ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ Α.Ε. ΖΗΤΗΣΗ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΙΣ Ι ΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 2005
ΖΗΤΗΣΗ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΩΝ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕ ΙΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΧΑΡΑΡΗ ΟΛΥΜΠΙΑ ΚΑΜΙΝΙΩΤΗ Με βάση τα στοιχεία της έρευνας πεδίου της ΠΑΕΠ που πραγµατοποιήθηκε το 2003 σε αντιπροσωπευτικό δείγµα επιχειρήσεων όλης της χώρας, στο νοµό Αιτωλοακαρνανίας, δραστηριοποιούνται 11.245 ιδιωτικές επιχειρήσεις. Τα αποτελέσµατα για το νοµό Αιτωλοακαρνανίας προκύπτουν από την έρευνα που διενεργήθηκε σε 77 επιχειρήσεις του νοµού. Η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων (86,9%) έχουν ετήσιο τζίρο λιγότερο από 0,15 εκατοµµύρια ευρώ ενώ αναφορικά µε τη διάρθρωση των επιχειρήσεων µε βάση τον αριθµό των απασχολουµένων παρατηρούµε ότι στο 47,1% των επιχειρήσεων απασχολείται ένα µόνο άτοµο, κατά συνέπεια στο νοµό αυτό συναντάµε υψηλά ποσοστά αυτοαπασχόλησης. Οι περισσότερες επιχειρήσεις του νοµού δραστηριοποιούνται στους κλάδους του εµπορίου (38,3%), των ξενοδοχείων-εστιατορίων (26,3%), των κατασκευών (14,3%) και των µεταποιητικών βιοµηχανιών (7,0%). Με πολύ µικρά ποσοστά ακολουθούν οι κλάδοι των µεταφορών (5,6%), της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας (5,6%), και των άλλων δραστηριοτήτων παροχής υπηρεσιών υπέρ του κοινωνικού συνόλου (2,8%). Ο κλάδος του εµπορίου συγκεντρώνει µεν τα υψηλότερα ποσοστό στο νοµό Αιτωλοακαρνανίας υπολείπεται όµως σε σχέση µε το σύνολο της χώρας που εκπροσωπείται µε ποσοστό 40,5%. Χαµηλότερα ποσοστά σε σχέση µε το σύνολο της χώρας συγκεντρώνουν και οι κλάδοι της µεταποίησης, της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας και των άλλων δραστηριοτήτων παροχής υπηρεσιών. Αντίθετα οι κλάδοι των ξενοδοχείων-εστιατορίων, των κατασκευών και των µεταφορών εµφανίζονται µε ποσοστά υψηλότερα του συνόλου της χώρας. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων που έχει τζίρο µέχρι 0,15 εκατοµµύρια ευρώ δραστηριοποιείται στον κλάδο του εµπορίου 32,3% ενώ οι κλάδοι των ξενοδοχείων-εστιατορίων εκπροσωπούνται σε αυτό το κλιµάκιο τζίρου µε ποσοστό 29%, και των κατασκευών µε 16,1%. Οι κλάδοι της εκπαίδευσης και της υγείας, οι οποίοι όπως έδειξε η παρούσα έρευνα κατέχουν µικρά ποσοστά στην κατά κλάδο διάρθρωση 1
των επιχειρήσεων στους περισσότερους νοµούς της χώρας, δεν εκπροσωπούνται στο νοµό Αιτωλοακαρνανίας. Το γεγονός αυτό είναι αιτιολογηµένο δεδοµένου ότι οι δραστηριότητες που εντάσσονται σε αυτούς τους κλάδους έχουν συχνότερα δηµόσιο παρά ιδιωτικό χαρακτήρα. Στον Πίνακα 1 παρουσιάζεται η κλαδική διάρθρωση των επιχειρήσεων του νοµού Αιτωλοακαρνανίας. Πίνακας 1: Κλαδική διάρθρωση των ιδιωτικών επιχειρήσεων του Νοµού Αιτωλοακαρνανίας Κλάδοι οικονοµικής δραστηριότητας Αριθµός επιχειρήσεων Ποσοστό Γεωργία / Κτηνοτροφία 2 0,0% Ορυχεία και λατοµία 2 0,0% Μεταποιητικές βιοµηχανίες 786 7,0% Κατασκευές 1.611 14,3% Χονδρικό και λιανικό εµπόριο, επισκευή οχηµάτων 4.306 38,3% Ξενοδοχεία, εστιατόρια 2.954 26,3% Μεταφορές, αποθήκευση και επικοινωνίες 635 5,6% ιαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκµισθώσεις, εµπορικές 631 5,6% δραστηριότητες 1 Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών υπέρ του κοινωνικού συνόλου και άλλων υπηρεσιών κοινωνικού ή ατοµικού χαρακτήρα 2 319 2,8% Σύνολο 11.245 100% Πηγή: Έρευνα πεδίου ΠΑΕΠ 2003 Στις 11.245 ιδιωτικές επιχειρήσεις του νοµού απασχολούνται 24.456 εργαζόµενοι εκ των οποίων 73,2% άνδρες και 26,8% γυναίκες. Στον κλάδο του εµπορίου απασχολείται η πλειοψηφία των εργαζοµένων του ιδιωτικού τοµέα µε ποσοστό 29,13%, 1 Στον κλάδο αυτό ανήκουν οι µεσιτικές εταιρείες, οι εταιρείες ενοικίασης µηχανηµάτων και εξοπλισµού, οι εταιρείες πληροφορικής, οι νοµικές εταιρείες, οι εταιρείες έρευνας, διαφήµισης, εξεύρεσης προσωπικού και παροχής άλλων υπηρεσιών. 2 Στον κλάδο αυτό ανήκουν οι εταιρείες διάθεσης λυµάτων, οι δραστηριότητες οργανώσεων, οι αθλητικές, ψυχαγωγικές και πολιτιστικές δραστηριότητες και οι εταιρείες παροχής προσωπικών υπηρεσιών όπως κοµµωτήρια, κουρεία κλπ. 2
στον κλάδο των ξενοδοχείων - εστιατορίων εργάζεται το 23,34% ενώ ακολουθεί ο κλάδος των µεταποιητικών βιοµηχανιών µε ποσοστό εργαζοµένων 16,18%. Σε σχέση µε το ποσοστό απασχολουµένων κατά φύλο στο νοµό, οι άνδρες εργαζόµενοι υπερεκπροσωπούνται στους κλάδους των ορυχείων, των κατασκευών, των µεταφορώναποθήκευσης επικοινωνιών, της διαχείρισης ακίνητης περιουσίας και των άλλων υπηρεσιών. Η παρουσία των γυναικών είναι εξαιρετικά περιορισµένη στους κλάδους των κατασκευών και των άλλων δραστηριοτήτων παροχής υπηρεσιών ενώ απουσιάζει πλήρως από τον κλάδο διαχείρισης ακίνητης περιουσίας. Στον Πίνακα 2 απεικονίζεται η διάρθρωση της απασχόλησης κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας στο νοµό Αιτωλοακαρνανίας. Πίνακας 2: ιάρθρωση της απασχόλησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων στο νοµό Αιτωλοακαρνανίας κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας Κλάδοι οικονοµικής δραστηριότητας Αριθµός εργαζοµένων Ποσοστό Γεωργία, κτηνοτροφία 236 0,96% Ορυχεία και λατοµεία 170 0,70% Μεταποιητικές βιοµηχανίες 3.958 16,18% Κατασκευές 3.348 13,69% Χονδρικό και λιανικό εµπόριο, επισκευή οχηµάτων 7.125 29,13% Ξενοδοχεία, εστιατόρια Μεταφορές, αποθήκευση, επικοινωνίες ιαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκµισθώσεις, εµπορικές δραστηριότητες Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών υπέρ του κοινωνικού συνόλου και άλλων υπηρεσιών κοινωνικού ή ατοµικού χαρακτήρα 5.709 23,34% 2.888 11,81% 631 2,58% 391 1,60% Σύνολο Πηγή: Έρευνα πεδίου ΠΑΕΠ 2003 24.456 100,00% 3
Στη συνέχεια παραθέτουµε συνοπτικά στοιχεία για τη ζήτηση ειδικοτήτων και δεξιοτήτων στο νοµό Αιτωλοακαρνανίας στηριζόµενοι στην ανάλυση των στοιχείων της έρευνας πεδίου. Αρχικά παρουσιάζουµε τις κλαδικές εκτιµήσεις των επιχειρήσεων του νοµού σχετικά µε την εκτιµώµενη µεταβολή της απασχόλησης σε 3 έτη. Ακολούθως παρουσιάζουµε την επαγγελµατική διάρθρωση της απασχόλησης το 2003 και την προσδοκώµενη επαγγελµατική διάρθρωση της απασχόλησης το 2006 σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις των υπευθύνων των επιχειρήσεων. Για την παρουσίαση των κλαδικών εκτιµήσεων µεταβολής της απασχόλησης χρησιµοποιούνται δύο δείκτες οι οποίοι περιέχονται στον Πίνακα 3: α) στην πέµπτη στήλη του πίνακα υπολογίζεται για κάθε κλάδο ο αριθµός των επιχειρήσεων οι οποίες αναµένουν αύξηση του προσωπικού σε 3 έτη µείον τις επιχειρήσεις που αναµένουν µείωση του προσωπικού τους το ίδιο διάστηµα, β) στην έκτη στήλη του πίνακα συγκρίνεται ο προηγούµενος δείκτης µε τον αριθµό των επιχειρήσεων του κάθε κλάδου. Με βάση τα στοιχεία του Πίνακα 3 παρατηρούµε ότι οι µόνοι κλάδοι που εµφανίζουν δυναµισµό στο νοµό Αιτωλοακαρνανίας είναι ο κλάδος των ξενοδοχείων εστιατορίων, και σε πολύ µικρό βαθµό η µεταποίηση και ο κλάδος των «άλλων υπηρεσιών». Ο τουριστικός κλάδος παρουσιάζει µάλιστα υψηλότερο δυναµισµό συγκριτικά µε το δυναµισµό του κλάδου στο σύνολο της χώρας. Οι υπόλοιποι κλάδοι του νοµού Αιτωλοακαρνανίας χαρακτηρίζονται είτε από στασιµότητα είτε από προσδοκίες µείωσης της απασχόλησης. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η µικρή ένδειξη δυναµισµού που παρατηρείται στον κλάδο της µεταποίησης υστερεί κατά πολύ από την εικόνα που παρουσιάζει ο ίδιος κλάδος στο σύνολο της χώρας. Επίσης οι αρνητικές προσδοκίες που καταγράφονται στον κλάδο του εµπορίου στο νοµό Αιτωλοακαρνανίας έρχονται σε µεγάλη αντίθεση µε το δυναµισµό που παρουσιάζει ο κλάδος αυτός στο σύνολο της χώρας. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται οι δείκτες δυναµισµού των επιχειρήσεων του νοµού Αιτωλοακαρνανίας. 4
Πίνακας 3: Κατανοµή των ιδιωτικών επιχειρήσεων του νοµού Αιτωλοακαρνανίας ανάλογα µε την αναµενόµενη µεταβολή της απασχόλησης σε τρία έτη κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας Κλάδος οικονοµικής δραστηριότητας Σύνολο επιχειρήσεων του κλάδου (A) Αριθµός επιχειρήσεων που αναµένουν αύξηση του προσωπικού (B) Αριθµός επιχειρήσεων που αναµένουν µείωση του προσωπικού (Γ) =Β-Γ ( /Α)*100 Γεωργία, κτηνοτροφία 2 0 2-2 -100,0% Ορυχεία και λατοµεία 2 0 0 0 0,0% Μεταποιητικές 786 4 0 4 0,5% βιοµηχανίες Κατασκευές 1.611 0 1-1 -0,1% Χονδρικό και λιανικό 4.306 153 393-240 -5,6% εµπόριο, επισκευή οχηµάτων Ξενοδοχεία, εστιατόρια 2.954 116 0 116 3,9% Μεταφορές, αποθήκευση, 635 0 0 0 0,0% επικοινωνίες ιαχείριση ακίνητης 631 0 0 0 0,0% περιουσίας, εκµισθώσεις, εµπορικές δραστηριότητες Άλλες δραστηριότητες 319 4 0 4 1,3% παροχής υπηρεσιών υπέρ του κοινωνικού συνόλου και άλλων υπηρεσιών κοινωνικού ή ατοµικού χαρακτήρα Σύνολο 11.246 277 396-119 -1,1% Πηγή: Έρευνα ΠΑΕΠ 2003 5
Στον Πίνακα 4 παρουσιάζεται η επαγγελµατική διάρθρωση της απασχόλησης το 2003 και η προσδοκώµενη επαγγελµατική διάρθρωση το 2006 σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις των υπευθύνων των επιχειρήσεων. Οι προοπτικές των επιχειρήσεων για τα επόµενα τρία έτη όπως αυτές προσδιορίζονται από τους ερωτώµενους προδιαγράφονται ιδιαίτερα ανησυχητικές. Σε ότι αφορά το εκτιµώµενο µέγεθος της απασχόλησης σε µία περίοδο τριών ετών αναµένεται να µειωθεί από 24.460 άτοµα που είναι σήµερα σε 23.538 άτοµα µετά από τρία έτη, δηλαδή (καθαρή) µείωση της απασχόλησης κατά 922 θέσεις ή -3,8%. Ο αριθµός των προϊσταµένων και των ανώτερων στελεχών των επιχειρήσεων, που αποτελούν τη µεγαλύτερη επαγγελµατική οµάδα του νοµού Αιτωλοακαρνανίας, αναµένεται να µειωθεί στα επόµενα 3 έτη κατά 389 άτοµα σε ποσοστό -3,86%. Η µείωση αυτή πιθανώς απεικονίζει την προσδοκώµενη µείωση των µονοπρόσωπων επιχειρήσεων στο νοµό. Αξιοσηµείωτο και παράλληλα ανησυχητικό είναι ότι για τα επαγγέλµατα για τα οποία απαιτείται πτυχίο ΑΕΙ και ΤΕΙ προβλέπεται από τους υπεύθυνους των επιχειρήσεων µείωση των θέσεων εργασίας στο νοµό. Τα µόνα επαγγέλµατα που εµφανίζουν κάποιο δυναµισµό στο πλαίσιο του νοµού είναι τα επαγγέλµατα της παροχής προσωπικών υπηρεσιών (περιλαµβάνονται επαγγέλµατα του τουριστικού κλάδου), ορισµένα τεχνικά επαγγέλµατα (τεχνίτες επεξεργασίας τροφίµων) και το επάγγελµα των πωλητών. Αναµένεται επίσης η δηµιουργία θέσεων ανειδίκευτων εργατών. 6
Πίνακας 4 : Παρούσα και αναµενόµενη διάρθρωση της απασχόλησης στις ιδιωτικές επιχειρήσεις του νοµού Αιτωλοακαρνανίας 3 Ειδικότητες Αριθµός εργαζοµένων το 2003 Προσδοκώµενος αριθµός εργαζοµένων το 2006 Μεταβολή απασχόλησης 2006-2003 ιευθύνοντες και ανώτερα στελέχη επιχειρήσεων µε 10 ή 518 516-2 περισσότερους εργαζόµενους ιευθύνοντες επιχειρηµατίες και προϊστάµενοι 10.071 9.682-389 επιχειρήσεων που απασχολούν µέχρι 9 άτοµα Φυσικοί, µαθηµατικοί (εκτός εκπαιδευτικών) 3 0-3 Αρχιτέκτονες, µηχανικοί απόφοιτοι Πολυτεχνείου 373 328-45 Βιολόγοι, γιατροί 198 198 0 Λογιστές, στελέχη επιχειρήσεων (απόφοιτοι ΑΕΙ) 23 16-7 Τεχνολόγοι και τεχνικοί βοηθοί των επιστηµών της 68 11-57 φυσικής (απόφοιτοι ΤΕΙ) Τεχνολόγοι και τεχνικοί βοηθοί των επιστηµών της 320 319-1 βιολογίας και της ιατρικής (απόφοιτοι ΤΕΙ) Ειδικευµένοι επί των πωλήσεων, χρηµατιστές, 338 334-4 κτηµατοµεσίτες Υπάλληλοι γραφείου 795 770-25 Υπάλληλοι εξυπηρέτησης πελατών 28 30 2 Απασχολούµενοι στην παροχή προσωπικών υπηρεσιών 660 773 113 Πωλητές 931 938 7 Μεταλλωρύχοι, λατόµοι 95 95 0 Τεχνίτες ανέγερσης και αποπεράτωσης κτιρίων και άλλων 2.620 2.262-358 δοµικών έργων Χύτες µετάλλων, συγκολλητές, ελασµατουργοί, 1.091 982-109 σιδηρουργοί Μηχανικοί, εφαρµοστές και συντηρητές µηχανών 542 542 0 3 Επισηµαίνεται ότι η απασχόληση αφορά κυρίως µισθωτούς και ιδιοκτήτες σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ορισµένες κατηγορίες αυτοαπασχολουµένων δεν καλύπτονται από την έρευνα. 7
Τεχνίτες επεξεργασίας τροφίµων Τεχνίτες υφαντουργίας, ειδών ένδυσης Χειριστές σταθερών βιοµηχανικών εγκαταστάσεων Χειριστές µηχανών παραγωγής χηµικών προϊόντων Χειριστές µηχανών παραγωγής κλωστοϋφαντουργίας Χειριστές µηχανών παραγωγής ειδών διατροφής Συναρµολογητές και χειριστές µηχανηµάτων Οδηγοί µέσων µεταφοράς και χειριστές κινητού εξοπλισµού Πλανόδιοι πωλητές, οικιακοί βοηθοί Ανειδίκευτοι εργάτες ορυχείων, κατασκευών, µεταποίησης Σύνολο Πηγή: Έρευνα ΠΑΕΠ 2003 1.537 1.595 58 161 161 0 3 3 0 78 78 0 42 42 0 22 22 0 5 5 0 3.277 3.199-78 310 270-40 351 367 16 24.460 23.538-922 Στον Πίνακα 5 παρουσιάζεται η ύπαρξη κενών θέσεων στις επιχειρήσεις κατά επάγγελµα, κλάδο και διάστηµα κατά το οποίο οι θέσεις παραµένουν κενές. Ένα πολύ µικρό ποσοστό επιχειρήσεων είχε κενές θέσεις κατά την περίοδο διεξαγωγής της έρευνας (β εξάµηνο 2003) και οι θέσεις αυτές ήταν κενές για περισσότερο από 6 µήνες. Παρατηρούµε, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της έρευνας πεδίου για το νοµό Αιτωλοακαρνανίας ότι η µόνη επαγγελµατική κατηγορία για την οποία υπάρχουν κενές θέσεις είναι «χειριστές σταθερών βιοµηχανικών εγκαταστάσεων» (χειριστές χωµατουργικών µηχανηµάτων). 8
Πίνακας 5: Κενές θέσεις κατά επάγγελµα, κλάδο και διάστηµα κατά το οποίο οι θέσεις παραµένουν κενές στο νοµό Αιτωλοακαρνανίας Ειδικότητες Αριθµός κενών θέσεων Κλάδος/ κλάδοι οικονοµικής δραστηριότητας ιάστηµα κατά το οποίο οι περισσότερες θέσεις παραµένουν κενές Χειριστές χωµατουργικών 2 Ορυχεία και λατοµεία µεγαλύτερο των 6 µηνών µηχανηµάτων Σύνολο 2 Ορυχεία και λατοµεία µεγαλύτερο των 6 µηνών Πηγή: Έρευνα ΠΑΕΠ 2003 Όσον αφορά τα προσόντα και τις δεξιότητες των εργαζοµένων, οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων απαντούν στο γενικό ερώτηµα για το θέµα αυτό ότι µόνο για το 0,3% των ανδρών εργαζοµένων και το 0,6% των γυναικών εργαζοµένων εκφράζονται παράπονα επάρκειας προσόντων σε σχέση µε τις θέσεις που κατέχουν. Αναφορικά µε τα επιµέρους προσόντα και δεξιότητες, που απουσιάζουν από συγκεκριµένες επαγγελµατικές κατηγορίες σύµφωνα µε την έρευνα πεδίου προκύπτουν τα ακόλουθα συµπεράσµατα. Για τους διευθύνοντες και τα ανώτερα στελέχη επιχειρήσεων που αποτελούν από άποψη πλήθους εργαζοµένων και την µεγαλύτερη επαγγελµατική οµάδα του νοµού οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων δήλωσαν ότι δεν τους λείπει κανένα προσόν, ικανότητα ή δεξιότητα σε ποσοστό 96,7%. Το γεγονός αυτό δεν προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη αν λάβουµε υπόψη µας ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τα άτοµα αυτά απαντούν για τους εαυτούς τους. Ωστόσο η κυριότερη έλλειψη που καταγράφηκε για αυτή την επαγγελµατική κατηγορία αφορούσε τη γνώση ηλεκτρονικών υπολογιστών σε ποσοστό µόλις 3,3%. Για τους υπαλλήλους γραφείου το κυριότερο πρόβληµα που επισηµαίνουν οι εργοδότες είναι η έλλειψη γνώσης ξένων γλωσσών για το 4,5% των εργαζοµένων. Ενώ η έλλειψη ξένων γλωσσών απουσίαζε και από τα πρόσωπα που ασκούν επιστηµονικά επαγγέλµατα σε ποσοστό µόλις 2,3%. Οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων του νοµού Αιτωλοακαρνανίας δήλωσαν για το σύνολο σχεδόν των επαγγελµατικών ειδικοτήτων ότι δεν υπάρχουν σηµαντικές ελλείψεις σε προσόντα και δεξιότητες. Αυτό πιθανώς να οφείλεται στη δυσκολία απάντησης των σχετικών ερωτηµάτων µέσω της 9
συγκεκριµένης έρευνας αλλά πιθανώς να αντανακλά και την εικόνα στασιµότητας που φαίνεται να υπάρχει σε πολλούς κλάδους του νοµού. Τα συµπεράσµατα της ανάλυσης της ζήτησης ειδικοτήτων και δεξιοτήτων στο νοµό Αιτωλοακαρνανίας εµφανίζονται ιδιαίτερα ανησυχητικά για τις προοπτικές του νοµού. Ο δυναµισµός των επαγγελµάτων αλλά και των κλάδων οικονοµικής δραστηριότητας υπολείπεται κατά πολύ ως προς το σύνολο της χώρας Εξαίρεση αποτελεί ο κλάδος των ξενοδοχείων και σε µικρότερο βαθµό της µεταποίησης όπου υπάρχουν ενδείξεις για περιορισµένη αύξηση της απασχόλησης. Η ανάλυση των στοιχείων της παρούσας και προσδοκώµενης επαγγελµατικής διάρθρωσης της απασχόλησης δείχνει ότι για το νοµό Αιτωλοακαρνανίας η µεγαλύτερη αύξηση που πρόκειται να σηµειωθεί είναι στην επαγγελµατική κατηγορία των απασχολούµενων στην παροχή προσωπικών υπηρεσιών και των πωλητών. Όσον αφορά στις ελλείψεις δεξιοτήτων επισηµαίνονται κυρίως ελλείψεις οριζόντιων δεξιοτήτων όπως γνώσεις ξένων γλωσσών και ηλεκτρονικών υπολογιστών. 10