ΚΛΕΙΩ. διαφορῆς τούτους γάρ, ἀπὸ τῆς Ἐρυθρῆς καλεοµένης θαλάσσης ἀπικοµένους ἐπὶ τήνδε τὴν θάλασσαν καὶ οἰκήσαντας τοῦτον τὸν

Σχετικά έγγραφα
Ηροδότου Ιστορίαι. Η Γυναίκα του Κανδαύλη (Ι 7-13) Μετάφραση. Ν. Μαρωνίτη

Ἡροδότου Μοῦσαι Ἱστοριῶν πρώτη ἐπιγραφόμενη Κλειὼ

persoon praesens imperfectum sigmatische aoristus

πρῶτον μὲν τοῦτον τὸν λόγον ἀναλάβωμεν ὃν σὺ λέγεις περὶ τῶν δοξῶν μέν congr. cmpl. subj. bep. bij bijzinskern

bab.la Φράσεις: Προσωπική Αλληλογραφία Ευχές ολλανδικά-ολλανδικά

εἰ δὲ μή, παῦσαι ἤδη, ὦ θαυμάσιε, πολλάκις μοι λέγων τὸν αὐτὸν λόγον, bepaling cmpl. attribuut complement (object)

Klassieke Olympiaden Grieks POLYKRATES taaleigen van Herodotus

Nieuw Grieks Grammatica Konstantinos Athanasiou

ναυτιλίῃσι, noun pl fem dat, sailing, seamanship μακρῇσι, adj pl fem dat, long ἐπιθέσθαι, verb aor inf, lay, put ἀπαγινέοντας, part pl pres act masc

Ἡροδότου Μοῦσαι Ἱστοριῶν πρώτη ἐπιγραφόμενη Κλειὼ

Bijlage VWO. Grieks. tijdvak 1. Tekstboekje a-VW-1-b

Αιτήσεις Συνοδευτική Επιστολή

5.A De voorbereiding. οὕτω δ οὐ πολλῷ ὕστερον 1 ἐν τῷ μηνὶ A Γαμηλιῶνι B ὁ γάμος C. ἐπετελεῖτο D. πολλοὶ δὲ γάμοι ἐν ταῖς Ἀθήναις διέμενον 2

Αιτήσεις Συστατική Επιστολή

bab.la Φράσεις: Προσωπική Αλληλογραφία Ευχές ολλανδικά-ελληνικά

I. De verbuiging van de substan1even

Solliciteren Sollicitatiebrief

Eindexamen Grieks vwo I

Ὁ πιστὸς φίλος. Πιστεύω¹ τῷ φίλῳ. Πιστὸν φίλον ἐν κινδύνοις γιγνώσκεις². Ὁ φίλος τὸν

1. ιδαγµένο κείµενο από το πρωτότυπο Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Β 36

Ἡροδότου Μοῦσαι Ἱστοριῶν τρίτη ἐπιγραφομένη Θάλεια

Waar kan ik het formulier voor vinden? Waar kan ik het formulier voor vinden? Για να ρωτήσετε που μπορείτε να βρείτε μια φόρμα

Εισαγωγή στη Φιλοσοφία

Immigratie Documenten

Αιτήσεις Συνοδευτική Επιστολή

ΣΑ88 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος

Zakelijke correspondentie

1st and 2nd Person Personal Pronouns

Schijnbeweging. Illusie in de Griekse kunst speurtocht

ΘΕΜΑ 1o Λυσία, Ἐν βουλῇ Μαντιθέῳ δοκιμαζομένῳ ἀπολογία, 1-3

3. δυνητικό: ἄν, ποὺ σημαίνει κάτι ποὺ μπορεὶ ἤ ποὺ μποροῦσε νὰ γίνει.

2o ΘΕΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ

Εμπορική αλληλογραφία Επιστολή

Εμπορική αλληλογραφία Επιστολή

Προσωπική Αλληλογραφία Επιστολή

Examen VWO. Grieks. Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni uur. Tekstboekje. Begin.

ΘΕΜΑ 61ο Λυσία, Ἐν βουλῇ Μαντιθέῳ δοκιμαζομένῳ ἀπολογία, 9-11

Ἡροδότου Μοῦσαι Ἱστοριῶν τετάρτη ἐπιγραφομένη Μελπομένη

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΑ Β ΓΥΜΝΑΙΟΥ

Solliciteren Referentie

αὐτόν φέρω αὐτόν τὸ φῶς τὸ φῶς αὐτόν τὸ φῶς ὁ λόγος ὁ κόσμος δι αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ ὁ κόσμος αὐτὸν οὐκ ἔγνω αὐτόν

Δ ι α γ ω ν ί ς μ α τ α π ρ ο ς ο μ ο ί ω ς η σ 1

ἐγώ ik ζύ je/jij - hij/zij/het 1 e persoon 2 e persoon 3 e persoon mnl vrl onz

EDU IT i Ny Testamente på Teologi. Adjunkt, ph.d. Jacob P.B. Mortensen

MOUSEION MOY EION. Wijzigingen in de derde editie

Ηροδότου Ιστορίαι. Η Καταδίκη της Τυραννίδας (V 91-93) Μετάφραση. Ν. Μαρωνίτη

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. ΕΝΟΤΗΤΑ 4η

ἡ πάλαι γλῶττα ἡ Ἑλληνικὴ, κατὰ τὸν αὐτὸμορφον τρόπον ὑπὸ Ἰακώβου τοῦ Δονάλδοῦ γέγραπται

ἡ πάλαι γλῶττα ἡ Ἑλληνικὴ, κατὰ τὸν αὐτὸμορφον τρόπον ὑπὸ Ἰακώβου τοῦ Δονάλδοῦ γέγραπται

«Η λύση του Γόρδιου Δεσμού» αρχαία ελληνικά Α Γυμνασίου ενότητα 7

NOVEMBER 2016 AL: 150. TYD: 3 uur

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 7

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΠΛΑΤΩΝ ΚΑΙ Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ

Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β 1,5-8

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Αριστοτέλους Πολιτικά, Θ 2, 1 4)

Αὕτη δ ἐστίν ἡ καλουμένη πόλις καί ἡ κοινωνία ἡ πολιτική.

ΘΕΜΑ 2o Λυσία, Ἐν βουλῇ Μαντιθέῳ δοκιμαζομένῳ ἀπολογία, 1-3

ΘΕΜΑ 271ο: Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, 2, 3,

ΤΕΛΟΣ 1ης ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

Εμπορική αλληλογραφία Επιστολή

Εμπορική αλληλογραφία Επιστολή

Les 30. Let op! Het betrekkelijk voornaamwoord kan in alle naamvallen staan. M V O

ΜΑΡΤΙΟΣ Θ 2014 ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ Η ΛΙΤΑΝΕΥΣΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

Geschäftskorrespondenz

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΓΝΩΣΤΟ)

ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ 481ο: Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, 2, 4,

Περικλέους Σταύρου Χαλκίδα Τ: & F: chalkida@diakrotima.gr W:

Δειγματική Διδασκαλία του αδίδακτου αρχαιοελληνικού κειμένου στη Β Λυκείου με διαγραμματική παρουσίαση και χρήση της τεχνολογίας

1. ιδαγμένο κείμενο από το πρωτότυπο Πλάτωνος Πρωταγόρας (323Α-Ε)

Θα ήθελα να ανοίξω ένα τραπεζικό λογαριασμό. Θα ήθελα να κλείσω τον τραπεζικό μου λογαριασμό. Μπορώ να ανοίξω τραπεζικό λογαριασμό μέσω του ίντερνετ;

Κείμενο διδαγμένο από το πρωτότυπο Δημοσθένους, Ὑπὲρ τῆς Ῥοδίων ἐλευθερίας, 17-18

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Εισαγωγή στη Φιλοσοφία

ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 22 ΜΑΪΟΥ 2004 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

LES 6 LIQUIDASTAMMEN ΑΥΤΟΣ ΟΥΤΟΣ & ΕΚΕΙΝΟΣ ΤΙΣ / ΤΙ ΕΙΣ & ΟΥΔΕΙΣ PRAESENS EN IMPERFECTUM MEDII A. GRAMMATICA. 1. Verbuiging van de liquidastammen.

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ (Β1, 1-4) Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ ἠθικῆς,

I,1 r. 1 Περσέων Β2 ὁ λόγιος, historicus, geschiedkundige οἱ Φοίνικες, Φοινίκων Phoeniciërs r Wat de Perzen zeggen staat in aci.

ἡ πάλαι γλῶττα ἡ Ἑλληνικὴ, κατὰ τὸν αὐτὸμορφον τρόπον ὑπὸ Ἰακώβου τοῦ Δονάλδοῦ γεγραμμένον

3-maandelijkse nieuwsbrief van de Nederlands-Griekse Vereniging Noord-Griekenland. april 2010 ΒΕΕΛΟΛ ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟ ΙΚΟ ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010 ΤΕΥΧΟΣ 18

ΚΥΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΕΩΣ Α VAN SARDES TOT CUNAXA. Cap. 1: De voorbereiding.

Δ ι α γ ω ν ί ς μ α τ α π ρ ο ς ο μ ο ί ω ς η σ 1

ΠΡΩΤΑΓΟΡΑ 322Α - 323Α

Βυζαντινοί Ιστορικοί και Χρονογράφοι ΙI

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ. Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Πλάτων, Πολιτεία 615C-616Α Αρδιαίος ο τύραννος

ιδαγµένο κείµενο 'Αριστοτέλους 'Ηθικά Νικοµάχεια (Β6, 4-10)

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΑ Γ ΓΥΜΝΑΙΟΥ

ιδαγμένο κείμενο Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια (Β1, 1-3 και Β6, 1-4)

Διδάσκοντας Αρχαία ελληνικά με αξιοποίηση της τέχνης. Αγάθη Γεωργιάδου Σχολ. Σύμβουλος

Σας ευχαριστούμε που κατεβάσατε τις κάρτες ερωτήσεων. Θα θέλαμε να μοιραστούμε κάποιες από τις εμπειρίες μας μαζί σας.

44 Χρόνια Φροντιστήρια Μέσης Εκπαίδευσης

PROLOOG ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ. 49 Ἐγένοντο Λήδᾳ Θεστιάδι τρεῖς παρθένοι, 50 Φοίβη Κλυταιμήστρα τ, ἐμὴ ξυνάορος, Ἑλένη τε ταύτης οἱ τὰ πρῶτ ὠλβισμένοι

Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀριστοτέλους, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β 6, 9-13

Solliciteren Sollicitatiebrief

ἡ πάλαι γλῶττα ἡ Ἑλληνικὴ, κατὰ τὸν αὐτὸμορφον τρόπον ὑπὸ Ἰακώβου τοῦ Δονάλδοῦ γέγραπται

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ, ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ...

OEFENVRAESTEL VRAESTEL 1

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Μ.ΤΕΤΑΡΤΗ 11 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α. «Ἐπεί δ ἡ πόλις τῶν συγκειµένων τοῖς ἀπό συµβόλων κοινωνοῦσι»:να µεταφράσετε το απόσπασµα που σας δίνεται. Μονάδες 10 Β. Να γράψετε σ

ἐκτὸς ἐπ ἀσπαλάθων κνάµπτοντες, καὶ τοῖς ἀεὶ παριοῦσι σηµαίνοντες ὧν ἕνεκά τε καὶ ὅτι εἰς τὸν Τάρταρον ἐµπεσούµενοι ἄγοιντο.» Α. Από το κείµενο που

Transcript:

ΚΛΕΙΩ Ἡροδότου Ἁλικαρνησσέος ἱστορίης ἀπόδεξις ἥδε, ὡς µήτε τὰ Prooemium. γενόµενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται, µήτε ἔργα µεγάλα τε καὶ θωµαστά, τὰ µὲν Ἕλλησι, τὰ δὲ βαρβάροισι ἀποδεχθέντα, ἀκλέα γένηται, τά τε ἄλλα καὶ δι ἣν αἰτίην ἐπολέµησαν ἀλλήλοισι. 1 Περσέων µέν νυν οἱ λόγιοι Φοίνικας αἰτίους φασὶ γενέσθαι τῆς Schaking van Io uit Argos door Phoeniciërs. διαφορῆς τούτους γάρ, ἀπὸ τῆς Ἐρυθρῆς καλεοµένης θαλάσσης ἀπικοµένους ἐπὶ τήνδε τὴν θάλασσαν καὶ οἰκήσαντας τοῦτον τὸν Prooemium. 1. Ἁλικαρνησσέος: Attisch Ἁλικαρνησσέως. ἱστορίης: Attisch ἱστορίας; ἱστορίη onderzoek. ἀπόδεξις: Attisch ἀπόδειξις; verslag (demonstratio, presentatie); van ἀποδείκνυµι. ὡς µήτε τὰ γενόµενα ἐξ ἀνθρώπων τῷ χρόνῳ ἐξίτηλα γένηται: deze finale bijzin is geformuleerd alsof hij afhankelijk is van een hoofdzin Ἡρόδοτος ἀπόδεξιν ἐποίησε ὡς... τὰ γενόµενα ἐξ ἀνθρώπων: de daden van mensen, wat mensen gedaan hebben. 2. τῷ χρόνῳ: door de tijd, d.w.z. door tijdsverloop, mettertijd. ἐξίτηλα γένηται: in vergetelheid zal geraken. ἔργα µεγάλα τε καὶ θωµαστά: velen vatten blijkens hun vertaling ἔργα ( werken ) op als daden ; dat is dubbel op na τὰ γενόµενα ἐξ ἀνθρώπων; beter lijkt mij hier te denken aan bouwwerken en wel in brede zin, dus niet alleen gebouwen, maar ook standbeelden, dijken, kanalen enz. Echter ἄλλα δὲ ἔργα ἀπεδέξατο in Hdt. I, 17 slaat uitdrukkelijk op res gestae (krijgs)verrichtingen. 3. θωµαστά: Attisch θαυµαστά. βαρβάροισι: Attisch βαρβάροις. βαρβάροισι ἀποδεχθέντα: door barbaren (d.w.z. niet-grieken) tot stand gebracht, niet toegeschreven aan. 4. ἀποδεχθέντα: Attisch ἀποδειχθέντα. ἀκλέα: ἀκλεής - roemloos. τά τε ἄλλα καὶ δι ἣν αἰτίην: kort voor τά τε ἄλλα ἔγραψε καὶ δι ἣν αἰτίην bovendien heeft hij beschreven om welke reden..... ἐπολέµησαν ἀλλήλοισι: aoristus ingressivus met elkaar in oorlog zijn geraakt 1. 1. Περσέων: Attisch Περσῶν. λόγιοι: geleerden. τῆς διαφορῆς: van het geschil ; de lezer wordt verondersteld én in het licht van het voorafgaande én gelet op wat in Hdt. s tijd (en in zekere zin in onze tijd nog steeds) als hét conflict werd beschouwd, nml. de tegenstelling tussen Grieken en Perzen, Europeanen versus Aziaten, de westerse cultuur (vrijheid en gelijkheid) tegenover de oosterse (tyrannie en slavernij). 2. θαλάσσης: Attisch θαλάττης. 3. ἀπικοµένους: Attisch ἀφικοµένους; bij Hdt. wordt een tenuis (κ, τ, π) gevolgd door een geaspireerde klinker meestal niet zoals in het Attisch geaspireerd. Dit verschijnsel heet psilosis (ψίλωσις). τήνδε τὴν θάλασσαν: sc. de Middellandse Zee. οἰκήσαντας τοῦτον τὸν χῶρον:

2 H E R O D O T I 1 2 χῶρον τὸν καὶ νῦν οἰκέουσι, αὐτίκα ναυτιλίῃσι µακρῇσι ἐπιθέσθαι, ἀπαγινέοντας δὲ φορτία Αἰγύπτιά τε καὶ Ἀσσύρια τῇ τε ἄλλῃ [χώρῃ] ἐσαπικνέεσθαι καὶ δὴ καὶ ἐς Ἄργος τὸ δὲ Ἄργος τοῦτον τὸν χρόνον προεῖχε ἅπασι τῶν ἐν τῇ νῦν Ἑλλάδι καλεο- µένῃ χώρῃ. Ἀπικοµένους δὲ τοὺς Φοίνικας ἐς δὴ τὸ Ἄργος τοῦτο διατίθεσθαι τὸν φόρτον. Πέµπτῃ δὲ ἢ ἕκτῃ ἡµέρῃ ἀπ ἧς ἀπίκοντο, ἐξεµποληµένων σφι σχεδὸν πάντων, ἐλθεῖν ἐπὶ τὴν θά- 10 λασσαν γυναῖκας ἄλλας τε πολλὰς καὶ δὴ καὶ τοῦ βασιλέος θυγατέρα τὸ δέ οἱ οὔνοµα εἶναι, κατὰ τὠυτὸ τὸ καὶ Ἕλληνες λέγουσι, Ἰοῦν τὴν Ἰνάχου. Ταύτας στάσας κατὰ πρύµνην τῆς νεὸς ὠνέεσθαι τῶν φορτίων τῶν σφι ἦν θυµὸς µάλιστα, καὶ τοὺς Φοίνικας διακελευσαµένους ὁρµῆσαι ἐπ αὐτάς. Τὰς µὲν δὴ 1 πλέονας τῶν γυναικῶν ἀποφυγεῖν, τὴν δὲ Ἰοῦν σὺν ἄλλῃσι ἁρπασθῆναι ἐσβαλοµένους δὲ ἐς τὴν νέα οἴχεσθαι ἀποπλέοντας ἐπ Αἰγύπτου. Οὕτω µὲν Ἰοῦν ἐς Αἴγυπτον ἀπικέσθαι λέγουσι Πέρσαι, οὐκ 2 ingressieve aoristus zijnde gaan wonen in die streek. 4. οἰκέουσι: Attisch οἰκοῦσι. ναυτιλίῃσι µακρῇσι ἐπιθέσθαι: zich op lange zeereizen hebben toegelegd ; ἐπιτίθεµαι - 1. aanvallen; 2. zich toeleggen op.. τῇ τε ἄλλῃ χώρῃ: de lezing der MSS. (met χώρῃ dus) is een contaminatie van ἐς ἄλλας χώρας en (τῇ) ἄλλῃ, die beide hetzelfde betekenen; τε in τῇ τε ἄλλῃ verbindt τῇ ἄλλῃ met (καὶ δὴ καὶ) ἐς Ἄργος. 6. καὶ δὴ καὶ: en met name. 7. προεῖχε: muntte uit boven, degene boven wie men uitmunt staat in de genitivus, datgene waardoor men uitmunt in de dativus. τῶν: sc. πολίων, o.i.d. 8. Ἀπικοµένους δὲ τοὺς Φοίνικας: dat de accusativus cum infinitivo ook in een nieuwe zin wordt voortgezet zonder dat het verbum dicendi wordt herhaald is bij Hdt. een frequent fenomeen. 9. διατίθεσθαι τὸν φόρτον: de vracht uitstallen. 10. ἐξεµποληµένων σφι σχεδὸν πάντων: toen bijna alles door hen verkocht was ; ἐξεµποληµένων is part. perf. med.; σφι door hen is de bij het perf. pass. gebruikelijke dativus auctoris i.p.v. ὑπό cum genitivo. 14. ὠνέεσθαι τῶν φορτίων τῶν σφι ἦν θυµὸς: ὠνέεσθαι ταῦτα τῶν φορτίων ὧν ἐπεθύµευντο; τῶν φορτίων is genit. partit; de daarop volgende genit. τῶν is afh. van θυµὸς. 1. διακελευσαµένους ὁρµῆσαι ἐπ αὐτάς: waren na een bevel dat ze aan elkaar doorgaven op hen afgestormd. 17. οἴχεσθαι ἀποπλέοντας ἐπ Αἰγύπτου: waren zij weggevaren in de richting van Egypte. 2. 1. οὐκ ὡς Ἕλληνες: niet zoals de Grieken, anders dan de Grieken, in tegenstelling tot de Grieken.

10 2 3 H I S T O R I A R U M L I B E R I 3 ὡς Ἕλληνες, καὶ τῶν ἀδικηµάτων πρῶτον τοῦτο ἄρξαι µετὰ δὲ ταῦτα Ἑλλήνων τινάς (οὐ γὰρ ἔχουσι τοὔνοµα ἀπηγήσασθαι) Schaking van φασὶ τῆς Φοινίκης ἐς Τύρον προσσχόντας ἁρπάσαι τοῦ βασιλέος τὴν θυγατέρα Εὐρώπην εἴησαν δ ἂν οὗτοι Κρῆτες. Ταῦτα µὲν δὴ ἴσα πρὸς ἴσα σφι γενέσθαι µετὰ δὲ ταῦτα Ἕλληνας αἰτίους τῆς δευτέρης ἀδικίης γενέσθαι. Καταπλώσαντας γὰρ µακρῇ νηῒ ἐς Αἶάν τε τὴν Κολχίδα καὶ ἐπὶ Φᾶσιν ποταµόν, ἐνθεῦτεν, διαπρηξαµένους καὶ τἆλλα τῶν εἵνεκεν ἀπίκατο, ἁρπάσαι τοῦ βασιλέος τὴν θυγατέρα Μηδείην. Πέµψαντα δὲ τὸν Κόλχων βασιλέα ἐς τὴν Ἑλλάδα κήρυκα αἰτέειν τε δίκας τῆς ἁρπαγῆς καὶ ἀπαιτέειν τὴν θυγατέρα τοὺς δὲ ὑποκρίνασθαι ὡς οὐδὲ ἐκεῖνοι Ἰοῦς τῆς Ἀργείης ἔδοσάν σφι δίκας τῆς ἁρπαγῆς οὐδὲ ὦν αὐτοὶ δώσειν ἐκείνοισι. Δευτέρῃ δὲ λέγουσι γενεῇ µετὰ ταῦτα Ἀλέξανδρον τὸν Πριά- µου ἀκηκοότα ταῦτα ἐθελῆσαί οἱ ἐκ τῆς Ἑλλάδος δι ἁρπαγῆς γενέσθαι γυναῖκα, ἐπιστάµενον πάντως ὅτι οὐ δώσει δίκας οὐδὲ γὰρ ἐκείνους διδόναι. Οὕτω δὴ ἁρπάσαντος αὐτοῦ Ἑλένην, τοῖσι Ἕλλησι δόξαι πρῶτον πέµψαντας ἀγγέλους ἀπαιτέειν τε Ἑλένην καὶ δίκας τῆς ἁρπαγῆς αἰτέειν. Τοὺς δὲ προϊσχοµένων ταῦτα προφέρειν σφι Μηδείης τὴν ἁρπαγήν, ὡς οὐ δόντες αὐτοὶ δίκας οὐδὲ ἐκδόντες ἀπαιτεόντων βουλοίατό σφι παρ ἄλλων δίκας γίνεσθαι. 4. ἐς Τύρον προσσχόντας: in Tyrus aan land gegaan zijnde. τοῦ βασιλέος τὴν θυγατέρα: een woordvolgorde die bij Hdt. vaak voorkomt i.p.v. τὴν τοῦ βασιλέος θυγατέρα. 8. Αἶάν τε τὴν Κολχίδα: het Colchische land, wat wij tegenwoordig de Krim noemen. 11. αἰτέειν τε δίκας τῆς ἁρπαγῆς: vroeg genoegdoening voor de roof. 12. τοὺς δὲ ὑποκρίνασθαι: sc. τοὺς Ἕλληνας; ὑποκρίνασθαι aor. (ὑποκρίνεσθαι praes.) zij antwoordden. 13. ἐκεῖνοι: eigenlijk alleen de Phoeniciërs, maar voor wat die gedaan hadden werden blijkbaar alle Aziaten verantwoordelijk gehouden, zelfs de bewoners van Zuid-Rusland. Aziaten zijn οἱ ἐκ τῆς Ἀσίης, zie cap. 4. 8. 3. 1. δευτέρῃ: onderwerp is nog steeds Περσέων οἱ λόγιοι. δευτέρῃ δὲ λέγουσι γενεῇ µετὰ ταῦτα: Grieken rekenen inclusief, dus één generatie later. 4. τοῖσι Ἕλλησι δόξαι: besloten de Grieken ; afhankelijk van λέγουσι in 1. 6. τοὺς δὲ προϊσχοµένων ταῦτα: = ἀλλὰ τοὺς ἐκ τῆς Ἀσίης (τοὺς Τρῶας) προϊσχοµένων σφι ταῦτα Ἑλλήνων. 8. ἀπαιτεόντων: kort voor ἀπαιτεόντων τῶν Κόλχων τὴν Μηδείην. Europa uit Tyrus en Medea uit Colchis door Grieken. 3 Schaking van Helena door Paris.

De Trojaanse oorlog. Andere versies. De opvatting van Herodotus. 4 H E R O D O T I 4 Μέχρι µὲν ὦν τούτου ἁρπαγὰς µούνας εἶναι παρ ἀλλήλων, τὸ 4 δὲ ἀπὸ τούτου Ἕλληνας δὴ µεγάλως αἰτίους γενέσθαι προτέρους γὰρ ἄρξαι στρατεύεσθαι ἐς τὴν Ἀσίην ἢ σφέας ἐς τὴν Εὐρώπην. Τὸ µέν νυν ἁρπάζειν γυναῖκας ἀνδρῶν ἀδίκων νοµίζειν ἔργον εἶναι, τὸ δὲ ἁρπασθεισέων σπουδὴν ποιήσασθαι τιµωρέειν ἀνοήτων, τὸ δὲ µηδεµίαν ὤρην ἔχειν ἁρπασθεισέων σωφρόνων δῆλα γὰρ δὴ ὅτι, εἰ µὴ αὐταὶ ἐβούλοντο, οὐκ ἂν ἡρπάζοντο. Σφέας µὲν δὴ τοὺς ἐκ τῆς Ἀσίης λέγουσι Πέρσαι ἁρπαζοµένων τῶν γυναικῶν λόγον οὐδένα ποιήσασθαι, Ἕλληνας δὲ Λακεδαι- µονίης εἵνεκεν γυναικὸς στόλον µέγαν συναγεῖραι καὶ ἔπειτα 10 ἐλθόντας ἐς τὴν Ἀσίην τὴν Πριάµου δύναµιν κατελεῖν. Ἀπὸ τούτου αἰεὶ ἡγήσασθαι τὸ Ἑλληνικὸν σφίσι εἶναι πολέµιον. Τὴν γὰρ Ἀσίην καὶ τὰ ἐνοικέοντα ἔθνεα βάρβαρα οἰκηιοῦνται οἱ Πέρσαι, τὴν δὲ Εὐρώπην καὶ τὸ Ἑλληνικὸν ἥγηνται κεχωρίσθαι. 1 Οὕτω µὲν Πέρσαι λέγουσι γενέσθαι, καὶ διὰ τὴν Ἰλίου ἅλω- σιν εὑρίσκουσι σφίσι ἐοῦσαν τὴν ἀρχὴν τῆς ἔχθρης τῆς ἐς τοὺς Ἕλληνας. Περὶ δὲ τῆς Ἰοῦς οὐκ ὁµολογέουσι Πέρσῃσι οὕτω Φοίνικες οὐ γὰρ ἁρπαγῇ σφέας χρησαµένους λέγουσι ἀγαγεῖν αὐτὴν ἐς Αἴγυπτον, ἀλλ ὡς ἐν τῷ Ἄργεϊ ἐµίσγετο τῷ ναυκλή- ρῳ τῆς νεός ἐπεὶ δὲ ἔµαθε ἔγκυος ἐοῦσα, αἰδεοµένη τοὺς τοκέας, 4.. σπουδὴν ποιήσασθαι τιµωρέειν: van wraakneming een serieuze zaak maken. 6. τὸ δὲ µηδεµίαν ὤρην ἔχειν: er geen enkele aandacht aan besteden. 8. σφέας µὲν δὴ τοὺς ἐκ τῆς Ἀσίης: zij zelf, dat wil zeggen de Aziaten. 11. κατελεῖν: psilosis; inf. aor. v. καθαιρεῖν, of bij Hdt. καταιρέειν. 12. ἡγήσασθαι: kort voor ἡγήσασθαι τοὺς ἐκ τῆς Ἀσίης. 13. οἰκηιοῦνται οἱ Πέρσαι: beschouwen de Perzen als iets eigens, als tot hun domein behorend. 14. τὸ Ἑλληνικὸν ἥγηνται κεχωρίσθαι: wat Grieks is beschouwen zij als iets afzonderlijks (Damsté), d.w.z. iets wat zich van hen onderscheidt of iets dat zich van hen heeft afgescheiden, waar de Grieken dus een aktief aandeel hadden? Vlg. vgr. wil Hdt. vooral aangeven dat volgens de Perzen de Ionische Grieken in Klein-Azië indringers waren zonder recht op een autonoom bestaan.. 6. αἰδεοµένη: de nominativus verbindt dit participium grammaticaal met de bijzin, maar logisch hoort het eerder bij de hoofdzin die in de a.c.i. staat, zodat αἰδεοµένην correcter lijkt.

10 1 7 H I S T O R I A R U M L I B E R I οὕτω δὴ ἐθελοντὴν αὐτὴν τοῖσι Φοίνιξι συνεκπλῶσαι, ὡς ἂν µὴ κατάδηλος γένηται. Ταῦτα µέν νυν Πέρσαι τε καὶ Φοίνικες λέγουσι. Ἐγὼ δὲ περὶ µὲν τούτων οὐκ ἔρχοµαι ἐρέων ὡς οὕτως ἢ ἄλλως κως ταῦτα ἐγένετο, τὸν δὲ οἶδα αὐτὸς πρῶτον ὑπάρξαντα ἀδίκων ἔργων ἐς τοὺς Ἕλληνας, τοῦτον σηµήνας προβήσοµαι ἐς τὸ πρόσω τοῦ λόγου, ὁµοίως µικρὰ καὶ µεγάλα ἄστεα ἀνθρώπων ἐπεξιών. Τὰ γὰρ τὸ πάλαι µεγάλα ἦν, τὰ πολλὰ αὐτῶν σµικρὰ γέγονε τὰ δὲ ἐπ ἐµέο ἦν µεγάλα, πρότερον ἦν σµικρά. Τὴν ἀνθρωπηίην ὦν ἐπιστάµενος εὐδαιµονίην οὐδαµὰ ἐν τὠυτῷ µένουσαν, ἐπιµνήσο- µαι ἀµφοτέρων ὁµοίως. Κροῖσος ἦν Λυδὸς µὲν γένος, παῖς δὲ Ἀλυάττεω, τύραννος δὲ ἐθνέων τῶν ἐντὸς Ἅλυος ποταµοῦ, ὃς ῥέων ἀπὸ µεσαµβρίης µεταξὺ Συρίων τε καὶ Παφλαγόνων ἐξιεῖ πρὸς βορέην ἄνεµον ἐς τὸν Εὔξεινον καλεόµενον πόντον. Οὗτος ὁ Κροῖσος βαρβάρων πρῶτος τῶν ἡµεῖς ἴδµεν τοὺς µὲν κατεστρέψατο Ἑλλήνων ἐς φόρου ἀπαγωγήν, τοὺς δὲ φίλους προσεποιήσατο. Κατεστρέψατο µὲν Ἴωνάς τε καὶ Αἰολέας καὶ Δωριέας τοὺς ἐν τῇ Ἀσίῃ, φίλους δὲ προσεποιήσατο Λακεδαιµονίους. Πρὸ δὲ τῆς Κροίσου ἀρχῆς πάντες Ἕλληνες ἦσαν ἐλεύθεροι. Τὸ γὰρ Κιµµερίων στράτευµα τὸ ἐπὶ τὴν Ἰωνίην ἀπικόµενον, Κροίσου ἐὸν πρεσβύτερον, οὐ καταστροφὴ ἐγένετο τῶν πολίων, ἀλλ ἐξ ἐπιδροµῆς ἁρπαγή. Ἡ δὲ ἡγεµονίη οὕτω περιῆλθε, ἐοῦσα Ἡρακλειδέων, ἐς τὸ 6 Croesus. 10 7 11. τὸν δὲ οἶδα αὐτὸς πρῶτον ὑπάρξαντα ἀδίκων ἔργων: daarmee wordt, zoals dadelijk zal blijken, Croesus bedoeld. 16. ἐπιµνήσοµαι ἀµφοτέρων ὁµοίως: d.w.z. zowel grote als kleine steden. 6. 1. γένος: accusativus respectus. 2. ἐντὸς Ἅλυος ποταµοῦ: westelijk van de Halys. ἀπὸ µεσαµβρίης: vanuit het zuiden. 3. µεταξὺ Συρίων τε καὶ Παφλαγόνων: lett. tussen Syriërs en Paphlagoniërs, vert. tussen Syrië en Paphlagonië ; waar Hdt. de naam van het volk gebruikt kunnen wij vaak beter de naam van het land gebruiken: Πέρσαι Perzië.. τῶν ἡµεῖς ἴδµεν: attractie voor οὕς ἡµεῖς ἴδµεν. κατεστρέψατο: καταστρέφοµαι - veroveren, onderwerpen (66 x). ἐς φόρου ἀπαγωγήν: tot belastingafdracht. 10. πρεσβύτερον: = πρότερον. 11. καταστροφὴ: - verovering (4 x). ἐξ ἐπιδροµῆς ἁρπαγή: roof vanuit een overval, een rooftocht. 7. 1. ἡγεµονίη: - leiding, heerschappij, commando, koningschap, rijk.

Dynastie van de Heracliden. Candaules. Gyges. 6 H E R O D O T I 7 8 γένος τὸ Κροίσου, καλεοµένους δὲ Μερµνάδας. Ἦν Κανδαύλης, τὸν οἱ Ἕλληνες Μυρσίλον ὀνοµάζουσι, τύραννος Σαρδίων, ἀπόγονος δὲ Ἀλκαίου τοῦ Ἡρακλέος.Ἄγρων µὲν γὰρ ὁ Νίνου τοῦ Βήλου τοῦ Ἀλκαίου πρῶτος Ἡρακλειδέων βασιλεὺς ἐγένετο Σαρδίων, Κανδαύλης δὲ ὁ Μύρσου ὕστατος. Οἱ δὲ πρότερον Ἄγρωνος βασιλεύσαντες ταύτης τῆς χώρης ἦσαν ἀπόγονοι Λυδοῦ τοῦ Ἄτυος, ἀπ ὅτεο ὁ δῆµος Λύδιος ἐκλήθη ὁ πᾶς οὗτος, πρότερον Μηίων καλεόµενος. Παρὰ τούτων Ἡρακλεῖδαι ἐπιτραφθέντες ἔσχον τὴν ἀρχὴν ἐκ θεοπροπίου, ἐκ δούλης τε τῆς Ἰαρ- 10 δάνου γεγονότες καὶ Ἡρακλέος, ἄρξαντες [µὲν] ἐπὶ δύο τε καὶ εἴκοσι γενεὰς ἀνδρῶν, ἔτεα πέντε τε καὶ πεντακόσια, παῖς παρὰ πατρὸς ἐκδεκόµενος τὴν ἀρχήν, µέχρι Κανδαύλεω τοῦ Μύρσου. Οὗτος δὴ ὦν ὁ Κανδαύλης ἠράσθη τῆς ἑωυτοῦ γυναικός, 8 ἐρασθεὶς δὲ ἐνόµιζέ οἱ εἶναι γυναῖκα πολλὸν πασέων καλλίστην. Ὥστε δὲ ταῦτα νοµίζων, ἦν γάρ οἱ τῶν αἰχµοφόρων Γύγης ὁ Δασκύλου ἀρεσκόµενος µάλιστα, τούτῳ τῷ Γύγῃ καὶ τὰ σπου- 2. καλεοµένους δὲ Μερµνάδας: ἐς τοὺς καλεοµένους Μερµνάδας. 3. Σαρδίων: gen. plur. van Σάρδιες Sardis ; acc. plur. Σάρδις en Σάρδιας.. ἐγένετο: was ; γίνεσθαι (Attisch γίγνεσθαι) wordt in 328 van de 139 gevallen bij Hdt. als equivalent van εἶναι gebruikt (nageteld door EP). 9. Μηίων: (ook Μῄων) Maïonisch, adiectivum, in LSJ, EP en MT onvindbaar, wèl in MK; als subst alleen plur. Μῄονες. ἐπιτραφθέντες: Attisch ἐπιτρεφθέντες of ἐπιτραπέντες; N.B. de aor. pass. v. τρέφω is ἐτράφην. ἐπιτραφθέντες ἔσχον τὴν ἀρχὴν: belast met de waarneming van het koningschap kregen zij dit in hun bezit ; τὴν ἀρχὴν staat ἀπὸ κοινοῦ bij beide verba, als acc. resp. bij ἐπιτραφθέντες, als acc. obi. bij ἔσχον. 10. ἐκ θεοπροπίου: daarover is verder niets bekend. De Heracliden verkregen de koningsmacht in opdracht van het volk naar aanleiding van een goddelijke openbaring (niet per se in de vorm van een orakeluitspraak). ἐκ δούλης τε τῆς Ἰαρδάνου: het meisje heette Omphale en was vlg. andere bronnen niet een slavin, maar een dochter van Iardanus. 12. ἔτεα πέντε τε καὶ πεντακόσια: gemiddeld per generatie nog geen volle 23 jaar. 8. 1. γυναικός: hoe de vrouw heette krijgen we niet te horen. 3. ὥστε: bij Hdt. 14 x, waarvan 24 x als causale conjunctie. γάρ: in het Nederlands mogen want-zinnen niet voorop staan; voor γάρ geldt die beperking niet. αἰχµοφόρων: lansdragers (die als bewakers en beveiligers optraden), bodyguards. 4. τὰ σπουδαιέστερα τῶν πρηγµάτων: de belangrijkste regeringszaken ; de beste vertaling van een comparativus met genit. partit. is vaak een superlativus. σπουδαιέστερα: = σπουδαιότερα.

10 1 8 9 H I S T O R I A R U M L I B E R I 7 δαιέστερα τῶν πρηγµάτων ὑπερετίθετο ὁ Κανδαύλης καὶ δὴ καὶ τὸ εἶδος τῆς γυναικὸς ὑπερεπαινέων. Χρόνου δὲ οὐ πολλοῦ διελθόντος, χρῆν γὰρ Κανδαύλῃ γενέσθαι κακῶς, ἔλεγε πρὸς τὸν Γύγην τοιάδε «Γύγη, οὐ γάρ σε δοκέω πείθεσθαί µοι λέγοντι περὶ τοῦ εἴδεος τῆς γυναικός (ὦτα γὰρ τυγχάνει ἀνθρώποισι ἐόντα ἀπιστότερα ὀφθαλµῶν), ποίεε ὅκως ἐκείνην θεήσεαι γυµνήν.» Ὁ δὲ µέγα ἀµβώσας εἶπε «Δέσποτα, τίνα λέγεις λόγον οὐκ ὑγιέα, κελεύων µε δέσποιναν τὴν ἐµὴν θεήσασθαι γυµνήν; Ἅµα δὲ κιθῶνι ἐκδυοµένῳ συνεκδύεται καὶ τὴν αἰδῶ γυνή. Πάλαι δὲ τὰ καλὰ ἀνθρώποισι ἐξεύρηται, ἐκ τῶν µανθάνειν δεῖ ἐν τοῖσι ἓν τόδε ἐστί, σκοπέειν τινὰ τὰ ἑωυτοῦ. Ἐγὼ δὲ πείθοµαι ἐκείνην εἶναι πασέων γυναικῶν καλλίστην, καί σεο δέοµαι µὴ δέεσθαι ἀνόµων.» Ὁ µὲν δὴ λέγων τοιαῦτα ἀπεµάχετο, ἀῤῥωδέων µή τί οἱ ἐξ αὐτῶν γένηται κακόν. Ὁ δ ἀµείβετο τοῖσδε «Θάρσεε, Γύγη, καὶ µὴ φοβέο µήτε ἐµέ, ὥς σεο πειρώµενος λέγω λόγον τόνδε, µήτε γυναῖκα τὴν ἐµήν, µή τί τοι ἐξ αὐτῆς γένηται βλάβος ἀρχὴν γὰρ ἐγὼ µηχανήσοµαι οὕτω ὥστε µηδὲ µαθεῖν µιν ὀφθεῖσαν ὑπὸ σέο. Ἐγὼ γάρ σε ἐς τὸ οἴκηµα ἐν τῷ κοιµώµεθα ὄπισθε τῆς ἀνοιγοµένης θύρης στήσω µετὰ δ ἐµὲ ἐσελθόντα αὐτίκα παρέσται καὶ ἡ γυνὴ ἡ ἐµὴ ἐς κοῖτον. Κεῖται δὲ ἀγχοῦ τῆς ἐσόδου θρόνος ἐπὶ τοῦτον τῶν ἱµατίων κατὰ ἓν ἕκαστον ἐκδύνου- 9 Candaules doet een voorstel. 6. τὸ εἶδος τῆς γυναικὸς: sc. ὑπερετίθετο. 7. χρῆν γὰρ Κανδαύλῃ: redegevende zinnen met de conjunctie γάρ gaan dikwijls vooraf aan de gedachte die causaal verklaard wordt. 11. ἀµβώσας: = ἀναβόησας. 13. κιθῶνι: Att. χιτῶνι. 14. καλὰ ἐξεύρηται: = καλοὶ λόγοι ἐξεύρηνται. ἀνθρώποισι: dativus auctoris in plaats van ὑπό cum genitivo, zoals gebruikelijk bij perf. pass. 1. σκοπέειν τινὰ: sc. δέει. 17. δέεσθαι ἀνόµων: sc. ἐµεῦ. (δέοµαι τινός τινος). 9. 1. ἀπεµάχετο: probeerde zich te verzetten.. ἀρχὴν: adverbiaal überhaupt, om te beginnen, in ieder geval *. µαθεῖν: = αὐτὴν µαθεῖν. 6. κοιµώµεθα: afh. v.d. context slapen of gaan slapen. 8. κοῖτον: κοῖτος vs. κοίτη het slapen gaan, het bed ; het is verleidelijk het een abstract, het ander concreet te noemen, maar beide woorden worden zonder onderscheid gebruikt. κεῖται: bevindt zich.

8 H E R O D O T I 9 1 1 De vrouw van Candaules. Het complot. σα θήσει καὶ κατ ἡσυχίην πολλὴν παρέξει τοι θεήσασθαι. 10 Ἐπεὰν δὲ ἀπὸ τοῦ θρόνου στείχῃ ἐπὶ τὴν εὐνὴν κατὰ νώτου τε αὐτῆς γένῃ, σοὶ µελέτω τὸ ἐνθεῦτεν ὅκως µή σε ὄψεται ἰόντα διὰ θυρέων.» Ὁ µὲν δή, ὡς οὐκ ἐδύνατο διαφυγεῖν, ἦν ἕτοιµος ὁ δὲ Κανδαύ- 10 λης, ἐπεὶ ἐδόκεε ὥρη τῆς κοίτης εἶναι, ἤγαγε τὸν Γύγην ἐς τὸ οἴκηµα, καὶ µετὰ ταῦτα αὐτίκα παρῆν καὶ ἡ γυνή ἐσελθοῦσαν δὲ καὶ τιθεῖσαν τὰ εἵµατα ἐθηεῖτο ὁ Γύγης. Ὡς δὲ κατὰ νώτου ἐγένετο ἰούσης τῆς γυναικὸς ἐς τὴν κοίτην, ὑπεκδὺς ἐχώρεε ἔξω. Καὶ ἡ γυνὴ ἐπορᾷ µιν ἐξιόντα. Μαθοῦσα δὲ τὸ ποιηθὲν ἐκ τοῦ ἀνδρὸς οὔτε ἀνέβωσε αἰσχυνθεῖσα οὔτε ἔδοξε µαθεῖν, ἐν νόῳ ἔχουσα τείσεσθαι τὸν Κανδαύλην παρὰ γὰρ τοῖσι Λυδοῖσι, σχεδὸν δὲ καὶ παρὰ τοῖσι ἄλλοισι βαρβάροισι, καὶ ἄνδρα ὀφθῆναι γυµνὸν ἐς αἰσχύνην µεγάλην φέρει. 10 Τότε µὲν δὴ οὕτως οὐδὲν δηλώσασα ἡσυχίην εἶχε ὡς δὲ 11 ἡµέρη τάχιστα ἐγεγόνεε, τῶν οἰκετέων τοὺς µάλιστα ὥρα πιστοὺς ἐόντας ἑωυτῇ ἑτοίµους ποιησαµένη, ἐκάλεε τὸν Γύγην. Ὁ δὲ οὐδὲν δοκέων αὐτὴν τῶν πρηχθέντων ἐπίστασθαι ἦλθε καλεόµενος ἐώθεε γὰρ καὶ πρόσθε, ὅκως ἡ βασίλεια καλέοι, φοιτᾶν. Ὡς δὲ ὁ Γύγης ἀπίκετο, ἔλεγε ἡ γυνὴ τάδε «Νῦν τοι δυῶν ὁδῶν παρεουσέων, Γύγη, δίδωµι αἵρεσιν, ὁκοτέρην βούλεαι 11. 7 δυῶν ὁδῶν Hude : δυοῖν ὁδοῖν codd. 10. παρέξει: intr. en wrsch. impers. 11. στείχῃ γένῃ: de vormen rijmen, maar het subject wisselt. 12. ὅκως µή σε ὄψεται: na verba curandi heeft de finale bijzin doorgaans een indic. fut. 10. 4. ἐθηεῖτο: Hdt. θηέοµαι = Att. θεάοµαι. 7. οὔτε ἀνέβωσε αἰσχυνθεῖσα: hoewel ze zich gegriefd voelde (en dus alle reden had om te schreeuwen) schreeuwde zij niet of schaamte belette haar om te schreeuwen ; het eerste is vlg. vgr. juist. 9. σχεδὸν δὲ καὶ παρὰ τοῖσι ἄλλοισι βαρβάροισι: laat staan bij de andere aziaten, en dat geldt min of meer voor alle aziaten ; het ontbrekende πᾶσι wordt door σχεδόν geïmpliceerd. 11. 1. εἶχε: ν-ἐφελκυστικόν komt bij Hdt. slechts sporadisch voor. 2. ὥρα: Attisch ἕωρα.. ἐώθεε: oorspronkelijk σεσϝώθεε - hij was gewoon ; ἔωθα (Att. εἴωθα) ik ben gewoon, wordt gebruikt als intr. perf. bij ἐθίζω - laten wennen. 6. φοιτᾶν: Hdt. houdt er geen rekening mee dat in Azië de enige man die toegang heeft tot de vrouwenvertrekken de heer des huizes is.

10 1 20 1 1 1 2 H I S T O R I A R U M L I B E R I 9 τραπέσθαι ἢ γὰρ Κανδαύλην ἀποκτείνας ἐµέ τε καὶ τὴν βασιληίην ἔχε τὴν Λυδῶν, ἢ αὐτόν σε αὐτίκα οὕτω ἀποθνῄσκειν δεῖ, ὡς ἂν µὴ πάντα πειθόµενος Κανδαύλῃ τοῦ λοιποῦ ἴδῃς τὰ µή σε δεῖ. Ἀλλ ἤτοι κεῖνόν γε τὸν ταῦτα βουλεύσαντα δεῖ ἀπόλλυσθαι ἢ σὲ τὸν ἐµὲ γυµνὴν θεησάµενον καὶ ποιήσαντα οὐ νοµιζόµενα.» Ὁ δὲ Γύγης τέως µὲν ἀπεθώµαζε τὰ λεγόµενα, µετὰ δὲ ἱκέτευε µή µιν ἀναγκαίῃ ἐνδέειν διακρῖναι τοιαύτην αἵρεσιν. Οὐκ ὦν δὴ ἔπειθε, ἀλλ ὥρα ἀναγκαίην ἀληθέως προκειµένην ἢ τὸν δεσπότην ἀπολλύναι ἢ αὐτὸν ὑπ ἄλλων ἀπόλλυσθαι αἱρέεται αὐτὸς περιεῖναι. Ἐπειρώτα δὴ λέγων τάδε «Ἐπεί µε ἀναγκάζεις δεσπότην τὸν ἐµὸν κτείνειν οὐκ ἐθέλοντα, φέρε ἀκούσω, τέῳ καὶ τρόπῳ ἐπιχειρήσοµεν αὐτῷ.» Ἡ δὲ ὑπολαβοῦσα ἔφη «Ἐκ τοῦ αὐτοῦ µὲν χωρίου ἡ ὁρµὴ ἔσται ὅθεν περ καὶ ἐκεῖνος ἐµὲ ἐπεδέξατο γυµνήν, ὑπνωµένῳ δὲ ἡ ἐπιχείρησις ἔσται.» Ὡς δὲ ἤρτυσαν τὴν ἐπιβουλήν, νυκτὸς γενοµένης (οὐ γὰρ ἐµετίετο ὁ Γύγης, οὐδέ οἱ ἦν ἀπαλλαγὴ οὐδεµία, ἀλλ ἔδεε ἢ αὐτὸν ἀπολωλέναι ἢ Κανδαύλην) εἵπετο ἐς τὸν θάλαµον τῇ γυναικί. Καί µιν ἐκείνη ἐγχειρίδιον δοῦσα κατακρύπτει ὑπὸ τὴν 12 De uitvoering. 7. δυῶν ὁδῶν: v.l. δυοῖν ὁδοῖν; de dualis komt bij Hdt. vrijwel niet voor, reden voor sommige uitg. om wat nog resteert te corrigeren. βούλεαι: Attisch βούλει, dat evenals οἴει en ὄψει, maar in tegenstelling tot de meeste andere verba, in het Attisch zelden met -ῃ wordt gevonden. 9. οὕτω: kort voor ὡς ἔχεις zonder meer. 10. ἂν: in finale bijzinnen met de conjunctivus in het Attisch soms, bij Hdt. vaak. 11. κεῖνόν: Hdt. gebruikt zowel κεῖνος als ἐκεῖνος. 12. νοµιζόµενα: 1. wat behoort; 2. wat de gewoonte is; hier beide nuances tegelijk. 13. ἀπεθώµαζε: was hoogst verbaasd (9 x) (en geïmpliceerd wordt dat hij met stomheid was geslagen). µετὰ: daarna ; praeposities hebben vaak hun oorspronkelijke adverbiale functie behouden. 14. ἀναγκαίῃ ἐνδέειν: enigszins poëtisch taalgebruik (bij Hom. vindt men ἄτῃ ἐνέδησε). ἐνδέειν: verplichten ( x); van δεῖν - binden, niet van δεῖν - moeten. διακρῖναι αἵρεσιν: accusativus interioris objecti in een gevarieerde figura etymologica. 17. ἐπειρώτα: imperf. (Att. ἐπηρώτα) bij Hdt. εἰρωτάω, Attisch ἐρωτῶ. 18. φέρε ἀκούσω: aor. conj. act. 1p. s. laat mij eens horen, ik zou wel eens willen weten, vertel maar eens ; N.B. het futurum van ἀκούω is altijd mediaal. τέῳ καὶ τρόπῳ: hoe dan wel ; καὶ drukt twijfel uit aan de uitvoerbaarheid. τέῳ: Attisch τίνι, dat Hdt. ook gebruikt. 20. ἐκεῖνος ἐµὲ ἐπεδέξατο: hij mij vertoond heeft 12. 1. οὐ γὰρ ἐµετίετο ὁ Γύγης: want G. kon niet ontsnappen.

1 0 H E R O D O T I 1 2 1 4 Gyges koning. Het geslacht der Mermnaden. Wijgeschenken naar Delphi. αὐτὴν θύρην. Καὶ µετὰ ταῦτα ἀναπαυοµένου Κανδαύλεω ὑπεκ- δύς τε καὶ ἀποκτείνας αὐτὸν ἔσχε καὶ τὴν γυναῖκα καὶ τὴν βασιληίην Γύγης τοῦ καὶ Ἀρχίλοχος ὁ Πάριος, κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον γενόµενος, ἐν ἰάµβῳ τριµέτρῳ ἐπεµνήσθη. Ἔσχε δὲ τὴν βασιληίην καὶ ἐκρατύνθη ἐκ τοῦ ἐν Δελφοῖσι 13 χρηστηρίου. Ὡς γὰρ δὴ οἱ Λυδοὶ δεινὸν ἐποιεῦντο τὸ Κανδαύλεω πάθος καὶ ἐν ὅπλοισι ἦσαν, συνέβησαν ἐς τὠυτὸ οἵ τε τοῦ Γύγεω στασιῶται καὶ οἱ λοιποὶ Λυδοί, ἢν µὲν [δὴ] τὸ χρηστήριον ἀνέλῃ µιν βασιλέα εἶναι Λυδῶν, τὸν δὲ βασιλεύειν, ἢν δὲ µή, ἀποδοῦναι ὀπίσω ἐς Ἡρακλείδας τὴν ἀρχήν. Ἀνεῖλέ τε δὴ τὸ χρηστήριον καὶ ἐβασίλευσε οὕτω Γύγης. Τοσόνδε µέντοι εἶπε ἡ Πυθίη, ὡς Ἡρακλείδῃσι τίσις ἥξει ἐς τὸν πέµπτον ἀπόγονον Γύγεω. Τούτου τοῦ ἔπεος Λυδοί τε καὶ οἱ βασιλέες αὐτῶν λόγον οὐδένα ἐποιεῦντο, πρὶν δὴ ἐπετελέσθη. 10 Τὴν µὲν δὴ τυραννίδα οὕτω ἔσχον οἱ Μερµνάδαι τοὺς Ἡρα- 14 κλείδας ἀπελόµενοι, Γύγης δὲ τυραννεύσας ἀπέπεµψε ἀναθήµατα ἐς Δελφοὺς οὐκ ὀλίγα, ἀλλ ὅσα µὲν ἀργύρου ἀναθήµατα, ἔστι οἱ πλεῖστα ἐν Δελφοῖσι, πάρεξ δὲ τοῦ ἀργύρου χρυσὸν ἄπλετον ἀνέθηκε ἄλλον τε καὶ τοῦ µάλιστα µνήµην ἄξιον ἔχειν ἐστί,. ἀναπαυοµένου Κανδαύλεω: toen C. lag te slapen (D.), ofschoon wij voor die betekenis ἀναπεπαυµένου zouden verwachten en niet het praesens. 7. τοῦ: wrsch. masc. κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον γενόµενος: een tijdgenoot. 8. ἐπεµνήσθη: heeft melding gemaakt van. 13. 1. ἐκρατύνθη: hij werd (daarin) bevestigd ; κρατύνω - versterken, bevestigen. ἐκ τοῦ ἐν Δελφοῖσι χρηστηρίου: alleen bij ἐκρατύνθη. 2. δεινὸν ἐποιεῦντο τὸ Κανδαύλεω πάθος: zij waren ontzet over het lot van Candaules. 3. ἐν ὅπλοισι ἦσαν: ze liepen te wapen ; zoals πάρησαν bijna altijd moet worden vertaald alsof er πάρῃσαν staat, zo geldt dit vaak ook voor het simplex. συνέβησαν ἐς τὠυτὸ: zij kwamen overeen. 4. ἢν µὲν δὴ τὸ χρηστήριον ἀνέλῃ: als het orakel (desgevraagd) zou antwoorden.. βασιλεύειν: koning blijven. 7. τοσόνδε µέντοι εἶπε ἡ Πυθίη: τοσόνδε lett. zo veel, zo groot, vert. hier: het volgende of ook 8. τούτου τοῦ ἔπεος: aan die uitspraak. 9. λόγον οὐδένα ἐποιεῦντο: besteedden geen enkele aandacht aan, cum genitivo. 14. 3. ὅσα µὲν ἀργύρου ἀναθήµατα: de zin vervolgt alsof er stond τῶν ἀργύρου ἀναθηµάτων. 4. ἔστι οἱ πλεῖστα ἐν Δελφοῖσι: (daarvan) zijn de meeste (of zeer vele - D.) in Delfi van hem.. τοῦ µάλιστα µνήµην ἄξιον ἔχειν ἐστί: voor ons enigszins wonderlijke woordvolgorde voor µάλιστα

10 1 1 4 1 6 H I S T O R I A R U M L I B E R I 1 1 κρητῆρές οἱ ἀριθµὸν ἓξ χρύσεοι ἀνακέαται. Ἑστᾶσι δὲ οὗτοι ἐν τῷ Κορινθίων θησαυρῷ σταθµὸν ἔχοντες τριήκοντα τάλαντα ἀληθέϊ δὲ λόγῳ χρεωµένῳ οὐ Κορινθίων τοῦ δηµοσίου ἐστὶ ὁ θησαυρός, ἀλλὰ Κυψέλου τοῦ Ἠετίωνος. Οὗτος δὲ ὁ Γύγης πρῶτος βαρβάρων τῶν ἡµεῖς ἴδµεν ἐς Δελφοὺς ἀνέθηκε ἀναθή- µατα µετὰ Μίδην τὸν Γορδίεω, Φρυγίης βασιλέα. Ἀνέθηκε γὰρ δὴ καὶ Μίδης τὸν βασιλήιον θρόνον ἐς τὸν προκατίζων ἐδίκαζε, ἐόντα ἀξιοθέητον κεῖται δὲ ὁ θρόνος οὗτος ἔνθα περ οἱ τοῦ Γύγεω κρητῆρες. Ὁ δὲ χρυσὸς οὗτος καὶ ὁ ἄργυρος, τὸν ὁ Γύγης ἀνέθηκε, ὑπὸ Δελφῶν καλέεται Γυγάδας ἐπὶ τοῦ ἀναθέντος ἐπωνυµίην. Ἐσέβαλε µέν νυν στρατιὴν καὶ οὗτος, ἐπείτε ἦρξε, ἔς τε Μίλητον καὶ ἐς Σµύρνην, καὶ Κολοφῶνος τὸ ἄστυ εἷλε. Ἀλλ οὐδὲν γὰρ µέγα ἀπ αὐτοῦ ἄλλο ἔργον ἐγένετο βασιλεύσαντος δυῶν δέοντα τεσσεράκοντα ἔτεα, τοῦτον µὲν παρήσοµεν τοσαῦτα ἐπιµνησθέντες Ἄρδυος δὲ τοῦ Γύγεω µετὰ Γύγην βασιλεύσαντος µνήµην ποιήσοµαι. Οὗτος δὲ Πριηνέας τε εἷλε ἐς Μίλητόν τε ἐσέβαλε ἐπὶ τούτου τε τυραννεύοντος Σαρδίων Κιµµέριοι ἐξ ἠθέων ὑπὸ Σκυθέων τῶν νοµάδων ἐξαναστάντες ἀπίκοντο ἐς τὴν Ἀσίην καὶ Σάρδις πλὴν τῆς ἀκροπόλιος εἷλον. Ἄρδυος δὲ βασιλεύσαντος ἑνὸς δέοντα πεντήκοντα ἔτεα ἐξεδέξατο Σαδυάττης ὁ Ἄρδυος, καὶ ἐβασίλευσε ἔτεα δυώδεκα, Σαδυ- άττεω δὲ Ἀλυάττης. Οὗτος δὲ Κυαξάρῃ τε τῷ Δηιόκεω ἀπογόνῳ ἐπολέµησε καὶ Μήδοισι, Κιµµερίους τε ἐκ τῆς Ἀσίης ἐξήλασε, Σµύρνην τε τὴν ἀπὸ Κολοφῶνος κτισθεῖσαν εἷλε, ἐς Κλαζο- µενάς τε ἐσέβαλε. Ἀπὸ µέν νυν τούτων οὐκ ὡς ἤθελε ἀπήλλαξε, ἀλλὰ προσπταίσας µεγάλως. Ἄλλα δὲ ἔργα ἀπεδέξατο ἐὼν ἐν τῇ ἀρχῇ ἀξιαπηγητότατα 1 Ardys koning. 16 Sadyattes koning; na hem Alyattes. ἄξιον ἐστί τοῦ µνήµην ἔχειν. 6. ἀνακέαται: = ἀνάκεινται. 7. σταθµὸν ἔχοντες τριήκοντα τάλαντα: met tezamen (!) een gewicht van 30 talenten, d.w.z. ruim 900 kilo. 8. τοῦ δηµοσίου: uit de staatskas. 1. 8. ἐξαναστάντες: heeft doorgaans passieve betekenis verdreven. 16. 1. ἐξεδέξατο: sc. τὴν βασιληίην. 8. ἀξιαπηγητότατα: ἀξιαπήγητος - een beschrijving waard, opmerkelijk ( x).

Oorlog tegen Milete. Het verloop van de oorlog. 1 2 H E R O D O T I 1 6 1 8 τάδε Ἐπολέµησε Μιλησίοισι, παραδεξάµενος τὸν πόλεµον παρὰ τοῦ 17 πατρός. Ἐπελαύνων γὰρ ἐπολιόρκεε τὴν Μίλητον τρόπῳ τοιῷδε. Ὅκως µὲν εἴη ἐν τῇ γῇ καρπὸς ἁδρός, τηνικαῦτα ἐσέβαλλε τὴν στρατιήν ἐστρατεύετο δὲ ὑπὸ συρίγγων τε καὶ πηκτίδων καὶ αὐλοῦ γυναικηίου τε καὶ ἀνδρηίου. Ὡς δὲ ἐς τὴν Μιλησίην ἀπίκοιτο, οἰκήµατα µὲν τὰ ἐπὶ τῶν ἀγρῶν οὔτε κατέβαλλε οὔτε ἐνεπίµπρη οὔτε θύρας ἀπέσπα, ἔα δὲ κατὰ χώρην ἑστάναι ὁ δὲ τά τε δένδρεα καὶ τὸν καρπὸν τὸν ἐν τῇ γῇ ὅκως διαφθείρειε, ἀπαλλάσσετο ὀπίσω. Τῆς γὰρ θαλάσσης οἱ Μιλήσιοι ἐπεκράτεον, ὥστε ἐπέδρης µὴ εἶναι ἔργον τῇ στρατιῇ. Τὰς δὲ οἰκίας οὐ 10 κατέβαλλε ὁ Λυδὸς τῶνδε εἵνεκα, ὅκως ἔχοιεν ἐνθεῦτεν ὁρµώµενοι τὴν γῆν σπείρειν τε καὶ ἐργάζεσθαι οἱ Μιλήσιοι, αὐτὸς δὲ ἐκείνων ἐργαζοµένων ἔχοι τι καὶ σίνεσθαι ἐσβάλλων. Ταῦτα ποιέων ἐπολέµεε ἔτεα ἕνδεκα, ἐν τοῖσι τρώµατα µεγά- 18 λα διφάσια Μιλησίων ἐγένετο ἔν τε Λιµενηίῳ χώρης τῆς σφετέρης µαχεσαµένων καὶ ἐν Μαιάνδρου πεδίῳ. Τὰ µέν νυν ἓξ ἔτεα τῶν ἕνδεκα Σαδυάττης ὁ Ἄρδυος ἔτι Λυδῶν ἦρχε ὁ καὶ ἐσβάλλων τηνικαῦτα ἐς τὴν Μιλησίην τὴν στρατιήν [Σαδυάττης] οὗτος γὰρ καὶ ὁ τὸν πόλεµον ἦν συνάψας τὰ δὲ πέντε τῶν ἐτέων τὰ ἑπόµενα τοῖσι ἓξ Ἀλυάττης ὁ Σαδυάττεω ἐπολέµεε, ὃς παραδεξάµενος, ὡς καὶ πρότερόν µοι δεδήλωται, παρὰ τοῦ πατρὸς τὸν πόλεµον προσεῖχε ἐντεταµένως. Τοῖσι δὲ Μιλησίοισι οὐδαµοὶ Ἰώνων τὸν πόλεµον τοῦτον συνεπελάφρυνον ὅτι µὴ Χῖοι µοῦνοι 10 17. 3. ἁδρός: - rijp (3 x). 4. συρίγγων: σῦριγξ - herdersfluit, pan-fluit. πηκτίδων: πηκτίς - instrument met 20 snaren, luit, harp.. αὐλοῦ: αὐλός vaak vertaald als fluit, maar eigenlijk een hobo. γυναικηίου τε καὶ ἀνδρηίου: hoog gestemd en laag gestemd, een sopraanfluit en een basfluit. ὡς ἀπίκοιτο: optativus zonder ἄν in temporele bijzin: herhaalde handeling in het verleden (iteratieve optativus). 10. ὥστε ἐπέδρης µὴ εἶναι ἔργον: zodat een belegering geen zin had. 18. 1. ἐν τοῖσι: Attisch ἐν οἷσι. 8. τὸν πόλεµον: grammaticaal alleen object van παραδεξάµενος, logisch toch ook wel van het intransitieve προσεῖχε. 9. προσεῖχε: sc. τὸν νοῦν. ἐντεταµένως: - krachtig, energiek. οὐδα- µοὶ: Attisch οὐδένες. 10. συνεπελάφρυνον: hielpen draaglijk te maken.

1 8 2 1 H I S T O R I A R U M L I B E R I 1 3 οὗτοι δὲ τὸ ὅµοιον ἀνταποδιδόντες ἐτιµώρεον καὶ γὰρ δὴ πρότερον οἱ Μιλήσιοι τοῖσι Χίοισι τὸν πρὸς Ἐρυθραίους πόλεµον συνδι- ήνεικαν. Τῷ δὲ δυωδεκάτῳ ἔτεϊ ληίου ἐµπιπραµένου ὑπὸ τῆς στρατιῆς συνηνείχθη τι τοιόνδε γενέσθαι πρῆγµα ὡς ἅφθη τάχιστα τὸ λήιον, ἀνέµῳ βιώµενον ἅψατο νηοῦ Ἀθηναίης ἐπίκλησιν Ἀσσησίης, ἁφθεὶς δὲ ὁ νηὸς κατεκαύθη. Καὶ τὸ παραυτίκα µὲν λόγος οὐδεὶς ἐγένετο, µετὰ δὲ τῆς στρατιῆς ἀπικοµένης ἐς Σάρδις ἐνόσησε ὁ Ἀλυάττης. Μακροτέρης δέ οἱ γινοµένης τῆς νούσου, πέµπει ἐς Δελφοὺς θεοπρόπους, εἴτε δὴ συµβουλεύσαντός τεο, εἴτε καὶ αὐτῷ ἔδοξε πέµψαντα τὸν θεὸν ἐπειρέσθαι περὶ τῆς νούσου. Τοῖσι δὲ ἡ Πυθίη ἀπικοµένοισι ἐς Δελφοὺς οὐκ ἔφη χρήσειν, πρὶν ἢ τὸν νηὸν τῆς Ἀθηναίης ἀνορθώσωσι, τὸν ἐνέπρησαν χώρης τῆς Μιλησίης ἐν Ἀσσησῷ. Δελφῶν οἶδα ἐγὼ οὕτω ἀκούσας γενέσθαι Μιλήσιοι δὲ τάδε προστιθεῖσι τούτοισι, Περίανδρον τὸν Κυψέλου ἐόντα Θρασυβούλῳ τῷ τότε Μιλήτου τυραννεύοντι ξεῖνον ἐς τὰ µάλιστα, πυθό- µενον τὸ χρηστήριον τὸ τῷ Ἀλυάττῃ γενόµενον, πέµψαντα ἄγγελον κατειπεῖν, ὅκως ἄν τι προειδὼς πρὸς τὸ παρεὸν βουλεύηται. Μιλήσιοι µέν νυν οὕτω λέγουσι γενέσθαι. Ἀλυάττης δέ, ὥς οἱ ταῦτα ἐξηγγέλθη, αὐτίκα ἔπεµπε κήρυκα ἐς Μίλητον βουλόµενος σπονδὰς ποιήσασθαι Θρασυβούλῳ τε καὶ 19 Brand van de tempel van Athene in Asessus. Ziekte van Alyattes. 10 20 Ingrijpen van Periander van Corinthe. 21 Onderhandelingen. List van Thrasybulus. 11. τὸ ὅµοιον ἀνταποδιδόντες ἐτιµώρεον: hielpen hen bij wijze van wederdienst. 12. συνδιήνεικαν: Attisch συνδιήνεγκον. 19. 1. ληίου: τὸ λήιον - het (te velde staande) koren (6 x). 2. ὡς ἅφθη τάχιστα τὸ λήιον: zodra het koren in brand was gestoken ; ἅπτω - vastgrijpen, aansteken, med. zich vastklampen aan. 3. ἀνέµῳ βιώµενον: door de wind aangewakkerd ; βιώµενος = Attisch βιαζόµενος - overweldigd, meegesleurd, voortgedreven; grammaticaal bij λήιον, logisch uiteraard bij het niet met een substantief aangeduide vuur. ἅψατο νηοῦ Ἀθηναίης: kreeg vat op de tempel van Athene. ἐπίκλησιν: bijgenaamd ; accusativus adverbialis. 4. ἁφθεὶς κατεκαύθη: vatte vlam en brandde af. λόγος οὐδεὶς ἐγένετο: werd er geen aandacht aan besteed. 20. 4. χρηστήριον τὸ τῷ Ἀλυάττῃ γενόµενον: spoort niet helemaal met het voorafgaande ἡ Πυθίη οὐκ ἔφη χρήσειν.. προειδὼς πρὸς τὸ παρεὸν βουλεύηται: subject is Thrasybulus.

De uitwerking. Het verdrag komt tot stand. Periander tyran van Corinthe. Arion. 1 4 H E R O D O T I 2 1 2 3 Μιλησίοισι χρόνον ὅσον ἂν τὸν νηὸν οἰκοδοµέῃ. Ὁ µὲν δὴ ἀπόστολος ἐς τὴν Μίλητον ἦν, Θρασύβουλος δὲ σαφέως προπεπυσ- µένος πάντα λόγον καὶ εἰδὼς τὰ Ἀλυάττης µέλλοι ποιήσειν, µηχανᾶται τοιάδε ὅσος ἦν ἐν τῷ ἄστεϊ σῖτος καὶ ἑωυτοῦ καὶ ἰδιωτικός, τοῦτον πάντα συγκοµίσας ἐς τὴν ἀγορὴν προεῖπε Μιλησίοισι, ἐπεὰν αὐτὸς σηµήνῃ, τότε πίνειν τε πάντας καὶ κώµῳ χρᾶσθαι ἐς ἀλλήλους. Ταῦτα δὲ ἐποίεέ τε καὶ προηγόρευε Θρασύβουλος τῶνδε εἵνε- 22 κεν, ὅκως ἂν δὴ ὁ κῆρυξ ὁ Σαρδιηνὸς ἰδών τε σωρὸν µέγαν σίτου κεχυµένον καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐν εὐπαθείῃσι ἐόντας ἀγγείλῃ Ἀλυάττῃ. Τὰ δὴ καὶ ἐγένετο ὡς γὰρ δὴ ἰδών τε ἐκεῖνα ὁ κῆρυξ καὶ εἴπας πρὸς Θρασύβουλον τοῦ Λυδοῦ τὰς ἐντολὰς ἀπῆλθε ἐς τὰς Σάρδις, ὡς ἐγὼ πυνθάνοµαι, δι οὐδὲν ἄλλο ἐγένετο ἡ διαλλαγή. Ἐλπίζων γὰρ ὁ Ἀλυάττης σιτοδείην τε εἶναι ἰσχυρὴν ἐν τῇ Μιλήτῳ καὶ τὸν λεὼν τετρῦσθαι ἐς τὸ ἔσχατον κακοῦ, ἤκουε τοῦ κήρυκος νοστήσαντος ἐκ τῆς Μιλήτου τοὺς ἐναντίους λόγους ἢ ὡς αὐτὸς κατεδόκεε. Μετὰ δὲ ἥ τε διαλλαγή σφι ἐγένετο ἐπ 10 ᾧ τε ξείνους ἀλλήλοισι εἶναι καὶ συµµάχους, καὶ δύο τε ἀντὶ ἑνὸς νηοὺς τῇ Ἀθηναίῃ οἰκοδόµησε ὁ Ἀλυάττης ἐν τῇ Ἀσσησῷ, αὐτός τε ἐκ τῆς νούσου ἀνέστη. Κατὰ µὲν τὸν πρὸς Μιλησίους τε καὶ Θρασύβουλον πόλεµον Ἀλυάττῃ ὧδε ἔσχε. Περίανδρος δὲ ἦν Κυψέλου παῖς, οὗτος ὁ τῷ Θρασυβούλῳ τὸ 23 χρηστήριον µηνύσας ἐτυράννευε δὲ ὁ Περίανδρος Κορίνθου. Τῷ δὴ λέγουσι Κορίνθιοι (ὁµολογέουσι δέ σφι Λέσβιοι) ἐν τῷ βίῳ 21. 9. κώµῳ χρᾶσθαι ἐς ἀλλήλους: gezamenlijk feest te vieren ; κώµῳ χρᾶσθαι = κωµάζειν een optocht houden, maar ook alg. luidruchtig feest vieren. 22. 1. προηγόρευε: in de vorige zin nog πρόειπε. 2. σωρὸν µέγαν σίτου κεχυµένον: een grote berg voedsel opgestapeld. σωρός - hoop (3 x); χέω, pf. κέχυµαι - 1. gieten; 2. ophopen*. 3. ἐν εὐπαθείῃσι ἐόντας: in een aangename situatie zich bevindend. 6. ἡ διαλλαγή: verzoening, vredesverdrag (2 x); in het Attisch ook verwisseling. 8. τετρῦσθαι: van τρύω - doen slijten, uitputten afmatten (3 x); τρύω = τρύχω (niet bij Hdt.). 23. 2. µηνύσας: µηνύω - openbaren, onthullen (2 x).

2 3 2 4 H I S T O R I A R U M L I B E R I 1 θῶµα µέγιστον παραστῆναι, Ἀρίονα τὸν Μηθυµναῖον ἐπὶ δελφῖνος ἐξενειχθέντα ἐπὶ Ταίναρον, ἐόντα κιθαρῳδὸν τῶν τότε ἐόντων οὐδενὸς δεύτερον, καὶ διθύραµβον πρῶτον ἀνθρώπων τῶν ἡµεῖς ἴδµεν ποιήσαντά τε καὶ ὀνοµάσαντα καὶ διδάξαντα ἐν Κορίνθῳ. Τοῦτον τὸν Ἀρίονα λέγουσι, τὸν πολλὸν τοῦ χρόνου διατρίβοντα παρὰ Περιάνδρῳ, ἐπιθυµῆσαι πλῶσαι ἐς Ἰταλίην τε καὶ Σικελίην, ἐργασάµενον δὲ χρήµατα µεγάλα θελῆσαι ὀπίσω ἐς Κόρινθον ἀπικέσθαι. Ὁρµᾶσθαι µέν νυν ἐκ Τάραντος, πιστεύοντα δὲ οὐδαµοῖσι µᾶλλον ἢ Κορινθίοισι µισθώσασθαι πλοῖον ἀνδρῶν Κορινθίων τοὺς δὲ ἐν τῷ πελάγεϊ ἐπιβουλεύειν τὸν Ἀρίονα ἐκβαλόντας ἔχειν τὰ χρήµατα τὸν δὲ συνέντα τοῦτο λίσσεσθαι, χρήµατα µέν σφι προϊέντα, ψυχὴν δὲ παραιτεόµενον. Οὐκ ὦν δὴ πείθειν αὐτὸν τούτοισι, ἀλλὰ κελεύειν τοὺς πορθµέας ἢ αὐτὸν διαχρᾶσθαί µιν, ὡς ἂν ταφῆς ἐν γῇ τύχῃ, ἢ ἐκπηδᾶν ἐς τὴν θάλασσαν τὴν ταχίστην. Ἀπειληθέντα δὲ τὸν Ἀρίονα ἐς ἀπορίην παραιτήσασθαι, ἐπειδή σφι οὕτω δοκέοι, περιιδεῖν αὐτὸν ἐν τῇ σκευῇ πάσῃ στάντα ἐν τοῖσι ἑδωλίοισι ἀεῖσαι ἀείσας δὲ ὑπεδέκετο ἑωυτὸν κατεργάσεσθαι. Καὶ τοῖσι ἐσελθεῖν γὰρ 24 Wonderbaarlijke redding van Arion. 10 4. παραστῆναι: hier overkomen, gebeuren. 7. διδάξαντα: διδάσκω is de termus technicus voor het regisseren van een theaterproductie. 24. 3. ἐργασάµενον δὲ χρήµατα µεγάλα: nadat hij veel geld had verdiend. 6. ἐπιβουλεύειν: beraamden. 7. ἔχειν: mijn vermoeden (naar aanleiding van vele passages in Xen. Anab. VII) dat ἔχειν behalve hebben ook (in handen) krijgen kan betekenen, dat m.a.w. het inchoatieve aspect niet alleen in de aoristus, maar ook in het praesens een rol kan spelen, o.a. hier, wordt niet bevestigd door de lexica, wel door de vert. van deze passage door de toch uiterst conscientieuze Damsté. συνέντα: συνίηµι kan zowel begrijpen als verstaan betekenen, twee verschillende begrippen waarvoor het Grieks zoals vele talen één woord kan gebruiken; hier wrsch. begrijpen. 8. λίσσεσθαι: hier grammaticaal gezien absoluut gebruikt, logisch niet: hij vroeg om in leven te mogen blijven: ψυχὴν δὲ παραιτεόµενον. 9. τοὺς πορθµέας: de schippers (oorspr. veerlieden); subjectsaccusativus bij κελεύειν. 10. αὐτὸν διαχρᾶσθαί µιν: zelfmoord plegen. 12. περιιδεῖν αὐτὸν: hem toe te staan om. 13. ἐν τῇ σκευῇ πάσῃ: in vol ornaat. στάντα ἐν τοῖσι ἑδωλίοισι ἀεῖσαι: staande op de roeibanken een lied te zingen. 14. ἑωυτὸν κατεργάσεσθαι: = αὐτὸν διαχρᾶσθαί µιν enige regels eerder.

1 6 H E R O D O T I 2 4 2 6 Dood van Alyattes. Croesus aan de regering (c. 60). Beleg van Ephesus. ἡδονὴν εἰ µέλλοιεν ἀκούσεσθαι τοῦ ἀρίστου ἀνθρώπων ἀοιδοῦ, 1 ἀναχωρῆσαι ἐκ τῆς πρύµνης ἐς µέσην νέα. Τὸν δὲ ἐνδύντα τε πᾶσαν τὴν σκευὴν καὶ λαβόντα τὴν κιθάρην, στάντα ἐν τοῖσι ἑδωλίοισι διεξελθεῖν νόµον τὸν ὄρθιον, τελευτῶντα δὲ τοῦ νόµου ῥῖψαί µιν ἐς τὴν θάλασσαν ἑωυτὸν ὡς εἶχε σὺν τῇ σκευῇ πάσῃ. Καὶ τοὺς µὲν ἀποπλέειν ἐς Κόρινθον, τὸν δὲ δελφῖνα λέγουσι 20 ὑπολαβόντα ἐξενεῖκαι ἐπὶ Ταίναρον. Ἀποβάντα δὲ αὐτὸν χωρέειν ἐς Κόρινθον σὺν τῇ σκευῇ καὶ ἀπικόµενον ἀπηγέεσθαι πᾶν τὸ γεγονός. Περίανδρον δὲ ὑπὸ ἀπιστίης Ἀρίονα µὲν ἐν φυλακῇ ἔχειν οὐδαµῇ µετιέντα, ἀνακῶς δὲ ἔχειν τῶν πορθµέων ὡς δὲ ἄρα παρεῖναι αὐτούς, κληθέντας ἱστορέεσθαι εἴ τι λέγοιεν περὶ 2 Ἀρίονος. Φαµένων δὲ ἐκείνων ὡς εἴη τε σόος περὶ Ἰταλίην καί µιν εὖ πρήσσοντα λίποιεν ἐν Τάραντι, ἐπιφανῆναί σφι τὸν Ἀρίονα ὥσπερ ἔχων ἐξεπήδησε καὶ τοὺς ἐκπλαγέντας οὐκ ἔχειν ἔτι ἐλεγχοµένους ἀρνέεσθαι. Ταῦτα µέν νυν Κορίνθιοί τε καὶ Λέσβιοι λέγουσι, καὶ Ἀρίονος ἔστι ἀνάθηµα χάλκεον οὐ µέγα ἐπὶ 30 Ταινάρῳ, ἐπὶ δελφῖνος ἐπεὼν ἄνθρωπος. Ἀλυάττης δὲ ὁ Λυδὸς τὸν πρὸς Μιλησίους πόλεµον διενείκας 2 µετέπειτα τελευτᾷ, βασιλεύσας ἔτεα ἑπτὰ καὶ πεντήκοντα. Ἀνέθηκε δὲ ἐκφυγὼν τὴν νοῦσον δεύτερος οὗτος τῆς οἰκίης ταύτης ἐς Δελφοὺς κρητῆρά τε ἀργύρεον µέγαν καὶ ὑποκρητηρίδιον σιδήρεον κολλητόν, θέης ἄξιον διὰ πάντων τῶν ἐν Δελφοῖσι ἀναθηµάτων, Γλαύκου τοῦ Χίου ποίηµα, ὃς µοῦνος δὴ πάντων ἀνθρώπων σιδήρου κόλλησιν ἐξεῦρε. Τελευτήσαντος δὲ Ἀλυάττεω ἐξεδέξατο τὴν βασιληίην Κροῖ- 26 1. εἰ µέλλοιεν: deze woorden voegen, zo lijkt het, niets toe. 18. διεξελθεῖν νόµον τὸν ὄρθιον: hief een tenor-aria aan (D.); wat ὄρθιον recht overeind, verticaal hier betekent is onbekend; met hooggestemd houdt men het in het midden. 19. σὺν τῇ σκευῇ πάσῃ: enigszins overbodig na ὡς εἶχε, dat bovendien suggereert dat er geen aarzeling aan te pas kwam. 20. τὸν δὲ δελφῖνα: deze accusativi horen niet bij elkaar: τόν is hier pron. pers. en objectsacc, δελφῖνα is subjectsacc. 24. ἀνακῶς δὲ ἔχειν: cum genit. in de gaten houden. 29. ἐλεγχοµένους ἀρνέεσθαι: ontkennen nu hun schuld was vastgesteld. 2. 1. πόλεµον διενείκας: oorlog begonnen zijnde. 4. ὑποκρητηρίδιον: - voetstuk onder een mengvat.. κολλητόν: gelast.

2 6 2 7 H I S T O R I A R U M L I B E R I 1 7 σος ὁ Ἀλυάττεω, ἐτέων ἐὼν ἡλικίην πέντε καὶ τριήκοντα, ὃς δὴ Ἑλλήνων πρώτοισι ἐπεθήκατο Ἐφεσίοισι. Ἔνθα δὴ οἱ Ἐφέσιοι πολιορκεόµενοι ὑπ αὐτοῦ ἀνέθεσαν τὴν πόλιν τῇ Ἀρτέµιδι, ἐξάψαντες ἐκ τοῦ νηοῦ σχοινίον ἐς τὸ τεῖχος ἔστι δὲ µεταξὺ τῆς τε παλαιῆς πόλιος, ἣ τότε ἐπολιορκέετο, καὶ τοῦ νηοῦ ἑπτὰ στάδιοι. Πρώτοισι µὲν δὴ τούτοισι ἐπεχείρησε ὁ Κροῖσος, µετὰ δὲ ἐν µέρεϊ ἑκάστοισι Ἰώνων τε καὶ Αἰολέων, ἄλλοισι ἄλλας αἰτίας ἐπιφέρων, τῶν µὲν ἐδύνατο µέζονας παρευρίσκειν, µέζονα ἐπαιτιώµενος, τοῖσι δὲ αὐτῶν καὶ φλαῦρα ἐπιφέρων. Ὡς δὲ ἄρα οἱ ἐν τῇ Ἀσίῃ Ἕλληνες κατεστράφατο ἐς φόρου ἀπαγωγήν, τὸ ἐνθεῦτεν ἐπενόεε νέας ποιησάµενος ἐπιχειρέειν τοῖσι νησιώτῃσι. Ἐόντων δέ οἱ πάντων ἑτοίµων ἐς τὴν ναυπηγίην, οἱ µὲν Βίαντα λέγουσι τὸν Πριηνέα ἀπικόµενον ἐς Σάρδις, οἱ δὲ Πιττακὸν τὸν Μυτιληναῖον, εἰροµένου Κροίσου εἴ τι εἴη νεώτερον περὶ τὴν Ἑλλάδα, εἰπόντα τάδε καταπαῦσαι τὴν ναυπηγίην «Ὦ βασιλεῦ, νησιῶται ἵππον συνωνέονται µυρίην, ἐς Σάρδις τε καὶ ἐπὶ σὲ ἐν νόῳ ἔχοντες στρατεύεσθαι.» Κροῖσον δέ, ἐλπίσαντα λέγειν ἐκεῖνον ἀληθέα, εἰπεῖν «Αἲ γὰρ τοῦτο θεοὶ ποιήσειαν ἐπὶ νόον νησιώτῃσι, ἐλθεῖν ἐπὶ Λυδῶν παῖδας σὺν ἵπποισι.» Τὸν δὲ ὑπολαβόντα φάναι «Ὦ βασιλεῦ, προθύµως µοι φαίνεαι εὔξασθαι νησιώτας ἱππευοµένους λαβεῖν ἐν ἠπείρῳ, οἰκότα ἐλπίζων νησιώτας δὲ τί δοκέεις εὔχεσθαι ἄλλο ἤ, ἐπείτε τάχιστα ἐπύθοντό σε µέλλοντα ἐπὶ σφίσι ναυπηγέεσθαι νέας, λαβεῖν ἀρώµενοι Λυδοὺς ἐν θαλάσσῃ, ἵνα ὑπὲρ τῶν ἐν τῇ ἠπείρῳ οἰκη- µένων Ἑλλήνων τείσωνταί σε, τοὺς σὺ δουλώσας ἔχεις;» Κάρτα τε ἡσθῆναι Κροῖσον τῷ ἐπιλόγῳ καί οἱ, προσφυέως γὰρ δόξαι λέγειν, πειθόµενον παύσασθαι τῆς ναυπηγίης. Καὶ οὕτω τοῖσι 10 27 Aanval op de 10 1 Griekse eilanden blijft achterwege. 26. 3. ἐπεθήκατο: aanviel. 4. ἀνέθεσαν Ἀρτέµιδι: wijdden toe aan Artemis.. ἐξάψαντες σχοινίον: vastmakende een touw. 27. 8. ἐλπίσαντα: vox media. 11. προθύµως εὔξασθαι: vurig verlangen. 12. λαβεῖν: aanvallen. 1. ἀρώµενοι: herneemt nodeloos en met een variërend synoniem het voorafgaande εὔχεσθαι, waarbij de naamval ten onrechte aansluit bij ἐπύθοντο in de bijzin; anacolouth. 17. ἐπιλόγῳ: redenering. προσφυέως: passend, verstandig.

Veroveringen van Cyrus. Solon van Athene te Sardes. Croesus en Solon. De Athener Tellus. 1 8 H E R O D O T I 2 7 3 0 τὰς νήσους οἰκηµένοισι Ἴωσι ξεινίην συνεθήκατο. Χρόνου δὲ ἐπιγινοµένου καὶ κατεστραµµένων σχεδὸν πάντων 28 τῶν ἐντὸς Ἅλυος ποταµοῦ οἰκηµένων πλὴν γὰρ Κιλίκων καὶ Λυκίων τοὺς ἄλλους πάντας ὑπ ἑωυτῷ εἶχε καταστρεψάµενος ὁ Κροῖσος εἰσὶ δὲ οἵδε Λυδοί, Φρύγες, Μυσοί, Μαριανδυνοί, Χάλυβες, Παφλαγόνες, Θρήικες οἱ Θυνοί τε καὶ Βιθυνοί, Κᾶρες, Ἴωνες, Δωριέες, Αἰολέες, Πάµφυλοι. Κατεστραµµένων δὴ τούτων [καὶ προσεπικτωµένου Κροίσου 29 Λυδοῖσι], ἀπικνέονται ἐς Σάρδις ἀκµαζούσας πλούτῳ ἄλλοι τε οἱ πάντες ἐκ τῆς Ἑλλάδος σοφισταί, οἳ τοῦτον τὸν χρόνον ἐτύγχανον ἐόντες, ὡς ἕκαστος αὐτῶν ἀπικνέοιτο, καὶ δὴ καὶ Σόλων ἀνὴρ Ἀθηναῖος, ὃς Ἀθηναίοισι νόµους κελεύσασι ποιήσας ἀπεδή- µησε ἔτεα δέκα, κατὰ θεωρίης πρόφασιν ἐκπλώσας, ἵνα δὴ µή τινα τῶν νόµων ἀναγκασθῇ λῦσαι τῶν ἔθετο. Αὐτοὶ γὰρ οὐκ οἷοί τε ἦσαν αὐτὸ ποιῆσαι Ἀθηναῖοι ὁρκίοισι γὰρ µεγάλοισι κατείχοντο δέκα ἔτεα χρήσεσθαι νόµοισι τοὺς ἄν σφι Σόλων θῆται. 10 Αὐτῶν δὴ ὦν τούτων καὶ τῆς θεωρίης ἐκδηµήσας ὁ Σόλων 30 εἵνεκεν ἐς Αἴγυπτον ἀπίκετο παρὰ Ἄµασιν καὶ δὴ καὶ ἐς Σάρδις παρὰ Κροῖσον. Ἀπικόµενος δὲ ἐξεινίζετο ἐν τοῖσι βασιληίοισι ὑπὸ τοῦ Κροίσου µετὰ δέ, ἡµέρῃ τρίτῃ ἢ τετάρτῃ, κελεύσαντος Κροίσου τὸν Σόλωνα θεράποντες περιῆγον κατὰ τοὺς θησαυροὺς καὶ ἐπεδείκνυσαν πάντα ἐόντα µεγάλα τε καὶ ὄλβια. Θεησάµενον δέ µιν τὰ πάντα καὶ σκεψάµενον, ὥς οἱ κατὰ καιρὸν ἦν, εἴρετο ὁ Κροῖσος τάδε «Ξεῖνε Ἀθηναῖε, παρ ἡµέας γὰρ περὶ σέο λόγος ἀπῖκται πολλὸς καὶ σοφίης [εἵνεκεν] τῆς σῆς καὶ πλάνης, ὡς φιλοσοφέων γῆν πολλὴν θεωρίης εἵνεκεν ἐπελήλυθας νῦν ὦν 10 ἐπειρέσθαι σε ἵµερος ἐπῆλθέ µοι εἴ τινα ἤδη πάντων εἶδες ὀλβιώτατον.» Ὁ µὲν ἐλπίζων εἶναι ἀνθρώπων ὀλβιώτατος ταῦτα 19. ξεινίην συνεθήκατο: sloot hij een vriendschapsverdrag. 29.. κελεύσασι: op hun verzoek. 6. κατὰ θεωρίης πρόφασιν: zogenaamd voor een studiereis. ἵνα δὴ µή: maar in werkelijkheid om niet.

1 20 3 0 3 1 H I S T O R I A R U M L I B E R I 1 9 ἐπειρώτα, Σόλων δὲ οὐδὲν ὑποθωπεύσας, ἀλλὰ τῷ ἐόντι χρησά- µενος, λέγει «Ὦ βασιλεῦ, Τέλλον Ἀθηναῖον.» Ἀποθωµάσας δὲ Κροῖσος τὸ λεχθὲν εἴρετο ἐπιστρεφέως «Κοίῃ δὴ κρίνεις Τέλλον εἶναι ὀλβιώτατον;» Ὁ δὲ εἶπε «Τέλλῳ τοῦτο µὲν τῆς πόλιος εὖ ἡκούσης παῖδες ἦσαν καλοί τε κἀγαθοί, καί σφι εἶδε ἅπασι τέκνα ἐκγενόµενα καὶ πάντα παραµείναντα, τοῦτο δὲ τοῦ βίου εὖ ἥκοντι, ὡς τὰ παρ ἡµῖν, τελευτὴ τοῦ βίου λαµπροτάτη ἐπεγένετο γενοµένης γὰρ Ἀθηναίοισι µάχης πρὸς τοὺς ἀστυγείτονας ἐν Ἐλευσῖνι βοηθήσας καὶ τροπὴν ποιήσας τῶν πολεµίων ἀπέθανε κάλλιστα, καί µιν Ἀθηναῖοι δηµοσίῃ τε ἔθαψαν αὐτοῦ τῇ περ ἔπεσε καὶ ἐτίµησαν µεγάλως.» Ὡς δὲ τὰ κατὰ τὸν Τέλλον προετρέψατο ὁ Σόλων τὸν Κροῖσον εἴπας πολλά τε καὶ ὄλβια, ἐπειρώτα τίνα δεύτερον µετ ἐκεῖνον ἴδοι, δοκέων πάγχυ δευτερεῖα γῶν οἴσεσθαι. Ὁ δὲ εἶπε «Κλέοβίν τε καὶ Βίτωνα. Τούτοισι γὰρ ἐοῦσι γένος Ἀργείοισι βίος τε ἀρκέων ὑπῆν καὶ πρὸς τούτῳ ῥώµη σώµατος τοιήδε ἀεθλοφόροι τε ἀµφότεροι ὁµοίως ἦσαν, καὶ δὴ καὶ λέγεται ὅδε [ὁ] λόγος ἐούσης ὁρτῆς τῇ Ἥρῃ τοῖσι Ἀργείοισι ἔδεε πάντως τὴν µητέρα αὐτῶν ζεύγεϊ κοµισθῆναι ἐς τὸ ἱρόν, οἱ δέ σφι βόες ἐκ τοῦ ἀγροῦ οὐ παρεγίνοντο ἐν ὥρῃ ἐκκληιόµενοι δὲ τῇ ὥρῃ οἱ νεηνίαι ὑποδύντες αὐτοὶ ὑπὸ τὴν ζεύγλην εἷλκον τὴν ἅµαξαν, ἐπὶ τῆς ἁµάξης δέ σφι ὠχέετο ἡ µήτηρ, σταδίους δὲ πέντε καὶ τεσσεράκοντα 31 Cleobis en Biton. 10 30. 13. ὑποθωπεύσας: ὑποθωπεύω - vleien. τῷ ἐόντι χρησάµενος: de waarheid gebruikend, met een eerlijk antwoord.. 16. εὖ ἡκούσης: tot welvaart gekomen zijnde. 18. πάντα παραµείναντα: allen in leven. τοῦτο δὲ τοῦ βίου εὖ ἥκοντι: na een goed leven. 19. ὡς τὰ παρ ἡµῖν: naar Griekse maatstaf ; in Azië haalt men voor matige welstand de neus op. 21. τροπὴν ποιήσας τῶν πολεµίων: de vijanden op de vlucht gejaagd hebbend. 31. 1. τὰ κατὰ τὸν Τέλλον: het lot van Tellus. προετρέψατο: geprikkeld had (2 x). 2. εἴπας πολλά τε καὶ ὄλβια: bijzonder gelukkig genoemd hebbende; object is τὰ κατὰ τὸν Τέλλον. 3. δοκέων πάγχυ: stellig verwachtende. δευτερεῖα γῶν οἴσεσθαι: althans de tweede prijs te zullen winnen.. ἀεθλοφόροι: winnaars van prijzen. 8. ζεύγεϊ κοµισθῆναι: met een ossenspan brengen. 9. ἐκκληιόµενοι δὲ τῇ ὥρῃ: lett. uitgesloten door het uur, vert. in tijdnood geraakt.

Onzekerheid van menselijke voorspoed. 2 0 H E R O D O T I 3 1 3 2 διακοµίσαντες ἀπίκοντο ἐς τὸ ἱρόν. Ταῦτα δέ σφι ποιήσασι καὶ ὀφθεῖσι ὑπὸ τῆς πανηγύριος τελευτὴ τοῦ βίου ἀρίστη ἐπεγένετο, διέδεξέ τε ἐν τούτοισι ὁ θεὸς ὡς ἄµεινον εἴη ἀνθρώπῳ τεθνάναι µᾶλλον ἢ ζώειν. Ἀργεῖοι µὲν γὰρ περιστάντες ἐµακάριζον τῶν 1 νεηνιέων τὴν ῥώµην, αἱ δὲ Ἀργεῖαι τὴν µητέρα αὐτῶν, οἵων τέκνων ἐκύρησε. Ἡ δὲ µήτηρ περιχαρὴς ἐοῦσα τῷ τε ἔργῳ καὶ τῇ φήµῃ, στᾶσα ἀντίον τοῦ ἀγάλµατος εὔχετο Κλεόβι τε καὶ Βίτωνι τοῖσι ἑωυτῆς τέκνοισι, οἵ µιν ἐτίµησαν µεγάλως, τὴν θεὸν δοῦναι τὸ ἀνθρώπῳ τυχεῖν ἄριστόν ἐστι. Μετὰ ταύτην δὲ 20 τὴν εὐχὴν ὡς ἔθυσάν τε καὶ εὐωχήθησαν, κατακοιµηθέντες ἐν αὐτῷ τῷ ἱρῷ οἱ νεηνίαι οὐκέτι ἀνέστησαν, ἀλλ ἐν τέλεϊ τούτῳ ἔσχοντο. Ἀργεῖοι δέ σφεων εἰκόνας ποιησάµενοι ἀνέθεσαν ἐς Δελφοὺς ὡς ἀνδρῶν ἀρίστων γενοµένων.» Σόλων µὲν δὴ εὐδαιµονίης δευτερεῖα ἔνεµε τούτοισι, Κροῖσος 32 δὲ σπερχθεὶς εἶπε «Ὦ ξεῖνε Ἀθηναῖε, ἡ δ ἡµετέρη εὐδαιµονίη οὕτω τοι ἀπέῤῥιπται ἐς τὸ µηδέν, ὥστε οὐδὲ ἰδιωτέων ἀνδρῶν ἀξίους ἡµέας ἐποίησας;» Ὁ δὲ εἶπε «Ὦ Κροῖσε, ἐπιστάµενόν µε τὸ θεῖον πᾶν ἐὸν φθονερόν τε καὶ ταραχῶδες ἐπειρωτᾷς ἀνθρω- πηίων πρηγµάτων πέρι. Ἐν γὰρ τῷ µακρῷ χρόνῳ πολλὰ µὲν ἔστι ἰδεῖν τὰ µή τις ἐθέλει, πολλὰ δὲ καὶ παθεῖν. Ἐς γὰρ ἑβδο- µήκοντα ἔτεα οὖρον τῆς ζόης ἀνθρώπῳ προτίθηµι. Οὗτοι ἐόντες ἐνιαυτοὶ ἑβδοµήκοντα παρέχονται ἡµέρας διηκοσίας καὶ πεντα- 13. ὑπὸ τῆς πανηγύριος: door het verzamelde volk op het feest. 16. οἵων τέκνων ἐκύρησε: wat voor kinderen ze had getroffen. 18. Κλεόβι τε καὶ Βίτωνι: de dativus hangt af van δοῦναι verderop. 22. ἐν τέλεϊ τούτῳ ἔσχοντο: lett. in die vervulling werden zij vastgehouden (door de dood), vert. met die levensvervulling vonden zij de dood. 24. ὡς γενοµένων: genit. absol. met, zoals zeer vaak, ὡς-causale. 32. 6. ἐν γὰρ τῷ µακρῷ χρόνῳ: gedurende een lang leven, als je maar lang genoeg leeft. 8. οὖρον τῆς ζόης: wij met onze statistische benadering spreken van levensverwachting. 9. διηκοσίας καὶ πεντακισχιλίας καὶ δισµυρίας: 2.200 dagen, 70 jaar bij 360 dagen per jaar, waarbij elk jaar 12 maanden van 30 dagen heeft, zodat elke 6 jaar een schrikkelmaand van 31 dagen nodig is; vlg. H. wordt elke twee jaar een schrikkelmaand ingevoegd, in werkelijkheid in Athene 3 schrikkelmaanden in 8 jaar.

3 2 H I S T O R I A R U M L I B E R I 2 1 10 1 20 2 κισχιλίας καὶ δισµυρίας, ἐµβολίµου µηνὸς µὴ γινοµένου εἰ δὲ δὴ ἐθελήσει τοὔτερον τῶν ἐτέων µηνὶ µακρότερον γίνεσθαι, ἵνα δὴ αἱ ὧραι συµβαίνωσι παραγινόµεναι ἐς τὸ δέον, µῆνες µὲν παρὰ τὰ ἑβδοµήκοντα ἔτεα οἱ ἐµβόλιµοι γίνονται τριήκοντα πέντε, ἡµέραι δὲ ἐκ τῶν µηνῶν τούτων χίλιαι πεντήκοντα. Τουτέων τῶν ἁπασέων ἡµερέων τῶν ἐς τὰ ἑβδοµήκοντα ἔτεα, ἐουσέων πεντήκοντα καὶ διηκοσιέων καὶ ἑξακισχιλιέων καὶ δισµυριέων, ἡ ἑτέρη αὐτέων τῇ ἑτέρῃ ἡµέρῃ τὸ παράπαν οὐδὲν ὅµοιον προσάγει πρῆγµα. Οὕτω ὦν, ὦ Κροῖσε, πᾶν ἐστι ἄνθρωπος συµφορή. Ἐµοὶ δὲ σὺ καὶ πλουτέειν µέγα φαίνεαι καὶ βασιλεὺς πολλῶν εἶναι ἀνθρώπων ἐκεῖνο δὲ τὸ εἴρεό µε οὔ κώ σε ἐγὼ λέγω, πρὶν τελευτήσαντα καλῶς τὸν αἰῶνα πύθωµαι. Οὐ γάρ τι ὁ µέγα πλούσιος µᾶλλον τοῦ ἐπ ἡµέρην ἔχοντος ὀλβιώτερός ἐστι, εἰ µή οἱ τύχη ἐπίσποιτο πάντα καλὰ ἔχοντα εὖ τελευτῆσαι τὸν βίον. Πολλοὶ µὲν γὰρ ζάπλουτοι ἀνθρώπων ἀνόλβιοί εἰσι, πολλοὶ δὲ µετρίως ἔχοντες βίου εὐτυχέες. Ὁ µὲν δὴ µέγα πλούσιος, ἀνόλβιος δέ, δυοῖσι προέχει τοῦ εὐτυχέος µοῦνον, οὗτος δὲ τοῦ πλου- 10. ἐµβολίµου µηνὸς µὴ γινοµένου: lett. als er geen schrikkelmaand is, vert. schrikkelmaanden niet meegerekend. 12. παρὰ: hier gedurende. 14. χίλιαι πεντήκοντα: 1.00 = 3 schrikkelmaanden van 30 dagen; daardoor komt het totaal in 70 jaar op 26.20 dagen bij 37 dagen per jaar; had H. rekening gehouden met het feit dat de maanden om en om 30 en 29 dagen hebben en dat in Athene per 8 jaar 3 schrikkelmaanden van elk 30 dagen werden ingevoegd, dan zou hij op een gemiddeld jaar van 36,24 dagen komen, wat het kalenderjaar met een te verwaarlozen marge gelijk maakt aan het astronomische jaar; conclusie H. is slordig, de Atheense kalender uiterst nauwkeurig. 18. συµφορή: vox media de wisselvalligheden van het lot. 21. πύθωµαι: coni. gen. zonder ἄν. 22. τοῦ ἐπ ἡµέρην ἔχοντος: wie voor één dag heeft. 23. οἱ ἔχοντα: de casusverschuiving van dativus naar accusativus is volkomen normaal, zodat de v.l. ἔχοντι door geen moderne uitgever wordt overgenomen. 26. οὗτος δὲ: sc. de εὐτυχής; de woorden εὐτυχής en ὄλβιος betekenen beide gelukkig en het is niet gemakkelijk vast te stellen wat precies het verschil is; misschien is het dit: de εὐτυχής wordt door het lot in de watten gelegd; dat is fijn, maar om ὄλβιος te zijn is nog iets meer nodig: karaktereigenschappen die je in staat stellen tegenslagen te dragen en te overwinnen, gevoel voor verhoudingen, enz.; εὐτυχία is voorspoed of succes, iets wat van buiten op je afkomt, ὄλβος vereist daarenboven wijsheid, vroomheid, moed enzovoorts.

Afscheid van Solon. Het noodlot treft Croesus. Prins Atys. 2 2 H E R O D O T I 3 2 3 4 σίου καὶ ἀνολβίου πολλοῖσι ὁ µὲν ἐπιθυµίην ἐκτελέσαι καὶ ἄτην µεγάλην προσπεσοῦσαν ἐνεῖκαι δυνατώτερος, ὁ δὲ τοῖσδε προέχει ἐκείνου ἄτην µὲν καὶ ἐπιθυµίην οὐκ ὁµοίως δυνατὸς ἐκείνῳ ἐνεῖκαι, ταῦτα δὲ ἡ εὐτυχίη οἱ ἀπερύκει, ἄπηρος δέ ἐστι, ἄνου- 30 σος, ἀπαθὴς κακῶν, εὔπαις, εὐειδής εἰ δὲ πρὸς τούτοισι ἔτι τελευτήσει τὸν βίον εὖ, οὗτος ἐκεῖνος τὸν σὺ ζητέεις, <ὁ> ὄλβιος κεκλῆσθαι ἄξιός ἐστι πρὶν δ ἂν τελευτήσῃ, ἐπισχεῖν µηδὲ καλέειν κω ὄλβιον, ἀλλ εὐτυχέα. Τὰ πάντα µέν νυν ταῦτα συλλαβεῖν ἄνθρωπον ἐόντα ἀδύνατόν ἐστι, ὥσπερ χώρη οὐδεµία 3 καταρκέει πάντα ἑωυτῇ παρέχουσα, ἀλλὰ ἄλλο µὲν ἔχει, ἑτέρου δὲ ἐπιδέεται ἣ δὲ ἂν τὰ πλεῖστα ἔχῃ, αὕτη ἀρίστη. Ὣς δὲ καὶ ἀνθρώπου σῶµα ἓν οὐδὲν αὔταρκές ἐστι τὸ µὲν γὰρ ἔχει, ἄλλου δὲ ἐνδεές ἐστι ὃς δ ἂν αὐτῶν πλεῖστα ἔχων διατελέῃ καὶ ἔπειτα τελευτήσῃ εὐχαρίστως τὸν βίον, οὗτος παρ ἐµοὶ τὸ οὔνοµα 40 τοῦτο, ὦ βασιλεῦ, δίκαιός ἐστι φέρεσθαι. Σκοπέειν δὲ χρὴ παντὸς χρήµατος τὴν τελευτὴν κῇ ἀποβήσεται πολλοῖσι γὰρ δὴ ὑποδέξας ὄλβον ὁ θεὸς προῤῥίζους ἀνέτρεψε.» Ταῦτα λέγων τῷ Κροίσῳ οὔ κως οὔτε ἐχαρίζετο, οὔτε λόγου 33 µιν ποιησάµενος οὐδενὸς ἀποπέµπεται, κάρτα δόξας ἀµαθέα εἶναι, ὃς τὰ παρεόντα ἀγαθὰ µετεὶς τὴν τελευτὴν παντὸς χρή- µατος ὁρᾶν ἐκέλευε. Μετὰ δὲ Σόλωνα οἰχόµενον ἔλαβε ἐκ θεοῦ νέµεσις µεγάλη 34 32. 30 ἄπηρος ex corr. Laur lxx. 6 : ἄπειρος L 27. ἐπιθυµίην ἐκτελέσαι: zijn behoefte bevredigen. ἄτην µεγάλην προσπεσοῦσαν: het getroffen worden door een grote ramp. 30. ταῦτα δὲ ἡ εὐτυχίη οἱ ἀπερύκει: de eutychia voorkomt dat hij (überhaupt) door zulk onheil getroffen wordt. ἄπηρος: - niet verminkt, ongeschonden. 34. πάντα συλλαβεῖν: alles tegelijk krijgen. 38. σῶµα ἓν οὐδὲν: geen enkel lichaam op zichzelf. 42. τὴν τελευτὴν κῇ: = κῇ ἡ τελευτή. 43. ὑποδέξας ὄλβον: na een glimp van geluk te hebben laten zien. προῤῥίζους ἀνέτρεψε: heeft volkomen geruïneerd ; πρόῤῥιζος - met wortel en tak (3 x); ἀνατρέπω - omver werpen, ruïneren (2 x). 33. 1. ἐχαρίζετο ἀποπέµπεται: opmerkelijke wisseling van subject. 34. 1. µετὰ δὲ Σόλωνα οἰχόµενον: dominant gebruikt participium. νέµεσις: - vergelding.