ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2016 - Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 16 ΜΑΪΟΥ 2016 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΓΚΙΟΚΑ ΕΛΙΝΑ, ΚΑΚΟΥΡΗ ΖΕΤΑ, ΚΟΣΚΙΝΑ ΒΙΟΛΕΤΤΑ, ΜΑΡΓΙΩΛΟΥ ΓΙΩΤΑ, ΠΑΡΝΑΣΣΑ ΠΕΝΝY Α1. Περίληψη Ο δοκιμιογράφος στο κείμενό του πραγματεύεται την έννοια της φιλίας, την αξία και τα χαρακτηριστικά της γνήσιας έκφρασής της. Αρχικά, επισημαίνει τη διαχρονικότητα της προβολής της από διανοούμενους, τονίζοντας την εξέχουσα θέση της στη συνείδηση όλων. Προσεγγίζει το περιεχόμενο της εξηγώντας πως ο αληθινός φίλος διακρίνεται από αισθήματα αγάπης και αμοιβαιότητας. Επιπρόσθετα, διαχωρίζει τα είδη της φιλίας σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, εστιάζοντας σε φιλικές σχέσεις ωφελιμιστικού χαρακτήρα. Στον αντίποδα των συμφεροντολογικών φιλικών σχέσεων αντιτάσσει την ιδανική μορφή φιλίας η οποία στηρίζεται στο κοινό αξιακό σύστημα των προσώπων, σημειώνοντας πως γι αυτό είναι άφθαρτη στο χρόνο. Τέλος, υπογραμμίζει πως ο πραγματικός φίλος για κάθε άνθρωπο στέκεται συνοδοιπόρος και αρωγός στις δυσκολίες της ζωής του αξιολογώντας συγχρόνως τις πράξεις του. [Η έννοια του κειμένου των Πανελληνίων Εξετάσεων διδάχτηκε στο Φροντιστήριο Εκπαίδευση Θεωρητικό τον Απρίλιο του 2016 μέσω της επεξεργασίας του κειμένου του Ι. Ν. Ξηροτύρη, το οποίο βρίσκεται στη σελ. 413 του φροντιστηριακού βιβλίου (Τ. 2 κριτήρια αξιολόγησης)] Β1. α. Λάθος β. Σωστό γ. Σωστό δ. Σωστό ε. Λάθος [Ο τύπος άσκησης (Σωστό Λάθος) υπάρχει στα περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης που διδάσκονται οι μαθητές της Γ Λυκείου. Υπήρχε όμως και στην Τελική Προσομοίωση που έδωσαν οι μαθητές στις 5/5/2016] Β2. α. Η τρίτη παράγραφος του κειμένου αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Αρχικά, αναπτύσσεται με τη μέθοδο της διαίρεσης, εφόσον ο δοκιμιογράφος διακρίνει τα τρία είδη φιλικών σχέσεων. Πιο συγκεκριμένα, ως διαιρετέα έννοια θεωρούνται οι φιλικές

σχέσεις. Η διαιρετική βάση δεν παρατίθεται, αλλά μπορεί να εννοηθεί ως η ύπαρξη ή η έλλειψη ηθικής ποιότητας και ανιδιοτελούς προσφοράς. Τα μέλη της διαίρεσης είναι το «διά το χρήσιμον», «δι ηδονήν», «διά το αγαθόν». Επίσης, η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της αιτιολόγησης, εφόσον ο συγγραφέας τεκμηριώνει και αιτιολογεί τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν κάθε είδος φιλικών σχέσεων. Διαρθρωτική λέξη που πιστοποιεί τη μέθοδο αυτή είναι η χρήση του αιτιολογικού συνδέσμου επειδή. Ως συμπληρωματικός τρόπος ανάπτυξης μπορούν να θεωρηθούν και τα παραδείγματα (για τις υποθέσεις, τις ανάγκες ), (είναι διασκεδαστικός, έξυπνος συνομιλητής, ). [Ο τύπος άσκησης των τρόπων ανάπτυξης εξετάστηκε στα διαγωνίσματα του Φροντιστηρίου Εκπαίδευση Θεωρητικό και πιο συγκεκριμένα: 5/1/2016, 2/9/2015 και 5/5/2016] Β2. β. άλλωστε: προσθήκη, έμφαση δηλαδή: επεξήγηση όταν: χρονική και υποθετική σχέση λοιπόν: συμπέρασμα Β3. α. εγκωμίασαν: εξεθείασαν, επαίνεσαν, επιδοκίμασαν, εξύμνησαν ευχαρίστηση: ικανοποίηση, τέρψη συναναστροφής: επαφής, συγχρωτισμού ακατάλυτη: αναλλοίωτη, ακλόνητη, άφθαρτη φθείρεται: αλλοιώνεται, καταστρέφεται β. οικεία: ξένα, αλλότρια επιδέξιος: αδέξιος ωφέλεια: ζημία, βλάβη αξία: απαξία αυστηρό: επιεική, ελαστικό [Το αντώνυμο της λέξης «αξία» είχε ζητηθεί στην Τελική Προσομοίωση - 5/5/2016]

Β4. α. «δια το χρήσιμον»: ορολογία από το αρχαίο ελληνικό κείμενο(την οποία μετέρχεται ο Αριστοτέλης για να διακρίνει τα τρία είδη φιλικών σχέσεων) «αγαπά»: δηλώνεται ο ειρωνικός τόνος του δοκιμιογράφου. (υλικό ή ηθικό): επεξήγηση / διευκρίνιση. [Ο τύπος άσκησης σχετικά με τη χρήση εισαγωγικών εξετάστηκε στην Τελική Προσομοίωση 5/5/2016] Β4. β. Στην δεύτερη παράγραφο η χρήση του β ενικού προσώπου προσδίδει οικειότητα, αμεσότητα, ζωντάνια και παραστατικότητα στο κείμενο και αποτυπώνει τη μορφή διαλόγου, για να καταστεί ο λόγος πιο φυσικός και πειστικός (ύφος προφορικό). Επίσης, η χρήση του α πληθυντικού προσώπου στην τρίτη παράγραφο αποπνέει συλλογικότητα και αμεσότητα στο λόγο, επιτυγχάνοντας την ταύτιση του πομπού με το αναγνωστικό κοινό. [Ο τύπος άσκησης σχετικά με τη λειτουργία του α και β προσώπου είχε εξεταστεί στα διαγωνίσματα Νοεμβρίου (29/11/2015) και Μαρτίου (13/3/2016)] Γ1. Παραγωγή Λόγου Προσφώνηση (Αξιότιμε κ. Διευθυντά, Σεβαστοί καθηγητές και γονείς, Αγαπητοί συμμαθητές και συμμαθήτριες) Ενδεικτικά στοιχεία εισαγωγής: «Με αφορμή τη σημερινή συγκέντρωση για την αποτίμηση των ανθρώπινων σχέσεων σήμερα, επιθυμώ να καταθέσω κρίσεις και προβληματισμούς επάνω στο ευαίσθητο αυτό ζήτημα. Είναι γεγονός ότι ο άνθρωπος ως «φύσει κοινωνικόν ον», επιδιώκει τη συναναστροφή και επικοινωνία με άλλους ανθρώπους, τη συγκρότηση σχέσεων αμοιβαιότητας και φιλίας που εξυψώνουν το άτομο και αναπτύσσουν κοινωνικές και ηθικές αρετές. Ο χαρακτηρισμός όμως μιας ανθρώπινης σχέσης ως «φιλικής» δεν είναι δεδομένος ούτε εύκολος αφού πολλοί παράγοντες ατομικοί και κοινωνικοί επηρεάζουν την ποιότητα της σχέσης αυτής».

α) Βασικά σημεία / επιχειρήματα του πρώτου ερωτήματος: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της γνήσιας φιλίας: «Είναι η αρετή που με το δεσμό της αγάπης δένει δυο ψυχές» (Ι. Ξηροτύρης) Αμοιβαία κατανόηση και σεβασμός, ανεκτικότητα, ανεξικακία. Ανιδιοτελής προσφορά και πρόθυμη συμπαράσταση και συμμετοχή στα προβλήματα, τη χαρά και τον πόνο του άλλου. Ειλικρίνεια, έλλειψη προσποίησης, ανυπόκριτη κατάθεση απόψεων που αποτυπώνουν και προάγουν σε κάθε περίπτωση την αλήθεια. Υπέρβαση εγωκεντρισμού, έλλειψη ανταγωνισμού, σιωπηρή αποδοχή της ισοτιμίας των δύο προσώπων, αμοιβαία αποδοχή των ιδιαίτερων γνωρισμάτων τους. Σχέση και συναναστροφή που εδραιώνεται στην άδολη και ακατάλυτη αγάπη, που εξακοντίζει τη σκοπιμότητα, τις ιδιοτελείς βλέψεις και επιδιώξεις. Συμμετοχή σε κοινά ενδιαφέροντα (π.χ. κοινά πνευματικά ή μορφωτικά γνωρίσματα), που ενισχύουν τη σχέση οικειότητας και πλησιάζουν τις δυο ψυχές. Λύτρωση της ψυχής από το φορτίο της αγωνίας ή της θλίψης που συνεπάγεται ένα δυσάρεστο γεγονός. Συνειδητή προσπάθεια για προσφορά αρωγής στο φίλο σε συνθήκες ανάγκης ή κινδύνου όπου διακυβεύονται η ψυχοσωματική του υγεία, ακεραιότητα και αξιοπρέπεια. β) Ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δικτύου στη δημιουργία σχέσεων φιλίας: Θετικός βοηθητικός ρόλος: άμεση και γρήγορη επικοινωνία οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα επικοινωνίας καθόλη τη διάρκεια της ημέρας με τους αποδέκτες συνομήλικούς τους. δημιουργία ομάδων με κοινά χαρακτηριστικά και βιώματα «κλειστές ομάδες» ευκαιρία για ομαδική συνομιλία γόνιμη ανταλλαγή απόψεων προώθηση του διαλόγου. δημοσίευση και ανταλλαγή σχολίων και πληροφοριών της καθημερινότητάς τους μοιράζονται κοινές εμπειρίες και βιώματα σφυρηλατούνται υγιείς σχέσεις (αδελφότητα, συνεργασία, ομοψυχία). περιήγηση σε ιστοσελίδες που έχουν άμεση σχέση με τα ενδιαφέροντά τους δημιουργία νέων γνωριμιών με άτομα που έχουν τους ίδιους προβληματισμούς συμβολή στην επίλυση προβλημάτων.

επαφή με νέους άλλων χωρών αίρεται η έννοια των συνόρων απαλλαγή από προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες και ρατσιστικά στερεότυπα δημιουργία οικουμενικού πνεύματος. Όμως το διαδίκτυο εγκυμονεί και κινδύνους για τη δημιουργία φιλικών σχέσεων. Πιο συγκεκριμένα: επιδερμικές ανθρώπινες σχέσεις η επικοινωνία είναι επιφανειακή, ο λόγος συνθηματικός έλλειψη εποικοδομητικού διαλόγου. εμφωλεύει ο κίνδυνος επικοινωνίας με άτομα που έχουν ψεύτικο «προφίλ» παραπλάνηση, εξαπάτηση. το άτομο εγκλωβίζεται σε μια εικονική πραγματικότητα και μια ψευδή αντίληψη για τη βαθύτερη έννοια της πραγματικής φιλίας. Ενδεικτικά στοιχεία επιλόγου «Εύλογα, λοιπόν, μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι η φιλία αποτελεί ένα πανανθρώπινο αγαθό που δεν γνωρίζει τόπο και χρόνο. Γι αυτό ο σύγχρονος νέος θα πρέπει να επιδιώκει τη σύναψη φιλίας όχι μόνο μέσω διαδικτύου αλλά και με άμεση και ουσιαστική επαφή, γιατί όπως ορθά έχει διατυπώσει ο Αριστοτέλης «Η φιλία είναι μια ψυχή που κατοικεί σε δύο σώματα». Σας ευχαριστώ πολύ» (Αποφώνηση) [Ο τύπος του επικοινωνιακού πλαισίου ομιλίας εξετάστηκε στο διαγώνισμα Νοεμβρίου (29/11/2015)]