ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ

ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥ Σύνοψη δράσεων της βλάστησης στην παραλίμνια ζώνη της Μικρής Πρέσπας για το έτος 2014 Εξάπλωση του ψαθιού στην περιοχή της Σλάτινας- Βρωμολίμνης Άγιος Γερμανός, Φεβρουάριος 2015

Συγγραφή αναφοράς Ε. Κουτσερή, Χ. Νικολάου Υπεύθυνος Παρακολούθησης Δράσεων Διαχείρισης Χ. Νικολάου Ομάδα εργασίας Ειρήνη Κουτσερή Αννίτα Λογοθέτη Χάρης Νικολάου Λάζαρος Νικολάου Αυτή η αναφορά προορίζεται για χρήση στην 8 η συνεδρίαση της Επιτροπής Διαχείρισης Υγροτόπου (ΕΔΥ) του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Πρεσπών (ΦΔΕΠαΠ). Δεν επιτρέπεται η χρήση της για άλλους σκοπούς χωρίς την έγγραφη συγκατάθεση της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών. 2

Σύνοψη δράσεων και παρακολούθησης της βλάστησης στην παραλίμνια ζώνη της λίμνης Μικρής Πρέσπας για το έτος 2014 1. Εισαγωγή Η σύνταξη της παρούσας αναφοράς έγινε με στόχο να διευκολύνει τη συζήτηση και τη λήψη αποφάσεων στην 8 η κατά σειρά συνεδρίαση της Επιτροπής Διαχείρισης Υγροτόπου (ΕΔΥ) του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Πρεσπών (ΦΔΕΠαΠ) και αναφέρεται σε θέματα που αφορούν στις δράσεις για τη διαχείριση της βλάστησης με στόχο τη διατήρηση και αποκατάσταση των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα. Την αναφορά συνέταξε η ομάδα εργασίας της ΕΠΠ, η οποία συνέλεξε στοιχεία σε συνεργασία με το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών. Θα πρέπει να τονιστεί σε αυτό το σημείο ότι οι διαχειριστικές παρεμβάσεις αφορούν αποκλειστικά στην αποκατάσταση και διαχείριση ενός συγκεκριμένου σημαντικού οικοτόπου δηλαδή των υγρών λιβαδιών της Μικρής Πρέσπας, τα οποία έχουν έκταση περίπου 1000 στρέμματα και εκτείνονται περιμετρικά της λίμνης Μικρή Πρέσπα και όχι στη διαχείριση του συνόλου της υγροτοπικής βλάστησης της λίμνης και των εκτεταμένων καλαμιώνων της. Οι πρακτικές που εφαρμόστηκαν για τη διαχείριση της παραλίμνιας βλάστησης τη θερινή περίοδο του 2014 για λόγους συντομίας δεν αναπτύσσονται στην παρούσα αναφορά, αλλά αναλύονται λεπτομερώς στη σχετική εφαρμοζόμενη μελέτη με τίτλο «Σχέδιο Οδηγός αποκατάστασης και των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα (2007-2012)» 1, καθώς και στο Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών 2 (Κεφάλαιο Δ, Μέτρα, 1.1, και 3.1) και είναι διαθέσιμα σε κάθε ενδιαφερόμενο. Επίσης στην παρούσα έκθεση γίνεται αναφορά και σε άλλα θέματα που αφορούν στη διαχείριση της βλάστησης του υγροτόπου. 2. Θέματα της βλάστησης του υγροτόπου στη λίμνη Μικρή Πρέσπα 2.1. Ένταξη 5,500 στρεμμάτων υγροτοπικών εκτάσεων στη λίμνη Μικρή Πρέσπα στους επιλέξιμους για επιδότηση βοσκότοπους Τα τελευταία χρόνια, η συμμετοχή και το ενδιαφέρον των κτηνοτρόφων στη διαχείριση της παραλίμνιας βλάστησης έχει αυξηθεί, γεγονός θετικό διότι επεκτείνονται οι υπό διαχείριση εκτάσεις. Επίσης οι δράσεις προστασίας και συνδέονται θετικά και συμβάλλουν στην ανάπτυξη του κτηνοτροφικού τομέα στην περιοχή με τελικό αποτέλεσμα να ευνοείται η αειφορική εφαρμογή των διαχειριστικών πρακτικών για τη διαχείριση και τη διατήρηση των υγρολιβαδικών εκτάσεων στη λίμνη Μικρή Πρέσπα. Στην προηγούμενη συνεδρίαση της ΕΔΥ το 2014 συζητήθηκε το θέμα «χαρτογράφησης και χαρακτηρισμού βοσκοτόπων στην υγροτοπική περιοχή της λίμνης Μικρή Πρέσπα» και προτάθηκε ο ΦΔΕΠαΠ να εξετάσει το πρόβλημα και να κάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες ώστε να ενημερώσει το ΥΠΑΑΤ και το ΥΠΕΚΑ για τη σημασία της κτηνοτροφίας στην περιοχή όχι μόνο ως αναπτυξιακό μέσο, αλλά και ως βασικό διαχειριστικό εργαλείο για την προστασία και διατήρηση 1 Μαλακού, Μ. και συνεργάτες. 2007. «Σχέδιο Οδηγός αποκατάστασης και των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα (2007-2012)». Εταιρία Προστασίας Πρεσπών. 2 Σχέδιο Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Πρεσπών. Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Φλώρινας, Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πρεσπών, Φλώρινα. 3

της βιοποικιλότητας του Πάρκου. Σε συνέχεια αυτής της απόφασης και με συντονισμένες ενέργειες της ΕΠΠ, του ΦΔΕΠαΠ, του Δήμου Πρεσπών και του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Πελεκάνος» σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες από τον ΟΠΕΚΕΠΕ εντάχθηκαν στους επιλέξιμους για επιδότηση βοσκοτόπους όχι μόνο τα 1000 στρέμματα των υγρών λιβαδιών, αλλά συνολικά περίπου 5240 στρέμματα παραλίμνιων περιοχών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα. 2.2. Η εξάπλωση του ψαθιού (Typha angustifolia) σε βάρους του καλαμιού (Phragmites australis) Η εξάπλωση του ψαθιού (βλ. φωτογραφία εξωφύλλου) εις βάρος του καλαμιού αποτελεί εν δυνάμει πρόβλημα, καθώς το ψαθί ενοχοποιείται για μεγαλύτερη συνεισφορά στον ευτροφισμό από το καλάμι και επιπλέον δεν αποτελεί κατάλληλο υπόστρωμα για τη φωλεοποίηση πελεκάνων και άλλων υδρόβιων πουλιών, περιορίζοντας έτσι τους χώρους αναπαραγωγής. Οι λόγοι για τους οποίους σε κάποιες περιοχές εξαπλώνεται το ψαθί δεν έχουν εξακριβωθεί πλήρως ακόμα, αλλά πιθανόν να οφείλεται στα παρακάτω: (α) σταδιακός εμπλουτισμός των νερών με θρεπτικά (φώσφορος, άζωτο), (β) διαχείριση νερού της λίμνης και (γ) φωτιές σε υγροτοπικές περιοχές. Η ΕΠΠ στο πλαίσιο του LIFE με τίτλο «Ενίσχυση των οικοσυστημικών υπηρεσιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα», εστιάζει στη βελτίωση των λειτουργιών των υγροτοπικών συστημάτων με αμοιβαία οφέλη για την ποιότητα του οικοσυστήματος της Μικρής Πρέσπας, τη βιοποικιλότητα και την αγροτική παραγωγή. Το κύριο μέρος των δράσεων διατήρησης αφορά σε πιλοτικές εφαρμογές ενίσχυσης της των καλαμιώνων της λίμνης και των στραγγιστικών τάφρων της γειτνιάζουσας αγροτικής περιοχής καθώς και σε ειδική έρευνα που σκοπό έχει να εξακριβώσει τους λόγους της εξάπλωσης του ψαθιού έναντι του καλαμιού (βλ. Παράρτημα Ι: Περίληψη πρότασης Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE Βιοποικιλότητας με τίτλο: Ενίσχυση των οικοσυστημικών υπηρεσιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα). 2.3. Η εξάπλωση φωτιών σε καλαμιώνες κατά τις αρχές της άνοιξης Αυτό αποτελεί χρονίζον πρόβλημα, καθώς συχνά οι φωτιές είναι ανεξέλεγκτες λόγω περιορισμένης πρόσβασης στον υγρότοπο και ανάλογα με την εποχή μπορεί να είναι καταστροφικές για τις φωλιές υδρόβιων πουλιών. Το Φεβρουάριο του 2014 περιστατικό φωτιάς που εξαπλώθηκε στις περιοχές Σλάτινα Λαιμού, Σλάτινα Πλατέως και Οπάγια και επηρέασε τις φωλιές χηνών ( Καταμέτρηση χηνών το 2013: 44 οικογένειες με συνολικό αριθμό νεαρών 159 Καταμέτρηση χηνών το 2014: 12 οικογένειες με συνολικό αριθμό νεαρών 49). Επισημαίνεται ότι η φωτιά πιθανόν εξαπλώθηκε από φωτιά σε στραγγιστικό που στην συνέχεια εξαπλώθηκε στον υγρότοπο, κάτι που συμβαίνει και σε άλλες περιοχές. 4

Καμένες εκτάσεις στις περιοχές Σλάτινας Οπάγιας, Φεβρουάριος 2014 Από αυτές και άλλες σημαντικές απειλές που αντιμετωπίζει το υγροτοπικό σύστημα της λίμνης Μικρή Πρέσπα προκύπτει ότι εκτός των υγρολιβαδικών παραλίμνιων περιοχών, στο μέλλον χρήζουν διαχείριση και άλλες περιοχές με υγροτοπική βλάστηση (καλαμιώνες σε βαθιά νερά και στραγγιστικά κανάλια) με τους παρακάτω στόχους: Α. Προστασία των αποικιών από φωτιές Συγκεκριμένα θα πρέπει να δημιουργηθούν ζώνες προστασίας γύρω από περιοχές που φιλοξενούν αποικίες υδρόβιων πουλιών και να καθαρίσουν οι περιοχές όπου οι καλαμιώνες της λίμνης ενώνονται με τους καλαμιώνες των στραγγιστικών έτσι ώστε να αποφεύγεται η εξάπλωση των φωτιών. Β. Την ορθολογική διαχείριση της βλάστηση των αποστραγγιστικών τάφρων Η ορθολογική φιλο-περιβαλλοντική διαχείριση της βλάστησης των αποστραγγιστικών τάφρων αναμένεται να αποφέρει πολλαπλά οφέλη καθώς (1) θα συμβάλλει στην καλύτερη αποστράγγιση των χωραφιών και (2) θα περιορίσει τα περιστατικά φωτιών που έχουν ως σκοπό τον καθαρισμό τους, αλλά αποτελούν μια παράνομη και επικίνδυνη πρακτική. Αναφέρεται ότι η ΕΠΠ, σε συνεργασία με τοπικούς, εθνικούς και διεθνείς φορείς εξετάζει αυτά τα ζητήματα και για την αντιμετώπισή τους έχει κατατεθεί πρόγραμμα χρηματοδότησης LIFE, το οποίο αναμένεται να θέσει σε πιλοτική εφαρμογή κάποιες από τις παραπάνω προτεινόμενες δράσεις (βλ. Παράρτημα Ι: Περίληψη πρότασης Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE Βιοποικιλότητας με τίτλο: Ενίσχυση των οικοσυστημικών υπηρεσιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα). 3. Διαχειριστικές παρεμβάσεις στην παραλίμνια βλάστηση 2014 Οι διαχειριστικές παρεμβάσεις που εφαρμόστηκαν κατά την περίοδο αναφοράς έγιναν με βάση τη μεθοδολογία που αναπτύσσεται στη σχετική μελέτη «Σχέδιο Οδηγός αποκατάστασης και των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα (2007-2012)» 3, στο Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, καθώς και των αποφάσεων της προηγούμενης συνεδρίασης της ΕΔΥ (Ιανουάριος 2014). Συνοπτικά οι παρεμβάσεις γίνονται με τρεις μεθόδους: α. με 3 Μαλακού, Μ. και συνεργάτες. 2007. «Σχέδιο Οδηγός αποκατάστασης και των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα (2007-2012)». Εταιρία Προστασίας Πρεσπών. 5

μηχανικά μέσα ακολουθούμενη από βόσκηση (αγελάδες ή/και αιγοπρόβατα), β. Αποκλειστικά εφαρμογή βόσκησης (αγελάδες ή/και αιγοπρόβατα) γ. Αποκλειστικά κοπή με μηχανικά μέσα. Τις επεμβάσεις παρακολουθούσαν και κατέγραψαν η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ), σε συνεργασία με τον ΦΔΕΠαΠ. Οι επιμέρους διαχειριστικές πρακτικές, καθώς και οι περιοχές όπου αυτές εφαρμόστηκαν καταγράφονται στο Παράρτημα IΙ (Πίνακας 1: Διαχειριστικές πρακτικές που εφαρμόστηκαν στην παραλίμνια περιοχή της Μικρής Πρέσπας το έτος 2013) και στο Παράρτημα IΙΙ: (Χάρτες διαχειριζόμενων περιοχών 2014). Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η διαχείριση που εξασκείται από τους κατοίκους της περιοχής σήμερα εκτείνεται πλέον σε πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις από τις περιοχές που χαρτογραφήθηκαν στο πρόγραμμα LIFE (2002-2007). Συνεπώς απαιτείται νέα χαρτογράφηση που θα αποδίδει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τόσο τις περιοχές όσο και την εφαρμοζόμενη διαχείριση. Η χαρτογράφηση αυτή πρέπει να ενταχθεί στο πρόγραμμα παρακολούθησης που θα εφαρμόσει ο ΦΔΕΠαΠ το 2015 έτσι ώστε να υπάρξει νέος επικαιροποιημένος χάρτης με τις νέες υπο-διαχείριση περιοχές. 4. Κύριες επισημάνσεις και θέματα 4.1 Οι περιοχές της Μικρολίμνης, Πύλης (Κλέπιστα, Πύλη-χωριό και Πύλη- Αγ. Νικόλαος), Μικρός Κάμπος Αγ. Αχιλλείου και Λευκώνας Βόρεια δεν κόπηκαν καθόλου, καθώς και η περιοχή Καρυών Νότια δεν κόπηκε επαρκώς. 4.2. Στην ανατολική περιοχή της λίμνης δηλαδή στις περιοχές Λευκώνα (νότια και βόρεια), Καρυές (Βόρεια και Νότια), Γκόριτσα Οπάγια και Σλάτινα Πλατέος είναι απαραίτητη η αύξηση της βοσκοφόρτωσης ή εναλλακτικά η κατάλληλη εφαρμογή κοπών, καθώς παρατηρείται αύξηση της υδρόβιας βλάστησης μιας και η πίεση από τα κοπάδια δεν επαρκεί για τη διατήρηση των υγρών λιβαδιών. Βέβαια αυτή η μακροσκοπική διαπίστωση θα πρέπει να επιβεβαιωθεί και με τα αποτελέσματα του προγράμματος παρακολούθηση της βλάστησης που θα εφαρμόσει ο ΦΔΕΠαΠ το 2015. 4.3. Στην περιοχή Μικρού Κάμπου Αγίου Αχιλλείου πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή όσον αφορά στον καθαρισμό της διότι συνορεύει με τις περισσότερες και μεγαλύτερες αποικίες υδρόβιων πουλιών και η εφαρμογή κοπών και καθαρισμού της βλάστησης όχι μόνο θα δημιουργήσει υγρά λιβάδια, αλλά θα προφυλάξει τις αποικίες από ενδεχόμενες πυρκαγιές. 4.4. Συνολικά το 2014 οι περιοχές δεν κόπηκαν επαρκώς. Αντίστοιχα φαίνεται ότι σε πολλές περιοχές η βοσκο-φόρτωση δεν επαρκεί. Η ασκούμενη πίεση (από κοπή ή βόσκηση) είναι μικρή σε σχέση με τις δυνατότητες και ανάγκες της περιοχής και προτείνεται να ενταθούν οι προσπάθειες για να τεθούν υπό εντατικότερη διαχείριση μεγαλύτερες εκτάσεις στις ήδη διαχειριζόμενες περιοχές. Η εφαρμογή της παρακολούθησης που θα προκηρύξει ο ΦΔΕΠαΠ θα πιστοποιήσει ακριβώς τις περιοχές και τους τρόπους για τα επόμενα έτη. 4.5. Δεν πραγματοποιήθηκαν συμπληρωματικές κοπές από τον ΦΔΕΠαΠ κατά το φθινόπωρο του 2014. 4.6. Όπως και κατά τα προηγούμενα τρία έτη, έτσι και για το 2014, οι δράσεις παρακολούθησης της βλάστησης δεν πραγματοποιήθηκαν, αν και το τεχνικό δελτίο του ΦΔΕΠαΠ περιλαμβάνει σχετικό έργο παρακολούθησης. Σκοπός είναι να γίνεται ενδεικτική δειγματοληψία σε τακτά χρονικά διαστήματα, όπως καθορίζεται για τη διαχείριση και παρακολούθηση της βλάστησης της παραλίμνιας ζώνης στο Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, έτσι ώστε να καθορίζονται με μεγαλύτερη ακρίβεια τα μέτρα της βλάστησης. 6

4.7. Η εφαρμογή παρακολούθησης της βλάστησης που θα εφαρμοστεί από το ΦΔΕΠαΠ θα πρέπει να περιλαμβάνει εκτός από τη χαρτογράφηση των υγρών λιβαδιών και τη συλλογή στοιχείων και οπωσδήποτε χαρτογράφηση της εξάπλωσης του ψαθιού και των καλαμιώνων. 4.8 Αναφέρεται επίσης ότι σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξε η ΕΠΠ κατά τα τελευταία έτη, κατά την κοπή της βλάστησης με μηχανικά μέσα σε παραλίμνιες περιοχές συλλέγονται κατά μέσο όρο 25-30 μπάλες χόρτου ανά στρέμμα. 5. Συμπεράσματα και προτάσεις για τη συνέχιση της στις παραλίμνιες περιοχές 5.1. Συμπερασματικά η διαχείριση κρίνεται μη επαρκής για τις περισσότερες παραλίμνιες περιοχές. Σε ορισμένες σημαντικές περιοχές του ανατολικού τμήματος η διαχείριση δεν εφαρμόστηκε στο σύνολο της και επομένως προτείνεται η καλύτερη παρακολούθηση της εξέλιξης της βλάστησης και η ενίσχυση τη είτε με αύξηση της βοσκοφόρτωσης ή με συμπληρωματικές κοπές από τον ΦΔΕΠαΠ. Για την επόμενη διαχειριστική περίοδο (2015) προτείνεται η συνέχιση της εφαρμογής των σχεδίων βόσκησης και κοπής της βλάστησης, όπως περιγράφονται στο Σχέδιο Διαχείρισης των υγρών λιβαδιών 4 και στο Σχέδιο Διαχείρισης του ΕΠαΠ, ακολουθώντας γενικώς την ίδια λογική και κατευθύνσεις που έχουν χρησιμοποιηθεί ως σήμερα. Ο ΦΔΕΠαΠ πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές του στη διευκόλυνση και παρότρυνση των κτηνοτρόφων για επαρκή καθαρισμό με κοπή η /και βόσκηση των περιοχών που χρησιμοποιούν. 5.2. Μελλοντικά, πρέπει να αντιμετωπιστούν και επιπλέον θέματα της βλάστησης με επέκταση των δράσεων μηχανικής κοπής σε καλαμιώνες, καθώς και σε αποστραγγιστικές τάφρους. Αυτές οι ενέργειες απαιτούν οπωσδήποτε σχετικό σχέδιο, αλλά και εξειδικευμένο εξοπλισμό. Έχει κατατεθεί σχετική πρόταση χρηματοδότησης προγράμματος LIFE από την ΕΠΠ (κύριος δικαιούχος), τον Αγροτικό Συνεταιρισμός Φασολοπαραγωγών Πελεκάνος, το WWF Ελλάδας και τον ερευνητικό σταθμό Tour du Valat (Γαλλία) με την υποστήριξη του ΦΔΕΠαΠ. Ενδιαφέρον για τον καθαρισμό της βλάστησης σε περιοχές που θα υποδειχθούν από το Φορέα Διαχείρισης έχει εκδηλώσει και ο ΤΟΕΒ Πρεσπών. Σε κάθε περίπτωση οι δράσεις αυτές θα πρέπει να γίνονται συντονισμένα και σύμφωνα με τα όσα ορίζει η ΚΥΑ Πρεσπών και η σχετική νομοθεσία. 5.3. Άμεσης προτεραιότητας είναι ο καθαρισμός της περιοχής Μικρού Κάμπου Αγίου Αχιλλείου με εφαρμογή κοπών, διότι συνορεύει με τις περισσότερες και μεγαλύτερες αποικίες υδρόβιων πουλιών. Η άνοδος της στάθμης δεν επέτρεψε τον καλό καθαρισμό της περιοχής στις αρχές του 2015, αλλά ο ΦΔΕΠαΠ θα πρέπει να εφαρμόσει κατά προτεραιότητα κοπές το καλοκαίρι/ φθινόπωρο του 2015. Επίσης, εφόσον η περιοχή δεν καθαρίστηκε το φθινόπωρο του 2015, ο ΦΔΕΠαΠ θα πρέπει να εντείνει τη φύλαξη της περιοχής κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής των υδρόβιων πουλιών, ώστε να αποφευχθούν περιστατικά πυρκαγιών στην περιοχή. 5.4. Ο ΦΔΕΠαΠ θα πρέπει να προετοιμάσει άμεσα τις διαδικασίες για την κοπή των διαχειριζόμενων εκτάσεων το καλοκαίρι/ φθινόπωρο του 2015. 5.5. Ο ΦΔΕΠαΠ θα πρέπει να εφαρμόσει το έργο της παρακολούθησης έτσι ώστε οι διαχειριστικές παρεμβάσεις να συνοδεύονται και από την επιστημονική παρακολούθηση των αποτελεσμάτων τους όπως αυτό έχει προβλεφθεί στο Διαχειριστικό Σχέδιο του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών. 5.6. Όσον αφορά στο θέμα χαρτογράφησης και χαρακτηρισμού βοσκοτόπων και βάσει των αποφάσεων της 7 ης συνεδρίασης ΕΔΥ, και μετά από συντονισμένες ενέργειες της ΕΠΠ του ΦΔΕΠαΠ, του Δήμου Πρεσπών και του Αγροτικού Συνεταιρισμού Πελεκάνος, φαίνεται ότι πρόκειται να ενταχθούν από τον ΟΠΕΚΕΠΕ περίπου 5240 στρέμματα παραλίμνιων περιοχών στους επιλέξιμους βοσκοτόπους για το 2015. Αυτή η εξέλιξη είναι πολύ θετική, αλλά θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι 4 Μαλακού, Μ. και συνεργάτες. 2007. «Σχέδιο Οδηγός αποκατάστασης και των υγρών λιβαδιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα (2007-2012)». Εταιρία Προστασίας Πρεσπών. 7

όλοι οι κτηνοτρόφοι που χρησιμοποιούν τις παραλίμνιες περιοχές πρόκειται να ενταχθούν στο σχήμα επιδότησης των βοσκοτόπων. 5.7. Προτείνεται η άμεση εφαρμογή του μέτρου 3.2 του Σχεδίου Διαχείρισης του ΕΠαΠ, για τη συντήρηση και δημιουργία υποδομών για τη διευκόλυνση της βόσκησης με στόχο τη διαχείριση των υγρών λιβαδιών. Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στις περιοχές Μικρολίμνη, Αντλιοστάσιο- Λευκώνα και Σλάτινα Πλατέως για το έτος 2015. 8

Παράρτημα Ι: Περίληψη πρότασης Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE Βιοποικιλότητας με τίτλο: Ενίσχυση των οικοσυστημικών υπηρεσιών στη λίμνη Μικρή Πρέσπα Εισαγωγή Σύμφωνα με την οικολογική αξιολόγηση για τα επιφανειακά ύδατα της «Οδηγίας-πλαίσιο για τα ύδατα», η κατάσταση της λίμνης Μικρή Πρέσπα καταγράφεται ως «ελλιπής», λόγω αυξημένων τιμών θρεπτικών (φώσφορος & άζωτο) που εμφανίζονται στα νερά της και τα οποία συμβάλλουν στην αύξηση του ευτροφισμού. Εκτός από την ποιότητα των νερών μια από τις πρώτες ενδείξεις ευτροφισμού αποτελεί και η επέκταση των καλαμιώνων (ψαθί, καλάμι). Η σταδιακή πορεία προς τον ευτροφισμό, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες επηρεάζουν αρνητικά τις υπηρεσίες που μπορεί να προσφέρει η λίμνη στον άνθρωπο (γνωστές ως οικοσυστημικές υπηρεσίες), αλλά και το ίδιο το οικοσύστημα και τη βιοποικιλότητά του. Οι «οικοσυστημικές» υπηρεσίες που προσφέρει ή που δύναται να προσφέρει το υγροτοπικό οικοσύστημα της Μικρής Πρέσπας, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν: 1. Παροχή αλιευμάτων για διατροφή 2. Παροχή νερού για άρδευση 3. Παροχή και χρήση βιομάζας (για παραγωγή ενέργειας, χρήση ως εδαφοβελτιωτικό) 4. Ρύθμιση ποιότητας υδάτων, καθώς οι υγροτοπικές περιοχές κατακρατούν τα θρεπτικά που προέρχονται από την αποστράγγιση των χωραφιών 5. Παροχή κατάλληλων ενδιαιτημάτων για την αναπαραγωγή ειδών 6. Δυνατότητες ψυχαγωγίας και οικοτουρισμού 7. Δυνατότητες για έρευνα και εκπαίδευση. Οι υπηρεσίες αυτές για διάφορους λόγους, που συνδέονται με τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή, έχουν υποβαθμιστεί και δεν επιτελούν τον ρόλο τους στο βαθμό που θα μπορούσαν. Σκοπός και στόχοι του προγράμματος Σκοπός του προγράμματος είναι να ενισχύσει κάποιες από τις υπηρεσίες που προσφέρει ο υγρότοπος της λίμνης Μικρή Πρέσπα, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στην ευρύτερη περιοχή και επηρεάζουν τη λίμνη και τη βιοποικιλότητα. Το πρόγραμμα στοχεύει στη βελτίωση των υπηρεσιών, υλοποιώντας διαχειριστικές παρεμβάσεις, με επίκεντρο (1) τη βέλτιστη διαχείριση της υγροτοπικής βλάστησης, (2) τη λήψη μέτρων ετήσιας στραγγιστικών καναλιών και (3) την πιλοτική/ πειραματική διαχείριση της αγροτικής παραγωγής με κύριο στόχο τη μείωση των θρεπτικών στοιχείων που προέρχονται από την καλλιεργητική δραστηριότητα. Οι δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν: 1. τη μελέτη και διαχείριση της υγροτοπικής βλάστησης, ώστε να ενισχυθούν: a. η κατακράτηση θρεπτικών στοιχείων από τους καλαμιώνες, b. η διατήρηση κατάλληλου υποστρώματος για τη φωλεοποίηση υδρόβιων πουλιών, c. οι ιχθυοπληθυσμοί και άλλοι υδρόβιοι οργανισμοί μέσα από την επέκταση των υγρών λιβαδιών, 2. τη διαχείριση των στραγγιστικών καναλιών, ώστε να ενισχυθούν: 9

a. ο ρόλος τους στην αποστράγγιση των νερών, b. η κατακράτηση θρεπτικών πριν την απορροή τους στη λίμνη, μέσω της βλάστησης και άλλων τεχνικών μέσων και επεμβάσεων, 3. την πιλοτική διαχείριση της παραγόμενης βιομάζας (καλάμια και αγροτικά υπολείμματα) ως εδαφοβελτιωτικό και τη διερεύνηση άλλων χρήσεων της βιομάζας, 4. την εφαρμογή πιλοτικών τεχνικών μείωσης των θρεπτικών που εφαρμόζονται στις καλλιέργειες, 5. τη διάχυση των αποτελεσμάτων και την προώθηση των πιλοτικών εφαρμογών μέσα από σειρά επικοινωνιακών δράσεων (ενημερωτικές πινακίδες, ιστοσελίδα, δικτύωση με άλλα προγράμματα, ενημερωτικές συναντήσεις, περιβαλλοντική εκπαίδευση, οικοτουριστικό υλικό, ενημερωτικά σεμινάρια για αγρότες). Παράλληλα, θα αξιολογηθεί το σύνολο των οικοσυστημικών υπηρεσιών της λίμνης Μικρής Πρέσπας και μέσα από μια σειρά δράσεων επικοινωνίας θα αναδειχθεί η αξία της λίμνης και θα αξιοποιηθούν δυνατότητες ψυχαγωγίας και αναψυχής Εταίροι προγράμματος Για την εφαρμογή του συγκεκριμένου προγράμματος απαιτείται η συνεργασία πολλών φορέων. Η ομάδα εφαρμογής του προγράμματος, αποτελείται από: 1. την Εταιρία Προστασίας Πρεσπών (βασικός δικαιούχος/ συντονιστής) 2. τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Φασολοπαραγωγών Εθνικού Δρυμού Πρεσπών «Πελεκάνος», 3. το WWF-Hellas και 4. τον ερευνητικό σταθμό Tour du Valat, Γαλλία. Διάρκεια προγράμματος: 5 έτη Η πρόταση υποβλήθηκε το φθινόπωρο 2014 και, εφόσον εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα υλοποιηθεί την περίοδο μεταξύ Ιουλίου 2015 Ιουνίου 2020. Προϋπολογισμός: 3,016,703 60% συγχρηματοδότηση από την ΕΕ 10

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ Πίνακα 1: Διαχειριστικές πρακτικές που εφαρμόστηκαν στην παραλίμνια περιοχή της λίμνης Μικρή Πρέσπα το έτος 2014 Διαχειριζόμενη περιοχή 2002-2012 το 2014 ΒΟΣΚΟΝΤΑ ΖΩΑ Αιγοπρόβατα (Α) Βοοειδή 5 (Β) - 1 Μικρολίμνη 2 Καρυές νότια Βόσκηση Α=350 Β=40 Α=700 Β=100+ Το 2014 εφαρμόστηκε μόνο βόσκηση. Η περιοχή όμως χρειάζεται επιπλέον καθάρισμα και συστηματική πίεση (βόσκηση, και κόψιμο), καθώς βρίσκεται κοντά στη μικτή αποικία Ερωδιών, με στόχο τη διατήρηση υγρολίβαδων για την εξασφάλιση διατροφής κοντά στους χώρους φωλιάσματος και για την αποφυγή πυρκαγιών. Είχε προγραμματιστεί ο καθαρισμός της περιοχής με κόψιμο καλαμιών από ΦΔΕΠαΠ για το φθινόπωρο 2014, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε. Προτείνεται ο ΦΔΕΠαΠ να προγραμματίσει και να εφαρμόσει τον καθαρισμό της περιοχής με μηχανικά μέσα το φθινόπωρο του 2015 κατά προτεραιότητα. Επίσης προτείνεται η περίφραξη μέρους ή ολόκληρης της περιοχής για τη διευκόλυνση της βόσκησης. Η περιοχή εντάσσεται στις περιοχές που σχεδιάζει να περιφράξει ο ΦΔΕΠαΠ το 2015. Η βόσκηση και η κοπή χόρτων δεν εφαρμόζονται ικανοποιητικά ώστε να διατηρηθούν τα υγρά λιβάδια. Απαιτείται συνεννόηση μεταξύ ΦΔΕΠαΠ και κτηνοτρόφων, ώστε να εφαρμοστεί η βόσκηση, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο Σχέδιο Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών. 5 Οι αριθμοί των ζώων είναι κατά προσέγγιση

Διαχειριζόμενη περιοχή 2002-2012 το 2014 ΒΟΣΚΟΝΤΑ ΖΩΑ Αιγοπρόβατα (Α) Βοοειδή 5 (Β) - 3 Καρυές βόρεια Βόσκηση Βόσκηση Α=350 Β=100 4 Χείμαρρος Λευκώνας νότια μέχρι αντλιοστάσιο 5 Λευκώνα - Γκόριτσα (περιοχή μεταξύ χειμάρρων Λευκώνα και Καλλιθέας) 6 Γκόριτσα- Οπάγια Επειδή η αύξηση της βοσκοφόρτωσης δεν θα είναι άμεσα εφικτή, προτείνεται ο ΦΔΕΠαΠ να προγραμματίσει καθαρισμό της περιοχής με μηχανικά μέσα για το φθινόπωρο 2015. Αυτή η περιοχή δημιουργήθηκε εξασκώντας μεγάλη πίεση με το κοπάδι των βουβαλιών η οποία πλέον δεν υφίσταται. Η περιοχή βόσκεται, αλλά όχι συστηματικά και με την πίεση που απαιτείται. Προτείνεται να συνεχιστεί και να ενταθεί η βόσκηση με βοοειδή ενώ θα μπορούσε να εξεταστεί και η εφαρμογή κοπής (αν και τεχνικά λόγω εδάφους είναι σχετικά δύσκολη). Βόσκηση Βόσκηση Α=200 σ Η περιοχή έχει περιφραχτεί από το ΦΔΕΠαΠ, ώστε να ενισχυθεί η βόσκηση. Προτείνεται εντατική βόσκηση με βοοειδή έτσι ώστε να διευρυνθούν τα λιβάδια και να βελτιωθεί η ποιότητα του χόρτου. Βόσκηση Α=300 Β=30 Α=500 Β=60 Η υφιστάμενη πίεση από τα γελάδια είναι πολύ μικρή. Στην περιοχή πρέπει να αυξηθεί η βοσκοφόρτωση και να γίνει εκτεταμένη κοπή των καλαμιώνων από το ΦΔΕΠαΠ τόσο για τη δημιουργία υγρολίβαδων όσο και για τον περιορισμό εξάπλωσης πυρκαγιών. Η αναφερόμενη εφαρμογή κοπής και βόσκησης αφορά μικρό μέρος 12

Διαχειριζόμενη περιοχή 2002-2012 το 2014 ΒΟΣΚΟΝΤΑ ΖΩΑ Αιγοπρόβατα (Α) Βοοειδή 5 (Β) - 7 Σλάτινα Πλατέως 8 Σλάτινα Λαιμού 9 Σλάτινα Λαιμού- Παρατηρητήριο 10 Γκιούλια Πλατέος (σε μικρή έκταση) της περιοχής. Η βόσκηση εφαρμόζεται για πολύ λίγες ημέρες το χρόνο. Η περιοχή συνορεύει με τα χωράφια συνεπώς η φύλαξη κοπαδιών από ζημιές είναι πολύ δύσκολη. Οι κοπές και η βόσκηση με μεγάλη πίεση είναι επιθυμητές για τη δημιουργία υγρών λιβαδιών. Β=60 Στο παρελθόν η περιοχή ήταν περιφραγμένη για το κοπάδι βοοειδών του Πλατέως. Όσον αφορά στο κόψιμο διαπιστώθηκε ότι 30 περίπου στρέμματα δεν κόβονται πλέον και θα πρέπει να ενταχθούν για κοπή στο πρόγραμμα Α=250 Β=80 Α=250 Β=80 του ΦΔΕΠαΠ του 2015. Περιοχή που διαχειρίζονται ιδιώτες, κόβεται και βοσκείται ανελλιπώς για πολλά χρόνια και διατηρεί πάντα υγρολίβαδα. Αναμφίβολα από τις καλύτερες περιοχές για την ορνιθοπανίδα. Η στάθμη των υδάτων έχει άμεση επίδραση στις δράσεις κοπής. Να παραμείνει η διαχείριση ως έχει. Η περιοχή κόβεται επαρκώς αναλόγως της στάθμης του μήνες Ιούλιο- Σεπτέμβριο. Να εξεταστεί αν επαρκεί η ένταση της βοσκοφόρτωσης για τη διατήρηση των υγρών λιβαδιών της περιοχής Β=80 Η περιοχή κόβεται επαρκώς αναλόγως της στάθμης του μήνες Ιούλιο- 13

Διαχειριζόμενη περιοχή 2002-2012 το 2014 ΒΟΣΚΟΝΤΑ ΖΩΑ Αιγοπρόβατα (Α) Βοοειδή 5 (Β) - 11 Σλάτινα- Κούλα 12 Μικρός κάμπος Αγ.Αχιλλείου Βόσκηση Α=250 Β=80 Βόσκηση Βόσκηση Α=250 σποραδικά Σεπτέμβριο. Παράλληλα βοσκείται κάθε καλοκαίρι και φθινόπωρο ανελλιπώς. Να εξεταστεί αν επαρκεί η ένταση της βοσκοφόρτωσης. Η περιοχή βοσκείται από το Μάιο έως το Δεκέμβριο. Είχε προγραμματιστεί ο καθαρισμός της περιοχής με κόψιμο καλαμιών από ΦΔΕΠαΠ για το φθινόπωρο 2014, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε. Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες υγρολιβαδικές περιοχές για την ορνιθοπανίδα. Προτείνεται η εκτεταμένη κοπή της υγροτοπικής βλάστησης από το ΦΔΕΠαΠ, ιδιαίτερες στις περιοχές πλησίον της Βρωμολίμνης για τη δημιουργία ανοιχτών περιοχών εντός του καλαμιώνα. Επίσης να εξεταστεί αν επαρκεί η ένταση της βοσκοφόρτωσης για τη διατήρηση των υγρών λιβαδιών της περιοχής μέσα από το πρόγραμμα παρακολούθησης του ΦΔΕΠαΠ. Πολύ σημαντική περιοχή διότι βρίσκεται κοντά στις μεγάλες αποικίες όλων των σημαντικών ειδών υδρόβιων πουλιών (πελεκάνων, ερωδιών, λαγγόνων κλπ) στην Πρέσπα. Σποραδικά βοσκείται, και ενίοτε κόβουν χόρτο οι ιδιοκτήτες. Είχε προγραμματιστεί ο καθαρισμός της περιοχής με κόψιμο καλαμιών από ΦΔΕΠαΠ για το φθινόπωρο 2014, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε. Η κοπή κάθε χρόνο της υγροτοπικής βλάστησης κρίνεται απαραίτητη καθώς η περιοχή έχει τη δυνατότητα να δώσει εκτεταμένα υγρολίβαδα 14

Διαχειριζόμενη περιοχή 2002-2012 το 2014 ΒΟΣΚΟΝΤΑ ΖΩΑ Αιγοπρόβατα (Α) Βοοειδή 5 (Β) - 13 Κλέπιστα Περιορισμένη βόσκηση και ο περιορισμός της βλάστησης θα συμβάλλει στον περιορισμό εξάπλωσης πυρκαγιών, που μπορεί να καταστρέψουν τις αποικίες των ερωδιών και πελεκάνων την εποχή που φωλιάζουν. Προτείνεται επίσης ο καθαρισμός μέρους της περιοχής από πέτρες, ώστε να διευκολυνθούν και να είναι πιο αποτελεσματικές οι κοπές βλάστησης. Η περιοχή καλλιεργείται συστηματικά με φασόλια οπότε η βόσκηση περιορίζεται χρονικά, ενώ το κόψιμο των χόρτων γίνεται όταν το επιτρέπει η στάθμη της λίμνης- από τους κατοίκους. Δεν προτείνονται επιπλέον διαχειριστικά μέτρα από τα υφιστάμενα που εφαρμόζονται από τους κατοίκους 14 Πύλη χωριό Κόψιμο - Η περιοχή δεν κόπηκε το 2014, αλλά κόβεται περιστασιακά από τους κατοίκους. Δεν προτείνονται επιπλέον διαχειριστικά μέτρα από τα υφιστάμενα που εφαρμόζονται περιστασιακά από τους κατοίκους. 15 Πύλη Άγιος Νικόλαος 16 Σλόγκι Βρωμολίμνης Κόψιμο - Η περιοχή δεν κόπηκε το 2014, αλλά κόβεται περιστασιακά από τους κατοίκους. Δεν προτείνονται επιπλέον διαχειριστικά μέτρα από τα υφιστάμενα που εφαρμόζονται περιστασιακά από τους κατοίκους. Βόσκηση Βόσκηση Β=80 Η περιοχή βοσκήθηκε από το Μάιο έως τον Οκτώβριο 2014. 15

Διαχειριζόμενη περιοχή 2002-2012 το 2014 ΒΟΣΚΟΝΤΑ ΖΩΑ Αιγοπρόβατα (Α) Βοοειδή 5 (Β) - 17 Κρανιές Βόσκηση Βόσκηση Α=350 Β=40 Προτείνεται να συνεχιστεί η βόσκηση σύμφωνα με το διαχειριστικό σχέδιο. Βοσκείται κυρίως από αιγοπρόβατα και λιγότερο από βοοειδή. Προτείνεται να συνεχιστεί η εφαρμοζόμενη διαχείριση 16

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ: Χάρτες αποτύπωσης διαχειριστικών πρακτικών 2014

18

19

20

21