ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑ Σ. ΛΑΠΠΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΟΥΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΒΟΛΟΣ 2010
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο στόχος αυτής της έρευνας ήταν η διερεύνηση των απόψεων των εκπαιδευτικών Ειδικής Αγωγής για το κατά πόσο είναι δυνατή η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Π.Ε.) σε παιδιά με αναπηρίες, η εισαγωγή περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε παιδιά με νοητική καθυστέρηση που βρίσκονται σε ανοικτά και κλειστά εκπαιδευτικά πλαίσια και η ταυτόχρονη εκπαίδευση κοινωνικών ανταλλαγών μεταξύ τους. Δομημένο ερωτηματολόγιο δόθηκε σε εκπαιδευτικούς Ειδικής Αγωγής, οι οποίοι απάντησαν ότι δεν είναι εύκολη η Π.Ε. στα άτομα με αναπηρίες, αλλά πιστεύουν ότι, αν υλοποιηθεί, τα άτομα αυτά θα ωφεληθούν ποικιλοτρόπως. Μέσω της έρευνας αυτής υλοποιήθηκε Π.Ε. σε άτομα με νοητική καθυστέρηση με την εφαρμογή μιας απλής παρέμβασης. Συγκεκριμένα, τρεις ομάδες παιδιών σχολικής ηλικίας με νοητική καθυστέρηση και άλλες αναπηρίες και τρεις ομάδες νεαρών με νοητική καθυστέρηση και σύνδρομο Down εκπαιδεύτηκαν με ερωταποκρίσεις να αναγνωρίζουν τα ζώα, την τροφή και το φυσικό ή τεχνητό ενδιαίτημά τους με τη χρήση επιτραπέζιων παιχνιδιών. Ένα ενδοϋποκειμενικό ημιπειραματικό σχέδιο εναλλαγής συνθηκών βάσης, εκπαίδευσης, επανεκτιμήσεων και γενικεύσεων χρησιμοποιήθηκε για να δείξει την κατάκτηση της ικανότητας συνομιλίας και τη γενίκευση αυτής. Όλες οι συνεδρίες βιντεοσκοπήθηκαν και βαθμολογήθηκαν από δύο ερευνητές. Και στις έξι ομάδες που ξεκίνησαν από μηδενική βάση όλα τα παιδιά και οι νέοι κατέκτησαν τη στοιχειώδη περιβαλλοντική γνώση και κατόρθωσαν να συμμετέχουν στη συζήτηση ανάλογα με το δυναμικό τους. Πριν την παρέμβαση τα 2
παιδιά, αν και γνωριζόντουσαν καλά μεταξύ τους, δεν είχαν επικοινωνία και δεν ήταν κοινωνικοποιημένα. H εκπαίδευση και η παρεχόμενη δομή αυτής της παρέμβασης τους έδωσε τη δυνατότητα και τον τρόπο να κοινωνικοποιηθούν. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώθηκαν για την εγκυρότητά τους από δύο μετρήσεις, η μία εκ των οποίων αποτελείτο από δασκάλους ειδικής αγωγής και η άλλη από καθηγητές γενικής παιδείας. 3
ABSTRACT The scope of this research was to investigate the beliefs of special education teachers on the possibility of environmental education with children with disabilities, the introduction of environmental education to children with mental retardation found in open and close education of facilities and the simultaneous teaching of social exchanges between them. A structured questionnaire was given to special education teachers, who responded that environmental education is not an easy task with children with disabilities, but who believe that, if conducted, these children would benefit in many ways from it. Through this research environmental education was conducted to children with mental retardation through the application of a simple procedure. Specifically, three groups of school age children with mental retardation and other disabilities and three groups with youths with mental retardation and Down syndrome were trained with questions and answers to identify animals, their food and their natural habitat through the use of a puzzle table game. An individual semi-experimental design of changing conditions between baseline, teaching, follow up and generalization probes was used to show the acquisition of the ability to converse and its generalization. All sessions were videotaped and scored by two experimenters. In all six groups all children begun from a zero baseline and acquired through teaching basic environmental knowledge and were able to participate in the conversation according to their ability. Before the intervention those children, even though they knew each other well, they did not communicate between them and they did not socialize 4
among them. The teaching and the provided structure of this intervention gave them the ability and the context to socialize. These results were evaluated for their validity by two social validity measurements one of which was addressed to special education teachers and the other to second grade general education teachers. 5