιµέντο, τα κλιµατιστικά, τον προσωπικό υπολογιστή, τους ηλεκτρικούς λαµπτήρες. 5) Για τη συµµετοχή σε οικολογικές οργανώσεις αναφέρουν το 29% των γυναικών και το 14% των ανδρών. Στο θέµα για το ποιος ευθύνεται για την καταστροφή του περιβάλλοντος το 40% των ερωτώµενων θεωρεί την οικονοµική ανάπτυξη, το 30% την έλλειψη ευαισθητοποίησηςενηµέρωσης. Τέλος, όλοι συµφωνούν ότι παρεµβάσεις που θα µπορούσαν να βοηθήσουν είναι η ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 7

ενηµέρωση των πολιτών (70%), οι ατοµικές προσπάθειες (18%) και η συµµετοχή σε οικολογικές οργανώσεις(12%). Σηµαντικό στοιχείο της µελέτης µας αποτελεί η διαπίστωση ότι το θέµα της ρύπανσης του περιβάλλοντος αντιµετωπίζεται µε µεγαλύτερη ωριµότητα από κορίτσια ηλικίας 15-19 ετών που φαίνεται να είναι και περισσότερο ενηµερωµένα, όσον αφορά τις επιπτώσεις της ρύπανσης στην υγεία, όπως και την ανακύκλωση (30% έναντι 16% των αγοριών των ίδιων ηλικιών.) Επιπλέον, οι γυναίκες φαίνεται να συµµετέχουν σε διπλάσιο ποσοστό σε οικολογικές οργανώσεις σε σχέση µε τους άνδρες. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 8

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΡΑ ΟΤΕΟΥ ΠΕ1 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΤΑΜΥΝΕΩΝ, ΕΥΒΟΙΑΣ ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 9

HΛΙΚΙΑ. ΦΥΛΟ ΑΡΡΕΝ ΘΥΛΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΗΜΟΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΥΚΕΙΟ.. ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ.. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 1. Τι είναι ατµοσφαιρική ρύπανση και από που προέρχεται; 2. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι κύριες πηγές ατµοσφαιρικής ρύπανσης;.. 3. Πιστεύετε ότι η ανάπτυξη πρέπει να προχωρήσει ανεξάρτητα αν βλάπτει το περιβάλλον - διότι προηγείται η εξέλιξη και η κάλυψη των ανέργων. - πρέπει να αναπτυχθεί µια βιώσιµη ανάπτυξη άλλης µορφής που να σέβεται το περιβάλλον. - 4. Γνωρίζετε τις συνέπειες που προκαλούν τα βιοµηχανικά απόβλητα στον ανθρώπινο οργανισµό; ΝΑΙ ΟΧΙ 5. Αφού γνωρίζετε για το θέµα από ποιο µέσο το πληροφορηθήκατε; α) ραδιόφωνο. β) τηλεόραση. γ) εφηµερίδες περιοδικά. δ) οικολογικές οργανώσεις.. 6. Πιστεύετε ότι η συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας επιφέρει αρνητικά αποτελέσµατα στο περιβάλλον και κατά συνέπεια στην ανθρώπινη υγεία; ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 10

ΝΑΙ ΟΧΙ 7. Κατά τη γνώµη σας πολλές από τις ασθένειες που εκδηλώνονται στον ανθρώπινο οργανισµό έχουν άµεση σχέση µε τη ρύπανση του περιβάλλοντος; ΝΑΙ ΟΧΙ 8. Αν ναι η όχι γιατί;.. 9. Ποιες ασθένειες πιστεύετε ότι οφείλονται στην ρύπανση του περιβάλλοντος.. 10. Είχατε στο περιβάλλον σας κάποιον µε πρόβληµα υγείας που αποδίδετε στην ρύπανση του περιβάλλοντος; 11. αν ναι τι ασθένεια είχε; ΝΑΙ ΟΧΙ.. 12. Θα είχε θετικά αποτελέσµατα στην υγεία µας αν συνεργάζονταν οι άνθρωποι και συµπεριφέρονταν πιο φιλικά στο περιβάλλον ; ΝΑΙ ΟΧΙ 13. Αν όχι γιατί;. 14. Μπορειτε να µας δώσετε την δική σας γνώµη για την λύση αυτού του σοβαρού προβλήµατος; ΝΑΙ ΟΧΙ 15. Αν ναι, ποια είναι αυτή;...... 16. Υπάρχει έλλειµµα γνώσης και ενηµέρωσης των πολιτών για το περιβάλλον. ΝΑΙ ΟΧΙ 17. Ποιο θεωρείτε ως σηµαντικότερο πρόβληµα από τα µεγάλα προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο σύγχρονος Έλληνας, αριθµήσετε µε σειρά σπουδαιότητος (1,2,3 ). Ανεργία Οικονοµία Περιβάλλον. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 11

Παιδεία Ακρίβεια. πολιτισµό. 18. Αν συνεχισθεί ο σηµερινός ρυθµός υποβάθµισης του περιβάλλοντος σε πόσα χρόνια υπολογίζετε ότι θα συµβεί µια περιβαλλοντική καταστροφή που θα αφανίσει τον σηµερινό πολιτισµό ; (διαγράψτε τις απαντήσεις που δεν σας αφορούν ) - Μέσα στα επόµενα : 10 χρόνια - Μέσα στα επόµενα : 30 χρόνια - Μέσα στα επόµενα : 50 χρόνια - Μέσα στα επόµενα : 100 χρόνια - Μέσα στα επόµενα : 1000 χρόνια - Άλλο :. 19. Εάν χρειαστεί να θυσιάσετε κάποια υλικά αγαθά για να προστατέψετε το περιβάλλον ποια θα ήταν αυτά ; Ι ΙΩΤΙΚΟ µηχανοκίνητο µέσο µεταφοράς ( αµάξι, µοτοσυκλέττα) Κλιµατιστικό. Τηλεόραση DVD-player Ραδιόφωνο. Ηλεκτρική κουζίνα.. Ψυγείο Πλυντήριο Κινητό τηλέφωνο.. Ηχοσύνολο ( αναπαραγωγή µουσικής). Ηλεκτρικοί λαµπτήρες.. Καλοριφέρ Ι ΙΩΤΙΚΟΣ ηλεκτρονικός υπολογιστής.. Σαµπουάν. Βιοµηχανικά καλλυντικά Τσιµέντο Πλαστικά παιγνίδια.. Άλλο. 20. Με τι τρόπο πιστεύετε ότι θα µπορούσατε να συνεισφέρετε στην αποφυγή της ρύπανσης και υποβάθµισης του περιβάλλοντος... 21. Ποιο θεωρείτε µεγαλύτερης σοβαρότητας περιβαλλοντικό πρόβληµα αριθµήστε κατά σειρά σπουδαιότητος (1,2,.): - η ατµοσφαιρική ρύπανση - η ρύπανση των θαλασσών.. - η καταστροφή των δασών - η ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία των κινητών τηλεφώνων. 22. Με ποιες άλλες παρεµβάσεις πιστεύετε ότι θα βοηθούσαν στην µείωση της ρύπανσης : ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 12

- µε µία σωστή ενηµέρωση... - µε την δραστηριοποίηση οικολογικών οργανώσεων. - µε την ευαισθητοποίηση του κόσµου.. - µε τις τις προσπάθειες του καθένα ξεχωριστά.. - άλλο.. 23. Έχετε συµµετάσχει σε κάποια εκστρατεία ενηµέρωσης για το περιβάλλον;. ΝΑΙ ΟΧΙ 24. Πιστεύετε ότι οι πολίτες γενικά είναι ευαισθητοποιηµένοι σε θέµατα περιβάλλοντος ΝΑΙ ΟΧΙ 25. Τι πιστεύετε ότι κάνετε εσείς κάτι που δεν κάνει ο µέσος Έλληνας για να προστατέψετε το περιβάλλον;... 26. Οι υπόλοιποι πολίτες που δεν έχουν οικολογικές ευαισθησίες (διαγράψτε ό,τι δεν σας εκφράζει ) : - Με τις πράξεις τους ευθύνονται σε µεγάλο βαθµό για την καταστροφή του περιβάλλοντος και είναι άξιοι της τύχης τους... - Είναι αθώα θύµατα όπως και εµείς - εν είναι αρκετά ενηµερωµένοι.. - Άλλο :.. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 13

ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000-2006 Ε.Π. «ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ» ΜΕΤΡΟ 1.6: ΡΑΣΕΙΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΑΝΕΡΓΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ (Μ.Κ.Ο.) (ΑΡ. ΕΓΚΡ. ΑΠΟΦ. 201383/22-11-07) ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ: «Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΤΑΜΥΝΑΙΩΝ, ΕΥΒΟΙΑΣ» ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 2 (ΠΕ2): ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΩΝ ΣΩΜΑΤΙ ΙΩΝ ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 14

ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 2 (ΠΕ2): ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΩΝ ΣΩΜΑΤΙ ΙΩΝ Στο πλαίσιο του Παραδοτέου 2, πραγµατοποιήθηκαν µετρήσεις βασικών ατµοσφαιρικών παραµέτρων και αιωρούµενων σωµατιδίων κατά την χρονική περίοδο: 20-06-08 έως 31-10- 2008. Ειδικότερα, οι µετρήσεις αυτές περιέλαβαν τη µέτρηση: της συγκέντρωσης των αναπνεύσιµων αερολυµάτων (κατηγοριοποίηση κατά διάµετρο σε µm) ΡΜ 10, ΡΜ 2.5 και ΡΜ 1.0, των επιπέδων της υπεριώδους-β ακτινοβολίας (10:00 14:00 Τοπική ώρα, µε µετρήσεις ανά 1 ώρα), των βασικών µετεωρολογικών παραµέτρων (θερµοκρασία, πίεση, ταχύτητα και διεύθυνση ανέµου, σχετική υγρασία, ολική και υπεριώδης-β ηλιακή ακτινοβολία). Υλοποίηση µιας σύντοµης περιόδου µετρήσεων αιωρούµενων σωµατιδίων µε τηλεπισκόπηση laser: Οι επιπλέον µετρήσεις που πραγµατοποιήθηκαν στηρίχθηκαν σε ένα σύστηµα µέτρησης των οπτικών ιδιοτήτων των αναπνεύσιµων αερολυµάτων (σύστηµα LIDAR) που χρησιµεύει για τον εντοπισµό των πηγών ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή, καθώς και για τη µελέτη του τρόπου διάχυσης των αέριων ρύπων σε 3-διαστάσεις. Η σύντοµη αυτή περίοδος των µετρήσεων LIDAR υλοποιήθηκε κατά την χρονική περίοδο 22-23 Ιουλίου 2008. Η ηµέρα της 22/07/2008 αναλώθηκε στον εντοπισµό των µεγάλων βιοµηχανικών πηγών ρύπανσης ( ΕΗ ΑΕ και ΑΓΕΤ- Ηρακλής ΑΕ) και κυρίως στον καθορισµό των βέλτιστων συνθηκών για την πραγµατοποίση των µετρήσεων LIDAR κατά την επόµενη ηµέρα 23/07/2008. 2.1 Μέτρηση της συγκέντρωσης των αναπνεύσιµων αερολυµάτων Η µέτρηση της συγκέντρωσης των αναπνεύσιµων αερολυµάτων στην περιοχή του Αλιβερίου βασίσθηκε στην κατηγοριοποίηση κατά διάµετρο σε µm (σωµατίδια ΡΜ 10, ΡΜ 2.5 και ΡΜ 1 ). Παρακάτω, ακολουθεί µια γενική περιγραφή της χωρικής κατανοµής των αερολυµάτων στην ατµόσφαιρα, µια συνοπτική παρουσίαση των κατηγοριών των αερολυµάτων, µια επισκόπηση των βασικών πηγών αέριων ρύπων στην ευρύτερη περιοχή Αλιβερίου, καθώς και µια αναφορά ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 15

στην ισχύουσα Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναφέρεται στα όρια έκθεσης του πληθυσµού σε αιωρούµενα σωµατίδια ΡΜ 10, ΡΜ 2.5 (Οδηγία Ε.Ε. 2008/50/EC 21-05-2008). 2.1.1. Χωρική κατανοµή των αερολυµάτων στην ατµόσφαιρα Τα αιωρούµενα σωµατίδια (PM: Particulate Matter) απαντώνται τόσο στην τροπόσφαιρα (δηλαδή, από το έδαφος έως περίπου τα 10-12 km ύψος), όσο και στην στρατόσφαιρα (12-40 km ύψος), οι πηγές και τα χαρακτηριστικά τους όµως είναι αρκετά διαφορετικά. Τα αιωρούµενα σωµατίδια στην τροπόσφαιρα παρουσιάζουν µια µεγαλύτερη διακύµανση αναφορικά µε τη χωρική και τη χρονική τους κατανοµή, αλλά και όσον αφορά τη χηµική τους σύσταση. Αυτή η διακύµανση οφείλεται κυρίως στην αλληλεπίδραση των σωµατιδίων µε τον κύκλο του νερού. Αντίθετα, οι πηγές των σωµατιδίων στην στρατόσφαιρα είναι λιγότερες από αυτές της τροπόσφαιρας. Επίσης, τα στρατοσφαιρικά σωµατίδια παρουσιάζουν µεγαλύτερο χρόνο παραµονής στην στρατόσφαιρα (λόγω της θερµοκρασιακής δοµής της στρατόσφαιρας που προκαλεί συνθήκες ευστάθειας), σε αντίθεση µε τα σωµατίδια της τροπόσφαιρας που παρουσιάζουν µικρότερους χρόνους παραµονής σ αυτήν. 2.1.2. Κατηγορίες αιωρούµενων σωµατιδίων Τα αιωρούµενα σωµατίδια διακρίνονται συνήθως σε τρεις κατηγορίες, αναφορικά µε τις διαστάσεις τους: τους πυρήνες συµπύκνωσης (σωµατίδια Aitken) (d 0.1 µm), τα συσσωµατώµατα-λεπτοµερή (0.1µm d 2 µm), και τα γιγάντια-χονδροµερή σωµατίδια (coarse) (d> 2.0µm). Όσο µεγαλώνει η διάµετρος των αιωρούµενων σωµατιδίων, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα να κατακρηµνισθούν στην επιφάνεια της γης, µέσω ξηρής ή υγρής εναπόθεσης. Τα αιωρούµενα σωµατίδια κατηγοριοποιούνται ανάλογα µε την διάµετρό τους: PM 10 είναι εκείνα των οποίων η διάµετρος είναι µικρότερη από 10 µm. Τα αερολύµατα PM 2.5 και τα PM 1.0 είναι εκείνα των οποίων η διάµετρος είναι µικρότερη από 2.5 και 1.0 µm, αντίστοιχα. Ανάλογα µε τις πηγές τους τα αιωρούµενα σωµατίδια χαρακτηρίζονται σαν πρωτογενή ή δευτερογενή. Τα πρωτογενή είναι αυτά που εκπέµπονται απευθείας στην ατµόσφαιρα, ενώ τα δευτερογενή είναι εκείνα που δηµιουργούνται απο φυσικές ή χηµικές διεργασίες στην ατµόσφαιρα (πχ. προσκόλληση σε κάποιoν ρυπαντή, όπως το SO 2 ). Τα αιωρούµενα σωµατίδια της τροπόσφαιρας, ανάλογα µε την προέλευσή τους, διακρίνονται σε δύο µεγάλες κατηγορίες: τα φυσικής και τα ανθρωπογενούς προέλευσης. Τα φυσικής προέλευσης αερολύµατα διακρίνονται σε εκείνα µε θαλάσσια προέλευση (marine), αυτά µε ηπειρωτική προέλευση (continental) και τέλος, σε αυτά µε πολική προέλευση (polar). Σε κάθε περίπτωση, η σύσταση, οι οπτικές και µικροφυσικές τους ιδιότητες είναι διαφορετικές. Στην περίπτωση των σωµατιδίων µε ηπειρωτική προέλευση, διακρίνουµε άλλες τρεις κατηγορίες ανάλογα µε την προέλευσή τους: την αστική (urban ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 16

aerosols) προέλευση, την προέλευση από αποµακρυσµένες αγροτικές περιοχές (rural aerosols) και την προέλευση από τις διάφορες ερήµους (desert dust aerosols). ιάφορες παρατηρήσεις έχουν αποδείξει ότι τα σωµατίδια µε προέλευση την έρηµο Σαχάρα (σωµατίδια µε διάµετρο ~10 µm) είναι ικανά να ταξιδέψουν σε πολύ µεγάλες αποστάσεις, έως και 5000 km (Papayannis et al., 2008) και είναι αυτά που επικρατούν στην κατηγορία των χονδροµερών σωµατιδίων στη Λεκάνη της Μεσογείου. Τα ανθρωπογενούς προέλευσης αερολύµατα είναι εκείνα που συνδέονται άµεσα ή έµµεσα µε τις διάφορες ανθρωπογενείς δραστηριότητες (π.χ. βιοµηχανίες παραγωγής/επεξργασίας διαφόρων υλικών, παραγωγή ενέργειας-θερµότητας, µεταφορές, µετακινήσεις, κ.λ.π.). 2.1.3. Κύριες πηγές αέριων ρύπων στην ευρύτερη περιοχή Αλιβερίου Οι κύριες πηγές των αερίων ρύπων στην ευρύτερη περιοχή Αλιβερίου, αναφορικά µε τα αιωρούµενα σωµατίδια, περιλαµβάνουν πέντε (5) διαφορετικές συνιστώσες που ανήκουν σε δύο µεγάλες κατηγορίες: τις τοπικές πηγές και τις υπερ-τοπικές πηγές ατµοσφαιρικής ρύπανσης. 2.1.3.1. Τοπικές πηγές σωµατιδιακής αέριας ρύπανσης Οι τοπικές σωµατιδιακής αέριας ρύπανσης περιλαµβάνουν τη βιοµηχανική/βιοτεχνική δραστηριότητα: 1) Βιοµηχανικές δραστηριότητες Στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου δραστηριοποιούνται δύο µεγάλες βιοµηχανίες (ΑΓΕΤ- Ηρακλής Α.Ε. και η ΕΗ Α.Ε.). Η ΑΓΕΤ-Ηρακλής χρησιµοποιεί σαν καύσιµο το πετ-κοκ, τον λιθάνθρακα και το µαζούτ, µε αποτέλεσµα να εκλύονται αερολύµατα (παράλληλα µε πολλούς άλλους αέριους ρύπους), τόσο κατά την εκφόρτωση του καυσίµου και των πρώτων υλών που χρησιµοποιούνται κατά την παραγωγική διαδικασία, όσο και κατά την ίδια τη διαδικασία παραγωγής του τσιµέντου. Εικόνα 2.1. Έκλυση αερολυµάτων και άλλων ρύπων από βιοµηχανική δραστηριότητα στην περιοχή του Αλιβερίου. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 17

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τη ΕΗ Α.Ε. βασίζεται στην καύση πετρέλαιου (µαζούτ), µε αποτέλεσµα να εκλύονται αιωρούµενα σωµατίδια, κυρίως µικρής διαµέτρου, αλλά και NO x, SO 2, CO 2 και CO. Επιπλέον, η ύπαρξη µικρών/µεσαίων βιοτεχνιών και άλλων παρόµοιων εγκαταστάσεων, ευθύνεται για την πολλαπλή έκλυση αερολυµάτων σε σχεδόν καθηµερινή βάση (π.χ. από την κοπή/επεξεργασία µαρµάρων, την εξόρυξη πετρωµάτων (λατοµεία), τον γαλβανισµό µετάλλων, τη χρήση βαρέων µεταφορικών οχηµάτων (π.χ. µπουλντόζες), κ.λ.π.). 2) Θαλάσσια αερολύµατα Η γειτνίαση της θάλασσας του Ευβοϊκού Κόλπου µε την πόλη του Αλιβερίου ευθύνεται για την ύπαρξη θαλάσσιων αερολυµάτων στην ευρύτερη περιοχή. Πρόσφατες εργασίες (Athanasopoulou et al., 2008) έδειξαν ότι η συνύπαρξη θαλάσσιων αερολυµάτων µε ανθρωπογείς ρύπους σε µια θαλάσσια περιοχή, είναι υπεύθυνη για το 35% της συνολικής µάζας των αερολυµάτων PM 10. Επίσης, στο Λεκανοπέδιο Αθηνών η θαλάσσια αύρα συµβάλλει στη δηµιουργία του 25% των µετρούµενων αερολυµάτων PM 10. 3) Καύση βιοµάζας Η καύση βιοµάζας συµβαίνει, κυρίως, κατά τη διάρκεια µιας δασικής πυρκαγιάς, οπότε και έχουµε την έκλυση στην ατµόσφαιρα µεγάλων ποσοτήτων από αιωρούµενα σωµατίδια που αποτελούνται κυρίως από οργανικό άνθρακα (OC: organic carbon) και αιθάλη (BC: black carbon) (Andreae, 1993). Εικόνα 2.2. Έκλυση αερολυµάτων και άλλων ρύπων από καύση βιοµάζας. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 18

4) Καύση απορριµάτων Η καύση απορριµάτων σε χωµατερές οδηγεί στην έκλυση µεγάλων ποσοτήτων αερολυµάτων, που συνοδεύονται από την εκλυση διοξινών και φουράνιων, λόγω της σύστασης των απορριµµάτων στην Ελλάδα που εµπεριέχουν µεγάλες ποσότητες πλαστικού που περιέχει χλωριούχες ενώσεις (WHO, 2007). 2.1.3.2. Υπερ-τοπικές πηγές σωµατιδιακής αέριας ρύπανσης Στις υπερ-τοπικές πηγές σωµατιδιακής αέριας ρύπανσης περιλαµβάνονται οι ερηµικές περιοχές (π.χ. έρηµος Σαχάρα), η πιθανή καύση βιοµάζας (π.χ. δασικές πυρκαγιές), οι έντονες βιοµηχανικές δραστηριότητες, οι ηφαιστειακές εκρήξεις, κ.λ.π. Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι υπερτοπικές πηγές ρύπανσης, όπως είναι η έρηµος Σαχάρα, αποτελούν πολύ σηµαντική πηγή αερολυµάτων (Papayannis et al., 2005), κυρίως µεγάλης διαµέτρου (PM 10 ) τα οποία µπορούν να ανιχνευθούν σε πολύ µεγάλες αποστάσεις από το σηµείο έκλυσης (Papayannis et al., 2008). Εικόνα 2.3. Μεταφορά αερολυµάτων από την έρηµο Σαχάρα προς την Ελλάδα (Πηγή: MODIS/NASA). 2.1.4. Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα αιωρούµενα σωµατίδια Οι τυπικές συγκεντρώσεις των αιωρούµενων σωµατιδίων σε µια αποµακρυσµένη (αγροτική ή θαλάσσια) περιοχή είναι της τάξης των 100-200 σωµατιδίων cm -3, ενώ σε αστικές ή και ρυπασµένες περιοχές υπερβαίνουν τα 6000 σωµατίδια cm -3. Λόγω της επικινδυνότητας των αιωρούµενων σωµατιδίων για τον άνθρωπο η Ευρωπαϊκή Ένωση θέσπισε µια σειρά από µέτρα τα οποία πρέπει να τηρούνται ώστε να προστατεύεται η ανθρώπινη υγεία. Στην Εικόνα 2.4, ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 19

παρουσιάζονται τα διάφορα µεγέθη (διάµετροι σε µικρόµετρα-µm) των αιωρούµενων σωµατιδίων: µε κόκκινο χρώµα τα ανθρωπογενή και µε πράσινο χρώµα τα φυσικής προέλευσης αιωρούµενα σωµατίδια (Πηγή: Εταιρεία TSI Inc.). Τα σωµατίδια µε διάµετρο < 4µm, είναι τα εισπνεύσιµα αερολύµατα. Ειδικότερα, τα αερολύµατα ΡΜ 10 ειναι εκείνα που δεσµεύονται απο την ρινοφαρυγγική κοιλότητα και τελικά κατεισδύουν στους πνεύµονες, ενώ τα λεπτοµερή σωµατίδια ΡΜ 4, ΡΜ 2.5 και ΡΜ 1 είναι εκείνα που άµεσα κατεισδύουν στους πνεύµονες και εισέρχονται, τελικά, στην κυκλοφορία του αίµατος. Εικόνα 2.4. Τα διάφορα µεγέθη (διάµετροι σε µικρόµετρα-µm) των αιωρούµενων σωµατιδίων στην ατµοσφαιρα (πηγή: TSI Inc.). Σύµφωνα µε την τελευταία Οδηγία που δηµοσιεύθηκε στην Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 11.6.2008 (Directive 2008/50/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 21 May 2008 on ambient air quality and cleaner air for Europe) τίθενται τα όρια στα Κράτη Μέλη - για τα αιωρούµενα σωµατίδια (PM) ως ακολούθως: Αερολύµατα ΡΜ 10 Ο µέσος όρος της κάθε ηµέρας να είναι 50 µg/m 3 (η τιµή αυτή να µην υπερβαίνεται περισσότερο από 35 ηµέρες το χρόνο), ενώ ο ετήσιος µέσος όρος θα πρέπει να είναι 20-28 µg/m 3. Η Οδηγία τέθηκε σε ισχύ από 01.01.2005. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 20

Αερολύµατα ΡΜ 2.5 Ο ετήσιος µέσος όρος θα πρέπει να είναι 30 µg/m 3 (Η Οδηγία εφαρµόθηκε την 11.06.2008). Στόχος, για την 01.01.2010, είναι ο ετήσιος µέσος όρος των αερολυµάτων να είναι 25 µg/m 3. Επιπλέον, στόχος για το 2013 (αναµένεται επιβεβαίωση από την Ε.Ε.) είναι ο ετήσιος µέσος όρος να είναι 20 µg/m 3. Η παραπάνω τιµή είναι ενδεικτική και θα εφαρµοσθεί το έτος 2013. Απότερος στόχος είναι η περαιτέρω µείωση της συγκέντρωσης των αερολυµάτων σε τιµές 12-17 µg/m 3 έως την 01.01.2020. 2.1.5. Παρουσίαση των αποτελεσµάτων µέτρησης των αερολυµάτων στην περιοχή του Αλιβερίου Κατά την χρονική περίοδο υλοποίησης του παρόντος έργου πραγµατοποιήθηκαν µετρήσεις της συγκέντρωσης των αερολυµάτων στο επίπεδο του εδάφους, ως ακολούθως: PM 10 (03-22.07.2008) PM 2.5 (25.06-31.10.2008) PM 1.0 (22.07-31.10.2008). Για τις µετρήσεις των αερολυµάτων χρησιµοποιήθηκε το όργανο µέτρησης της συγκέντρωσης των αερολυµάτων που αγοράσθηκε στο πλαίσιο του παρόντος έργου. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζουµε τα κύρια στατιστικά αποτελέσµατα (ελάχιστη, µέγιστη και µέση τιµή της συγκέντρωσης, καθώς και η τυπική απόκλιση της, σε µg/m 3 ) των µετρήσεων των αερολυµάτων που προαναφέραµε, αναφερόµενοι στα σωµατίδια PM 10, ΡΜ 2.5 και ΡΜ 1.0. Αντίστοιχα, στους Πίνακες 2α και β, παρουσιάζουµε τα κύρια αποτελέσµατα σχετικά µε τις ηµέρες υπέρβασης των ορίων έκθεσης πληθυσµού αναφορικά µε τα σωµατίδια PM 10 και ΡΜ 2.5, αντίστοιχα, σύµφωνα µε την Οδηγία 2008/50/EC της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναφέρονται, ξεχωριστά, τα στοιχεία που προέκυψαν για δύο περιπτώσεις: για όλες τις ηµέρες των µετρήσεων και για όλες τις ηµέρες των µετρήσεων, εκτός από εκείνες όπου παρατηρήθηκε µεταφορά σκόνης από την έρηµο Σαχάρα προς την ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 21

Συγκέντρωση αερολυµάτων (µg/m 3 ) Ελάχιστη τιµή συγκέντρωσης Μέγιστη τιµή συγκέντρωσης Μέση τιµή συγκέντρωσης Τυπική απόκλιση συγκέντρωσης PM 10 -ΟΛΕΣ ΗΜΕΡΕΣ 3 80 21.8 12.6 PM 10 -ΧΩΡΙΣ ΗΜΕΡΕΣ ΣΑΧΑΡΑ 3 66 14.5 7.12 PM 2.5 -ΟΛΕΣ ΗΜΕΡΕΣ 3 101 27.7 14.7 PM 2.5 -ΧΩΡΙΣ ΗΜΕΡΕΣ ΣΑΧΑΡΑ 3 96 24.3 12.7 PM 1.0 -ΟΛΕΣ ΗΜΕΡΕΣ 1 98 25.3 13.7 PM 1.0 -ΧΩΡΙΣ ΗΜΕΡΕΣ ΣΑΧΑΡΑ 1 98 22.5 11.9 Πίνακας 1: Στατιστικά στοιχεία (ελάχιστη, µέγιστη, µέση τιµή και τυπική απόκλιση) για τις συγκεντρώσεις των αερολυµάτων PM 10, ΡΜ 2.5 και PM 1.0, που µετρήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου, Ευβοίας. (α) Αριθµός ηµερών υπέρβασης (ΑΣ 10 ) Όριο 50 µg/m 3 (01.01.2005) Άνεµοι ΙΟΥΛΙΟΣ 0 Ν - ΒΑ - Ν (β) Αριθµός ηµερών υπέρβασης (ΑΣ 2.5 ) Όριο 30 µg/m 3 (2008) Όριο 25 µg/m 3 (2010) Άνεµοι ΙΟΥΛΙΟΣ 3 8 Ν - ΒΑ - Ν ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 15 23 ΒΑ Ν ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 7 12 Ν ΒΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 12 15 Ν ΒΑ Πίνακας 2: Αριθµός ηµερών υπέρβασης των ορίων έκθεσης πληθυσµού για τις συγκεντρώσεις των αερολυµάτων (α) PM 10 και (β) PM 2.5, που µετρήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου, Ευβοίας, σύµφωνα µε την Οδηγία 2008/50/EC. 2.1.6. Συµπεράσµατα 2.1.6.1 Συµπεράσµατα για τα PM 10 : Στον Πίνακα 1 παρατηρούµε ότι, αναφορικά µε τα PM 10, για όλες τις ηµέρες των µετρήσεων (03-22.07.2008), η µέση συγκέντρωση των αερολυµάτων ήταν 21.8±12.6 µg/m 3, ενώ το εύρος ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 22

των τιµών της συγκέντρωσης κυµάνθηκε από 3 µg/m 3 (περίπτωση βροχόπτωσης) έως 80 µg/m 3 (περίπτωση µεταφοράς σκόνης από την έρηµο Σαχάρα). Εαν εξαιρεθούν οι ηµέρες κατά τις οποίες έχουµε µεταφορά αερολυµάτων από την έρηµο Σαχάρα, για την ίδια χρονική περίοδο, η µέση συγκέντρωση των αερολυµάτων που καταγράφηκε ήταν 14.5±7.12 µg/m 3, ενώ το εύρος των τιµών της συγκέντρωσης στην περίπτωση αυτή, κυµάνθηκε από 3 µg/m 3 (περίπτωση βροχόπτωσης) έως 66 µg/m 3. Αξίζει να σηµειωθεί ότι εάν συγκρίνουµε τις µέσες τιµές που µετρήθηκαν για τις δύο περιπτώσεις (µε ή χωρίς σκόνη από την Σαχάρα), παρατηρούµε µια σηµαντική διαφοροποίηση µεταξύ των µέσων τιµών (αύξηση κατά περίπου 50%, όταν υπάρχουν επεισόδια µεταφοράς από την έρηµο Σαχάρα) και των τυπικών αποκλίσεών τους, γεγονός που οδηγεί στο συµπέρασµα ότι οι αέριες µάζες που προέρχονται από την έρηµο Σαχάρα είναι πλούσιες σε χονδροµερή αερολύµατα (PM 10 ). Αυτό συνάδει και µε αντίστοιχες µετρήσεις που πραγµατοποιήθηκαν στην Ισπανία (Querol et al., 2001). Από τον Πίνακα 2α δεν παρατηρείται υπέρβαση του θεσµοθετηµένου ορίου των 50 µg/m 3 για καµία ηµέρα κατά τη χρονική -πολύ µικρή- περίοδο των αναφερόµενων µετρήσεων (03-22.07.2008), ακόµα και σε περίοδο µεταφοράς σκόνης από την έρηµο Σαχάρα. Όµως, καθώς ο µέσος όρος των χονδροµερών αερολυµάτων (PM 10 ), που µετρήθηκε στο χρονικό διάστηµα (03-22.07.2008), ήταν 21.8±12.6 µg/m 3 (περιλαµβάνοντας και τις ηµέρες µεταφοράς σκόνης από την έρηµο Σαχάρα), και λαµβάνοντας υπόψη ότι το θεσµοθετηµένο όριο έκθεσης πληθυσµού (ετήσιος µέσος όρος) στα PM 10 είναι 20-28 µg/m 3 και ότι η µεταφορά σκόνης από την Σαχάρα συµβαίνει κυρίως από την άνοιξη έως το φθινόπωρο -χωρίς να αποκλείονται και περιπτώσεις κατά τους χειµερινούς µήνες (Papayannis et al., 2008)- πιστεύουµε ότι θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα ώστε να µειωθούν τα αερολύµατα µεγάλων διαστάσεων (PM 10 ) στην ευρύτερη περιοχή Αλιβερίου, ώστε ο ετήσιος µέσος όρος (όταν µετρηθεί) να πληροί τα όρια της αντίστοιχης Ευρωπαϊκής Οδηγίας. Έτσι, αξίζει να σηµειωθεί εδώ ότι θα πρέπει να πραγµατοποιηθούν, στο άµεσο µέλλον, συστηµατικές µακροχρόνιες µετρήσεις των χονδροµερών αερολυµάτων (PM 10 ) σε ετήσια βάση, προκειµένου να υπάρξει µια πιο αντικειµενική εικόνα των επιπέδων ρύπανσης από τα χονδροµερή αερολύµατα στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 23

2.1.6.2. Συµπεράσµατα για τα PM 2.5 : Στον Πίνακα 1 παρατηρούµε ότι, αναφορικά µε τα PM 2.5, για όλες τις ηµέρες των µετρήσεων (25.06-31.10.2008) η µέση συγκέντρωση των αερολυµάτων ήταν 27.7±14.7 µg/m 3, ενώ το εύρος των τιµών της συγκέντρωσης κυµάνθηκε από 3 µg/m 3 (περίπτωση βροχόπτωσης) έως 101 µg/m 3. Εαν εξαιρεθούν οι ηµέρες κατά τις οποίες έχουµε µεταφορά αερολυµάτων από την έρηµο Σαχάρα, για την ίδια χρονική περίοδο, η µέση συγκέντρωση των αερολυµάτων που καταγράφηκε ήταν 24.3±12.7 µg/m 3, ενώ το εύρος των τιµών της συγκέντρωσης στην περίπτωση αυτή, κυµάνθηκε από 3 µg/m 3 (περίπτωση βροχόπτωσης) έως 96 µg/m 3. Αξίζει να σηµειωθεί ότι εάν συγκρίνουµε τις µέσες τιµές που µετρήθηκαν για τις δύο περιπτώσεις (µε ή χωρίς σκόνη από την Σαχάρα), παρατηρούµε µια πολύ µικρή διαφοροποίηση µεταξύ των µέσων τιµών (αύξηση µόνο κατά περίπου 14%, όταν υπάρχουν επεισόδια µεταφοράς από την έρηµο Σαχάρα) και των τυπικών αποκλίσεών τους, γεγονός που οδηγεί στο συµπέρασµα ότι οι αέριες µάζες που προέρχονται από την έρηµο Σαχάρα είναι φτωχές σε αερολύµατα µικρών διαστάσεων (PM 2.5 ) και ότι τα αερολύµατα αυτά (PM 2.5 ) προέρχονται κυρίως από διάφορες τοπικές πηγές ρύπανσης, κυρίως, λόγω της µικρής διαµέτρου των µετρούµενων αερολυµάτων (Querol et al., 2001). Από τον Πίνακα 2β παρατηρούµε µια υπέρβαση του ορίου των 30 µg/m 3 (έτος 2008) για 37 ηµέρες κατά τη χρονική περίοδο των αναφερόµενων µετρήσεων (25.06-31.10.2008, δηλ. 129 ηµέρες), που περιλαµβάνει και τις ηµέρες µεταφοράς σκόνης απο την Σαχάρα, που όµως, όπως προαναφέραµε, η σκόνη αυτή δεν συµβάλλει ενεργά στα µετρούµενα επίπεδα των σωµατιδίων PM 2.5 στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου. Όµως, καθώς ο µέσος όρος των αερολυµάτων µικρών διαστάσεων (PM 2.5 ), που µετρήθηκε στο χρονικό διάστηµα (25.06-31.10.2008), ήταν 27.7±14.7 µg/m 3 (περιλαµβάνοντας και τις ηµέρες µεταφοράς σκόνης από την έρηµο Σαχάρα), και λαµβάνοντας υπόψη ότι το προτεινόµενο όριο έκθεσης πληθυσµού (ετήσιος µέσος όρος) στα PM 2.5 είναι 30 µg/m 3 το έτος 2008 και ότι το έτος 2010 θα µειωθεί στα 25 µg/m 3, πιστεύουµε ότι θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα ώστε να άµεσα να µειωθούν τα αερολύµατα µικρών διαστάσεων (PM 2.5 ) στην ευρύτερη περιοχή Αλιβερίου, ώστε ο ετήσιος µέσος όρος (όταν µετρηθεί) να πληροί τα όρια της αντίστοιχης Ευρωπαϊκής Οδηγίας. Το σκεπτικό µας αυτό περί λήψης άµεσων µέτρων µείωσης των αερολυµάτων µικρών διαστάσεων (PM 2.5 ) ισχυροποιείται εάν λάβει κανείς ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 24

υπόψη του και τα νέα αυστηρότερα όρια (20 µg/m 3 ) που αναµένεται ότι θα εφαρµοσθούν έως το έτος 2013. Έτσι, αξίζει να σηµειωθεί ξανά ότι θα πρέπει να πραγµατοποιηθούν, στο άµεσο µέλλον, συστηµατικές µακροχρόνιες µετρήσεις των αερολυµάτων µικρών διαστάσεων (PM 2.5 ) σε ετήσια βάση, προκειµένου να υπάρξει µια πιο αντικειµενική εικόνα των επιπέδων ρύπανσης από τα µεγάλα αερολύµατα στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου. 2.1.6.3. Συµπεράσµατα για τα PM 1.0 : Στον Πίνακα 1 παρατηρούµε ότι, αναφορικά µε τα PM 1.0, για όλες τις ηµέρες των µετρήσεων (22.07-31.10.2008), η µέση συγκέντρωση των αερολυµάτων ήταν 25.3±13.7 µg/m 3, ενώ το εύρος των τιµών της συγκέντρωσης κυµάνθηκε από 1 µg/m 3 (περίπτωση βροχόπτωσης) έως 98 µg/m 3. Εαν εξαιρεθούν οι ηµέρες κατά τις οποίες έχουµε µεταφορά αερολυµάτων από την έρηµο Σαχάρα, για την ίδια χρονική περίοδο, η µέση συγκέντρωση των αερολυµάτων που καταγράφηκε ήταν 22.5±11.9 µg/m 3, ενώ το εύρος των τιµών της συγκέντρωσης στην περίπτωση αυτή, κυµάνθηκε πάλι από 1 µg/m 3 (περίπτωση βροχόπτωσης) έως 98 µg/m 3. Αξίζει να σηµειωθεί ότι εάν συγκρίνουµε τις µέσες τιµές που µετρήθηκαν για τις δύο περιπτώσεις (µε ή χωρίς σκόνη από την Σαχάρα), παρατηρούµε µια πολύ µικρή διαφοροποίηση µεταξύ των µέσων τιµών (αύξηση µόνο κατά περίπου 12%, όταν υπάρχουν επεισόδια µεταφοράς από την έρηµο Σαχάρα) και των τυπικών αποκλίσεών τους, γεγονός που οδηγεί στο συµπέρασµα ότι οι αέριες µάζες που προέρχονται από την έρηµο Σαχάρα είναι φτωχές σε αερολύµατα πολύ µικρών διαστάσεων (PM 1.0 ) και ότι τα αερολύµατα αυτά (PM 1.0 ) προέρχονται κυρίως από διάφορες τοπικές πηγές ρύπανσης, κυρίως, λόγω της πολύ µικρής διαµέτρου των µετρούµενων αερολυµάτων (Viana et al., 2003). Λόγω του ότι δεν έχουν θεσµοθετηθεί, ακόµα, όρια έκθεσης πληθυσµού στα ΡΜ 1.0, δεν θα ασχοληθούµε µε τα σωµατίδια αυτά κατά την ανάλυση των αποτελεσµάτων του παρόντος έργου. 2.2. Μέτρηση επιπέδων της υπεριώδους-β ακτινοβολίας Η µέτρηση των επιπέδων της υπεριώδους-β ακτινοβολίας (UV Index) πραγµατοποιήθηκε, ανά 1 ώρα, από 01.07 έως 31.10.2008 και από τις 10:00 έως 14:00 (τοπική ώρα), σε καθηµερινή βάση. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 25

Χρησιµοποιήθηκε το όργανο (ηλιακό φωτόµετρο) που αγοράσθηκε στο πλαίσιο του παρόντος έργου. 6.5 6.5 6.0 6.0 5.5 5.5 5.0 5.0 4.5 4.5 UV INDEX 4.0 3.5 3.0 2.5 UV INDEX 4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 2.0 1.5 1.5 1.0 1.0 0.5 0.5 0.0 10 11 12 13 14 0.0 10 11 12 13 14 LOCAL TIME LOCAL TIME Ιούλιος Αύγουστος 6.5 6.5 6.0 6.0 5.5 5.5 5.0 5.0 4.5 4.5 UVB INDEX 4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 UV INDEX 4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 10 11 12 13 14 0.0 10 11 12 13 14 LOCAL TIME LOCAL TIME Σεπτέµβριος Οκτώβριος Εικόνα 2.5. Μέσες τιµές ανά µήνα του δείκτη υπεριώδους ακτινοβολίας-β (UV Index) στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου για την χρονική περίοδο 01.07 έως 31.10.2008 και από τις 10:00 έως 14:00 (τοπική ώρα). Οι µεγαλύτερες τιµές (6.0) της υπεριώδους-β ακτινοβολίας (Εικόνα 2.5) παρατηρούνται κατά τις µεσηµεριανές ώρες (13:00-14:00) κυρίως κατά τους µήνες Ιούλιο-Οκτώβριο. Τα επίπεδα αυτά της υπεριώδους ακτινοβολίας θεωρούνται φυσιολογικά για την συγκεκριµένη τοποθεσία και χρονική περίοδο. 2.3.Μέτρηση βασικών µετεωρολογικών παραµέτρων Η µέτρηση των βασικών µετεωρολογικών παραµέτρων πραγµατοποιήθηκε µε εξειδικευµένο µετεωρολογικό σταθµό που εγκαταστάθηκε στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου. Οι µετεωρολογικές µετρήσεις περιελάµβαναν τις παρακάτω παραµέτρους: θερµοκρασία, πίεση, ταχύτητα και διεύθυνση ανέµου, σχετική υγρασία, ολική και υπεριώδη-β ηλιακή ακτινοβολία. Στην Εικόνα 2.6 παρουσιάζουµε τα ροδογράµµατα της διεύθυνσης και της ταχύτητας του ανέµου στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου για τους µήνες Ιούλιο-Οκτώβριο του έτους 2008. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 26

Παρατηρούµε ότι η επικρατέστερη διεύθυνση του ανέµου είναι η βόρεια-βορειανατολική (ΒΒΑ) σε ποσοστό 60-70%, ενώ τους µήνες Σεπτέµβριο και Οκτώβριο η δεύτερη επικρατέστερη διεύθυνση του ανέµου είναι η βορειοδυτική-β (ποσοστό 20-25%) και νοτιοδυτική-ν (ποσοστό 15-20%), αντίστοιχα. Κατά τον µήνα Αύγουστο παρατηρήθηκαν πολύ µικρά ποσοστά νοτιοδυτικών ανέµων (~5%), ενώ κατά τους µήνες Ιούλιο και Σεπτέµβριο, τα ποσοστά νοτιοδυτικών ανέµων αυξήθηκαν (8-10%). Τέλος, κατά το µήνα Οκτώβριο τα ποσοστά νοτιοδυτικών ανέµων αυξήθηκαν στο 15%. Τον µήνα Αύγουστο οι επικρατέστερες ταχύτητες ανέµου ήταν µεταξύ 0 και 2.1 m/s (άνεµοι B-BA), τον Σεπτέµβριο µεταξύ 2.1 και 3.6 m/s (άνεµοι BA, Β και Β ), ενώ τον Οκτώβριο επικρατούσαν άνεµοι βόρειοι-βορειοανατολικοί (Β-ΒΑ), µεταξύ 3.6 και 5.7 m/s. Αντίθετα, τον Ιούλιο, οι επικρατέστερες ταχύτητες του ανέµου κυµάνθηκαν µεταξύ 0 και 5.7 m/s. Εικόνα 2.6. Ροδογράµµατα της διεύθυνσης και της ταχύτητας του ανέµου στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου για τους µήνες Ιούλιο-Οκτώβριο του έτους 2008. Συµπερασµατικά, αναφέρουµε ότι οι επικρατούντες άνεµοι στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου, κατά τη θερµή περίοδο του έτους (Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπτέµβριος), είναι οι βόρειοι-βορειοανατολικοί (Β-ΒΑ) και ακολουθούν οι νοτιοδυτικοί άνεµοι (Ν ). ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 27

2.4 Μετρήσεις αερολυµάτων µε την τεχνική της τηλεπισκόπησης LIDAR Οι επιπλέον µετρήσεις των αερολυµάτων που πραγµατοποιήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου στηρίζονται σε ένα σύστηµα οριζόντιας µέτρησης των οπτικών ιδιοτήτων των αναπνεύσιµων αερολυµάτων (σύστηµα LIDAR) που χρησιµεύει για τον εντοπισµό των πηγών ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή, καθώς και για τη µελέτη του τρόπου διάχυσης των αέριων ρύπων σε 3-διαστάσεις. Το σύστηµα αυτό µάς δανείσθηκε δωρεάν από την εταιρεία Raymetrics A.E. Η σύντοµη αυτή περίοδος των µετρήσεων LIDAR υλοποιήθηκε κατά την χρονική περίοδο 22-23 Ιουλίου 2008. Η ηµέρα της 22/07/2008 αναλώθηκε στον εντοπισµό των µεγάλων βιοµηχανικών πηγών ρύπανσης ( ΕΗ ΑΕ και ΑΓΕΤ-Ηρακλής ΑΕ) και κυρίως, στον καθορισµό των βέλτιστων συνθηκών για την πραγµατοποίση των µετρήσεων LIDAR κατά την επόµενη ηµέρα 23/07/2008. Εικόνα 2.7. Επάνω: σκόπευση του συστήµατος LΙDAR προς την καµινάδα εκποµπής απαερίων της ΕΗ Α.Ε. (στόχευση σε απόσταση 1000 m). Κάτω: σκόπευση προς το συγκρότηµα της ΑΓΕΤ Α.Ε. (στόχευση σε απόσταση 3000 m). ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 28

Στην Εικόνα 2.7 παρουσιάζεται (επάνω) η σκόπευση του συστήµατος LΙDAR προς την καµινάδα εκποµπής απαερίων της ΕΗ Α.Ε. (στόχευση σε απόσταση 1000 m) και προς το συγκρότηµα της ΑΓΕΤ Α.Ε. (στόχευση σε απόσταση 3000 m). 2.4.1 Επιλεγµένα παραδείγµατα µετρήσεων LIDAR Παράδειγµα 1: Στόχευση προς χωριό Μηλάκι Η δέσµη laser στόχευε προς το χωριό Μηλάκι και σχηµάτιζε γωνία +10 ο, δεξιά από την εγκατάσταση της ΕΗ Α.Ε. και γωνία 10 ο πάνω από ορίζοντα (βλ. Εικόνα 2.8). Η µέτρηση πραγµατοποιήθηκε στις 23/07/2008, από τις 11:08 έως 11:53, τοπική ώρα. Η χρωµατική κλίµακα αντιστοιχεί στο οπισθοσκεδαζόµενο σήµα lidar-rcs. Όσο θερµότερα είναι τα χρώµατα τόσο µεγαλύτερη είναι η παρατηρούµενη οπισθοσκέδαση από τα αερολύµατα και εποµένως και η σχετική συγκέντρωση των αερολυµάτων. 500 m 200 m 3000 m LIDAR Εικόνα 2.8. Στόχευση της δέσµης laser προς το χωριό Μηλάκι (γωνία +10 ο, δεξιά από την εγκατάσταση της ΕΗ Α.Ε. και γωνία 10 ο πάνω από ορίζοντα). Mέτρηση της 23/07/2008 (11:08-11:53 τοπική ώρα). ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 29

Από την Εικόνα 2.8 είναι φανερό ότι η χωρο-χρονική κατακόρυφη µεταβολή της σχετικ ης συγκέντρωσης των αερολυµάτων (ανάλογη του οπισθοσκεδαζόµενου σήµατος lidar-rcs), που είναι κυρίως µικρής διαµέτρου, όπως καταγράφονται από το σύστηµα lidar, εντοπίζονται κυρίως στα πρώτα 180-220 m της ατµόσφαιρας (πράσινο χρώµα) (βλ. και Εικόνα 2.9) όταν το σύστηµά µας στόχευε προς το χωριό Μηλάκι (γωνία +10 ο, δεξιά από την εγκατάσταση της ΕΗ Α.Ε. και γωνία 10 ο πάνω από ορίζοντα) και η δέσµη laser διερχόταν πάνω από τις εγκαταστάσεις της ΑΓΕΤ ΑΕ. Εικόνα 2.9. Φωτογραφική τεκµηρίωση καταγραφής µεγάλων ποσοτήτων αερολυµάτων που εκλύονται από τις εγκαταστάσεις της ΑΓΕΤ Α.Ε. κατά την διαδικασία φόρτωσης ή εκφόρτωσης πλοίου στις 23/07/2008. Παράδειγµα 2: Στόχευση προς Ριζόκαστρο Η στόχευση της δέσµης laser ήταν προς την περιοχή Ριζόκαστρο (γωνία -10 ο, αριστερά από την εγκατάσταση της ΕΗ Α.Ε. και γωνία 13 ο πάνω από ορίζοντα) (βλ. Εικόνα 2.10) και διερχόταν ακριβώς επάνω από τα απαέρια καύσης της ΕΗ Α.Ε. Η µέτρηση πραγµατοποιήθηκε στις 23/07/2008 από τις 16:25 έως 17:53 τοπική ώρα. Η χρωµατική κλίµακα αντιστοιχεί στο οπισθοσκεδαζόµενο σήµα lidar-rcs. Όσο θερµότερα είναι τα χρώµατα τόσο µεγαλύτερη είναι η παρατηρούµενη οπισθοσκέδαση από τα αερολύµατα και εποµένως και η σχετική συγκέντρωση των αερολυµάτων. Από την Εικόνα 2.10 είναι φανερό ότι η χωρο-χρονική κατακόρυφη µεταβολή της σχετικής συγκέντρωσης των αερολυµάτων (ανάλογη του οπισθοσκεδαζόµενου σήµατος lidar-rcs), όπως καταγράφονται από το σύστηµα lidar, εντοπίζονται εντονότατα, κυρίως στα πρώτα 200-220 m ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 30

της ατµόσφαιρας (κίτρινο και έντονο κόκκινο χρώµα), όταν το σύστηµά µας στόχευε προς το χωριό Ριζόκαστρο και η δέσµη laser διερχόταν µέσα από τα εκπεµπόµενα απαέρια των υψικαµίνων της ΕΗ Α.Ε. 200 m ΕΗ 1000 m ΑΓΕΤ LIDAR Εικόνα 2.10. Στόχευση της δέσµης laser προς το Ριζόκαστρο (γωνία -10 ο, αριστερά από την εγκατάσταση της ΕΗ Α.Ε. και γωνία 13 ο πάνω από ορίζοντα). Mέτρηση της 23/07/2008 (16:25-17:53 τοπική ώρα) που καταγράφει τα εκπεµπόµενα απαέρια από τις εγκαταστάσεις της ΕΗ Α.Ε. Επιπρόσθετα, παρατηρούνται καi περιοχές (µε κίτρινο χρώµα), µεταξύ 220-800 m, όπου παρατηρούµε εισροή αέρα και ρύπων από τα χαµηλότερα προς τα µεγαλύτερα ύψη. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η περιοχή µε το πράσινο χρώµα (έως τα 700-900 m) στην Εικόνα 2.10, αντιστοιχεί στην περιοχή του Ατµοσφαιρικού Οριακού Στρώµατος (ΑΟΣ) η οποία περιέχει σαφώς λιγότερα αερολύµατα σε σχέση µε την περιοχή υψών µεταξύ 0-200 m. Μια τρισδιάστατη απεικόνιση των εκποµπών των απαερίων της ΕΗ Α.Ε. παρουσιάζονται - συνδυασµένα- στην Εικόνα 2.11 όταν η στόχευση της δέσµης laser ήταν προς την εγκατάσταση της ΕΗ Α.Ε. (κίτρινη περιοχή-κάτω) και το χωριό Βέλος (κίτρινη περιοχή-επάνω). Στην Εικόνα αυτή παρατηρούµε ότι η σχετική συγκέντρωση των εκπεµπόµενων των απαερίων είναι ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 31

πολύ έντονη κοντά στην υψικάµινο της ΕΗ Α.Ε. (η οποία απεικονίζεται µε πορτοκαλί χρώµα) και σε ύψος περίπου 200-220 m και ακολούθως µέσω της διάχυσής τους στην ατµόσφαιρα τα αερολύµατα φθάνουν σε ύψος 300-350 m (βλ. Εικόνα 2.11: περιοχή µε καφέ και πράσινο χρώµα). ΕΗ ΑΓΕΤ Εικόνα 2.11. Στόχευση της δέσµης laser προς την εγκατάσταση της ΕΗ Α.Ε. (κίτρινη περιοχήκάτω) και το χωριό Βέλος (κίτρινη περιοχή-επάνω). Η περιοχή µε µπλε χρώµα αντιστοιχεί σε µια περιοχή γωνιών σκόπευσης 10-20 ο ορίζοντα, όπου δεν καταγράφεται σηµαντική ποσότητα αερολυµάτων. πάνω από 2.5 Συµπεράσµατα Τα κυριότερα συµπεράσµατα που προκύπτουν από τις µετρήσεις των ατµοσφαιρικών παραµέτρων και των αερολυµάτων στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου είναι τα παρακάτω: 1) Αναφορικά µε τα σωµατίδια PM 10, για όλες τις ηµέρες των µετρήσεων (03-22.07.2008), η µέση συγκέντρωση των αερολυµάτων ήταν 21.8±12.6 µg/m 3, µε ένα εύρος τιµών συγκέντρωσης µεταξύ 3 µg/m 3 και 80 µg/m 3. Εαν εξαιρεθούν οι ηµέρες κατά τις οποίες έχουµε µεταφορά αερολυµάτων από την έρηµο Σαχάρα, η µέση συγκέντρωση των αερολυµάτων που καταγράφηκε ήταν 14.5±7.12 µg/m 3. εν παρατηρήθηκε υπέρβαση του θεσµοθετηµένου ορίου των 50 µg/m 3 για καµία ηµέρα κατά τη χρονική -πολύ µικρή- περίοδο των αναφερόµενων µετρήσεων (03-22.07.2008), ακόµα και ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 32

σε περίοδο µεταφοράς σκόνης από την έρηµο Σαχάρα. Όµως, καθώς ο µέσος όρος των χονδροµερών αερολυµάτων (PM 10 ), που µετρήθηκε στο χρονικό διάστηµα (03-22.07.2008), ήταν 21.8±12.6 µg/m 3 (περιλαµβάνοντας και τις ηµέρες µεταφοράς σκόνης από την έρηµο Σαχάρα), και λαµβάνοντας υπόψη ότι το θεσµοθετηµένο όριο έκθεσης πληθυσµού (ετήσιος µέσος όρος) στα PM 10 είναι 20-28 µg/m 3 και ότι η µεταφορά σκόνης από την Σαχάρα συµβαίνει κυρίως από την άνοιξη έως το φθινόπωρο -χωρίς να αποκλείονται και περιπτώσεις κατά τους χειµερινούς µήνες (Papayannis et al., 2008)- πιστεύουµε ότι θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα ώστε να µειωθούν τα χονδροµερή αερολύµατα (PM 10 ) στην ευρύτερη περιοχή Αλιβερίου, ώστε ο ετήσιος µέσος όρος (όταν µετρηθεί) να πληροί τα όρια της αντίστοιχης Ευρωπαϊκής Οδηγίας. 2) Αναφορικά µε τα PM 2.5, για όλες τις ηµέρες των µετρήσεων (25.06-31.10.2008) η µέση συγκέντρωση των αερολυµάτων ήταν 27.7±14.7 µg/m 3, µε ένα εύρος τιµών συγκέντρωσης µεταξύ 3 µg/m 3 και 80 µg/m 3. Εαν εξαιρεθούν οι ηµέρες κατά τις οποίες έχουµε µεταφορά αερολυµάτων από την έρηµο Σαχάρα, για την ίδια χρονική περίοδο, η µέση συγκέντρωση των αερολυµάτων που καταγράφηκε ήταν 24.3±12.7 µg/m 3. Παρατηρήθηκε µια υπέρβαση του ορίου των 30 µg/m 3 (έτος 2008) για 37 ηµέρες κατά τη χρονική περίοδο των αναφερόµενων µετρήσεων (25.06-31.10.2008, δηλ. 129 ηµέρες). Όµως, καθώς ο µέσος όρος των αερολυµάτων µικρών διαστάσεων (PM 2.5 ), που µετρήθηκε στο χρονικό διάστηµα (25.06-31.10.2008), ήταν 27.7±14.7 µg/m 3 και λαµβάνοντας υπόψη ότι το προτεινόµενο όριο έκθεσης πληθυσµού (ετήσιος µέσος όρος) στα PM 2.5 είναι 30 µg/m 3 για το έτος 2008, και ότι στο έτος 2010 θα µειωθεί στα 25 µg/m 3, πιστεύουµε ότι θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα ώστε να άµεσα να µειωθούν τα αερολύµατα µικρών διαστάσεων (PM 2.5 ) στην ευρύτερη περιοχή Αλιβερίου, ώστε ο ετήσιος µέσος όρος (όταν µετρηθεί) να πληροί τα όρια της αντίστοιχης Ευρωπαϊκής Οδηγίας. Το σκεπτικό µας αυτό περί λήψης άµεσων µέτρων µείωσης των αερολυµάτων µικρών διαστάσεων (PM 2.5 ) ισχυροποιείται εάν λάβει κανείς υπόψη του και τα νέα αυστηρότερα όρια (20 µg/m 3 ) που αναµένεται ότι θα εφαρµοσθούν έως το έτος 2013. Αξίζει να επαναληφθεί εδώ ότι θα πρέπει να πραγµατοποιηθούν, στο άµεσο µέλλον, συστηµατικές µακροχρόνιες µετρήσεις των αερολυµάτων µεγάλων και µικρών διαστάσεων (PM 10 και PM 2.5 ), προκειµένου να υπάρξει µια πιο αντικειµενική εικόνα των επιπέδων ρύπανσης από τα µεγάλα αερολύµατα στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου. 3) Οι µεγαλύτερες τιµές (6.0) της υπεριώδους-β ακτινοβολίας παρατηρήθηκαν µεταξύ 13:00 και 14:00 κυρίως κατά τους µήνες Ιούλιο-Οκτώβριο, όπως ήταν αναµενόµενο. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 33

4) Οι επικρατούντες άνεµοι στην ευρύτερη περιοχή του Αλιβερίου, κατά τη θερµή περίοδο του έτους (Ιούλιος-Αύγουστος-Σεπέµβριος), είναι οι βορειο-βορειοανατολικοί (Β-ΒΑ) και ακολουθούν οι νοτιοδυτικοί άνεµοι (Ν-Ν ). 5) Η διάχυση των απαερίων της ΕΗ περιορίζεται κάτω από τα 200-220 m καθ ύψος κοντά στην πηγή, ενώ διαχέεται στα 300-350 m καθ ύψος προς τα ανατολικά, µε δυτικό άνεµο και συνθήκες ευστάθειας. Επίσης, η διάχυση των απαερίων και των εκποµπών της ΑΓΕΤ-Ηρακλής είναι πολύ σηµαντική από το έδαφος έως τα 150-200 m καθ ύψος, κυρίως κοντά στην πηγή εκποµπής τους. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 34

ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ 2000-2006 Ε.Π. «ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ» ΜΕΤΡΟ 1.6: ΡΑΣΕΙΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΑΝΕΡΓΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ (Μ.Κ.Ο.) (ΑΡ. ΕΓΚΡ. ΑΠΟΦ. 201383/22-11-07) ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ: «Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΤΑΜΥΝΑΙΩΝ, ΕΥΒΟΙΑΣ» ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 3 (ΠΕ3): ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 35

ΠΑΡΑ ΟΤΕΟ 3 (ΠΕ3): ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ ΚAΙ ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ Η υλοποίηση της δράσης αυτής θα επιτρέψει την συσχέτιση των αέριων ρύπων µε τις µετεωρολογικές παραµέτρους που µετρήθηκαν στο ΠΕ2. Από όλη την περίοδο των µετρήσεων (25.06-31.12.2008) επιλέξαµε να αναλύσουµε σε βάθος, τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις που αντιστοιχούν σε χρονικές περιόδους µετρήσεων που καλύπτουν τους µήνες Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέµβριο 2008. Η επιλογή αυτή βασίζεται στην διαφορετικότητα των ανέµων οι οποίοι έπνεαν στην µελετούµενη περιοχή, καθώς και στην διαφορετικότητα των επιπέδων ρύπανσης που µετρήθηκαν, αναφορικά µε τα αιωρούµενα σωµατίδια PM 2.5. Οι χρονικές αυτές περίοδοι είναι 20-23 Ιουλίου, 04-06 Αυγούστου και 13-15 Σεπτεµβρίου 2008. 3.1 Μετεωρολογικά δεδοµένα Πριν αναφερθούµε στην αναλυτική παρουσίαση των δεδοµένων που ελήφθησαν, θα αναφερθούµε σε µια συνοπτική παρουσίαση των ανεµολογικών δεδοµένων σε συσχέτιση µε τη συγκέντρωση των αερολυµάτων PM 2.5 που καταγράφηκαν. Στην Εικόνα 3.1 παρουσιάζουµε τα ροδογράµµατα των µέσων τιµών (βασιζόµενοι σε πρωτογενή αρχεία 10 λεπτών) της διεύθυνσης του ανέµου και της συγκέντρωσης των αερολυµάτων PM 2.5 για κάθε µήνα των µετρήσεων, ξεχωριστά. Ο κόκκινος κύκλος αντιστοιχεί στο όριο των 25µg/m 3 που θα ισχύσει την 01.01.2010. Στην Εικόνα αυτήν παρατηρούµε, σε γενικές γραµµές, ότι οι επικρατούσες διευθύνσεις του πνέοντος ανέµου είναι ο άξονας νοτιοδυτικά-βορειοανατολικά (Ν -ΒΑ). Τούτο ισχύει, κυρίως, κατά τους µήνες Αύγουστο-Σεπτέµβριο, κάπως λιγότερο για τον µήνα Ιούλιο (εµφανίζεται και η βορειοανατολική (ΒΑ) και νότια (Ν) διεύθυνση του ανέµου και, τέλος, αρκετά λιγότερο για τον µήνα Οκτώβριο, όπου εµφανίζεται δυναµικά και η ΒΑ διεύθυνση του πνέοντος ανέµου. Επιπλέον, παρατηρούµε ότι κατά τον µήνα Ιούλιο δεν υπάρχει υπέρβαση του ορίου των 25µg/m 3, για καµία από τις διευθύνσεις του πνέοντος ανέµου, ενώ για τους µήνες Αύγουστο και Σεπτέµβριο εµφανίζεται µια σηµαντική υπέρβαση, όταν οι άνεµοι πνέουν από νοτιοδυτικές κατευθύνσεις (Ν ). Στην περίπτωση αυτή οι µέσες τιµές της συγκέντρωσης των αερολυµάτων PM 2.5 είναι της τάξης των 35-40µg/m 3. Τούτο, µάλλον οφείλεται στη µεταφορά αέριων ρύπων ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 36

από τα νότια της πόλης του Αλιβερίου (όπου ευρίσκονται οι δύο µεγάλες βιοµηχανικές εγκαταστάσεις) προς τα βόρεια αυτής, όπου είχε εγκατασταθεί και ο σταθµός µέτρησης. Κατά τους µήνες Αύγουστο και Οκτώβριο, ο βορειοανατολικός άνεµος φαίνεται να είναι αρκετά πλούσιος σε αερολύµατα µικρών διαστάσεων (PM 2.5 ), έτσι ώστε να εµφανίζεται και για τους δύο µήνες µια ήπια υπέρβαση του ορίου των 25µg/m 3. PM2.5 (ug/m3)_jul 2008 340 320 300 280 W 260 N 0 25 20 15 10 5 20 ΙΟΥΛΙΟΣ 40 60 80 E 100 PM2.5 (ug/m3)_aug 2008 W 280 260 300 320 340 N 0 45 40 35 30 25 20 15 10 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 20 40 60 80 E 100 240 220 200 180 S 160 140 120 240 220 200 180 S 160 140 120 PM2.5 (ug/m3)_sep 2008 W 280 260 300 320 340 40 35 30 25 20 15 10 N ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 0 20 40 60 80 100 E PM2.5 (ug/m3)_oct 2008 N 0 340 50 45 320 40 35 300 30 25 20 280 15 W 10 260 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 20 40 60 80 E 100 240 120 240 120 220 200 180 S 160 140 220 200 180 S 160 140 Εικόνα 3.1. Ροδογράµµατα των µέσων τιµών (πρωτογενή αρχεία 10 λεπτών) της διεύθυνσης του ανέµου και της συγκέντρωσης των αερολυµάτων PM 2.5 ανά µήνα µέτρησης. Ο κόκκινος κύκλος αντιστοιχεί στο όριο των 25µg/m 3 (ισχύς από 01.01.2010). Για τον µήνα Οκτώβριο η βορειοδυτική (Β ) κατεύθυνση του πνέοντος ανέµου εµφανίζει και αυτή πολύ υψηλή συγκέντρωση αερολυµάτων που είναι της τάξης των 35-40 µg/m 3. ΕΡΓΟΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ Μ.Κ.Ο. 2009 37