Λογιστική και Χρηματοοικονομική (Π.Μ.Σ.) ιοικητική Λογιστική Βασικές έννοιες και κατηγορίες κόστους Μέρος Α Βασικά σημεία διάλεξης Τι είναι κόστος, φορείς κόστους και κέντρα κόστους; Τι είναι το κόστος παραγωγής; γής; Αρχικό κόστος και κόστος μετατροπής. προϊόντος και κόστος. Ποια είναι η ροή του κόστους προϊόντος; Προϋπολογισμένο και πρότυπο κόστος. 1 2 Λήψη αποφάσεων, Κύκλος σχεδιασμού και ελέγχου Αναφορά απόδοσης και ανατροφοδότηση Σχεδιασμός (Προγραμματισμός) ρ μ Λήψη αποφάσεων Διοίκηση και καθημερινή λειτουργία Λήψη αποφάσεων, Κύκλος σχεδιασμού και ελέγχου Σχεδιασμός δρομολογίων από εταιρεία μεταφορών καυσίμων εργασίας Service Ασφάλεια κ.α. ΚΟΣΤΟΣ Σχεδιασμός Λήψη αποφάσεων 3 Έλεγχος 4 Έλεγχος κόστους παραγωγής ενός προϊόντος α υλών εργασίας Μηχανήματα Service μηχανημάτων κ.α. Έλεγχος 1
Τι είναι «κόστος»; Γενικά, κόστος είναι η θυσία που κάνουμε για να πετύχουμε κάτι Π.χ. κόστος σε χρόνο, κόστος σε ενέργεια, ψυχικό κόστος Λογιστικά, κόστος είναι η αξία των οικονομικών μέσων που χρησιμοποιούνται για να αποκτηθούν αγαθά και υπηρεσίες, τα οποία έχουν άμεσο ή μελλοντικό όφελος για την επιχείρηση Π.χ. κόστος αγοράς οικοπέδου, μηχανήματος, ασφαλιστηρίου Δαπάνη είναι ενέργεια ή διαδικασία που ακολουθείται και οδηγεί στη δημιουργία κόστους Π.χ. δαπανώ, δηλαδή ενεργώ, για την αγορά ενός μηχανήματος, για το οποίο πρέπει να πληρώσω 10.000, άρα, η διενέργεια της συγκεκριμένης δαπάνης συνεπάγεται τη δημιουργία κόστους 10.000 - «Έξοδο» «Έσοδο» είναι η αξία των οικονομικών μέσων που χρησιμοποιούνται για να αποκτηθούν αγαθά και υπηρεσίες, άρα το κόστος είναι στοιχείο του Ενεργητικού Π.χ. κόστος αγοράς μηχανήματος Έξοδο είναι το μέρος του κόστους που κατά τη διάρκεια της χρήσης εκπνέει, δηλαδή εξαφανίζεται, άρα το έξοδο είναι στοιχείο της Κατάστασης Αποτελεσμάτων Χρήσης Π.χ. απόσβεση μηχανήματος Έσοδο είναι η αξία των πωλούμενων αγαθών ή προσφερόμενων υπηρεσιών που αποκτά η επιχείρηση, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της, μέσα σε μία χρήση. Π.χ. Έσοδα από πώληση 5 6 «Φορείς κόστους» - «Κέντρα κόστους» Κατηγορίες κόστους Διάκριση σε σχέση με τη λειτουργία στην οποία αντιστοιχούν Φορέας κόστους είναι οποιοδήποτε προϊόν ή υπηρεσία θέλουμε να κοστολογήσουμε, δηλαδή να μετρήσουμε το κόστος τους. Π.χ. ένα ρούχο, παροχή υπηρεσίας service Κέντρο κόστους είναι το τμήμα ή η λειτουργία της επιχείρησης που θέλουμε να κοστολογήσουμε Π.χ. τμήμα διανομής, υποκατάστημα Αθηνών, εργοστάσιο της πολυεθνικής στην Βουλγαρία Διάκριση σε σχέση με το χρονικό σημείο που αναγνωρίζεται ως έξοδο Διάκριση σε σχέση με το χρόνο Διάκριση σε σχέση με τη μεταβολή της δραστηριότητας της οικονομικής μονάδας Διάκριση σε σχέση με τη δυνατότητα να συσχετισθεί με συγκεκριμένο κέντρο ή φορέα κόστους Διάκριση σε σχέση με την οικονομική σημασία που αυτό έχει στη λήψη αποφάσεων 7 8 Διάκριση σε σχέση με τη δυνατότητα που διαθέτει ένα στέλεχος να ελέγξει το κόστος 2
Διάκριση κόστους σε σχέση με τη λειτουργία στην οποία αντιστοιχούν ς Γενικά Λειτουργικά (ή κόστος λοιπών λειτουργιών ή μη παραγωγικό κόστος) παραγωγής Άμεση Εργασία ΓΒΕ ή Α Ύλες Άμεση Εργασία Γενικά Βιομηχανικά (ΓΒΕ) ή Έμμεσο Πλήρες κόστος το οποίο προσδιορίζεται μέσω της τεχνικής της απορροφητικής (ή πλήρους κοστολόγησης. 9 Υπάρχουν και οι τεχνικές της οριακής και της πρότυπης κοστολόγησης που θα δούμε σε επόμενες διαλέξεις). 10 Το προϊόν παραγωγής Άμεσα υλικά Είναι όλα τα κύρια υλικά που ενσωματώνονται στο τελικό προϊόν και διακρίνονται πάνω σε αυτό παραγωγής Είναι το κόστος εργασίας που προκύπτει από τους εργαζομένους που ασχολούνται άμεσα με την επεξεργασία των άμεσων υλικών 11 Π.χ. η τουρμπίνα, οι πόρτες, τα καθίσματα, το σύστημα επικοινωνίας Δεν είναι άμεσα υλικά, άρα έμμεσα π.χ. μικρές ποσότητες από τα λιπαντικά του σκάφους ή την κόλλα που ενδεχομένως έχει χρησιμοποιηθεί για να κολλήσουν εξαρτήματά του 12 Π.χ. αμοιβές μηχανικών, αμοιβές τεχνικών Δεν είναι άμεσο κόστος εργασίας π.χ. οι αμοιβές των ατόμων της φύλαξης ή του καθαρισμού του χώρου εργασίας 3
παραγωγής Γενικά Βιομηχανικά (ΓΒΕ) Είναι το κόστος παραγωγής που δεν είναι άμεσο, δηλαδή είναι έμμεσο, άρα δεν μπορεί να αντιστοιχηθεί άμεσα με τον φορέα κόστους Διάκριση κόστους σε σχέση με τη λειτουργία στην οποία αντιστοιχούν ς Γενικά Λειτουργικά (ή κόστος λοιπών λειτουργιών ή μη παραγωγικό κόστος ) Π.χ. Έμμεσα υλικά: μικρή ποσότητα από βίδες, καρφιά, δαπάνες φωτισμού, αποσβέσεις, ασφάλιστρα, τέλη ακίνητης περιουσίας Π.χ. Έμμεση εργασία: μισθοί συνεργείου συντήρησης, μισθός προϊσταμένου τμήματος με πολλά παραχθέντα προϊόντα Π.χ. Λοιπά Βιομηχανικά έξοδα: αποσβέσεις, φόροι ακίνητης περιουσίας, ασφάλιστρα, ηλεκτρική ενέργεια, υπερωρίες, χρόνος αδράνειας ή Α Ύλες Αρχικό ή Βασικό Άμεση Εργασία Γενικά Βιομηχανικά (ΓΒΕ) ή Έμμεσο Μετατροπής Γενικά Διοίκησης Γενικά Πωλήσεων ή διάθεσης Έρευνας και Ανάπτυξης Γενικά χρηματοδότησης 13 14 Διάκριση σε σχέση με το χρονικό σημείο που το κόστος αναγνωρίζεται ως έξοδο στον ισολογισμό προϊόντος Είναι το κόστος παραγωγής των (αποθεματοποιημένο κόστος) Περιλαμβάνει το κόστος των α υλών, την άμεση εργασία, τα ΓΒΕ πωληθέντων Περιλαμβάνει τα Γενικά Λειτουργικά Γενικά λειτουργικά έξοδα Κυκλοφορούν Ενεργητικό πώληση - ημιτελή ή ημικατεργασμένα προϊόντα προϊόντα 15 Κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσεως Κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσεως 16 4
στην κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσεως () Κατάσταση Αποτελεσμάτων χρήσης Κύκλος εργασιών - πωληθέντων = Μικτά αποτελέσματα εκμεταλλευσης - Γενικά Διοίκησης - Γενικά Πωλήσεων ή διάθεσης - Έρευνας και Ανάπτυξης - Γενικά χρηματοδότησης = Μερικά αποτελέσματα εκμετάλλευσης.. = Καθαρά αποτελέσματα χρήσης προ φόρων 17 18 αρχής 19 20 5
αρχής αρχής = διαθέσιμες 21 22 αρχής = διαθέσιμες τέλους αρχής = διαθέσιμες τέλους = α υλών που 23 24 6
αρχής = διαθέσιμες τέλους = α υλών που Τα υλικά καλούνται α ύλες πριν ενσωματωθούν στη παραγωγική διαδικασία. Όταν ενσωματωθούν, εντάσσονται στα «άμεσα υλικά» αρχής = διαθέσιμες τέλους = α υλών που Τα υλικά καλούνται α ύλες πριν ενσωματωθούν στη παραγωγική διαδικασία. Όταν ενσωματωθούν, εντάσσονται στα «άμεσα υλικά» 25 26 ς ς αρχής = διαθέσιμες τέλους = α υλών που Τα υλικά καλούνται α ύλες πριν ενσωματωθούν στη παραγωγική διαδικασία. Όταν ενσωματωθούν, εντάσσονται στα «άμεσα υλικά» αρχής = διαθέσιμες τέλους = α υλών που Τα υλικά καλούνται α ύλες πριν ενσωματωθούν στη παραγωγική διαδικασία. Όταν ενσωματωθούν, εντάσσονται στα «άμεσα υλικά» 27 28 7
Ροή κόστους προϊόντος (2) ς ς αρχής = διαθέσιμες τέλους = α υλών που Τα υλικά καλούνται α ύλες πριν ενσωματωθούν στη παραγωγική διαδικασία. Όταν ενσωματωθούν, εντάσσονται στα «άμεσα υλικά» αρχής = διαθέσιμες τέλους = α υλών που 29 30 Ροή κόστους προϊόντος (2) Ροή κόστους προϊόντος (2) ς ς αρχής = διαθέσιμες τέλους = α υλών που + αρχής + + ΓΒΕ = διαθέσιμες τέλους = α υλών που 31 32 8
Ροή κόστους προϊόντος (2) Ροή κόστους προϊόντος (2) ς αρχής + + ΓΒΕ = διαθέσιμες τέλους = α υλών που Το κόστος μετατροπής είναι κόστος που πραγματοποιείται όταν τα άμεσα υλικά μετατρέπονται σε έτοιμα προϊόντα ς αρχής + + ΓΒΕ = Συνολικό κόστος = διαθέσιμες παραγωγής τέλους = α υλών που 33 34 Ροή κόστους προϊόντος (3) ς αρχής + + ΓΒΕ = Συνολικό κόστος = διαθέσιμες παραγωγής τέλους = α υλών που Ροή κόστους προϊόντος (3) ς Απόθεμα παραγωγής αρχής + αρχής + ΓΒΕ = Συνολικό κόστος = διαθέσιμες παραγωγής τέλους = α υλών που 35 36 9
Ροή κόστους προϊόντος (3) ς Απόθεμα παραγωγής αρχής + αρχής + ΓΒΕ = Συνολικό κόστος = διαθέσιμες παραγωγής τέλους 37 = α υλών που Το συνολικό κόστος παραγωγής που συγκεντρώθηκε κατά τη διάρκεια της προστίθεται στο αρχικό απόθεμα ημιτελών. Ροή κόστους προϊόντος (3) ς Απόθεμα παραγωγής αρχής + αρχής + ΓΒΕ = Συνολικό κόστος + Συνολικό κόστος = διαθέσιμες παραγωγής παραγωγής τέλους 38 = α υλών που Το συνολικό κόστος παραγωγής που συγκεντρώθηκε κατά τη διάρκεια της προστίθεται στο αρχικό απόθεμα ημιτελών. Ροή κόστους προϊόντος (4) ς Απόθεμα παραγωγής αρχής + αρχής + ΓΒΕ = Συνολικό κόστος + Συνολικό κόστος = διαθέσιμες παραγωγής παραγωγής τέλους = α υλών που Ροή κόστους προϊόντος (4) ς Απόθεμα παραγωγής αρχής + αρχής + ΓΒΕ = Συνολικό κόστος + Συνολικό κόστος = διαθέσιμες παραγωγής παραγωγής Σύνολο παραγωγής σε εξέλιξη τέλους = α υλών που 39 40 10
Ροή κόστους προϊόντος (4) ς Απόθεμα παραγωγής αρχής + αρχής + ΓΒΕ = Συνολικό κόστος + Συνολικό κόστος = διαθέσιμες παραγωγής παραγωγής Σύνολο παραγωγής σε εξέλιξη τέλους Απόθεμα παραγωγής = α υλών που τέλους Ροή κόστους προϊόντος (4) ς Απόθεμα ημιτελών αρχής + αρχής + ΓΒΕ = Συνολικό κόστος + Συνολικό κόστος = διαθέσιμες παραγωγής παραγωγής Σύνολο παραγωγής σε εξέλιξη τέλους Απόθεμα παραγωγής = α υλών που τέλους = παραχθέντων 41 42 Ροή κόστους προϊόντος (4) Ροή κόστους προϊόντος (5) ς Απόθεμα ημιτελών αρχής + αρχής + ΓΒΕ = Συνολικό κόστος + Συνολικό κόστος = διαθέσιμες παραγωγής παραγωγής Σύνολο παραγωγής σε εξέλιξη τέλους Απόθεμα παραγωγής = α υλών που τέλους Το κόστος που συνδέεται με τα αγαθά που ολοκληρώνονται κατά τη διάρκεια της, μεταφέρεται 43 στα «προϊόντα». = παραχθέντων 44 ξη Απόθεμα παραγωγής αρχής + Συνολικό κόστος παραγωγής = Σύνολο παραγωγής σε εξέλιξη Απόθεμα παραγωγής τέλους = παραχθέντων 11
Ροή κόστους προϊόντος (5) ξη προϊόντα Ροή κόστους προϊόντος (5) ξη προϊόντα Απόθεμα παραγωγής αρχής + Συνολικό κόστος παραγωγής = Σύνολο παραγωγής σε εξέλιξη Απόθεμα παραγωγής τέλους = παραχθέντων Απόθεμα παραγωγής αρχής + Συνολικό κόστος παραγωγής = Σύνολο παραγωγής σε εξέλιξη Απόθεμα παραγωγής τέλους = παραχθέντων Απόθεμα έτοιμων αρχής 45 46 Ροή κόστους προϊόντος (5) ξη προϊόντα Απόθεμα παραγωγής Απόθεμα έτοιμων αρχής αρχής + Συνολικό κόστος + παραχθέντων παραγωγής = Σύνολο παραγωγής σε εξέλιξη Απόθεμα παραγωγής τέλους = παραχθέντων Ροή κόστους προϊόντος (5) ξη προϊόντα Απόθεμα παραγωγής Απόθεμα έτοιμων αρχής αρχής + Συνολικό κόστος + παραχθέντων παραγωγής = Σύνολο παραγωγής σε = προϊόντα εξέλιξη προς πώληση Απόθεμα παραγωγής τέλους = παραχθέντων 47 48 12
Ροή κόστους προϊόντος (5) ξη προϊόντα Απόθεμα παραγωγής Απόθεμα έτοιμων αρχής αρχής + Συνολικό κόστος + παραχθέντων παραγωγής = Σύνολο παραγωγής σε = προϊόντα εξέλιξη προς πώληση Απόθεμα παραγωγής Απόθεμα έτοιμων τέλους τέλους = παραχθέντων Ροή κόστους προϊόντος (5) ξη προϊόντα Απόθεμα παραγωγής Απόθεμα έτοιμων αρχής αρχής + Συνολικό κόστος + παραχθέντων παραγωγής = Σύνολο παραγωγής σε = προϊόντα εξέλιξη προς πώληση Απόθεμα παραγωγής Απόθεμα έτοιμων τέλους τέλους = παραχθέντων = πωληθέντων 49 50 51 52 13
ΓΒΕ 53 54 ΓΒΕ ΓΒΕ 55 56 14
ΓΒΕ Προϊόντα ΓΒΕ Προϊόντα πωληθέντων 57 58 ΓΒΕ Προϊόντα πωληθέντων ΓΒΕ Προϊόντα πωληθέντων 59 Γενικά λειτουργικά έξοδα 60 Γενικά λειτουργικά έξοδα Γενικά λειτουργικά έξοδα 15
Διάκριση κόστους σε σχέση με το χρόνο Πραγματικό κόστος Προκαθορισμένο κόστος Έχει πραγματοποιηθεί στο παρελθόν Ιστορικό κόστος Υπολογίζεται πριν πραγματοποιηθεί με διάφορες μεθόδους Προϋπολογισμένο κόστος Πρότυπο κόστος Προσδιορίζεται εξωλογιστικά βάσει των δεδομένων του παρελθόντος και των εκτιμώμενων μελλοντικών συνθηκών Αποτελεί προσέγγιση του μελλοντικού ιστορικού κόστους Σημείο αναφοράς για μελλοντικό κόστος παραγωγής ακριβείς μετρήσεις Προκαθορίζει το μελλοντικό κόστος παραγωγής 61 16