ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Η/Υ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ιπλωµατική Εργασία "Μελέτη περιπτώσεων και ανάλυση δυνατοτήτων λογισµικών υποδοµής για εφαρµογές δηµιουργίας και υποστήριξης ερωτηµατολογίων στον Παγκόσµιο Ιστό". Λουκοπούλου Μαρία Α.Μ.:3293 Επιβλέπων καθηγητής κ.παπαθεοδώρου Πάτρα Οκτώβριος 2009 1
2
Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες µου στον Καθηγητή κ.παπαθεοδώρου, ο οποίος έχει την επίβλεψη της παρούσας εργασίας και στον Ποµόνη Τζανέτο για την πολύτιµη βοήθειά του. 3
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή....5 Κεφάλαιο 2: Online Ερωτηµατολόγια...7 2.1 Τι είναι τα online ερωτηµατολόγια....8 2.2 Οφέλη από τη χρησιµοποίηση online ερωτηµατολογίων...9 2.3 Προβλήµατα από τη χρησιµοποίηση online ερωτηµατολογίων...13 2.4 Κριτήρια επιλογής κατάλληλου εργαλείου...19 Κεφάλαιο 3: Λογισµικά υποδοµής....23 3.1 Παρουσίαση Mod_Survey..23 3.2 Παρουσίαση phpesp..25 3.3 Παρουσίαση VTSurvey..28 3.4 Παρουσίαση Opensurveypilot...29 3.5 Παρουσίαση LimeSurvey...31 3.6 Σύγκριση των εργαλείων...32 3.7 Πίνακας Σύγκρισης.. 34 Κεφάλαιο 4: Πιλοτική εφαρµογή...36 4.1 Παρουσίαση LimeSurvey...36 4.2 Ερωτηµατολόγιο.. 51 Κεφάλαιο 5: Συµπεράσµατα Μελλοντική Εργασία 61 Βιβλιογραφία..62 4
Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή Εισαγωγή Στόχος της παρούσας διπλωµατικής εργασίας είναι να γίνει µια µελέτη πάνω στο υπάρχον λογισµικό για τη δηµιουργία και υποστήριξη ερωτηµατολογίων στον Παγκόσµιο Ιστό. Θα µελετηθούν οι δυνατότητες που προσφέρουν τα διαδικτυακά ερωτηµατολόγια όπως επίσης και οι περιορισµοί τους και θα παρουσιαστούν τα κριτήρια που µπορούν να βοηθήσουν έναν ερευνητή να επιλέξει το κατάλληλο για την έρευνά του εργαλείο ανάπτυξης και υποστήριξης online ερωτηµατολογίων. Στη συνέχεια θα γίνει µια παρουσίαση κάποιων open source εργαλείων δηµιουργίας και υποστήριξης διαδικτυακών ερωτηµατολογίων και θα γίνει µία σύγκριση µεταξύ αυτών. Θα παρουσιαστεί µια πιλοτική εφαρµογή, χρησιµοποιώντας το επιλεγµένο ως ισχυρότερο open source εργαλείο από τα παραπάνω και κατά τη δηµιουργία του ερωτηµατολογίου θα γίνει και παρουσίαση του συγκεκριµένου εργαλείου. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται τι είναι τα online ερωτηµατολόγια καθώς και τι χαρακτηριστικά πρέπει να διαθέτουν. Γίνεται µελέτη στο γιατί προτιµώνται τα online ερωτηµατολόγια και όχι τα παραδοσιακά - βασισµένα στο χαρτί ερωτηµατολόγια, παρουσιάζονται δηλαδή τα οφέλη από την χρησιµοποίηση online ερωτηµατολογίων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα ζητήµατα που θα πρέπει να απασχολήσουν έναν ερευνητή όταν θα χρησιµοποιήσει ένα online ερωτηµατολόγιο, δηλαδή τα προβλήµατα που ενδέχεται να συναντήσει. Κατόπιν εκθέτονται κάποια κριτήρια επιλογής εργαλείου για online έρευνα, κριτήρια που θα πρέπει κάποιος να λάβει υπ όψιν του προτού επιλέξει ποιο από τα διαθέσιµα εργαλεία για την διεξαγωγή online ερωτηµατολογίων είναι κατάλληλο για την έρευνά του. Στο τρίτο κεφάλαιο µελετώνται κάποια από τα υπάρχοντα open source εργαλεία για την ανάπτυξη online ερωτηµατολογίων, παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά τους, οι δυνατότητές τους, τι υποστηρίζουν καθώς και οι περιορισµοί τους και στο τέλος αυτής της ενότητας γίνεται µία σύγκριση µεταξύ αυτών των εργαλείων και παρουσιάζεται ένας αντίστοιχος πίνακας. Συγκεκριµένα τα εργαλεία τα οποία θα παρουσιαστούν είναι τα: Mod_Survey, phpesp, VTSurvey, Opensurveypilot και LimeSurvey. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται µια πιλοτική εφαρµογή χρησιµοποιώντας από τα παραπάνω εργαλεία, αυτό που επιλέχθηκε ως ισχυρότερο, διότι διαθέτει τα πιο ισχυρά χαρακτηριστικά καθώς και τους λιγότερους περιορισµούς. Σχεδιάζεται ένα ερωτηµατολόγιο µε το συγκεκριµένο εργαλείο, µε σκοπό να παρουσιαστούν οι δυνατότητές του και κατά το σχεδιασµό αυτό παρουσιάζονται και αναλύονται χαρακτηριστικά του εργαλείου. 5
Τέλος, στο πέµπτο κεφάλαιο αναλύονται τα συµπεράσµατα που εξήχθησαν από αυτή την εργασία και περιγράφεται η µελλοντική εργασία που θα µπορούσε να γίνει. 6
Κεφάλαιο 2: Online Ερωτηµατολόγια Παρατηρείται ότι τα τελευταία χρόνια οι χρήστες του διαδικτύου ολοένα και αυξάνονται. Καθώς το κόστος για την απόκτηση ηλεκτρονικού υπολογιστή συνεχίζει να µειώνεται και η δηµοτικότητα του διαδικτύου αυξάνεται, όλο και περισσότεροι είναι αυτοί που το χρησιµοποιούν. Αυτή η συνεχής πρόοδος της τεχνολογίας και η αύξηση των χρηστών του διαδικτύου επέφερε µεγάλες αλλαγές σε όλους τους τοµείς της ζωής, ένας από τους οποίους είναι και ο τοµέας των στατιστικών ερευνών. Η πρόκληση λοιπόν για τις εταιρίες και τους ερευνητές είναι να συµβαδίσουν µε αυτές τις αλλαγές και να επωφεληθούν από αυτές. Το web έχει επιφέρει µεγάλες αλλαγές στον τρόπο σχεδιασµού και ανάπτυξης των ερωτηµατολογίων. Τα προηγούµενα χρόνια οι µέθοδοι που χρησιµοποιούνταν για την διεξαγωγή ερευνών ήταν η τηλεφωνική και η πρόσωπο µε πρόσωπο, όµως τα τελευταία χρόνια τα online ερωτηµατολόγια κερδίζουν συνεχώς έδαφος καθώς όλο και περισσότεροι είναι οι ερευνητές που θεωρούν ότι τα διαδικτυακά ερωτηµατολόγια είναι περισσότερο εύχρηστα και µε πιο σίγουρα αποτελέσµατα και έτσι στρέφονται σε αυτά. Ο παγκόσµιος ιστός χρησιµοποιείται πλέον για έρευνες και στατιστικές µελέτες. Επίσης, χρησιµοποιείται και από πολλές εταιρείες µε στόχο να βγάλουν συµπεράσµατα που θα τους βοηθήσουν να σχεδιάσουν νέα εγχειρήµατα ή να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους ή ακόµα και για να µάθουν τη γνώµη των καταναλωτών για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους µε σκοπό να τις βελτιώσουν. Η τεχνολογία των online ερευνών είναι σχετικά νέα και συνεχώς εξελισσόµενη. Μέχρι πρόσφατα η δηµιουργία και η διεξαγωγή µιας online έρευνας ήταν µια χρονοβόρα διαδικασία που απαιτούσε γνώσεις προγραµµατισµού. Ωστόσο σήµερα υπάρχουν πολλά διαθέσιµα εργαλεία για την δηµιουργία και την υποστήριξη των online ερωτηµατολογίων, από τα οποία µπορούν να επιλέξουν οι εταιρείες, οι ερευνητές, οι οργανισµοί, τα πανεπιστήµια καθώς και άλλα ερευνητικά ιδρύµατα για να σχεδιάσουν και να δηµιουργήσουν ερωτηµατολόγια που θα τους βοηθήσουν στην εξαγωγή κάποιων συµπερασµάτων, εργαλεία που καθιστούν τις έρευνες ταχύτερες και ευκολότερες χωρίς να απαιτούνται ειδικές γνώσεις. 7
2.1 Τι είναι τα online ερωτηµατολόγια Τα online ερωτηµατολόγια είναι ένα εργαλείο έρευνας, µια µέθοδος συλλογής δεδοµένων και πληροφοριών από έναν αριθµό ατόµων που είναι γνωστός ως δείγµα, µε σκοπό να γίνει γνωστό κάτι για τον ευρύτερο πληθυσµό από τον οποίο επιλέχθηκε το δείγµα. Μαζεύονται γνώµες πάνω σε θέµατα ερωτήµατα που δίνονται και εξάγονται κάποια αποτελέσµατα. Ένα ερωτηµατολόγιο τοποθετείται στο διαδίκτυο, οι συµµετέχοντες το συµπληρώνουν, στη συνέχεια γίνεται ανάλυση των δεδοµένων και εξαγωγή συµπερασµάτων. Ένας ερευνητής θα πρέπει πρώτα να επιλέξει ένα από τα υπάρχοντα εργαλεία για να χρησιµοποιήσει για τον σχεδιασµό και την υποστήριξη του ερωτηµατολογίου του. Γενικά ένα καλό εργαλείο θα πρέπει να επιτρέπει στον ερευνητή να καθορίζει εύκολα τις ερωτήσεις του και τις πιθανές απαντήσεις, χρησιµοποιώντας συνήθως ένα online interface και µετά να στέλνει συνήθως ένα link στους συµµετέχοντες για να συµπληρώσουν το ερωτηµατολόγιο. Υπάρχουν πολλά διαθέσιµα εργαλεία από τα οποία µπορεί ο ερευνητής να επιλέξει, τα οποία ποικίλουν στα διαθέσιµα χαρακτηριστικά. Άλλα ενδείκνυνται για απλές έρευνες ενώ κάποια προσφέρουν πιο εξελιγµένα χαρακτηριστικά που βοηθούν στο σχεδιασµό περισσότερο πολύπλοκων ερωτηµατολογίων. Ωστόσο, ένα καλό λογισµικό υποδοµής για εφαρµογές δηµιουργίας και υποστήριξης ερωτηµατολογίων στον Παγκόσµιο Ιστό θα πρέπει να διαθέτει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Θα πρέπει να παρέχει αρκετούς διαφορετικούς τύπους ερωτήσεων και να επιτρέπει τον σχεδιασµό της έρευνας σε διαφορετικές γλώσσες. Θα πρέπει να δίνει τη δυνατότητα στον συµµετέχοντα να προσπερνά ολόκληρη οµάδα ερωτήσεων που δεν απευθύνεται σε αυτόν. Θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα προσαρµογής του περιεχοµένου του ερωτηµατολογίου ανάλογα µε προηγούµενες απαντήσεις. Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό που είναι καλό να διαθέτουν τα εργαλεία είναι η δυνατότητα αλλαγής της σειράς των ερωτήσεων ή των πιθανών απαντήσεων µιας ερώτησης έτσι ώστε να µην επηρεάζονται οι απαντήσεις. Θα πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στους συµµετέχοντες να αποθηκεύσουν το ερωτηµατολόγιο πριν το ολοκληρώσουν και να συνεχίσουν µε την συµπλήρωσή του αργότερα. Θα πρέπει να επιτρέπει την τοποθέτηση του ερωτηµατολογίου σε υπάρχον website και να βοηθά τον 8
ερευνητή να µοιράσει το ερωτηµατολόγιο είτε µέσω του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου αποστέλλοντας προσκλήσεις συµµετοχής σε µια γνωστή λίστα e-mail, είτε στέλνοντας το URL της έρευνας, είτε ποστάροντας το link σε υπάρχον website. Ένα καλό εργαλείο θα πρέπει να επιτρέπει την χρησιµοποίηση γραφηµάτων, εικόνας, ήχου και βίντεο. Πρέπει να βοηθάει στην ανάλυση και ερµηνεία των αποτελεσµάτων της έρευνας. Για να το επιτύχουν αυτό µερικά παρέχουν απλές αναφορές που συνοψίζουν τις απαντήσεις µιας ερώτησης, ενώ πολλά επιτρέπουν την εξαγωγή των αποτελεσµάτων σε ένα excel ή σε κάποιο άλλο εργαλείο για περαιτέρω ανάλυση. Μερικά επιπλέον παρέχουν την δυνατότητα εξαγωγής σχέσεων µεταξύ διαφορετικών σετ ερωτήσεων ή παρέχουν και πιο πολύπλοκες στατιστικές αναλύσεις. Έπειτα από την επιλογή του εργαλείου, ο ερευνητής θα πρέπει να σχεδιάσει το ερωτηµατολόγιο, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στη διαδικασία αυτή, έτσι ώστε να µειώσει τα πιθανά προβλήµατα κατά τη διάρκεια της συµπλήρωσής του καθώς και λάθη στα αποτελέσµατα. Αν ο συµµετέχοντας για παράδειγµα, δεν καταλάβει µια ερώτηση τότε τα αποτελέσµατα της έρευνας θα είναι µη αξιόπιστα. Ένα άλλο σηµείο που θα πρέπει ακόµα να προσέξει είναι και το µέγεθος του ερωτηµατολογίου. Αν είναι πολύ µεγάλο µπορεί να κουράσει το συµµετέχοντα κάτι που θα οδηγήσει σε λάθη, ηµιτελή ερωτηµατολόγια ή και απορρίψεις. Στη συνέχεια θα πρέπει να γίνει η επιλογή του δείγµατος που θα συµµετέχει στην έρευνα. Θα πρέπει τα αποτελέσµατά της να αντανακλούν στον ευρύτερο πληθυσµό από τον οποίο εξήχθη το δείγµα, άρα θα πρέπει η επιλογή του δείγµατος να γίνει µε ιδιαίτερη προσοχή. Ένα καλό δείγµα θα πρέπει να εκφράζει τα χαρακτηριστικά του συνολικού πληθυσµού µε ένα πολύ µικρό περιθώριο λάθους. 2.2 Οφέλη από την χρησιµοποίηση online ερωτηµατολογίων Όπως έχει ήδη αναφερθεί τα τελευταία χρόνια παρατηρείται µια συνεχής αύξηση στην χρήση online ερωτηµατολογίων καθώς πολλοί είναι οι ερευνητές που τα χρησιµοποιούν για να διεξάγουν τις έρευνές τους. Αυτό συµβαίνει διότι υπάρχουν πολλά οφέλη που απορρέουν από την χρησιµοποίησή τους. Παρακάτω θα γίνει µία προσπάθεια παρουσίασης και µελέτης των πλεονεκτηµάτων αυτών. Κόστος 9
Ένα από τα πλεονεκτήµατα που προκύπτουν από την χρησιµοποίηση online ερωτηµατολογίων είναι ότι οι ερευνητές µπορούν να εξοικονοµήσουν χρήµατα. Με τα online ερωτηµατολόγια περιορίζεται το κόστος καθώς εξαλείφεται η ανάγκη για χαρτί, εκτύπωση, εισαγωγή δεδοµένων και αντιγραφή (καθώς οι online απαντήσεις καταγράφονται αυτόµατα). Επιπλέον το προσωπικό που απαιτείται για την διεξαγωγή της έρευνας είναι µικρότερο όπως και η ανάγκη για ταξίδια. Το κόστος που επιφέρει η ταχυδρόµηση που είναι απαραίτητη στα παραδοσιακά ερωτηµατολόγια δεν υπάρχει πλέον, όπως επίσης και το κόστος του τηλεφώνου. Επιπρόσθετα, υπάρχει η δυνατότητα να αυξηθεί ο αριθµός των συµµετεχόντων χωρίς επιπλέον κόστος αφού το κόστος σε αυτή την περίπτωση δεν εξαρτάται από το µέγεθος του δείγµατος. Τα σηµερινά εργαλεία για την ανάπτυξη online ερωτηµατολογίων ποικίλουν όσον αφορά το κόστος από µηδενικό, (open source εργαλεία), µέχρι αρκετά µεγάλο κόστος που εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά που υποστηρίζει το κάθε εργαλείο, παρόλα αυτά εξακολουθούν να είναι οικονοµικότερα σε σύγκριση µε τα παραδοσιακά βασισµένα στο χαρτί ερωτηµατολόγια. Χρήστες από όλον τον κόσµο Ένα δεύτερο πλεονέκτηµα των online ερωτηµατολογίων είναι ότι µε το ίντερνετ υπάρχει κατάρρευση των γεωγραφικών συνόρων και έτσι είναι δυνατή η συµµετοχή χρηστών από όλο τον κόσµο. Η γεωγραφική τοποθεσία των συµµετεχόντων δεν επηρεάζει την αποδοτικότητα ούτε την ποιότητα των δεδοµένων και η φυσική απόσταση ανάµεσα στον ερευνητή και τον συµµετέχοντα δεν δηµιουργεί κανένα πρόβληµα. Συνεπώς όχι µόνο είναι δυνατή η παρουσία µεγαλύτερου δείγµατος απ ότι θα υπήρχε χρησιµοποιώντας κάποια από τις παραδοσιακές µεθόδους, αλλά και µεγαλύτερη ποικιλία. Πρόσβαση σε συγκεκριµένους χρήστες ή οµάδες χρηστών Η online έρευνα επωφελείται της δυνατότητας που προσφέρει το ίντερνετ για πρόσβαση σε οµάδες ή άτοµα που µε άλλες µεθόδους θα ήταν δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να προσεγγιστεί. Σε πολλές περιπτώσεις κοινότητες και οµάδες υπάρχουν µόνο στον κυβερνοχώρο. Επιπλέον µε το ίντερνετ ένας ερευνητής µπορεί να αποκτήσει πρόσβαση σε άτοµα που µοιράζονται συγκεκριµένα ενδιαφέροντα, συµπεριφορές, πιστεύω και συγκεκριµένες απόψεις σε σχέση µε κάποιο θέµα ή πρόβληµα ή δραστηριότητα. Για παράδειγµα το διαδίκτυο παρέχει τη δυνατότητα εύρεσης 10
πολύ εύκολα ενός συγκεντρωµένου, µεγάλου αριθµού µεγαλύτερων ατόµων που χρησιµοποιούν υπολογιστές. Αντίθετα, µε τις παραδοσιακές µεθόδους έρευνας θα ήταν πολύ δύσκολο να προσεγγιστεί ένας µεγάλος αριθµός τέτοιων ατόµων. Επίσης, µε το ίντερνετ µπορούν να προσεγγιστούν άτοµα που µπορεί να ήταν επιφυλακτικά σε κάποια διαπροσωπική µέθοδο στην οποία ονόµατα, διευθύνσεις και άλλες προσωπικές πληροφορίες θα ήταν φανερές. Για παράδειγµα άτοµα µε ασθένειες, διατροφικές διαταραχές κ.τ.λ. είναι δύσκολο να προσεγγιστούν διαφορετικά. Γενικότερα δίνεται η δυνατότητα προσέγγισης ατόµων που θα ήταν απρόθυµα σε µια πρόσωπο µε πρόσωπο συνάντηση, καθώς παρέχεται στους συµµετέχοντες ανωνυµία και έτσι σε ευαίσθητα θέµατα όχι µόνο υπάρχει η δυνατότητα συµµετοχής µεγαλύτερου αριθµού ατόµων, αλλά και οι συµµετέχοντες είναι περισσότερο πρόθυµοι να δώσουν πιο ακριβείς, πιο λεπτοµερείς και πιο αληθινές απαντήσεις. Χρόνος Ένα επιπλέον πλεονέκτηµα είναι ότι τα διαδικτυακά ερωτηµατολόγια εξοικονοµούν χρόνο για τους ερευνητές. Οι έρευνες που γίνονται online επιτρέπουν στον ερευνητή να προσεγγίσει χιλιάδες ανθρώπους µε κοινά χαρακτηριστικά σε µικρό χρονικό διάστηµα ακόµα και αν αυτοί βρίσκονται διασκορπισµένοι πολύ µακριά ο ένας από τον άλλον. Από την άλλη µεριά, σε µια πρόσωπο µε πρόσωπο έρευνα θα απαιτείτο µεγάλο χρονικό διάστηµα για να καταφέρει, αν ήταν δυνατόν, να βρει ένας ερευνητής ένα ισοδύναµο αριθµό συµµετεχόντων µε συγκεκριµένα ενδιαφέροντα ή απόψεις σε µια τοποθεσία. Ακόµα µε τις παραδοσιακές µεθόδους ο ερευνητής µπορεί να µιλάει µόνο σε ένα άτοµο κάθε φορά, ενώ µε την χρήση του ίντερνετ για την διεξαγωγή µιας έρευνας χιλιάδες συµµετέχοντες µπορούν να απαντήσουν τις ερωτήσεις ταυτόχρονα µειώνοντας έτσι τον χρόνο συλλογής δεδοµένων, χωρίς να απαιτείται προσωπική επαφή. Ένας ακόµα παράγοντας που συµβάλει στην µείωση του απαιτούµενου χρόνου είναι ότι µε τα online ερωτηµατολόγια υπάρχει εξάλειψη της αναγκαιότητας από µεριάς των ερευνητών να εισάγουν ή να επεξεργαστούν τα δεδοµένα. Από τη στιγµή που θα δηµιουργηθεί το ερωτηµατολόγιο, τοποθετηθεί στο διαδίκτυο και βρεθούν οι συµµετέχοντες, η βασική δουλειά του ερευνητή έχει τελειώσει. Στη συνέχεια ένας πολύ µεγάλος αριθµός συµµετεχόντων µπορούν να το συµπληρώσουν και οι απαντήσεις µπορούν αυτόµατα να εισαχθούν σε µια βάση δεδοµένων καθώς επίσης µπορούν αυτόµατα να ελέγχονται και τα δεδοµένα. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στους ερευνητές να εργάζονται ταυτόχρονα σε άλλες έρευνες ενώ περιµένουν τον επιθυµητό αριθµό αποκρίσεων. 11
Χρήση εικόνας, ήχου, βίντεο κ.α. Το διαδίκτυο προσφέρει επιπλέον στον ερευνητή την δυνατότητα να χρησιµοποιήσει οπτικοακουστικά χαρακτηριστικά. Με τα online ερωτηµατολόγια παρέχεται η δυνατότητα χρησιµοποίησης εικόνας, ήχου, βίντεο και υψηλής ποιότητας γραφικών που µπορούν να ενισχύσουν το ποσοστό απάντησης καθώς καθιστούν τα ερωτηµατολόγια πιο φιλικά στον χρήστη. Σε µια παραδοσιακή έρευνα, βασισµένη στο χαρτί ή τηλεφωνική, δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν τέτοια χαρακτηριστικά, αλλά σε µια online ο ερευνητής µπορεί να επωφεληθεί από αυτά κάνοντας την έρευνα περισσότερο ενδιαφέρουσα για τους συµµετέχοντες και ενθαρρύνοντας την συµµετοχή. Επιπλέον τα συγκεκριµένα χαρακτηριστικά µπορούν να χρησιµοποιηθούν για να βοηθήσουν στην συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου, τα άτοµα εκείνα που δεν είναι εξοικειωµένα µε την χρήση υπολογιστή. Ευελιξία Τα online ερωτηµατολόγια προσφέρουν µεγάλη ευελιξία. Με τα διαδικτυακά ερωτηµατολόγια µπορεί να συλλεχθεί µεγάλη ποικιλία πληροφοριών. Επιπλέον παρέχεται µεγάλη ευελιξία στη φάση δηµιουργίας του ερωτηµατολογίου, στο να αποφασιστεί πως θα είναι διαµορφωµένες οι ερωτήσεις. Επίσης παρέχονται πολλές διαφορετικού τύπου ερωτήσεις για να εξυπηρετούν τις ανάγκες κάθε έρευνας και ακόµα υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής της σειράς που είναι τοποθετηµένες οι ερωτήσεις. Πέρα όµως από τη φάση δηµιουργίας του ερωτηµατολογίου, ευελιξία παρέχεται και στην παρουσίαση των αποτελεσµάτων καθώς για αυτόν τον σκοπό παρέχονται πολλοί και διαφορετικοί τρόποι εµφάνισής τους. Ακόµα υπάρχει η δυνατότητα προσωποποίησης του ερωτηµατολογίου και έτσι µπορεί να δηµιουργηθεί διαφορετικό ερωτηµατολόγιο για διαφορετικού τύπου συµµετέχοντες. Πιο συγκεκριµένα, οι συµµετέχοντες µπορούν να απαντάνε διαφορετικές ερωτήσεις ανάλογα µε την απάντησή τους σε προηγούµενη ερώτηση. Για παράδειγµα ένα ερωτηµατολόγιο µπορεί να σχεδιαστεί έτσι ώστε οι άντρες και οι γυναίκες να απαντάνε σε διαφορετικές ερωτήσεις ανάλογα µε το φύλο που δήλωσαν στην αρχή. Γρηγορότερα και καλύτερης ποιότητας αποτελέσµατα Ένα ακόµα πλεονέκτηµα των online ερωτηµατολογίων είναι ότι προσφέρουν γρηγορότερα και καλύτερης ποιότητας αποτελέσµατα. Καταρχάς, από τη στιγµή που τα αποτελέσµατα συλλέγονται σε µια κεντρική βάση δεδοµένων ο χρόνος για την 12
ανάλυσή τους µειώνεται σηµαντικά. Επιπρόσθετα, υπάρχει µείωση λάθους καθώς οι συµµετέχοντες µπορούν να ξανακοιτάνε τις ερωτήσεις. Επιπλέον τα δεδοµένα ελέγχονται αυτόµατα. Για παράδειγµα, αν κάποιο από τα δεδοµένα εισαχθεί σε λάθος σηµείο ή βρίσκεται εκτός πεδίου τιµών, το σύστηµα µπορεί να επιστρέψει µήνυµα λάθους, ζητώντας από τον συµµετέχοντα να εισάγει τα δεδοµένα σωστά και έπειτα να υποβάλει ξανά το ερωτηµατολόγιο. Επίσης το σύστηµα µπορεί να ελέγχει αν έχουν απαντηθεί όλες οι ερωτήσεις, αν κάτι τέτοιο κρίνεται απαραίτητο από τον ερευνητή, και αν όχι να επιστρέφει το κατάλληλο µήνυµα στον συµµετέχοντα. Με αυτόν τον τρόπο ο ερευνητής δεν χρειάζεται πλέον να ανησυχεί για ελλιπή ερωτηµατολόγια ή για µη έγκυρες απαντήσεις. Ακόµα, οι συµµετέχοντες µπορούν να πάρουν όσο χρόνο χρειάζονται για να σκεφτούν και να απαντήσουν τις ανοιχτού τύπου ερωτήσεις, χωρίς την πίεση που ενδεχοµένως να ένιωθαν από την παρουσία του ερευνητή σε µια κλασσική µέθοδο, κάτι που οδηγεί σε καλύτερης ποιότητας αποτελέσµατα. Η ποιότητα των αποτελεσµάτων αυξάνεται και από το γεγονός ότι τα online ερωτηµατολόγια µπορούν να συµπληρωθούν από τους συµµετέχοντες τη στιγµή που αυτοί επιθυµούν, κάτι που θα τους κάνει περισσότερο πρόθυµους να δώσουν πιο λεπτοµερείς απαντήσεις καθώς επίσης και απαντήσεις που θα τις έχουν σκεφτεί καλύτερα. 2.3 Προβλήµατα από την χρησιµοποίηση online ερωτηµατολογίων Όπως σηµειώθηκε παραπάνω, τα online ερωτηµατολόγια προσφέρουν πολλά οφέλη στους ερευνητές σε σύγκριση µε τις παραδοσιακές µεθόδους. Ωστόσο υπάρχουν και µερικά προβλήµατα που απορρέουν από την χρησιµοποίησή τους που θα πρέπει να ληφθούν υπ όψιν από τον ερευνητή πριν επιλέξει αυτή τη µέθοδο για την έρευνά του. Στη συνέχεια γίνεται µία προσπάθεια παρουσίασης και ανάλυσης αυτών των ζητηµάτων. Ζητήµατα δείγµατος Ένα από τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι ερευνητές που χρησιµοποιούν τα online ερωτηµατολόγια είναι ο καθορισµός του δείγµατος. Πολλές διαδικτυακές κοινότητες δεν προσφέρουν πρόσβαση στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των µελών της. Επίσης πολλά µέλη εικονικών οµάδων και οργανισµών δεν επιτρέπουν να δίνεται η ηλεκτρονική τους διεύθυνση στους ερευνητές. Άλλα θέµατα που µπορεί να προκύψουν είναι ότι µπορεί να υπάρχουν πολλαπλές ηλεκτρονικές διευθύνσεις για το ίδιο άτοµο, πολλαπλές απαντήσεις από τον ίδιο συµµετέχοντα και µη έγκυρες 13
διευθύνσεις, προβλήµατα που κάνουν την τυχαία δειγµατοληψία προβληµατική σε πολλές περιπτώσεις. Μία λύση βέβαια είναι ότι θα µπορούσαν οι ερευνητές να ζητήσουν από τους συµµετέχοντες να επικοινωνήσουν µαζί τους προτού συµπληρώσουν το ερωτηµατολόγιο για να αποκτήσουν έναν µοναδικό για κάθε χρήστη κωδικό αριθµό, ο οποίος θα σηµειωνόταν και στο ερωτηµατολόγιο. Ζητώντας όµως αυτό το επιπλέον βήµα θα µειωνόταν σηµαντικά το ποσοστό απάντησης. Μία επιπλέον λύση θα µπορούσε να είναι να απαιτείτο από τους συµµετέχοντες να υποβάλουν την ηλεκτρονική τους διεύθυνση προκειµένου να συµπληρώσουν το ερωτηµατολόγιο. Από τη στιγµή που θα συµπλήρωναν το ερωτηµατολόγιο, το σύστηµα θα θυµόταν την ηλεκτρονική διεύθυνση του συµµετέχοντα και δεν θα επέτρεπε σε κανέναν που χρησιµοποιεί τη συγκεκριµένη διεύθυνση να αποκτήσει πρόσβαση στην έρευνα. Με αυτόν τον τρόπο θα µπορούσαν να µειωθούν οι πολλαπλές απαντήσεις, αλλά παρ όλα αυτά θα µπορούσε κάποιος να συµπληρώσει για δεύτερη φορά το ερωτηµατολόγιο χρησιµοποιώντας µια δεύτερη, εναλλακτική ηλεκτρονική διεύθυνση. Πέρα όµως από το πρόβληµα καθορισµού του δείγµατος της έρευνας στα online ερωτηµατολόγια, ένα επιπλέον πρόβληµα που προκύπτει είναι η αντιπροσωπευτικότητα αυτού. Παρόλο που η ποικιλία του πληθυσµού που χρησιµοποιεί το διαδίκτυο έχει αυξηθεί και συνεχίζει να αυξάνεται µε γοργούς ρυθµούς, θέµατα αντιπροσωπευτικότητας θα πρέπει ακόµα να λαµβάνονται υπ όψιν όταν σχεδιάζονται web-based ερωτηµατολόγια. Σε αντίθεση µε τις παραδοσιακές µεθόδους στις οποίες ο ερευνητής προσέγγιζε το δείγµα του µε τυχαίες µεθόδους, δεν υπάρχει αντίστοιχος τρόπος για τους ερευνητές να προσεγγίζουν τον πληθυσµό µέσα στο διαδικτυακό περιβάλλον και κατά συνέπεια το δείγµα που θα προκύψει µπορεί να µην είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσµού, από πλευράς για παράδειγµα ηλικίας, εκπαίδευσης, κ.τ.λ. Έτσι, ενώ κάποιος µπορεί να έχει πρόσβαση σε µεγαλύτερο αριθµό συµµετεχόντων, δεν υπάρχει κάποιος τρόπος για να καθορίσει αν αυτό θα είναι και αντιπροσωπευτικό. Για παράδειγµα οι χρήστες του διαδικτύου τείνουν να είναι µικρότερης ηλικίας για αυτό και άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας είναι πιο δύσκολο να προσεγγιστούν. Ωστόσο θα πρέπει ληφθεί υπ όψιν ότι ένας συνεχώς αυξανόµενος αριθµός ατόµων αρχίζει να χρησιµοποιεί το διαδίκτυο, οπότε το συγκεκριµένο πρόβληµα αρχίζει να εξαλείφεται και θα συνεχίσει να µειώνεται µε το πέρασµα του χρόνου. Ένα ακόµα ζήτηµα που έχει σχέση µε το δείγµα είναι ότι συνήθως τα χαρακτηριστικά που µπορεί κάποιος να γνωρίζει για τα άτοµα στις διαδικτυακές κοινότητες είναι συνήθως λίγα και ακόµα και οι πληροφορίες που µπορεί να έχει είναι 14
αµφισβητήσιµες, κάτι που εντείνει ακόµα περισσότερο το πρόβληµα της αντιπροσωπευτικότητας του δείγµατος. Γίνεται λοιπόν εµφανές πως όλα τα παραπάνω προβλήµατα όσον αφορά το δείγµα, δυσκολεύουν τους ερευνητές στο να κάνουν γενικεύσεις για τα συµπεράσµατα της έρευνάς τους. Ανταπόκριση και µη ανταπόκριση Όταν ερµηνεύονται τα αποτελέσµατα των online ερωτηµατολογίων, είναι απαραίτητο να λαµβάνεται υπ όψιν όχι µόνο ποιοι ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση συµµετοχής στην έρευνα αλλά και ποιοι όχι, γιατί µπορεί να προκύψουν λάθη στα αποτελέσµατα της έρευνας λόγω της µη ανταπόκρισης καθώς αυτοί που επιλέγουν να απαντήσουν µπορεί να είναι διαφορετικοί από αυτούς που δεν απαντάνε. Ανάµεσα στις απαντήσεις, πολλαπλές υποβολές, µη σοβαρές απαντήσεις αλλά και περιπτώσεις self-selection(περιπτώσεις δηλαδή, στις οποίες κάποιος επιλέγει από µόνος του να λάβει µέρος στην έρευνα επειδή τον ενδιαφέρει το συγκεκριµένο θέµα) µπορεί να είναι ιδιαίτερα προβληµατικές στα web-based σχέδια και µπορούν να εντείνουν το πρόβληµα της αντιπροσωπευτικότητας του δείγµατος. Αξίζει όµως να σηµειωθεί, πως το συγκεκριµένο πρόβληµα δεν εµφανίζεται µόνο στα online ερωτηµατολόγια αλλά και στις παραδοσιακές µεθόδους. Περισσότερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις πολλαπλές απαντήσεις και στις µη σοβαρές απαντήσεις, οι οποίες είναι αποτέλεσµα της έµφυτης ευκολίας της συµπλήρωσης των online ερωτηµατολογίων αλλά και της έλλειψης ελέγχου πάνω στο ποιος απαντάει. Μερικοί ερευνητές προσεγγίζουν πιθανούς συµµετέχοντες µε το να ποστάρουν προσκλήσεις για συµµετοχή στην έρευνά τους, σε chat rooms, γκρουπ συζητήσεων, κ.τ.λ. Ωστόσο, πολλές φορές τα µέλη των διαδικτυακών κοινοτήτων µπορεί να βρουν αυτή την συµπεριφορά αγενή ή ακόµα και προσβλητική. Είναι πολύ πιθανόν επίσης, ο χειριστής της κοινότητας να διαγράψει αυτήν την πρόσκληση και ακόµα χειρότερα πολλές φορές είναι πιθανόν ο ερευνητής να πληµµυριστεί από e-mail ενοχληµένων µελών της κοινότητας. Ένας άλλος τρόπος για να προσεγγίσει ένας ερευνητής πιθανούς συµµετέχοντες, θα µπορούσε να είναι η αποστολή e-mail. Ο ερευνητής στέλνει ένα e-mail στον συµµετέχοντα, αυτός αν επιθυµεί το συµπληρώνει και το στέλνει πίσω στον ερευνητή συµπληρωµένο. Ακόµα όµως και σε αυτήν την περίπτωση είναι πολύ πιθανόν να παρουσιαστούν παρόµοια προβλήµατα. Οι πιθανοί συµµετέχοντες µπορεί να θεωρήσουν αυτά τα online ερωτηµατολόγια µέσω e-mail απρόσωπα, spam mail ή e-mail που περιέχουν ιούς. Ακόµα αυτοί που προσεγγίζονται µε αυτόν τον τρόπο µπορεί να µην απαντήσουν φοβούµενοι πως προσωπικές τους πληροφορίες θα 15
αποκαλυφθούν σε τρίτους. Είναι επίσης πολύ πιθανόν και σε αυτήν την περίπτωση ο ερευνητής να λάβει e-mail από άτοµα που έχουν ενοχληθεί. Μια λύση στο παραπάνω πρόβληµα θα ήταν ο ερευνητής να προσεγγίσει την διαδικτυακή κοινότητα πριν ποστάρει σε αυτή την πρόσκληση και να τους εξηγήσει τον σκοπό της έρευνάς του, την σπουδαιότητά της καθώς και το πόσο σηµαντική θα ήταν η συµµετοχή τους. Αυτό θα µπορούσε όµως να είναι χρονοβόρο για τον ερευνητή καθώς η απάντηση από τα µέλη της κοινότητας για την αποδοχή ή όχι µπορεί να αργήσει να έρθει και δεν υπάρχει καµία εγγύηση ότι όταν θα έρθει θα είναι και θετική. Κάτι ακόµα που θα µπορούσε να ενθαρρύνει τη συµµετοχή είναι η παροχή από πλευράς ερευνητή στα µέλη της κοινότητας και γενικότερα στους συµµετέχοντες, των αποτελεσµάτων της έρευνας. Επίσης θα µπορούσε να παρέχει πληροφορίες επικοινωνίας για αυτούς που ενδεχοµένως θα έχουν κάποιες απορίες καθώς επίσης και γενικότερες πληροφορίες για την έρευνα. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνεται η αξιοπιστία της έρευνας. Τέλος, µία επιπλέον τεχνική που θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για να πειστούν οι συµµετέχοντες να συµπληρώσουν το ερωτηµατολόγιο θα ήταν να τους προσφερθεί κάποιου είδους κίνητρο. Ένα κίνητρο για παράδειγµα θα µπορούσε να είναι κάποια χρηµατική αµοιβή ή να δινόταν η ευκαιρία σε όσους συµµετείχαν στην έρευνα να µπουν σε κλήρωση για να κερδίσουν κάποιο βραβείο ή δώρο. Ωστόσο και αυτή η τεχνική ενέχει προβλήµατα καθώς οι χρήστες του διαδικτύου θα µπορούσαν να συµµετάσχουν µόνο λόγω του βραβείου χωρίς να δώσουν προσοχή στις απαντήσεις τους µειώνοντας την αξιοπιστία της έρευνας, όπως επίσης θα µπορούσε να αυξήσει τις πολλαπλές απαντήσεις γιατί οι συµµετέχοντες θα υπέβαλαν το ερωτηµατολόγιο πολλές φορές µε σκοπό να αυξήσουν τις πιθανότητές τους να κερδίσουν. υνατότητα πρόσβασης στο internet και τεχνικά προβλήµατα Ένα επιπλέον πρόβληµα που αντιµετωπίζουν οι ερευνητές όταν χρησιµοποιούν online ερωτηµατολόγια, είναι η έλλειψη πρόσβασης στο internet από ορισµένους. Μέρος του πληθυσµού δεν χρησιµοποιεί το διαδίκτυο µε αποτέλεσµα το ποσοστό απάντησης να είναι περιορισµένο ή να προέρχεται από συγκεκριµένο κοµµάτι του πληθυσµού(για παράδειγµα άτοµα µικρότερης ηλικίας). Ακόµα όµως και αυτοί που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο µπορεί να έχουν υπολογιστές παλαιότερης τεχνολογίας ή συνδέσεις χαµηλής ταχύτητας κάτι που µπορεί να εµποδίσει ή να δηµιουργήσει πρόβληµα κατά την διάρκεια συµπλήρωσης ή υποβολής του ερωτηµατολογίου. Για να ξεπεραστεί το 16
συγκεκριµένο πρόβληµα, θα µπορούσαν να σχεδιαστούν ειδικά ερωτηµατολόγια για την διευκόλυνση των συγκεκριµένων χρηστών πράγµα όµως που θα απαιτούσε την αφιέρωση χρόνου από µεριάς ερευνητή. Πολλοί χρήστες επίσης µπορεί να µην έχουν εµπειρία στην χρήση internet κάτι που µπορεί να επηρεάσει το ποσοστό απάντησης. Πολλές φορές, έρευνες µε πολύπλοκα ερωτηµατολόγια έχουν µικρότερη ανταπόκριση σε σύγκριση µε αυτά που χρησιµοποιούν απλά χρώµατα και σχέδια. Επιπλέον η χρησιµοποίηση πολύ ανεπτυγµένου λογισµικού για την δηµιουργία του ερωτηµατολογίου θα µπορούσε να δηµιουργήσει επιπλέον τεχνικά προβλήµατα σε υπολογιστές που δεν θα µπορούσαν να τα υποστηρίξουν µε αποτέλεσµα να φορτώνουν τις πληροφορίες αργά ή ακόµα και να προκαλέσουν κατάρρευση του συστήµατος. Και σε αυτήν την περίπτωση θα µπορούσαν να σχεδιαστούν διαφορετικές, ειδικές εκδόσεις για τους συγκεκριµένους χρήστες για να µη βαρεθούν ή χειρότερα εκνευριστούν και παραιτηθούν. Τέλος, µια επιπλέον δυσκολία που θα µπορούσε να προκύψει είναι ότι µπορεί ο συµµετέχοντας να µην καταφέρει να ολοκληρώσει την συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου λόγω τεχνικού προβλήµατος, όπως κατάρρευση του server, µε αποτέλεσµα να υπάρξει απώλεια δεδοµένων. Για να αντιµετωπιστεί αυτό το πρόβληµα θα πρέπει να γίνει προσπάθεια έτσι ώστε να διατηρείται το ερωτηµατολόγιο όσο το δυνατόν µικρότερο. Σε περίπτωση που είναι µεγάλο, θα µπορούσε να χωριστεί σε σελίδες και στο τέλος κάθε σελίδας να µπορεί ο συµµετέχοντας να υποβάλλει την συγκεκριµένη σελίδα. Με αυτόν τον τρόπο εάν διακοπεί η σύνδεση και ο συµµετέχοντας δεν έχει ολοκληρώσει το ερωτηµατολόγιο, ένα µέρος αυτού θα έχει αποθηκευτεί µε συνέπεια να υπάρχει µικρότερη απώλεια δεδοµένων. Θέµατα ασφαλείας Τα ζητήµατα ασφαλείας είναι ένας σηµαντικός παράγοντας για πολλούς ανθρώπους, έτσι πολλοί συµµετέχοντες µπορούν να αποθαρρυνθούν από το να συµπληρώσουν το ερωτηµατολόγιο φοβούµενοι ότι θα αποκαλυφθούν πληροφορίες για αυτούς µέσω της ηλεκτρονικής τους διεύθυνσης ή της IP διεύθυνσή τους που µπορεί να συλλεχθεί όταν επισκέπτονται κάποιο website. Για αυτό το λόγο, θα πρέπει ο ερευνητής να διαβεβαιώνει τον συµµετέχοντα ότι δεν θα προσπαθήσει να συλλέξει πληροφορίες τις οποίες δεν παρέχει µε την θέλησή του. Επιπλέον, πολλοί συµµετέχοντες µπορεί να διστάσουν να συµπληρώσουν το ερωτηµατολόγιο φοβούµενοι πως η ηλεκτρονική τους διεύθυνση ή κάποιες προσωπικές πληροφορίες που ενδεχοµένως έχουν 17
συµπληρώσει στο ερωτηµατολόγιο γίνουν γνωστές σε τρίτα πρόσωπα. Τέλος τα cookies που χρησιµοποιούνται µε σκοπό να εντοπίσουν τον συµµετέχοντα και να διαπιστωθεί εάν ο συγκεκριµένος χρήστης έχει συµπληρώσει ξανά το ερωτηµατολόγιο, πολλές φορές διαγράφονται από τον browser του συµµετέχοντα κάτι που µειώνει το ποσοστό απάντησης. Απουσία ελέγχου στις συνθήκες που διεξάγεται το ερωτηµατολόγιο και απουσία προσωπικής επαφής Στις παραδοσιακές µεθόδους διεξαγωγής ερωτηµατολογίων, χαρακτηριστικά των συνθηκών κάτω από τις οποίες συµπληρώνεται το ερωτηµατολόγιο ελέγχονται µε σκοπό να ελαχιστοποιηθούν τα λάθη. Για παράδειγµα, σε µια τηλεφωνική έρευνα ο ερευνητής µπορεί να καθορίσει την σειρά µε την οποία τίθενται τα ερωτήµατα έχοντας έτσι την δυνατότητα να καθορίσει σχέσεις µεταξύ εξαρτώµενων ερωτηµάτων. Στην περίπτωση των online ερωτηµατολογίων όµως ο ερευνητής έχει µικρό έλεγχο πάνω στο περιβάλλον που διεξάγεται και συνεπώς είναι υποκείµενος σε περισσότερα λάθη. Για παράδειγµα, είναι δύσκολο για τους ερευνητές να ελέγξουν την σειρά µε την οποία οι συµµετέχοντες συµπληρώνουν τα ερωτηµατολόγια ειδικά στις περιπτώσεις που οι ερωτήσεις βρίσκονται στην ίδια σελίδα, κάτι που επιτρέπει στον συµµετέχοντα να προχωρήσει παρακάτω στην σελίδα και να απαντήσει στις ερωτήσεις µε όποια σειρά επιθυµεί. Υπάρχουν όµως κάποια λογισµικά που δεν επιτρέπουν στον συµµετέχοντα να απαντήσει σε κάποια ερώτηση αν προηγουµένως δεν έχει απαντήσει σε κάποια άλλη, χωρίζοντας τα σε διαφορετικές σελίδες. Ωστόσο αυτό µπορεί να δίνει την εντύπωση στους συµµετέχοντες ότι η έρευνα είναι µεγαλύτερη απ ότι πραγµατικά είναι µεγαλώνοντας έτσι τον αριθµό των ατόµων που δεν αποκρίνονται. Επιπλέον ορισµένοι ερευνητές προσθέτουν κάποια χαρακτηριστικά όπως εικόνα, ήχος και άλλα γραφικά στα ερωτηµατολόγια τους και είναι αδύνατο από τον ερευνητή να γνωρίζει εάν αυτά τα χαρακτηριστικά θα φαίνονται σωστά στους διάφορους υπολογιστές ή εάν θα φαίνονται καθόλου. Επίσης, δεν υπάρχει το πλεονέκτηµα της προσωπικής επαφής. Στα παραδοσιακά ερωτηµατολόγια στα οποία υπάρχει προσωπική επαφή, οι ερευνητές µπορούν να βοηθήσουν και να καθοδηγήσουν τους συµµετέχοντες στην συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου, εάν αυτό είναι απαραίτητο, ενώ αν στα online ο συµµετέχοντας µπερδευτεί είναι πιο πιθανό απλά να µην συνεχίσει στην συµπλήρωσή του. Τέλος, όταν υπάρχει προσωπική επαφή, είναι πιο εύκολο ο ερευνητής να κερδίσει την εµπιστοσύνη των πιθανών συµµετεχόντων, ενώ η έλλειψη 18
προσωπικής επαφής κάνει τις έρευνες να φαίνονται περισσότερο απρόσωπες. 2.4 Κριτήρια επιλογής κατάλληλου εργαλείου Όπως έχει ήδη αναφερθεί λόγω της εξάπλωσης της χρήσης του διαδικτύου και της χρησιµοποίησης αυτού για την διεξαγωγή online ερευνών ερωτηµατολογίων πολλές εταιρίες προσφέρουν εργαλεία για αυτόν τον σκοπό. Τα υπάρχοντα αυτά εργαλεία ποικίλουν όσον αφορά τα διαθέσιµα χαρακτηριστικά τους, το κόστος τους και τους διάφορους περιορισµούς. Στη συνέχεια θα γίνει µία παρουσίαση κάποιων κριτηρίων που θα πρέπει να λαµβάνονται υπ όψιν όταν κάποιος θέλει να επιλέξει ποιο από τα διαθέσιµα εργαλεία ταιριάζει καλύτερα στην έρευνά του. Θα πρέπει βέβαια οι ερευνητές προτού προχωρήσουν στην επιλογή του εργαλείου που θα χρησιµοποιήσουν να έχουν κάνει έναν προσεχτικό και σαφή προσδιορισµό των στόχων της έρευνάς τους, του χρονικού περιθωρίου που έχουν στην διάθεσή τους καθώς και του προϋπολογισµού. Τα κριτήρια που θα τους βοηθήσουν στην επιλογή τους είναι: Κόστος Ένας από τους καθοριστικότερους παράγοντες για αυτή την επιλογή είναι το κόστος. Το πρώτο πράγµα που θα πρέπει ένας ερευνητής να σκεφτεί είναι πόσα χρήµατα είναι διατεθειµένος να ξοδέψει αλλά και τι χρειάζεται η έρευνά του. Αν σκοπός είναι να διεξαχθεί µια απλή και γρήγορη έρευνα τότε θα µπορούσε να χρησιµοποιήσει κάποιο από τα εργαλεία που προσφέρει µια δωρεάν έκδοση ή κάποιο χαµηλού κόστους εργαλείο. Μάλιστα σε αυτές τις περιπτώσεις ένα πιο πολύπλοκο εργαλείο µπορεί να ήταν και πιο δύσκολο στη χρήση. Από την άλλη µεριά, αν θέλει ένα πακέτο που να υποστηρίζει µεγάλες και πολύπλοκες έρευνες, τα πιο προηγµένα πακέτα, πακέτα υψηλότερου κόστους, είναι πιο πιθανό να προσφέρουν τα χαρακτηριστικά που χρειάζεται για την ερευνά του. Σε κάθε περίπτωση, όποιο εργαλείο και να επιλέξει καλό θα ήταν να εκµεταλλευτεί τις δωρεάν εκδόσεις που προσφέρονται ώστε να δοκιµάσει το εργαλείο πριν δεσµευτεί. Άλλο ένα πράγµα που έχει σχέση µε το κόστος και θα πρέπει να ληφθεί υπ όψιν είναι το να επιλεχτεί εργαλείο στο οποίο δεν είναι αναγκασµένος να δεσµευτεί µε ετήσιο συµβόλαιο. Αυτό γιατί µπορεί να µην είναι σίγουρος για την επιτυχία που θα έχει η έρευνά του, οπότε ένα εργαλείο που παρέχει κάποια πακέτα σε συγκεκριµένες τιµές για µικρό 19
χρονικό διάστηµα είναι προτιµότερο διότι µπορεί να χρησιµοποιηθεί για ένα εύλογο χρονικό διάστηµα χωρίς περαιτέρω δεσµεύσεις. Ευελιξία Ένα χαρακτηριστικό που θα πρέπει να διαθέτει ένα εργαλείο είναι η ευελιξία. Ένα online survey εργαλείο θα πρέπει να δίνει τη δυνατότητα δηµιουργίας διαφορετικού τύπου ερωτηµατολογίων σχεδιασµένα ειδικά για τις ανάγκες της κάθε έρευνας. Επίσης θα πρέπει να παρέχεται µια ποικιλία τρόπων παρουσίασης των αποτελεσµάτων των ερευνών καθώς και µια ποικιλία τύπων ερωτήσεων. Η δυνατότητα παρουσίασης ερωτηµατολογίων µε διαφορετικούς τρόπους βοηθάει στο να κρατάει το ενδιαφέρον των χρηστών στα ερωτηµατολόγια. Αριθµός ατόµων που θα συµµετάσχουν στην έρευνα Πολλά εργαλεία έχουν κάποιο όριο ως προς τον αριθµό των ατόµων που µπορούν να συµµετέχουν στην έρευνα. Κάποια εργαλεία προσφέρουν µια δωρεάν έκδοση στην οποία όµως ο αριθµός των ατόµων που µπορούν να συµµετάσχουν είναι µικρός ενώ προσφέρουν και αναβαθµισµένες εκδόσεις στις οποίες ο αριθµός των συµµετεχόντων ανεβαίνει. Εποµένως το να γνωρίζει ο ερευνητής από πριν τον αριθµό περίπου των απαντήσεων που θα έχει βοηθάει στην επιλογή εργαλείου. Αριθµός ερωτηµάτων που θα έχει η έρευνα Τα εργαλεία ανάπτυξης online ερωτηµατολογίων ποικίλουν επίσης στον αριθµό των ερωτήσεων που επιτρέπουν να υπάρχουν. Όπως και πριν οι δωρεάν εκδόσεις συνήθως επιτρέπουν έναν µικρό αριθµό ερωτήσεων και οι αναβαθµισµένες εκδόσεις περισσότερες, οπότε είναι σηµαντικό να είναι γνωστός ο αριθµός των ερωτήσεων που απαιτεί η έρευνα. Πολυπλοκότητα ερωτήσεων Όλα τα εργαλεία προσφέρουν απλές περιγραφικές ερωτήσεις ενώ µερικά προσφέρουν χαρακτηριστικά όπως εικόνα, ήχος και βίντεο. Επιπλέον κάποια εργαλεία ποικίλουν ως προς το πόσο λεπτοµερή µπορεί να είναι η δοµή των 20
ερωτήσεων. ιαφορετικές δοµές απαντήσεων περιλαµβάνουν: πολλαπλού τύπου απαντήσεις, ανοιχτού τύπου απαντήσεις κτλ. Χρόνος που απαιτείται για την οργάνωση του ερωτηµατολογίου Ένα από τα κριτήρια για να χαρακτηριστεί ένα εργαλείο ως κατάλληλο είναι ο χρόνος που χρειάζεται για οργανωθεί το ερωτηµατολόγιο που θα λάβουν οι χρήστες. Ένα καλό εργαλείο ανάπτυξης ερωτηµατολογίων θα πρέπει να βοηθάει στην δηµιουργία ενός επαγγελµατικού, φιλικού προς τον χρήστη ερωτηµατολογίου σε µικρό χρονικό διάστηµα. Για να διαπιστωθεί αυτό χρησιµοποιούνται τα demo που προσφέρονται. Αν κατά τη διάρκεια κατασκευής ενός δοκιµαστικού ερωτηµατολογίου ο ερευνητής βαρεθεί ή µπερδευτεί τότε καταλαβαίνει ότι αυτό το εργαλείο δεν είναι κατάλληλο για αυτόν. Η έρευνα είναι ίδια για όλους ή διαφέρει ανάλογα µε τις απαντήσεις Πολλά εργαλεία ανάπτυξης ερωτηµατολογίων προσφέρουν τρόπους προσωποποίησης της έρευνας. Για παράδειγµα ένας από τους τρόπους που γίνεται αυτό είναι όταν επιτρέπεται στο χρήστη να απαντήσει διαφορετικές ερωτήσεις ανάλογα µε την απάντησή του σε προηγούµενη ερώτηση(π.χ. οι χρήστες θα µπορούσαν να απαντήσουν σε διαφορετικές ερωτήσεις ανάλογα µε το φύλο τους). Άρα µπορεί να επιλεχθεί το εργαλείο ανάλογα µε το αν αυτό το χαρακτηριστικό πρέπει να υποστηρίζεται. Χρονική περίοδος που το ερωτηµατολόγιο θα είναι διαθέσιµο Όπως και µε άλλα χαρακτηριστικά πολλά εργαλεία βάζουν κάποια όρια ως προς τον χρόνο που το ερωτηµατολόγιο θα είναι διαθέσιµο σε µελλοντικούς χρήστες. Αν είναι επιθυµητό το ερωτηµατολόγιο να είναι διαθέσιµο για µεγάλο χρονικό διάστηµα θα πρέπει να επιλεχθεί το κατάλληλο εργαλείο ή να γίνονται κάθε φορά οι ανάλογες αναβαθµίσεις. Μέθοδος που χρησιµοποιείται για την ανάλυσηπαρουσίαση των αποτελεσµάτων Είναι πολύ σηµαντικό να είναι γνωστή η µέθοδος που χρησιµοποιείται για την ανάλυση και παρουσίαση των 21
αποτελεσµάτων. Τα δεδοµένα είναι χρήσιµα µόνο όταν µπορούν να αναλυθούν σωστά, εποµένως το εργαλείο ανάπτυξης ερωτηµατολογίων που θα επιλεχτεί θα πρέπει να παρέχει εργαλεία για την εύκολη ανάλυση των δεδοµένων καθώς επίσης θα πρέπει να παρουσιάζει τα αποτελέσµατα µε τέτοιο τρόπο ώστε να γίνονται αµέσως κατανοητά και να µπορούν εύκολα να βγουν συµπεράσµατα. Είναι διαθέσιµη κάποια υποστήριξη-βοήθεια Το να είναι γνωστό αν είναι διαθέσιµη κάποια βοήθειαυποστήριξη από την εταιρεία καθώς και τι τύπου υποστήριξηβοήθεια είναι πολύ σηµαντικό. Το αν υπάρχει κάποιο e-mail, κάποιο forum ή γενικά κάποιος τρόπος επικοινωνίας µε ανθρώπους της εταιρείας για ερωτήσεις, καθοδήγηση και οποιουδήποτε τύπου υποστήριξη θα πρέπει να είναι γνωστό καθώς και το αν υπάρχει κάποιο επιπλέον κόστος για αυτές τις υπηρεσίες. 22
Κεφάλαιο 3: Λογισµικά υποδοµής Ένα καλά καθορισµένο ερωτηµατολόγιο είναι η βάση για πολύτιµη ανάδραση, δηλαδή για καλά αποτελέσµατα. Υπάρχει µια ποικιλία διαθέσιµων εργαλείων για το σχεδιασµό και τη διαχείριση διαδικτυακών ερωτηµατολογίων που βοηθούν στη δηµιουργία αποτελεσµατικών ερευνών. Προσφέρουν τις πηγές για το σχεδιασµό ενός ερωτηµατολογίου και δίνουν τη δυνατότητα να συλλεχθούν, οργανωθούν και αναλυθούν τα αποτελέσµατα. Στο κεφάλαιο αυτό λοιπόν, θα µελετηθεί και θα γίνει µια προσπάθεια αξιολόγησης µερικών από τα open source εργαλεία που υπάρχουν για την ανάπτυξη και διαχείριση online ερωτηµατολογίων. Ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκαν open source εργαλεία είναι διότι δεν υπολείπονται των εµπορικών, παρέχουν στον ερευνητή πολλές δυνατότητες και πολλά χαρακτηριστικά και µπορούν να χρησιµοποιηθούν από όλους καθώς προσφέρονται µε µηδενικό κόστος. Θα γίνει µία προσπάθεια να διαπιστωθεί αν τα εργαλεία αυτά µπορούν να προσφέρουν αποδοτικά και χρήσιµα ερωτηµατολόγια χωρίς κόστος και στη συνέχεια θα γίνει µια σύγκριση µεταξύ αυτών. Ύστερα από έρευνα που έγινε διαπιστώθηκε ότι τα πιο δηµοφιλή και ισχυρά open source εργαλεία για την υποστήριξη διαδικτυακών ερωτηµατολογίων είναι τα: Mod_Survey, phpesp, LimeSurvey, VTSurvey και opensurveypilot και αυτά είναι τα εργαλεία που θα παρουσιαστούν παρακάτω. 3.1 Παρουσίαση Mod_Survey Το Mod_Survey είναι ένα open source λογισµικό για την ανάπτυξη και διαχείριση online ερωτηµατολογίων. Χειρίζεται αρχεία που περιέχουν ερωτηµατολόγια γραµµένα σε XML και παρέχει τη δυνατότητα συλλογής, αξιολόγησης και αποθήκευσης δεδοµένων καθώς και εξαγωγή αυτών. Προσφέρει εξελιγµένα σύνθετα χαρακτηριστικά, όπως δυναµική παραγωγή περιεχοµένου βασιζόµενη σε προηγούµενες απαντήσεις αλλά απαιτεί από τον χρήστη να χρησιµοποιήσει XML σύνταξη ειδική για το λογισµικό. Στη συνέχεια θα περιγραφεί τι απαιτείται για την εγκατάσταση του Mod_Survey και θα παρουσιαστούν τα χαρακτηριστικά του καθώς και οι περιορισµοί του. Απαιτήσεις: Perl 5.6.0 Apache Mod_Survey 23
Χαρακτηριστικά: Το Mod_Survey υποστηρίζει την πλειονότητα των τύπων ερωτήσεων. Παρέχει τη δυνατότητα εξαγωγής των δεδοµένων σε excel, SPSS και άλλα εργαλεία για περεταίρω ανάλυση. Υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής της σειράς των µπλοκ στις ερωτήσεις που εµφανίζονται σε µορφή πίνακα και ως προς τις σειρές και ως προς τις στήλες. Μπορούν να εισαχθούν µεταβλητές περιβάλλοντος στα δεδοµένα από τον apache server, όπως π.χ η ΙΡ του συµµετέχοντα. Επίσης είναι δυνατόν να µετρηθεί ο χρόνος που πήρε στον συµµετέχοντα για να συµπληρώσει το ερωτηµατολόγιο. Αν δεν επαρκούν οι διαθέσιµοι τύποι ερωτήσεων ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να σχεδιάσει ερωτήσεις χρησιµοποιώντας HTML και JavaScript. Οι απαντήσεις µπορούν προαιρετικά να αποθηκευτούν σε οποιοδήποτε συµβατό σύστηµα διαχείρισης βάσεων δεδοµένων(π.χ. PostgreSQL, Oracle, MySQL). εδοµένα µπορούν να φορτωθούν από οποιοδήποτε συµβατό σύστηµα διαχείρισης βάσεων δεδοµένων και να εµφανίζονται στον συµµετέχοντα ή να υποβάλλονται µαζί µε τις απαντήσεις του. Ο συµµετέχοντας µπορεί να µεταφερθεί σε διαφορετική ερώτηση ανάλογα µε την απάντησή του σε προηγούµενη ερώτηση. Μπορούν να εισαχθούν γραφικά. Υπάρχουν πολλά διαθέσιµα σχέδια και χρώµατα. Το περιεχόµενο του ερωτηµατολογίου µπορεί να τροποποιείται αυτόµατα ανάλογα µε προηγούµενες απαντήσεις (π.χ. ανάλογα µε την απάντηση του συµµετέχοντα ως προς το φύλο του σε προηγούµενη ερώτηση µπορεί το κύριος να αλλάξει σε κυρία δυναµικά). Αντίγραφα από τις απαντήσεις των συµµετεχόντων µπορούν να αποστέλλονται αυτόµατα σε πολλές ηλεκτρονικές διευθύνσεις. Παρέχεται η δυνατότητα δηµιουργίας πολυσέλιδων ερευνών και η µετάβαση σε κάθε διαφορετική σελίδα να γίνεται σύµφωνα µε προηγούµενες απαντήσεις. Προσφέρεται λεπτοµερές documentation. 24
Περιορισµοί: εν προσφέρεται στον συµµετέχοντα η επιλογή να αποθηκεύσει τα δεδοµένα προσωρινά και να επιστρέψει αργότερα να τελειώσει την συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου. εν υπάρχει η δυνατότητα τροποποίησης ήδη υποβληθέντων ερωτηµατολογίων. εν παρέχεται η δυνατότητα αλλαγής της σειράς των ερωτήσεων. Η δυνατότητα αυτή παρέχεται µόνο µέσα στα µπλοκ των πινάκων. εν παρέχεται η λειτουργία της συλλογής δείγµατος. ηλαδή, δεν υποστηρίζεται η πρόσκληση συµµετεχόντων µέσω του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου. εν προσφέρεται ο τύπος δεδοµένων: πίνακας ποσοτικών µεταβλητών, ενός πίνακα δηλαδή µε κάθε στήλη να αναπαριστά µία µεταβλητή και γραµµές οι τιµές που µπορούν να πάρουν οι µεταβλητές αυτές και µπορούν να είναι µόνο ποσοτικές. Επίσης είναι δύσκολη η χρήση της πολυσέλιδης δοµής αν πρέπει να χρησιµοποιηθεί σε πολύπλοκα ερωτηµατολόγια. Συγκεκριµένα, είναι απαραίτητο να δηµιουργηθούν τόσες σελίδες όσα και τα φίλτρα των ερωτήσεων και στη συνέχεια να γίνει λίστα όλων των σελίδων του ερωτηµατολογίου στην τελευταία. Το ίδιο ισχύει και για τις διακλαδώσεις ενός ερωτήµατος. Η δηµιουργία διαφορετικών σελίδων είναι επίσης απαραίτητη όταν χρησιµοποιείται εξατοµίκευση αφού οι πληροφορίες που κάνουν το περιεχόµενο δυναµικό πρέπει να αποθηκευτούν και η αποθήκευση µπορεί να γίνει µόνο µε την χρησιµοποίηση διαφορετικών σελίδων. 3.2 Παρουσίαση phpesp Το phpesp είναι ένα open source πακέτο λογισµικού, εύκολο στη χρησιµοποίηση, που επιτρέπει σε µη εξειδικευµένους χρήστες να δηµιουργήσουν διαδικτυακά ερωτηµατολόγια, να τα διαχειριστούν και να συλλέξουν τα αποτελέσµατα. Με το phpesp οι χρήστες µπορούν πολύ εύκολα να δηµιουργήσουν ερωτηµατολόγια και να τα τοποθετήσουν στην σελίδα τους στο ίντερνετ. Απαιτήσεις: PHP4.2.1 ή παραπάνω MySQL PhpESP 25
Χαρακτηριστικά: Ο σχεδιασµός και η διαχείριση των ερωτηµατολογίων µε το phpesp γίνεται µέσω του διαδικτύου και τα ερωτηµατολόγια αποθηκεύονται online αυτόµατα. Η δηµιουργία νέας έρευνας είναι αρκετά απλή. Υποστηρίζει τους βασικούς τύπους ερωτήσεων. Συγκεκριµένα οι τύποι που υποστηρίζονται είναι οι ακόλουθοι: Ναι / Όχι. Ηµεροµηνία (Μπορεί ο συµµετέχοντας να εισάγει µια ηµεροµηνία). Εισαγωγή αριθµού(αυτός ο τύπος ερώτησης απαιτεί έναν αριθµό για απάντηση). Πεδίο κειµένου (Παράθυρο κειµένου στο οποίο ο συµµετέχοντας µπορεί να πληκτρολογήσει µια σύντοµη απάντησή του χωρίς να του παρέχονται συγκεκριµένες επιλογές). Κείµενο έκθεσης (Επιτρέπει στον χρήστη να πληκτρολογήσει µεγαλύτερη απάντηση από πριν). Drop-down list / Drop-down box(υπάρχει η δυνατότητα πρόσθεσης µια σειράς πιθανών απαντήσεων/επιλογών από τις οποίες ο συµµετέχων µπορεί να επιλέξει µόνο µια απάντηση διαµορφώνοντας ένα πτυσσόµενο παράθυρο). Βαθµολόγηση µε κλίµακα από 1 έως 5(Ζητείται από τον συµµετέχοντα να βαθµολογήσει κάτι σε µία κλίµακα που έχει προσδιοριστεί, π.χ. χαρακτηρισµός ευκολίας χρήσης, πιθανότητας να συµβεί κάτι κ.τ.λ.). Radio Buttons (Χρησιµοποιείται όταν είναι επιθυµητό όλες οι πιθανές απαντήσεις/επιλογές της ερώτησης να παρέχονται στον χρήστη σε µια λίστα και να είναι όλες φανερές, σε αντίθεση µε την περίπτωση των drop-down list στις οποίες οι πιθανές απαντήσεις δεν είναι αµέσως εµφανής, και ο χρήστης µπορεί να επιλέξει µια από αυτές). Check Boxes ( ίνεται στον χρήστη µια λίστα πιθανών απαντήσεων από τις οποίες µπορεί να επιλέξει περισσότερες από µία). Υπάρχει η δυνατότητα δηµιουργίας ανώνυµων ερευνών αλλά και ονοµαστικών που προστατεύονται από κωδικό. Υποστηρίζει πολυσέλιδες έρευνες. Μπορούν να επιλεχθούν οι ερωτήσεις που είναι απαραίτητο να συµπληρωθούν οπωσδήποτε από το συµµετέχοντα. Όταν τελειώσει η εισαγωγή όλων των ερωτήσεων το phpesp δίνει τη δυνατότητα να επιλεχθεί η σειρά εµφάνισής τους. 26
Επίσης αφού επιλεχθεί η σειρά των ερωτήσεων, παρέχεται η δυνατότητα στον ερευνητή να δει µια προεπισκόπηση της έρευνας. Τα αποτελέσµατα µπορούν να φαίνονται σε πραγµατικό χρόνο. Τα δεδοµένα αποθηκεύονται σε µια mysql βάση δεδοµένων και µπορούν να εξαχθούν σε ένα καθορισµένο αρχείο, όπου µπορούν να αναλυθούν από ένα πρόγραµµα λογιστικού φύλλου ή άλλα στατιστικά πακέτα. Για παράδειγµα µπορούν να εξαχθούν τα δεδοµένα σε ένα CVS, Excel, SPSS ή άλλο εργαλείο για περαιτέρω ανάλυση. Παρέχεται η δυνατότητα έκθεσης των αποτελεσµάτων γραφικά ή αριθµητικά. Ο ερευνητής µπορεί να δει τα αποτελέσµατα αθροιστικά για όλους τους συµµετέχοντες ή για καθέναν ξεχωριστά. Υποστηρίζεται cross-analysis και cross-tabulation, δύο χρήσιµα χαρακτηριστικά που επιτρέπουν τη σύγκριση απαντήσεων µέσα στην έρευνα. Τα δύο αυτά χαρακτηριστικά επιτρέπουν στον ερευνητή να βλέπει πως διαφορετικές ερωτήσεις της έρευνάς του συσχετίζονται. Μπορεί να δει σε έναν πίνακα τα αποτελέσµατα από 2 ή περισσότερες ερωτήσεις σε σύγκριση µε άλλες. Για παράδειγµα, µπορεί να δει πως οι συµµετέχοντες που απάντησαν ναι στην πρώτη ερώτηση απάντησαν στις άλλες ερωτήσεις ή πως διαφορετικές οµάδες συµµετεχόντων απάντησαν στις ερωτήσεις. Υπάρχει η δυνατότητα επιλογής κατά τη φάση σχεδιασµού του ερωτηµατολογίου να λαµβάνονται αντίγραφα των συµπληρωµένων σε µια ηλεκτρονική διεύθυνση. Υπάρχει η δυνατότητα προσθήκης υπαρχουσών ερευνών. Προσφέρεται στον συµµετέχοντα η επιλογή να αποθηκεύσει τα δεδοµένα προσωρινά και να επιστρέψει αργότερα να τελειώσει τη συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου Μπορεί να υποστηρίξει µεγάλες έρευνες(100 ερωτήσεις) και µεγάλο αριθµό συµµετεχόντων(4000 και πάνω). Υπάρχει διαθέσιµο demo. Περιορισµοί: εν παρέχεται η δυνατότητα αλλαγής της σειράς των ερωτήσεων. εν παρέχεται η δυνατότητα διακλαδώσεων. εν υποστηρίζονται ειδικοί τύποι ερωτήσεων. Όχι ιδιαίτερα φιλικό user interface. εν υπάρχει φόρµα καθοδήγησης για τη δηµιουργία έρευνας ή παραδείγµατα για το πώς δοµείται. Αφού δηµοσιευθεί το ερωτηµατολόγιο δεν µπορούν πλέον να γίνουν αλλαγές σε αυτό. Υπάρχει η δυνατότητα αντιγραφής, 27
τροποποίησης και δηµοσίευσης ξανά αλλά θα χαθούν όλα τα µέχρι στιγµής δεδοµένα. εν αντιµετωπίζεται το πρόβληµα της πολλαπλής υποβολής του ερωτηµατολογίου από τον ίδιο χρήστη. Υπάρχει η δυνατότητα περιορισµού αυτού µόνο αν δοθεί στον κάθε χρήστη κωδικός, κάτι πολύ δύσκολο να γίνει. Ένα ακόµα µειονέκτηµα του phphesp είναι η έλλειψη documentation. Προσφέρεται µόνο ένας ηµιτελής οδηγός και έτσι σηµαντικές πληροφορίες όπως το πώς χρησιµοποιείται το χαρακτηριστικό cross-analysis δεν είναι ιδιαίτερα εµφανές. 3.3 Παρουσίαση VTSurvey Το VTSurvey είναι ένα open source εργαλείο που επιτρέπει στους χρήστες, πολύ εύκολα, να δηµιουργήσουν και να διαχειριστούν διαδικτυακά ερωτηµατολόγια. Το VTSurvey χρησιµοποιεί ένα πολύ απλό interface και δεν απαιτεί από τους χρήστες να γνωρίζουν HTML ή να έχουν προγραµµατιστικές ικανότητες. Απαιτήσεις: JDK 1.4 ή παραπάνω Περιβάλλον Java Επαρκής χώρος για την αποθήκευση των αποτελεσµάτων της έρευνας(σε XML format) Χαρακτηριστικά: Πολύ εύκολο στη χρήση. Υποστηρίζονται τέσσερις τύποι ερωτήσεων. Συγκεκριµένα οι τύποι που υποστηρίζονται είναι οι ακόλουθοι: Μικρής έκτασης πεδίο κειµένου (Παράθυρο κειµένου στο οποίο ο συµµετέχοντας µπορεί να πληκτρολογήσει µια σύντοµη απάντησή του χωρίς να του παρέχονται συγκεκριµένες επιλογές). Μεγάλης έκτασης πεδίο κειµένου (Επιτρέπει στον χρήστη να πληκτρολογήσει µεγαλύτερη απάντηση από πριν). Check Boxes ( ίνεται στον χρήστη µια λίστα πιθανών απαντήσεων από τις οποίες µπορεί να επιλέξει περισσότερες από µία). Πολλαπλής επιλογής µε Radio Buttons (Χρησιµοποιείται όταν είναι επιθυµητό όλες οι πιθανές απαντήσεις/επιλογές της ερώτησης να παρέχονται στον 28
χρήστη σε µια λίστα και να είναι όλες φανερές και ο χρήστης µπορεί να επιλέξει µια από αυτές). υνατότητα προσαρµογής της διάταξης στις απαιτήσεις της κάθε έρευνας (κεφαλίδα, υποσέλιδο, χρώµατα, στυλ). Επιτρέπει τη χρήση της HTML για την προσαρµογή της έρευνας σε ειδικούς σκοπούς (προαιρετικά). Επιτρέπεται προαιρετικά η χρήση κωδικού πρόσβασης για την πρόσβαση των συµµετεχόντων. Τα αποτελέσµατα µπορούν να φαίνονται σε πραγµατικό χρόνο. Υπάρχει η δυνατότητα να λαµβάνονται ειδοποιήσεις σε κάποια ηλεκτρονική διεύθυνση για κάθε νέα απάντηση. Υπάρχει η δυνατότητα χρησιµοποίησης κωδικού (προαιρετικά) για να φαίνονται τα αποτελέσµατα, για περισσότερη προστασία. Τα αποτελέσµατα µπορούν να εξαχθούν στο Microsoft Excel, SAS, SPSS ή σε κάποιο άλλο εργαλείο για περαιτέρω ανάλυση. Όλες οι λειτουργίες του εξηγούνται ικανοποιητικά. Μπορούν να εισαχθούν εικόνες στην έρευνα χρησιµοποιώντας HTML. Περιορισµοί: Είναι κατάλληλο για απλές έρευνες αφού δεν υποστηρίζονται πολλοί τύποι ερωτήσεων. Αφού δηµοσιευθεί το ερωτηµατολόγιο δεν υπάρχει πλέον η δυνατότητα αλλαγών σε αυτό. Για να γίνουν αλλαγές θα πρέπει να απενεργοποιηθεί από τη συλλογή δεδοµένων. Ακόµα όµως και αν απενεργοποιηθεί µπορεί να αλλάξει µόνο αν δεν περιέχει αποτελέσµατα. ηλαδή θα πρέπει να διαγραφούν τα µέχρι στιγµής αποτελέσµατα. Οι δυνατότητες ανάλυσης των δεδοµένων του VTSurvey είναι περιορισµένες. ιαθέτει περιορισµένα χαρακτηριστικά για την έκθεση των αποτελεσµάτων. εν υποστηρίζονται διακλαδώσεις. εν υποστηρίζονται πολυσέλιδα ερωτηµατολόγια. εν επιλύει το πρόβληµα των πολλαπλών υποβολών από τον ίδιο συµµετέχοντα. 3.4 Παρουσίαση Opensurveypilot Το Opensurveypilot είναι ένα ισχυρό open source πακέτο λογισµικού για τη δηµιουργία και υποστήριξη διαδικτυακών ερωτηµατολογίων που µπορεί να χειριστεί µεγάλης ποσότητας δεδοµένα. 29
Απαιτήσεις: Apache Webserver PHP 4.2 ή παραπάνω MySQL Opensurveypilot Χαρακτηριστικά: Οι τύποι ερωτήσεων που υποστηρίζει είναι οι ακόλουθοι: Παράθυρα κειµένου(πεδία στα οποία ο χρήστης µπορεί να πληκτρολογήσει ένα κείµενο µε την απάντησή του χωρίς να του παρέχονται συγκεκριµένες επιλογές). Check boxes( ίνεται στον χρήστη µια λίστα πιθανών απαντήσεων από τις οποίες µπορεί να επιλέξει περισσότερες από µία). Radio Buttons (Χρησιµοποιείται όταν είναι επιθυµητό όλες οι πιθανές απαντήσεις/επιλογές της ερώτησης να παρέχονται στον χρήστη σε µια λίστα και να είναι όλες φανερές και ο χρήστης µπορεί να επιλέξει µια από αυτές). Dropdown menu (Μία σειρά πιθανών απαντήσεων/επιλογών από τις οποίες ο συµµετέχων µπορεί να επιλέξει µόνο µια απάντηση διαµορφώνοντας ένα πτυσσόµενο παράθυρο). Question matrix(ένας πίνακας στον οποίο υπάρχουν στήλες που περιέχουν checkboxes ή radio buttons µε πιθανές απαντήσεις, και γραµµές µε ερωτήσεις). Τα αποτελέσµατα µπορούν να φαίνονται σε πραγµατικό χρόνο. Μπορούν να εξαχθούν τα αποτελέσµατα σε ένα Excel για περαιτέρω ανάλυση. Το OpenSurveyPilot προσφέρει διαφορετικές δυνατότητες/παραλλαγές για την απεικόνιση των στοιχείων. Παρέχονται διαφορετικά είδη διαγράµµατος για την απεικόνιση των στοιχείων. Μπορούν να καθοριστούν εξαρτήσεις ανάµεσα σε έρευνες. Παρέχεται η δυνατότητα διακλάδωσης. Περιορισµοί: Το Opensurverypilot δεν είναι ιδιαίτερα φιλικό προς το χρήστη. Είναι δύσκολο στην κατανόηση, για αυτό και η χρησιµοποίησή του δεν είναι εύκολη και οι νέοι χρήστες δυσκολεύονται στη δηµιουργία του ερωτηµατολογίου τους. Οι χρήστες µπορούν να βλέπουν στατιστικές µόνο για κάθε ερώτηση ξεχωριστά. 30
εν παρέχεται documentation. 3.5 Παρουσίαση LimeSurvey To LimeSurvey είναι ένα ισχυρό, δηµοφιλές, open source εργαλείο που επιτρέπει στους χρήστες να δηµιουργήσουν, διαχειριστούν και αναλύσουν διαδικτυακά ερωτηµατολόγια. Το LimeSurvey ουσιαστικά περιλαµβάνει οτιδήποτε µπορεί να χρειαστεί κάποιος για να δηµιουργήσει και χειριστεί online ερωτηµατολόγια. Απαιτήσεις: PHP 4.3.0 ή οποιαδήποτε έκδοση µετά την PHP 5 MySQL 4.1.0 ή επόµενη έκδοση Χαρακτηριστικά: Μπορεί να δηµιουργηθεί ένας απεριόριστος αριθµός ερωτηµατολογίων ταυτόχρονα. ηµιουργία απεριόριστου αριθµού ερωτήσεων σε κάθε έρευνα. Απεριόριστος αριθµός συµµετεχόντων σε κάθε έρευνα. Υποστηρίζει 29 διαφορετικούς τύπους ερωτήσεων. Μπορούν να δηµιουργηθούν έρευνες σε πολλές διαφορετικές γλώσσες. Ο ερευνητής µπορεί να δηλώσει τον αριθµό των συµµετεχόντων σε κάθε έρευνα. Μπορούν να δηµιουργηθούν ανώνυµες ή ονοµαστικές έρευνες. Υπάρχει η δυνατότητα δήλωσης οµάδων συµµετεχόντων. Υποστηρίζεται η λογική των διακλαδώσεων. Μπορεί δηλαδή ο συµµετέχοντας να οδηγηθεί σε διαφορετική ερώτηση ανάλογα µε προηγούµενη απάντησή του. Μπορούν να εισαχθούν έτοιµες ερωτήσεις. Υποστηρίζεται η δυνατότητα πρόσκλησης των συµµετεχόντων µέσω του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου. Υποστηρίζεται η αποστολή υπενθυµίσεων. Υπάρχει η δυνατότητα δηµιουργίας στατιστικών αναλύσεων ή γραφηµάτων και να εξαχθούν. Μπορούν να εισαχθούν αρχεία, ή να εξαχθούν τα δεδοµένα σε SPSS, EXCEL ή άλλο εργαλείο για περαιτέρω ανάλυση. Μπορεί να προσδιοριστεί η περίοδος ισχύος της έρευνας. Παρέχεται η δυνατότητα αποθήκευσης του ερωτηµατολογίου και συνέχισης αργότερα. Το ίδιο ισχύει και για το χρήστη ο οποίος µπορεί να διακόψει και να επανέλθει κάποια άλλη στιγµή και να ολοκληρώσει τη συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου. 31
Μπορεί να δηµιουργηθεί εκτυπώσιµη έκδοση της έρευνας. Υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής του περιβάλλοντος και του µηχανισµού της ερώτησης οποιαδήποτε στιγµή. Αντιµετωπίζει το πρόβληµα της πολλαπλής υποβολής από τον ίδιο χρήστη. Ο ερευνητής έχει τη δυνατότητα προαιρετικά να επιτρέψει τη συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου από έναν συµµετέχοντα µόνο αφού εγγραφεί. Παρέχεται λεπτοµερές documentation σε πολλές διαφορετικές γλώσσες. Περιορισµοί: ε παρέχεται η δυνατότητα αλλαγής της σειράς των ερωτήσεων(randomization). Η λογική των διακλαδώσεων δεν υποστηρίζει το λογικό Η (OR) στις πολλαπλές ερωτήσεις αλλά µόνο το λογικό KAI (AND) µεταξύ των ερωτήσεων. Τα e-mails περιέχουν µόνο κείµενο και δεν µπορούν να συµπεριλάβουν επισυναπτόµενα. Είναι δύσκολο να προστεθούν χαρακτηριστικά προσθέτοντας γραµµές κώδικα, γιατί απαιτεί καλή γνώση της PHP και του κώδικα της εφαρµογής. 3.6 Σύγκριση των εργαλείων Παρουσιάστηκαν κάποια από τα υπάρχοντα open source εργαλεία για τη δηµιουργία και διαχείριση διαδικτυακών ερωτηµατολογίων. Παρουσιάστηκαν τα χαρακτηριστικά τους καθώς και οι περιορισµοί που ενδέχεται να έχουν. Στη συνέχεια θα γίνει µία προσπάθεια σύγκρισης µεταξύ αυτών. Παρατηρήθηκε ότι το LimeSurvey υποστηρίζει 29 διαφορετικούς τύπους ερωτήσεων και το Mod_Survey την πλειονότητα αυτών. Αντίθετα το phpesp υποστηρίζει 9 τύπους ερωτήσεων και τα VTSurvey και Opensurveypilot µόνο 4 και 5 διαφορετικούς τύπους ερωτήσεων αντίστοιχα, κάτι που µπορεί να δηµιουργήσει πρόβληµα σε σύνθετα ερωτηµατολόγια που απαιτούν εξελιγµένα χαρακτηριστικά. Επίσης σηµειώθηκε ότι τα Mod_Survey, LimeSurvey και Opensurveypilot παρέχουν την δυνατότητα διακλαδώσεων. Η δυνατότητα αυτή είναι ένα ιδιαίτερα χρήσιµο χαρακτηριστικό καθώς επιτρέπει στους χρήστες να µεταβαίνουν σε διαφορετικές ερωτήσεις ή ακόµα και να προσπερνούν ερωτήσεις, ανάλογα µε προηγούµενες απαντήσεις τους. Το συγκεκριµένο όµως χαρακτηριστικό, δεν παρέχεται από τα phpesp και VTSurvey. Επίσης, το Mod_Survey δεν προσφέρει ιδιαίτερες δυνατότητες ανάλυσης των δεδοµένων. Το phpesp όµως από την άλλη µεριά, 32
δίνει τη δυνατότητα να φαίνονται τα αποτελέσµατα αθροιστικά για όλους τους συµµετέχοντες ή για καθέναν ξεχωριστά καθώς επίσης υποστηρίζει και cross-analysis και cross-tabulation, δύο χρήσιµα χαρακτηριστικά που επιτρέπουν να γίνεται σύγκριση των απαντήσεων µέσα στην έρευνα, επιτρέπουν δηλαδή να φαίνονται πως διαφορετικές ερωτήσεις της έρευνας συσχετίζονται, όπως και το LimeSurvey που υποστηρίζει στατιστικές αναλύσεις. Το VTSurvey παρέχει περιορισµένες δυνατότητες ανάλυσης των δεδοµένων και είναι κατάλληλο για απλές έρευνες ενώ το οpensurveypilot παρέχει στατιστικές µόνο για κάθε ερώτηση ξεχωριστά. Ένα ακόµα χαρακτηριστικό που είναι ιδιαίτερα χρήσιµο και που βοηθάει και ενθαρρύνει τους συµµετέχοντες να συµπληρώσουν το ερωτηµατολόγιο, είναι η δυνατότητα να µπορούν να το αποθηκεύουν προσωρινά προτού το ολοκληρώσουν και να επιστρέφουν αργότερα. Το χαρακτηριστικό αυτό παρέχεται µόνο από τα phpesp και LimeSurvey και όχι από τα Mod_Survey, VTSurvey και opensurveypilot. Μια ακόµα λειτουργία που όταν παρέχεται από τα συγκεκριµένα εργαλεία, βοηθάει στην εξαγωγή αξιόπιστων αποτελεσµάτων τα οποία εκφράζουν και αντιπροσωπεύουν το µεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσµού, είναι να αντιµετωπίζεται το πρόβληµα της πολλαπλής υποβολής του ερωτηµατολογίου από τον ίδιο συµµετέχοντα. Η συγκεκριµένη δυνατότητα υποστηρίζεται µόνο από το LimeSurvey και από κανένα άλλο από τα υπόλοιπα εργαλεία που παρουσιάστηκαν. Τέλος κάτι που βοηθάει πολύ τους ερευνητές, ειδικά όταν χρησιµοποιούν ένα πακέτο λογισµικού για πρώτη φορά, είναι η παροχή ενός καλογραµµένου και αρκετά αναλυτικού documentation. Ένα documentation που περιγράφει αναλυτικά τον τρόπο εγκατάστασης του λογισµικού, καθώς επίσης τον τρόπο δηµιουργίας νέας έρευνας και τον τρόπο που τα παρεχόµενα χαρακτηριστικά µπορούν να χρησιµοποιηθούν, είναι επιθυµητό από τους ερευνητές και τους ενθαρρύνουν στο να χρησιµοποιήσουν το συγκεκριµένο εργαλείο. Το LimeSurvey παρέχει αναλυτικό documentation σε πολλές γλώσσες και εξηγεί αναλυτικά τον τρόπο δηµιουργίας νέας έρευνας. Το Mod_Survey παρέχει επίσης λεπτοµερές documentation και το VTSurvey περιγράφει αρκετά ικανοποιητικά τις λειτουργίες του. Από την άλλη µεριά, το phpesp δεν παρέχει documentation ούτε φόρµα καθοδήγησης για την δηµιουργία έρευνας ή παραδείγµατα για το πώς δοµείται. Επίσης και το opensurveypilot δεν παρέχει documentation και καθώς δεν είναι ιδιαίτερα φιλικό προς τους χρήστες οι ερευνητές δεν το βρίσκουν εύχρηστο αφού τους παίρνει αρκετή ώρα να κατανοήσουν την λειτουργία του, κάτι ιδιαίτερα ενοχλητικό. Γενικότερα, από τα παραπάνω, φαίνεται ότι το LimeSurvey είναι ένα εργαλείο που µπορεί να υποστηρίξει κάθε τύπου ερωτηµατολόγια, ακόµα και τα πιο σύνθετα, καθώς παρέχει αρκετά 33
χαρακτηριστικά. Το Mod_Survey είναι ένα εργαλείο που προσφέρει αρκετά εξελιγµένα χαρακτηριστικά, όπως δυναµική προσαρµογή περιεχοµένου και µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε πολλές έρευνες, έχει όµως και κάποιους περιορισµούς όπως ότι δεν παρέχεται η λειτουργία της συλλογής δείγµατος και δεν είναι ιδιαίτερα εύχρηστο όταν πρόκειται για σύνθετα ερωτηµατολόγια. Επίσης το phpesp παρέχει κάποια χαρακτηριστικά ιδιαίτερα χρήσιµα σε µια έρευνα, όπως η δυνατότητα εξαγωγής σχέσεων ανάµεσα στις διάφορες ερωτήσεις, δεν υποστηρίζει όµως κάποια άλλα όπως δυνατότητα διακλαδώσεων ή documentation. Το opensurveypilot δεν υποστηρίζει πολλούς τύπους ερωτήσεων, δεν είναι ιδιαίτερα εύχρηστο και οι ερευνητές δεν µπορούν να βρουν εύκολα πληροφορίες για αυτό, υποστηρίζει όµως κάποια χρήσιµα χαρακτηριστικά, όπως δυνατότητα διακλαδώσεων και διαφορετικούς τύπους διαγραµµάτων για την απεικόνιση των αποτελεσµάτων. Τέλος το VTSurvey ενδείκνυται για απλές έρευνες καθώς δεν υποστηρίζει πολλούς τύπους ερωτήσεων και έχει περιορισµένες δυνατότητες ανάλυσης δεδοµένων, είναι όµως εύκολο στη χρήση. 3.7 Πίνακας σύγκρισης Στη συνέχεια παρουσιάζεται ένας πίνακας για την σύγκριση των εργαλείων που παρουσιάστηκαν νωρίτερα. Mod_Survey phpesp VTSurvey opensurveypilot LimeSurvey Αριθµός διαφορετικών τύπων ερωτήσεων υνατότητες ανάλυσης δεδοµένων υνατότητα διακλαδώσεων Αντιµετώπιση πολλαπλών υποβολών Προσωρινή αποθήκευση και συνέχιση αργότερα Παροχή documentation Πλειονότητα των βασικών Μέτριες 9 4 5 29 Υποστηρίζο νται εξελιγµένα χαρακτηρισ τικά και µπορούν να γίνουν συσχετίσεις Περιορισµ ένες Μέτριες Καλές Ναι Όχι Όχι Ναι Ναι Όχι Όχι Όχι Όχι Ναι Όχι Ναι Όχι Όχι Ναι Λεπτοµερές Όχι, ούτε φόρµα καθοδήγησ ης Ναι Όχι Ναι και σε πολλές γλώσσες. 34
Από όλα τα παραπάνω φαίνεται ότι το ισχυρότερο open source εργαλείο, για τη δηµιουργία και διαχείριση διαδικτυακών ερωτηµατολογίων είναι το LimeSurvey. Αυτό, διότι προσφέρει τη µεγαλύτερη ποικιλία χαρακτηριστικών καθώς και εξελιγµένες λειτουργίες και µπορεί να υποστηρίξει τους περισσότερους τύπους ερωτήσεων. Γενικότερα, διακρίνεται ότι το LimeSurvey περιέχει οτιδήποτε θα µπορούσε να χρειαστεί ένας ερευνητής για να κάνει σχεδόν οποιουδήποτε τύπου έρευνα. Για αυτό το λόγο τελικά επιλέγεται για την υλοποίηση του πιλοτικού ερωτηµατολογίου της παρούσας διπλωµατικής. 35
Κεφάλαιο 4: Πιλοτική εφαρµογή Σε αυτό το κεφάλαιο θα παρουσιαστεί η πιλοτική εφαρµογή που υλοποιήθηκε χρησιµοποιώντας το LimeSurvey. Θα παρουσιαστεί ένα ερωτηµατολόγιο που αναδεικνύει τις δυνατότητες του συγκεκριµένου εργαλείου και κατά τη δηµιουργία του θα περιγραφούν διάφορα χαρακτηριστικά του όπως επίσης και οι φάσεις δηµιουργίας του ερωτηµατολογίου. 4.1 Παρουσίαση LimeSurvey Για να δηµιουργηθεί ένα καινούριο ερωτηµατολόγιο στο LimeSurvey, επιλέγεται το κατάλληλο εικονίδιο και εµφανίζεται ένα παράθυρο µε διάφορα πλαίσια στα οποία εισάγονται κάποιες πληροφορίες για την έρευνα, όπως: η γλώσσα της έρευνας, ο τίτλο της ο οποίος θα εµφανίζεται σε κάθε σελίδα του ερωτηµατολογίου, η περιγραφή της έρευνας, ένα µήνυµα καλωσορίσµατος, το όνοµα του υπευθύνου της έρευνας, το e-mail του, το τηλέφωνό του και το φαξ. Επίσης επιλέγεται η µορφή που θα έχει η έρευνα από τις εξής τρεις διαθέσιµες: ερώτηση ερώτηση (θα εµφανίζεται µία ερώτηση ανά σελίδα), οµάδα οµάδα (θα εµφανίζονται όλες οι ερωτήσεις ανά οµάδα σε κάθε σελίδα) και όλα σε ένα ( θα εµφανίζονται όλες οι οµάδες και οι ερωτήσεις στην ίδια σελίδα). Στη συνέχεια επιλέγεται το πρότυπο της έρευνας, αν είναι επιθυµητό να ενεργοποιηθεί η χρήση των cookies ώστε να ελέγχεται η πρόσβαση των συµµετεχόντων έτσι ώστε να µην επιτρέπει το σύστηµα σε έναν χρήστη να πραγµατοποιήσει την έρευνα για δεύτερη φορά. Κατόπιν επιλέγεται αν η έρευνα θα είναι ανώνυµη, το θέµα και το κείµενο των e-mail πρόσκλησης, υπενθύµισης, επιβεβαίωσης και δηµόσιας εγγραφής και αν θα ελέγχεται η πρόσβαση στην έρευνα. Υπάρχει η δυνατότητα επιλογής αν θα χρησιµοποιηθεί χρονοσήµανση για να φαίνεται η ώρα και η ηµεροµηνία που πραγµατοποιήθηκε η κάθε απάντηση, αν θα να φαίνεται η IP-διεύθυνση των συµµετεχόντων και αν η έρευνα θα έχει ηµεροµηνία λήξης. Τέλος παρέχεται η δυνατότητα δήλωσης µιας ηλεκτρονικής διεύθυνσης στην οποία θα µεταφέρεται ο συµµετέχοντας µετά την συµπλήρωση της έρευνας όπως επίσης και αν είναι επιθυµητό να µεταφέρεται η έρευνα αυτόµατα µε την ολοκλήρωσή της σε κάποια ιστοσελίδα. Αφού συµπληρωθούν οι παραπάνω πληροφορίες, µπορεί να δηµιουργηθεί η έρευνα. Θα εµφανιστεί ένα παράθυρο στο οποίο θα συγκεντρώνονται οι πληροφορίες της έρευνας και µπορεί να δηµιουργηθεί το ερωτηµατολόγιο. Στη συνέχεια, για να δηµιουργηθεί ένα ερωτηµατολόγιο θα πρέπει να προστεθεί τουλάχιστον µια οµάδα και µια ερώτηση. 36
Πριν προστεθεί οποιαδήποτε ερώτηση θα πρέπει να δηµιουργηθεί κάποια οµάδα. Κάθε έρευνα διαιρεί τις ερωτήσεις σε οµάδες. Εάν θα υπάρχει µόνο µια οµάδα στην έρευνα, τότε δεν έχει σηµασία πως θα ονοµαστεί (µόνο για λόγους εµφάνισης). Μπορούν να δηµιουργηθούν όσες οµάδες επιθυµεί ο ερευνητής και οι οµάδες αυτές µπορούν να έχουν και µια «περιγραφή». Εάν όµως πρόκειται να υπάρχουν πολλές οµάδες, πρέπει να δοθεί προσοχή στο ότι οι ερωτήσεις της έρευνας θα εµφανίζονται ανά οµάδα. Σε µια οµάδα, µπορούν να υπάρξουν θέµατα παρόµοιας φύσης, παρόµοιων τύπων ή απλά ενός εύχρηστου αριθµού ερωτήσεων. Το παράθυρο που εµφανίζεται για την προσθήκη µιας οµάδας φαίνεται παρακάτω. Εικόνα 4.1 Προσθήκη οµάδας ερωτήσεων Στη συνέχεια, αφού δηµιουργηθούν οι οµάδες, µπορεί ο ερευνητής να αρχίσει να προσθέτει ερωτήσεις σε κάθε οµάδα. Μπορούν να δηµιουργηθούν όσες ερωτήσεις ανά οµάδα είναι επιθυµητό. Όλες οι νέες ερωτήσεις ανατίθενται στην οµάδα που ήταν επιλεγµένη όταν επιλέχθηκε η «Προσθήκη νέας ερώτησης στην οµάδα», αλλά µπορεί να αλλάξει η οµάδα της ερώτησης αργότερα. Όταν προστίθεται µια ερώτηση, ζητείται να οριστεί ο κωδικό της ερώτησης, το κείµενο της ερώτησης, το κείµενο βοήθειας (µια σύντοµη εξήγηση) και ο τύπος της ερώτησης. Υπάρχει η δυνατότητα να εισαχθεί απάντηση από προηγούµενες ερωτήσεις όπως επίσης και να καθοριστεί εάν η ερώτηση είναι υποχρεωτική, αν δηλαδή θα πρέπει να απαντηθεί οπωσδήποτε από τον συµµετέχοντα πριν συνεχίσει στην επόµενη. 37
Εικόνα 4.2 Προσθήκη νέας ερώτησης Το LimeSurvey παρέχει 29 διαφορετικούς τύπους ερωτήσεων οι οποίοι επιλέγονται από το πλαίσιο: Τύπος ερώτησης, οι οποίοι φαίνονται παρακάτω. Εικόνα 4.3 Τύποι ερωτήσεων 38
Οι διαθέσιµοι τύποι ερωτήσεων είναι: 1. Αλλαγή γλώσσας: Με αυτή την ερώτηση παρέχεται η δυνατότητα αλλαγής της γλώσσας της έρευνας. Είναι ένα αναδυόµενο µενού όπου οι χρήστες µπορούν να επιλέξουν µεταξύ των γλωσσών για τις οποίες είναι διαθέσιµη η έρευνα (βασική και επιπρόσθετες γλώσσες). Εικόνα 4.4 Αλλαγή γλώσσας 2. Αριθµητικό πεδίο πολλαπλών επιλογών Επιτρέπει πολλαπλά πεδία τα οποία µπορούν να απαντηθούν µόνο µε αριθµούς. Ένα παράδειγµα φαίνεται παρακάτω: Εικόνα 4.5 Αριθµητικό πεδίο πολλαπλών επιλογών 3. Εισαγωγή αριθµών (numerical input) Σε αυτόν τον τύπο ερώτησης απαιτείται αριθµός για απάντηση. Εικόνα 4.6 Εισαγωγή αριθµών 39
4. Επιλογή 5 σηµείων ίνεται στον συµµετέχοντα µία ερώτηση και επιλέγει την περισσότερο προσιτή απάντηση σε µία κλίµακα µεταξύ 1 και 5. Εικόνα 4.7 Επιλογή 5 σηµείων 5. Ηµεροµηνία Αυτός ο τύπος ερώτησης χρησιµοποιείται όταν η απάντηση που αναµένεται είναι µια ηµεροµηνία. Η ηµεροµηνία θα πρέπει να είναι στην µορφή: YYYY-MM-DD, π.χ. 2009-12-30. Εικόνα 4.8 Ηµεροµηνία 6. Λίστα (Dropdown) Σε αυτόν τον τύπο ερώτησης, δίνεται στον συµµετέχοντα µια σειρά πιθανών απαντήσεων σε µορφή πτυσσόµενου παραθύρου, από τις οποίες µπορεί να επιλέξει µία. Εικόνα 4.9 Λίστα (Dropdown) 40
7. Λίστα (Flexible Labels Dropdown) Το πλεονέκτηµα της χρήσης Ετικετών είναι ότι οι Ετικέτες µπορούν να χρησιµοποιηθούν ξανά και ξανά. Εικόνα 4.10 Λίστα (Flexible Labels Dropdown) 8. Λίστα (Flexible Labels Radio) ίνεται στον συµµετέχοντα η δυνατότητα επιλογής µεταξύ των επιλογών που του παρέχονται σε µία λίστα. Εικόνα 4.11 Λίστα (Flexible Labels Radio) 9. Λίστα (Radio) Ο συµµετέχοντας επιλέγει µία από τις πιθανές απαντήσεις, χρησιµοποιώντας τα σηµεία επιλογής. 41
Εικόνα 4.12 Λίστα (Radio) 10. Λίστα µε σχόλια (List with comment) Ο τύπος αυτός περιέχει µία σειρά από πιθανές απαντήσεις, από τις οποίες ο συµµετέχοντας µπορεί να επιλέξει µόνο µία και επίσης περιλαµβάνει και ένα πεδίο για επεξήγηση. Εικόνα 4.13 Λίστα µε σχόλια 11. Μόνιµο κείµενο (Boilerplate) Αυτός ο τύπος ερώτησης δεν απαιτεί κάποια απάντηση από τον χρήστη. Μπορεί να χρησιµοποιηθεί για να παρέχει επιπλέον οδηγίες ή για ένα διάλειµµα στην έρευνα. Εικόνα 4.14 Μόνιµο κείµενο 42
12. Ναι/Όχι Ο συµµετέχοντας έχει δύο επιλογές για απάντηση. Ναι ή όχι. Εικόνα 4.15 Ναι/Όχι 13. Πίνακας (Flexible Labels) Ένας πίνακας µε ευέλικτες ετικέτες επιτρέπει στον συµµετέχοντα να επιλέξει µεταξύ προκαθορισµένων ετικετών ως τίτλους, και οι χρήστες απαντούν σε µια σειρά πιθανών απαντήσεων/επιλογών µε τη χρήση αυτών των τίτλων. Οι δύο διαθέσιµες επιλογές που χρησιµοποιούν πίνακα είναι να οργανώνεται βάσει των γραµµών ή των στηλών. Εικόνα 4.16 Πίνακας (Flexible Labels) 14. Πίνακας (Flexible Labels) ανά στήλη (by Column) Ο ίδιος τύπος ερώτησης µε πριν, οργανωµένος όµως κατά στήλες. 43
Εικόνα 4.17 Πίνακας (Flexible Labels) ανά στήλη (by Column) 15. Πίνακας (Flexible Labels) αριθµοί (numbers) Αυτός ο τύπος ερώτησης, περιλαµβάνει έναν πίνακα µε πτυσσόµενα παράθυρα τα οποία περιέχουν ως επιλογές/απαντήσεις αριθµούς. Εικόνα 4.18 Πίνακας (Flexible Labels) αριθµοί 16. Πίνακας (Flexible Labels) κείµενο (text) Ο τύπος αυτός περιλαµβάνει έναν πίνακα µε πλαίσια για κείµενο. Εικόνα 4.19 Πίνακας (Flexible Labels) κείµενο 44
17. Πίνακας (Flexible Labels) διπλό scale (Dual Scale) Αυτός ο τύπος ερώτησης, περιλαµβάνει ένα πίνακα µε δύο κλίµακες µε ετικέτες, για κάθε απάντηση. Εικόνα 4.20 Πίνακας (Flexible Labels) διπλό scale 18. Πίνακας (Αύξηση/Καµία ιαφορά/μείωση) Οι πιθανές απαντήσεις/επιλογές που παρέχονται στον συµµετέχοντα σε έναν πίνακα αυτή τη φορά, είναι: αυξάνεται, σταθερός, µειώνεται και καµία απάντηση. Εικόνα 4.21 Πίνακας (Αύξηση/Καµία ιαφορά/μείωση) 19. Πίνακας (Επιλογή 10 σηµείων) Σε αυτήν την περίπτωση, παρέχεται ένας πίνακας µε έναν κατάλογο πιθανών απαντήσεων/επιλογών, που µπορεί ο συµµετέχοντας να επιλέξει τον βαθµό συµφωνίας του από το 1 µέχρι το 10 (π.χ. µέχρι ποιο βαθµό συµφωνείται µε τα ακόλουθα). 45
Εικόνα 4.22 Πίνακας (Επιλογή 10 σηµείων) 20. Πίνακας (Επιλογή 5 σηµείων) Οµοίως µε πριν, µόνο που τώρα ο συµµετέχοντας επιλέγει από το 1 µέχρι το 5. Εικόνα 4.23 Πίνακας (Επιλογή 5 σηµείων) 21. Πίνακας (Ναι/Όχι/ εν είµαι σίγουρος) Εµφανίζεται ένας πίνακας µε πιθανές απαντήσεις, στις οποίες ο συµµετέχοντας µπορεί να απαντήσει µε: ναι, όχι, δεν είµαι σίγουρος, καµία απάντηση. Εικόνα 4.24 Πίνακας (Ναι/Όχι/ εν είµαι σίγουρος) 46
22. Πολλαπλές επιλογές (Multiple Options) Αυτός ο τύπος ερώτησης, παρέχει στον χρήστη µια σειρά πιθανών απαντήσεων/επιλογών από τις οποίες ο χρήστης µπορεί να επιλέξει παραπάνω από µία απάντηση. Εικόνα 4.25 Πολλαπλές επιλογές 23. Multiple Short Text Αυτή η ερώτηση είναι µια παραλλαγή της ερώτησης «Short Text» (η οποία αναφέρεται αργότερα) και παρέχει περισσότερα από ένα πλαίσια κειµένου για κάθε ερώτηση. Εικόνα 4.26 Multiple Short Text 24. Πολλαπλής επιλογής µε σχόλια (Multiple Options with Comments) Με αυτόν τον τύπο ερώτησης, παρέχεται η δυνατότητα προσθήκης µια σειράς πιθανών απαντήσεων/επιλογών, από τις οποίες ο συµµετέχοντας έχει τη δυνατότητα να επιλέξει παραπάνω από µία απαντήσεις. Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα προσθήκης µιας περιοχής επεξήγησης καθώς και πινακάκια για τυχόν παρατηρήσεις σε κάθε ερώτηση. 47
Εικόνα 4.27 Πολλαπλής επιλογής µε σχόλια 25. Ταξινόµηση (Ranking) Εµφανίζεται στον συµµετέχοντα µια λίστα µε πιθανές απαντήσεις/επιλογές, τις οποίες πρέπει να κατατάξει µε σειρά προτίµησης. Εικόνα 4.28 Ταξινόµηση 26. Φύλο (Gender) Ο συµµετέχοντας επιλέγει το φύλο του. Εικόνα 4.29 Φύλο 48
27. Ελεύθερο κείµενο µικρού µεγέθους (Short Free Text) Επιτρέπει στον χρήστη να πληκτρολογήσει ένα σύντοµο κείµενο που περιγράφει την απάντησή του. Εικόνα 4.30 Ελεύθερο κείµενο µικρού µεγέθους 28. Ελεύθερο κείµενο µεγάλου µεγέθους (Long Free Text) Επιτρέπει στον χρήστη να πληκτρολογήσει ένα µεγαλύτερο κείµενο από πριν που περιγράφει την απάντησή του. Εικόνα 4.31 Ελεύθερο κείµενο µεγάλου µεγέθους 29. Ελεύθερο κείµενο πολύ µεγάλου µεγέθους (Huge Free Text) Επιτρέπει στον χρήστη να πληκτρολογήσει ένα ακόµα µεγαλύτερο κείµενο που περιγράφει την απάντησή του. Εικόνα 4.32 Ελεύθερο κείµενο πολύ µεγάλου µεγέθους Ενεργοποίηση έρευνας 49
Μόλις ο ερευνητής θα είναι ικανοποιηµένος µε τη δοµή της έρευνας, µπορεί να την ενεργοποιήσει κάνοντας κλικ στο εικονίδιο "Activate Survey". Πριν ενεργοποιηθεί µια έρευνα πρέπει να δοθεί προσοχή στα ακόλουθα: Όταν µια έρευνα ενεργοποιείται µπορεί να αλλάξει το κείµενο των ερωτήσεων, απαντήσεων, την έρευνα κ.τ.λ, αλλά όχι τον τύπο της ερώτησης ή τον τύπο της απάντησης. ε υπάρχει η δυνατότητα προσθήκης νέων ερωτήσεων ή να διαγραφούν ερωτήσεις. Ούτε µπορούν να προστεθούν απαντήσεις σε ερωτήσεις τύπου πίνακα ή πολλαπλής επιλογής, αλλά µπορούν να προστεθούν απαντήσεις σε ερωτήσεις βασικού τύπου λίστας. Εξαγωγή έρευνας Όταν τελειώσει σηµαντικό κοµµάτι της έρευνας µπορεί να γίνει αντίγραφο ασφαλείας χρησιµοποιώντας το κουµπί Export στη µπάρα κουµπιών έρευνας και θα αποθηκευτούν όλες οι οµάδες, ερωτήσεις, απαντήσεις και κανόνες της έρευνας σε ένα τυποποιηµένο CSV αρχείο. Αυτό το αρχείο δεν περιέχει καθόλου ανταποκρίσεις/απαντήσεις. Οι απαντήσεις µπορούν να εξαχθούν µόνο σε ενεργοποιηµένες έρευνες στο µενού Εξερεύνηση Αποτελεσµάτων Έρευνας. Εξερεύνηση Αποτελεσµάτων Έρευνας Όταν η έρευνα θα έχει ενεργοποιηθεί, και οι απαντήσεις της έρευνας έχουν υποβληθεί, ο ερευνητής µπορεί να δει αυτές τις απαντήσεις, να επεξεργαστεί κάποιες από αυτές (ή να διαγράψει κάποιες), να τις εξάγει, να εξάγει κάποια πληροφορία από τις µέχρι τώρα απαντήσεις, κ.τ.λ. Όλα αυτά γίνονται µέσω της λειτουργίας "browse". Επίσης µπορεί να δει τον συνολικό αριθµό των µέχρι τώρα απαντήσεων, τον συνολικό αριθµό απαντήσεων που καταγράφηκαν (πλήρεις και ελλιπείς απαντήσεις), τον συνολικό αριθµό ολοκληρωµένων απαντήσεων που καταγράφηκαν (submitted) και τον συνολικό αριθµό ελλιπών απαντήσεων που καταγράφηκαν. Ακόµα έχει τη δυνατότητα να εµφανίσει όλα τα αποτελέσµατα της 50
έρευνας ή να εµφανίσει τις τελευταίες 50 απαντήσεις στην έρευνα ταξινοµηµένες από την πιο πρόσφατη στη λιγότερο πρόσφατη. Εξαγωγή αποτελεσµάτων Στατιστικές Όταν θα έχει ολοκληρωθεί η έρευνα ο ερευνητής µπορεί να αρχίσει να αναλύει τα αποτελέσµατα. Το LimeSurvey δίνει τη δυνατότητα εξαγωγής των αποτελεσµάτων σε ένα φύλλο εργασίας Excel ή σε ένα αρχείο CVS ή σε ένα αρχείο Microsoft Word και µετά να γίνει επεξεργασία. Εναλλακτικά, µπορεί να χρησιµοποιηθεί η λειτουργία εξαγωγής στατιστικών για να εξεταστούν τα δεδοµένα και να εξαχθούν κάποιες χρήσιµες πληροφορίες από αυτά. Η λειτουργία εξαγωγής στατιστικών επιτρέπει το «φιλτράρισµα» των δεδοµένων και την ανάκτηση αριθµών και συνοπτικών δεδοµένων διαφορετικών πεδίων. Για να δηµιουργηθούν στατιστικές µε τα δεδοµένα του ερωτηµατολογίου που δηµιουργήθηκε, επιλέγεται από το τη γραµµή εργαλείων το εικονίδιο Get statistics from these responses το οποίο σχεδιάζει από τα αποτελέσµατα της έρευνας γραφικές αναπαραστάσεις τύπου bar και pie. Όταν επιλεχθεί το εικονίδιο τότε εµφανίζετε ένα πλαίσιο στο οποίο µαρκάρονται οι ερωτήσεις που είναι επιθυµητό να σχεδιαστούν στις γραφικές αναπαραστάσεις. 4.2 Ερωτηµατολόγιο Στη συνέχεια θα παρουσιαστεί το ερωτηµατολόγιο που σχεδιάστηκε χρησιµοποιώντας το LimeSurvey. Το ερωτηµατολόγιο αυτό είναι σχεδιασµένο για µια εταιρεία που θέλει να κάνει έρευνα για να διαπιστώσει αν οι καταναλωτές γνωρίζουν τα προϊόντα της, αν είναι ικανοποιηµένοι από αυτά καθώς και να δει που βρίσκεται σε σχέση µε τους ανταγωνιστές της. Το ερωτηµατολόγιο αυτό αποτελείται από 15 ερωτήσεις. Οι τύποι των ερωτήσεων επιλέχθηκαν ώστε να καλύπτουν όλες τις πιθανές κατηγορίες τύπων ερωτήσεων που υποστηρίζονται από το LimneSurvey. Επίσης µερικές ερωτήσεις επιλέχθηκαν να είναι υποχρεωτικό να συµπληρωθούν από τον συµµετέχοντα προτού υποβάλλει το ερωτηµατολόγιο (οι ερωτήσεις που σηµειώνονται µε *), ενώ οι υπόλοιπες είναι προαιρετικές. Σχεδιάστηκε το ερωτηµατολόγιο και στη συνέχεια ενεργοποιήθηκε. Παρακάτω παρουσιάζονται στιγµιότυπα από το ερωτηµατολόγιο αυτό συµπληρωµένο από κάποιον συµµετέχοντα. 51
Στην αρχή, όταν επιλέγεται το κουµπί για συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου, εµφανίζεται το παρακάτω παράθυρο που καλωσορίζει τον συµµετέχοντα και του παρέχει κάποιες γενικές πληροφορίες για το ερωτηµατολόγιο. Εικόνα 4.33 Παράθυρο καλωσορίσµατος Πατώντας το κουµπί επόµενο, ο συµµετέχοντας εισάγεται στο ερωτηµατολόγιο και µπορεί να το συµπληρώσει.. 52
53
54
Εικόνα 4.34 Ερωτηµατολόγιο σχεδιασµένο µε το LimeSurvey Αφού συµπληρώσει το ερωτηµατολόγιο επιλέγει το κουµπί υποβολή για να το υποβάλλει και εµφανίζεται το παρακάτω µήνυµα. 55
Εικόνα 4.35 Μήνυµα µετά τη συµπλήρωση του ερωτηµατολογίου Αν ο συµµετέχοντας υποβάλλει το ερωτηµατολόγιο χωρίς να έχει απαντήσει όλες τις σηµειωµένες ως υποχρεωτικές ερωτήσεις, του εµφανίζεται ένα κατάλληλο µήνυµα το οποίο τον ενηµερώνει πως πρέπει να συµπληρώσει όλες τις υποχρεωτικές ερωτήσεις προτού το υποβάλλει και οι ερωτήσεις αυτές σηµειώνονται όπως φαίνεται παρακάτω. Εικόνα 4.36 Εικόνα που εµφανίζεται αν ο συµµετέχοντας δεν συµπληρώσει όλες τις υποχρεωτικές ερωτήσεις Όπως έχει ήδη αναφερθεί, το Limesurvey δίνει τη δυνατότητα να δηµιουργηθούν στατιστικές από τα δεδοµένα του ερωτηµατολογίου και σχεδιάζει τα αποτελέσµατα της έρευνας σε γραφικές αναπαραστάσεις. Παρακάτω, αφού το ερωτηµατολόγιο είχε υποβληθεί 3 φορές, επιλέχθηκε να εµφανιστούν γραφικές αναπαραστάσεις των αποτελεσµάτων για τις ερωτήσεις: 5) Ποιο από τα παρακάτω προϊόντα της εταιρείας Χ γνωρίζετε? και 10) Παρακαλώ σηµειώστε από το 1 µέχρι το 10, µε το 1 το ελάχιστο και 10 το µέγιστο. Τα αποτελέσµατα φαίνονται παρακάτω. 56
57
58