Μια καλή πρακτική της ΘΕ 5: «"Πού είναι ο Θεός;" Η οδύνη του σύγχρονου κόσμου και το αίτημα της σωτηρίας από το κακό» της Γ Γυμνασίου, στην πιλοτική εφαρμογή του ν. ΠΣ των Θρησκευτικών στο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο του Παν/μίου Κρήτης
Ορισμένα (πολύ) Σύντομα Θεωρητικά Στοιχεία
Επιδιώκει: θρησκευτική αγωγή που συμβάλλει στη δημιουργία πολιτών με θρησκευτική και δεκτικότητα στον διάλογο με το διαφορετικό. Στοχεύει: κριτική ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών με τις, τις και τις που παρέχει για τις θρησκείες και από τις θρησκείες. Παράγει: διερευνητική, ερμηνευτική και διαλογική προσέγγιση της γνώσης και της μάθησης βασιζόμενη στις, παλαιές και νέες.
Να σ υ μ β ά λ λ ε ι στην οικοδόμηση του μορφωτικού πεδίου γνώσης και κατανόησης του Χριστιανισμού και της Ορθοδοξίας, ως πνευματικής και πολιτισμικής παράδοσης της Ελλάδας και της Ευρώπης, αλλά κι ως ζωντανής πηγής έμπνευσης, πίστης, ηθικής και νοηματοδότησης. Να π α ρ έ χ ε ι ικανοποιητική κατάρτιση για το ρόλο και τη φύση του θρησκευτικού φαινομένου ως ζωντανή πηγή πίστης, πολιτισμού και ηθικού τρόπου ζωής. Να δ η μ ι ο υ ρ γ ε ί ευκαιρίες για να αναπτύξουν οι μαθητές ικανότητες, επάρκειες και στάσεις του θρησκευτικά εγγράμματου υποκειμένου και να καλλιεργεί την ηθική και κοινωνική του ευαισθησία. Να π ρ ο ά γ ε ι τη γνωριμία, την κριτική κατανόηση, τον σεβασμό και τον διάλογο πάνω σε ζητήματα πίστης και ηθικού προσανατολισμού. Και τέλος, Να σ υ ν ε ι σ φ έ ρ ε ι στον ελεύθερο και υπεύθυνο αυτοπροσδιορισμό και ανάπτυξη της προσωπικής ταυτότητας των μαθητών, μέσα από την αναζήτηση του νοήματος της ζωής.
Ανατροφοδότηση Ποικιλία στόχων, γνωστικών και συναισθηματικών Ερευνητική και ανακαλυπτική μάθηση Διεπιστημονικότητα Δημιουργικές δεξιότητες Ανάδειξη θρησκευτικής ιδιαιτερότητας τόπου Σεβασμός στην ελευθερία κάθε μαθητή Χρήση ΤΠΕ Κριτική προσέγγιση και μάθηση
Γενικός Σκοπός Τάξης Διδακτικοί Στόχοι Τάξης Θεματικές ενότητες 1. Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα 2. Βασικά Θέματα 3. Δραστηριότητες 4. Εκπαιδευτικό Υλικό Προσδοκώμενες Επάρκειες Μαθητών Γενικοί Σκοποί και Προσανατολισμοί ΜτΘ
Εισαγωγή / Από τις εμπειρίες των εφήβων Αναγνώριση Διερεύνηση του προβλήματος Χριστιανική (θεολογική κτλ) προσέγγιση Διαθεματική Διαπολιτισμική προσέγγιση
Τελική Δ ΙΑΦΟΡΟ- ΠΟΙΗΜΕΝΗ Διαγνωστική Διαμορφωτική
Συντονιστής Εμψυχωτής Αναπτυξιακός Συντελεστής της μάθησης Θεολόγος
Τι: Ένα Εκπαιδευτικό Σενάριο Ποιο: ΘΕ5 «"Πού είναι ο Θεός;" Η οδύνη του σύγχρονου κόσμου και το αίτημα της σωτηρίας από το κακό» Πόσο: Τέσσερα (4) διδακτικά δίωρα Που: Γ Γυμνασίου, Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Πανεπιστημίου Κρήτης Πότε: Φεβρουάριο 2013
Το ΜτΘ στην Γ Γυμνασίου σύμφωνα με το νπσ. Το ΜτΘ στην Γ Γ ενδιαφέρεται βασικά για την ερμηνευτική προσέγγιση από την πλευρά των μαθητών της θρησκείας και της ζωής και του πολιτισμού που αυτή ιστορικά παράγει μέσα από την αμφίδρομη διαδικασία της έκφρασης και ερμηνείας του βιώματός της σε μορφές επικοινωνίας και του διαλόγου της θρησκείας με την κάθε εποχή. Η οπτική αυτή ουσιαστικά αποτελεί και το βασικό στοιχείο του Θεματικού Κύκλου του Γυμνασίου. Κυρίαρχο στοιχείο και Διήκουσα Θεματική Έννοια της Γ Γ. στη προσέγγιση αυτή είναι η μετάβαση της προοπτικής «από το οικείο και τοπικό στο παγκόσμιο και οικουμενικό» με διερεύνηση, μεταξύ άλλων, και θεμάτων ηθικής, κοινωνικού και υπαρξιακού προβληματισμού, αρνητικών όψεων της σύγχρονης ζωής και προοπτικών ελπίδας, αλλαγής και υπερνίκησης των όψεων αυτών, μέσα από τους οριζόμενους Eπιμέρους Βασικούς Άξονες: Θεός, κόσμος, άνθρωπος, ηθική, κοινωνία, πολιτισμός. Το μαθησιακό αυτό οικοδόμημα χτίζεται επάνω σε συγκεκριμένες Έννοιες Κλειδιά των ΘΕ, ενώ ο Βασικός Άξονας πάνω στον οποίο οργανώνονται όλες οι ΘΕ είναι το πολυδιάστατο και πολιτισμικά ανιχνεύσιμο γεγονός της παρουσίας της θρησκείας στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χώρο. Το σχήμα εργασίας που υπηρετεί όλο το παραπάνω σύνολο είναι το τρίπτυχο: Σκέψου Σύνδεσε Κρίνε.
Για να πετύχει το σενάριό μας χρειάζεται προηγουμένως να αναγνωρίσουμε το από που ξεκινάμε, το από που περνάμε, και τέλος το που (θέλουμε να) θα φτάσουμε. Τα βασικά στοιχεία της χαρτογράφησης δίνονται από το νπσ, τα οποία εννοείται πως προσαρμόζονται σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών μας. Τα στοιχεία αυτά είναι τα εξής: Γενικοί Σκοποί και Επιμέρους Εκπαιδευτικοί Προσανατολισμοί του ΜτΘ Επιμέρους Εκπαιδευτικοί Προσανατολισμοί & Επιδιώξεις/Προτεραιότητες Γενικοί Στόχοι της Γ Γυμνασίου Γενικός Σκοπός της ΘΕ5 Γνωστικό Υπόβαθρο και Παιδαγωγικές Προϋποθέσεις της Διδασκαλίας Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα Προσδοκώμενες Μαθησιακές Επάρκειες στο τέλος της Τάξης
Ως γενικό σκοπό στη ΘΕ5 θέσαμε την μελέτη και θεολογική επεξεργασία του προβλήματος του Κακού και του αιτήματος για σωτηρία από αυτό. Η προβληματική αυτή προσφέρει τη δυνατότητα στους μαθητές να διευρύνουν την οπτική τους στην εξέταση των εμπειριών τους στις σύγχρονες μορφές του κακού, να στοχαστούν πάνω στο πρόβλημα του κακού στις πανανθρώπινες διαστάσεις του και να λάβουν θέση σχετικά με την αναγκαιότητα της αναζήτησης του καλού και της σωτηρίας από το πολυτροπικό «προσωποποιημένο» ή/και «απρόσωπο» κακό. Σε αυτή τη διαδικασία αναζήτησης συμβάλουν καθοριστικά, αλλά και καθοδηγητικά Βιβλικά κείμενα, καθώς και πολλά ζωγραφικά έργα διαφόρων εποχών και τεχνοτροπιών.
Με την ολοκλήρωση της ΘΕ5 προσδοκούμε οι μαθητές να: εκφράζουν τους προσωπικούς προβληματισμούς και τις ιδέες τους για το κακό και τις συνέπειές του στον κόσμο περιγράφουν και ομαδοποιούν όψεις και μορφές του σύγχρονου κακού εξετάζουν με ανθρωπολογικά, κοινωνιολογικά και πολιτισμικά κριτήρια τις μορφές του κακού και να συνειδητοποιούν τις επιρροές που προκύπτουν από τη θρησκευτική δέσμευση εντοπίζουν και ερμηνεύουν τις αποτυπώσεις του κακού και το αίτημα της σωτηρίας από αυτό σε έργα τέχνης κατανοούν και ερμηνεύουν βιβλικές απαντήσεις για το πρόβλημα του κακού κρίνουν τη σημασία και τη λειτουργία βιβλικών απαντήσεων για τον σύγχρονο άνθρωπο κατανοούν και στέκονται κριτικά στην προσωποποιημένη μορφή του κακού ως διαβόλου στις αβρααμικές θρησκείες και στις κοινωνίες που επηρεάζονται από αυτές τις θρησκείες διαπιστώνουν και αξιολογούν τη θεώρηση του κακού και το αίτημα για σωτηρία από αυτό σε άλλες θρησκείες
Ποικιλία διδακτικών και μαθησιακών δραστηριοτήτων στη διάρκεια τεσσάρων (4) δίωρων μαθημάτων που αποτελούν μια ολοκληρωμένη διδακτική διαδικασία της ΘΕ5 Μέθοδος διδασκαλίας: σύνθετος συνδυασμό της διερευνητικής και της επίλυσης προβλήματος Μορφή διδασκαλίας: συμμετοχική με τη χρήση της διερευνητικής και ομαδοσυνεργατικής, κάνοντας χρήση και της μαθητοκεντρικής μεθόδου με την αξιοποίηση ελεύθερου και καθοδηγούμενου διάλογου Πορεία διδασκαλίας: Αφόρμηση Διερεύνηση Διάλογος Συμπεράσματα Αξιολόγηση
Στρατηγική διδασκαλίας: σειρά μαθησιακών-διδακτικών δραστηριοτήτων και τεχνικών: Ιδεοθύελλα, Δημοσκόπηση, Πέντε π και ένα γ με στοιχεία από την Ανάλυση Διαστάσεων και της Επίλυσης Προβλήματος, Διδασκαλία Μέσω Τέχνης με χρήση Μοτίβων Έντεχνων Συλλογισμού, Βιωματική Δραστηριότητα με συνδυασμό των τεχνικών Ανακριτική Καρέκλα και Καρέκλα Αφήγησης, Εικαστική Δραστηριότητα με τον επιχρωματισμό ασπρόμαυρης εικόνας, Γλωσσική δραστηριότητα με την τεχνική Στοχασμός για Ερωτήματα, Εργασία με Κείμενα με Επεξεργασία Κειμένου
10 λεπτά: Εισαγωγή στο θέμα προθέρμανση Ζητήθηκε από τους μαθητές: να αναστοχαστούν τα κυριότερα συμπεράσματα που είχαμε εξάγει στη ΘΕ3 και να αναλογιστούν εκ νέου το ρόλο που παίζει η βία στη σύγχρονη ζωή να σκεφτούν και να μοιραστούν στην ολομέλεια της τάξης τυποποιημένες εκφράσεις που χρησιμοποιούνται συχνά, όταν οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με περιστατικά και καταστάσεις βίας και πόνου ακούστηκαν εκφράσεις: «Μα, που είναι το κράτος,. που είναι ο Θεός;» γράφτηκε από τον διδάσκοντα στον πίνακα και ζητήθηκε από τους μαθητές να δηλώσουν με ανάταση του χεριού τους πόσοι από αυτούς την είχαν σκεφτεί ή αναφωνήσει σε μια δύσκολη προσωπική περίπτωση-περιστατικό
Παρουσιάστηκε στον βιντεοπροβολέα ο τίτλος της ΘΕ5 και ζητήθηκε από τους μαθητές να εκφράσουν την γνώμη τους για τη σημασία της λέξης «οδύνη» και να σκεφτούν σιωπηλά το τι μπορεί να σημαίνει ο τίτλος της ΘΕ (Με όσα προηγήθηκαν είχαμε ως στόχο να επαναφέρουμε στο προσκήνιο προηγούμενες αποκτημένες γνώσεις και αναπάντητα ερωτήματα, σχετικά εν μέρει με το θέμα, να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον και την περιέργεια των μαθητών και να δημιουργήσουμε ένα θετικό κλίμα μάθησης.)
Χρήση της τεχνικής «Ιδεοθύελλα». Θέμα: «Μορφές σύγχρονου Κακού». Οι μαθητές κλήθηκαν να πουν όποια λέξη έρχεται στο μυαλό τους σχετικά με το θέμα.
διάλογος τι θα ήθελαν να μάθουν περαιτέρω οι μαθητές για το θέμα. Σχολιάστηκαν: οι πολλαπλές μορφές και εκδοχές του κακού σήμερα, οι ποικίλες προσλήψεις του από τον σύγχρονο άνθρωπο Εκδηλώθηκε: το ενδιαφέρον για ενημέρωση της θεώρησης του προβλήματος του κακού από τον Χριστιανισμό και της πρότασης που κομίζει για την υπέρβασή του, για την μορφή του διαβόλου ως την προσωποποίηση του κακού
Οι μαθητές εργάστηκαν στις ομάδες τους επάνω σε μια Βιωματική Δραστηριότητα που αναμίγνυε τις τεχνικές «Ανακριτική Καρέκλα» και «Καρέκλα Αφήγησης» Αναλυτικά, ζητήθηκε από κάθε ομάδα να επιλέξει μία μορφή κακού από αυτές που καταγράφτηκαν στον πίνακα στη διάρκεια της «Ιδεοθύελλας» και στη συνέχεια να επιλέξουν έναν ρόλο, του «Θύματος» από μια μορφή κακού ή του «Θύτη» μιας μορφής κακού. Οι έξι (6) ομάδες έπρεπε να συνεργαστούν, ώστε στο τέλος να υπάρχουν τρία (3) «Θύματα» και τρεις (3) «Θύτες». Στη συνέχεια ζητήθηκε κάθε ομάδα να επιλέξει ένα μέλος της, το οποίο θα παρουσίαζε τη δραστηριότητα στην ολομέλεια της τάξης. Ακολούθως, δόθηκαν εξηγήσεις για τις τεχνικές και ορίστηκε χρόνος πέντε (5) λεπτών για να προετοιμάσουν οι ομάδες το σενάριο του ρόλου τους και το μέλος που θα το υλοποιούσε. Κάθε παρουσίαση όφειλε να είναι μεγαλύτερη του ενός (1) λεπτού και λιγότερη των δυόμιση (2,5) λεπτών. Στη διάρκεια της προετοιμασίας ο διδάσκοντας εμψύχωνε τις ομάδες, προσέφερε βοήθεια και με προσωπικές ερωτήσεις στα πιο αποστασιοποιημένα μέλη προσπαθούσε να τα εντάξει δημιουργικά στη διαδικασία. Προκειμένου να βοηθηθούν οι ομάδες για έναν σωστό προγραμματισμό του χρόνου τους, προβάλλονταν στην μηχανή ψηφιακής προβολής ένα χρονόμετρο μαζί με μια «πίτα χρονομέτρησης εργασιών»
Πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση των μαθητών. Έγινε επίδοση των απαραίτητων επαίνων για την επιτυχία των ομάδων, και δεκάλεπτος (10) κατευθυνόμενος διάλογος επί των παρουσιάσεων με ερωτήματα, όπως: τι κοινά και διαφορές εντόπισαν στις περιγραφές του κακού, πόσο επώδυνες και οδυνηρές ήταν οι καταστάσεις που περιγράφτηκαν και γιατί
Ο κατευθυνόμενος διάλογος εισήγαγε τους μαθητές στη διαδικασία των συμπερασμάτων. Κλήθηκαν να διαμορφώσουν τα συμπεράσματά τους από όλο το δίωρο. Αυτά καταγράφτηκαν στον ασπροπίνακα.
Στα τελευταία πέντε (5) λεπτά του δίωρου επιδιώξαμε την αυτοαξιολόγηση των μαθητών. Ζητήσαμε από τους μαθητές να σημειώσουν στο τετράδιό τους τις απαντήσεις τους στις εξής ερωτήσεις: τι νέο έμαθα σήμερα, να καταγράψουν ιεραρχικά πέντε (5) μορφές του κακού στο σύγχρονο κόσμο, να σημειώσουν συναισθήματα που βίωσαν στην πορεία της διδασκαλίας, μια άποψη ενός συμμαθητή/τριάς τους, μία (1) δυσκολία που συνάντησαν και κάτι που δεν τους άρεσε στο σημερινό μάθημα.
Εργασία με την Γκερνίκα του Πικάσσο Ερμηνεία και επιχρωματισμός
Εργασία με το ευαγγελικό κείμενο Μέθοδος «5π & 1γ» Οικοδόμηση της μάθησης
Ιδεοθύελλα με τη λέξη «Διάβολος» Εργασία με κείμενο άρθρο βιβλιοκρισία του βιβλίου του Piter Stanford, Η βιογραφία του Διαβόλου, 2008, από την Μαίρη Παπαγιαννίδου, «Η άγνωστη ζωή του Σατανά. Η διαχρονική παρουσία του εκπεσόντος αγγέλου στην ιστορία της ανθρωπότητας», εφημερίδα Το Βήμα, 22/06/2008 Συζήτηση επάνω στο κείμενο Οι δύο ερωτήσεις που τέθηκαν: Εντοπίζετε στοιχεία εξέλιξης στη χριστιανική σκέψη αναφορικά με την ύπαρξη και το ρόλο του διαβόλου; Γιατί πιστεύετε ότι μιλούν οι χριστιανοί τόσο πολύ μέχρι και σήμερα για τον διάβολο και τα έργα του απέναντι στους ανθρώπους;
Με εικόνες
Συζήτηση γι α τις θέσεις του Ισλάμ, του Βουδισμού και Ινδουισμού για το πρόβλημα του κακού μέσα από μια περιληπτική απόδοσή τους στον ψηφιακό προβολέα.
Η ΘΕ5 έκλεισε με την εξαγωγή τελικών συμπερασμάτων. Ζητήθηκε από τους μαθητές να επαναφέρουν στην μνήμη τους τα συμπεράσματα των προηγούμενων δίωρων και μέσα σε πέντε (5) λεπτά να συντάξουν στο πλαίσιο της ομάδας τους ένα τελικό συμπέρασμα για την ΘΕ. Τα συμπεράσματα αυτά αναγνώστηκαν στην ολομέλεια και επιχειρήθηκε μια σύνθεσή τους σε ένα τελικό και αντιπροσωπευτικό συμπέρασμα της ΘΕ: ο κόσμος και οι άνθρωποι υποφέρουν από το κακό και οι θρησκείες προτείνουν τρόπους για την υπέρβασή του και την σωτηρία από αυτό. Ειδικά για τον Χριστιανισμό η σωτηρία από το κακό πραγματοποιείται με την πίστη στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού.
Δυσκολία των μαθητών λόγω απουσίας βιβλίου Δυσκολία να συλλάβουν οι μαθητές πλήρως την λογική των τεχνικών διδασκαλίας Δυσκολία μαθητών να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις Δυσκολία ανάπτυξης ΘΕ Δυσκολίες στην συγκρότηση των σεναρίων διδασκαλίας Απελευθέρωση από την τυραννία του εγχειριδίου και της ύλης Παραγωγή δημιουργικής εργασίας μέσω των τεχνικών διδασκαλίας Συμμετοχή όλου σχεδόν του μαθητικού δυναμικού της τάξης Ελευθερία επιλογής του υλικού για τη μαθησιακή διαδικασία Επίλυση προβλημάτων που αφορούν τη ζωή των νέων