Μονάδα Συντονισµού και Παρακολούθησης ράσεων ΕΚΤ των ΠΕΠ, ΕΥΣΕΚΤ.

Εισήγηση µε τίτλο: «Παρεµβάσεις ΕΚΤ του Θ.Σ. 9 για την κοινωνική ένταξη των Ροµά» στο λαίσιο της Εναρκτήριας Συνάντησης «Ανά τυξη της Εθνικής λατφόρµας διαβούλευσης και διαλόγου για θέµατα Ροµά» του Εθνικού Σηµείου Ε αφής για τους Ροµά. Μαίρη Ζαµ έλη Κατερίνα Γιάντσιου, Μονάδα Συντονισµού και Παρακολούθησης ράσεων ΕΚΤ των ΠΕΠ, ΕΥΣΕΚΤ. Ο ληθυσµός των Ροµά έχει να αντιµετω ίσει ολλα λά και αλληλένδετα ροβλήµατα, τα ο οία αφορούν σε τέσσερις βασικούς τοµείς και οδηγούν ανα όφευκτα στον κοινωνικό α οκλεισµό τους. Οι τοµείς αυτοί είναι: της στέγασης, µε τουλάχιστον 50% του ληθυσµού να ζει σε λυόµενα, αράγκες, καλύβια και γενικώς καταλύµατα ρόχειρης κατασκευής, συνωστισµένοι χωρίς τις βασικές τεχνικές υ οδοµές, της α ασχόλησης: η ε οχιακή εργασία α οτελεί την κύρια µορφή α ασχόλησης, η ο οία είναι α οκοµµένη α ό την τυ ική εργασία και οδηγεί συνακόλουθα σε υψηλά οσοστά ανεργίας, της εκ αίδευσης: το µεγαλύτερο οσοστό του ληθυσµού είναι αναλφάβητο, φαινόµενο ου µειώνεται, βέβαια, α ό γενιά σε γενιά. Παρόλα αυτά µεγάλο συνεχίζει να είναι το οσοστό διαρροής των µαθητών άνω των 12 ετών και ιδιαίτερα των κοριτσιών. της υγείας: ιδιαίτερη ε ιβαρυµένη είναι η υγεία του ληθυσµού, µε κύρια χαρακτηριστικά το µικρό ροσδόκιµο όριο ζωής και το υψηλό οσοστό αιδικής θνησιµότητας. Στο λαίσιο αυτό, και έχοντας ως κύριο στόχο την άρση του κοινωνικού α οκλεισµού, κύριοι στόχοι της εθνικής στρατηγικής για την κοινωνική ένταξη των Ροµά α οτελούν: 1. Η αντα όκριση στις άµεσες ανάγκες του ληθυσµού µέσω δράσεων κάλυψης βασικών αναγκών, 2. Η διασφάλιση των α αραίτητων ροϋ οθέσεων για την σταδιακή ορεία ρος την λήρη κοινωνική τους ένταξη και την α ασχόληση, 3. Η ενίσχυση της το ικής ανά τυξης της ευρύτερης εριοχής και 4. Η ανάδειξη ροϋ οθέσεων για την διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, έτσι ώστε να ε ιτευχθεί η: βελτίωση των υφιστάµενων οικισµών, εξάλειψη καταυλισµών σε κατα ατηµένες και ακατάλληλες εριοχές, σταδιακή διασ ορά, µε όσο το δυνατόν µεγαλύτερο οσοστό του ληθυσµού στον γενικότερο αστικό ιστό. Η µέχρι τώρα εµ ειρία έχει δείξει ότι οι µεµονωµένες δράσεις δεν έχουν ε ιφέρει τα αναµενόµενα α οτελέσµατα, ό ως αυτά είχαν διατυ ωθεί στο ε ί εδο του αρχικού τους σχεδιασµού. Ουσιαστικά, η ολυ λοκότητα των ροβληµάτων δηµιουργεί ανα όφευκτα δυσκολία τόσο στο σχεδιασµό, όσο και στην υλο οίηση των δράσεων. 1

Για να µ ορούµε να στοχεύσουµε σε συγκεκριµένα α οτελέσµατα, οι δράσεις ου σχεδιάζονται για τους Ροµά θα ρέ ει να διέ ονται α ό: 1) την ε ίτευξη µιας ολιστικής ροσέγγισης, ό ου το κάθε αρµόδιο υ ουργείο εκ ονεί τις κατευθυντήριες γραµµές και ροτεραιότητες, οι ο οίες συµφωνούνται α ό κοινού, 2) οι αρχικές ολοκληρωµένες ιλοτικές αρεµβάσεις είναι σκό ιµο να υλο οιηθούν σε εριοχές ου υ άρχει ωριµότητα ως ρος την ολοκληρωµένη ροσέγγιση. Στις συγκεκριµένες Περιφέρειες θα µ ορούσε να διερευνηθεί η δυνατότητα υλο οίησης τουλάχιστον ενός ολοκληρωµένου ιλοτικού ρογράµµατος, το ο οίο θα εµ εριέχει και τους τέσσερις άξονες της Στρατηγικής Ροµά και θα χρηµατοδοτείται τόσο α ό όρους των Ε ΕΤ όσο και α ό Εθνικούς όρους. Παράλληλα, ολοκληρωµένες αρεµβάσεις α ασχόλησης ή και κοινωνικής ένταξης, αλλά όχι α αραίτητα ολυτοµεακές, µε δράσεις ανακούφισης και στήριξης των Ροµά ου διαβιούν σε συνθήκες εξαθλίωσης θα µ ορούσαν να γίνουν και σε ε ι ρόσθετους θύλακες Ροµά, ενώ αράλληλα θα ροτείνονται και τα µακρο ρόθεσµα σχέδια δράσης ου θα αρουσιάζουν σε συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα τα στάδια ένταξης, έτσι ώστε να αρθεί ο λήρης α οκλεισµός και η εξαθλίωση. Σηµειώνεται ότι, στις ερισσότερες ερι τώσεις, είναι σκό ιµο να υιοθετηθεί η µεθοδολογία της «Μικτής Οµάδας Πληθυσµού». Η συγκεκριµένη µέθοδος µ ορεί να χρησιµο οιηθεί για δράσεις ροώθησης στην α ασχόληση όσο και για δράσεις κοινωνικής ένταξης. Είναι µια καινοτόµα µέθοδος ου έχει δοκιµαστεί και έχει σηµαντικά θετικά α οτελέσµατα. Η βιωµατική εκ αίδευση και η συνεργασία µεταξύ «ενταγµένου» και µη «ενταγµένου ληθυσµού» ροσφέρει µια σειρά µεθοδολογιών και εργαλείων για την άρση του α οκλεισµού σε το ικό ε ί εδο και την ευρύτερη συµµετοχή το ικών φορέων. Οι συµµετέχοντες και οι το ικοί φορείς α ό την λευρά του «ενταγµένου ληθυσµού» εκ αιδεύονται τόσο µέσω συµβουλευτικής, όσο και βιωµατικά στη συνύ αρξη µε τον «µη ενταγµένο ληθυσµό» και, αράλληλα, αναλαµβάνουν ρόλο κοινωνικού διαµεσολαβητή. Ο «µη ενταγµένος ληθυσµός» α οκτά κοινωνικές και ε αγγελµατικές δεξιότητες, σταδιακά συµµετέχει στο ευρύτερο κοινωνικό σύστηµα καθώς και στην αγορά εργασίας και βιωµατικά α οκτά δεξιότητες για να συνυ άρχει µε τον «ενταγµένο ληθυσµό». Τέλος, σχετικά µε την καινοτοµία των ροτάσεων, θα µ ορούσαµε να αναφέρουµε, για αράδειγµα, την α ασχόληση µικτών οµάδων, συνοδευόµενη α ό την ολιστική αρέµβαση (ψυχοκοινωνική στήριξη, συµβουλευτική, βιωµατικά εργαστήρια, κλ.) στον άξονα της κυκλικής οικονοµίας. Όσον αφορά το εγκεκριµένο ΕΣΠΑ 2014-2020 διαρθρώνεται σε 11 Θεµατικούς Στόχους, µε τη συνολική Ενωσιακή ενίσχυση να ανέρχεται σε 19.327.690.928,00 ευρώ. Α ό τους 11 αυτούς στόχους, ο Θεµατικός Στόχος 9 µε τίτλο «Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και της κατα ολέµησης της φτώχειας και κάθε διάκρισης», αρουσιάζει την µεγαλύτερη συµβατότητα, δεδοµένου ότι στο λαίσιο του χρηµατοδοτούνται δράσεις για την κατα ολέµηση του κοινωνικού α οκλεισµού. Το σύνολο της Ενωσιακής ενίσχυσης του Θ.Σ. 9, ανέρχεται σε 1.303.336.729,60 ευρώ (6,7% της συνολικής Ενωσιακής Συνδροµής) και οι δράσεις ου εριλαµβάνει, θα υλο οιηθούν στο λαίσιο των 13 Περιφερειακών Ε ιχειρησιακών Προγραµµάτων (ΠΕΠ) της εριόδου 2014-2020. Στο λαίσιο του Θεµατικού Στόχου 9, έχουµε συγκεκριµένες οµάδες στόχου των αρεµβάσεων του, οι ο οίες καθορίζονται α ό τον κανονισµό του ΕΚΤ (1304/17-12- 2

2013) και το Ν. 4019/2011 «Κοινωνική Οικονοµία και Κοινωνική Ε ιχειρηµατικότητα και λοι ές διατάξεις» ως εξής: Ευάλωτες Οµάδες, στις ο οίες συµ εριλαµβάνονται κυρίως άτοµα µε σωµατικές ή νοητικές ή ψυχικές κλ. ανα ηρίες, εξαρτηµένα ή α εξαρτηµένα α ό ουσίες άτοµα, οροθετικοί, φυλακισµένοι, α οφυλακισµένοι, ανήλικοι αραβάτες κ.λ., Ειδικές Οµάδες, στις ο οίες συµ εριλαµβάνονται κυρίως άνεργοι και µακροχρόνια άνεργοι, οικονοµικά µη-ενεργά άτοµα, µέλη ολύτεκνων οικογενειών µε χαµηλό οικογενειακό εισόδηµα, γυναίκες/µητέρες αιδιά θύµατα κακο οίησης, µονογονεϊκές οικογένειες, µετανάστες κ.λ., και Λοι ές Οµάδες, στις ο οίες συµ εριλαµβάνονται κυρίως νοικοκυριά χωρίς κανέναν εργαζόµενο, άτοµα ροερχόµενα α ό εριθωριο οιηµένες κοινότητες (µεταξύ των ο οίων οι Ροµά), φτωχοί εργαζόµενοι ή/και συνταξιούχοι µε χαµηλό οικογενειακό εισόδηµα, ανασφάλιστοι, άστεγοι ή α οκλεισµένοι α ό τη στέγαση κ.λ. Οι Ροµά κατατάσσονται στις «Λοι ές Οµάδες», ενώ ως ρος λοι ά χαρακτηριστικά τους µ ορεί να κατατάσσονται ε ι ρόσθετα στις «Ευάλωτες Οµάδες» ή/και στις «Ειδικές» Οµάδες (Μακροχρόνια Άνεργοι, Μέλη ολύτεκνων οικογενειών µε χαµηλό οικογενειακό εισόδηµα, γυναίκες ή αιδιά θύµατα κακο οίησης κ.λ.). Ε ίσης, οι Ροµά µ ορούν να εµφανίζουν ολλα λά χαρακτηριστικά εντός των Λοι ών Οµάδων, δηλαδή ταυτόχρονα να διαβιούν σε νοικοκυριά χωρίς κανέναν εργαζόµενο (µε αιδιά ή όχι), να είναι άστεγοι ή να έχουν α οκλειστεί α ό την στέγαση, φτωχοί εργαζόµενοι ή συνταξιούχοι µε χαµηλό οικογενειακό εισόδηµα, ηλικιωµένοι χωρίς ασφάλιση υγείας, κ.λ. Οι έξι ε ενδυτικές ροτεραιότητες του Θ.Σ. 9 είναι: i) ενεργός ένταξη, µε σκο ό, µεταξύ άλλων, την ροώθηση της ισότητας των ευκαιριών, την ενεργό συµµετοχή και τη βελτίωση της α ασχολησιµότητας ii) κοινωνικοοικονοµική ενσωµάτωση εριθωριο οιηµένων κοινοτήτων, ό ως οι Ροµ iii) κατα ολέµηση κάθε µορφής διακρίσεων και ροώθηση της ισότητας των ευκαιριών iv) βελτίωση της ρόσβασης σε οικονοµικά ροσιτές, βιώσιµες και υψηλής οιότητας υ ηρεσίες, συµ εριλαµβανοµένων της υγειονοµικής ερίθαλψης και των κοινωνικών υ ηρεσιών γενικού συµφέροντος v) ροαγωγή της κοινωνικής ε ιχειρηµατικότητας και της ε αγγελµατικής ένταξης σε κοινωνικές ε ιχειρήσεις, καθώς και ροώθηση της κοινωνικής οικονοµίας και της οικονοµίας της αλληλεγγύης, ροκειµένου να διευκολυνθεί η ρόσβαση στην α ασχόληση και vi) στρατηγικές το ικής ανά τυξης µε ρωτοβουλία το ικών κοινοτήτων. Ο Θ.Σ. 9ii «Κοινωνικοοικονοµική ενσωµάτωση των εριθωριο οιηµένων κοινοτήτων, ό ως οι Ροµά», αρουσιάζει την µεγαλύτερη συνάφεια δεδοµένου ότι, 3

χρηµατοδοτεί δράσεις ου εντάσσονται στο λαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη των Ροµά. Οι δράσεις ου θα ανα τυχθούν σε Περιφερειακό ε ί εδο θα λαµβάνουν υ όψη τις το ικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες και θα είναι σύµφωνες µε το λαίσιο και τις κατευθύνσεις τόσο της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη των Ροµά, όσο και των αντίστοιχων εριφερειακών στρατηγικών. Ε ι ρόσθετα, ροβλέ εται χρηµατοδότηση α ό το ΕΚΤ, στο λαίσιο και άλλων ε ενδυτικών ροτεραιοτήτων, ό ως για αράδειγµα, για την ενεργητική ένταξη µε σκο ό την ροώθηση των ίσων ευκαιριών και της δραστήριας συµµετοχής και τη βελτίωση της α ασχολησιµότητας, την κατα ολέµηση κάθε µορφής διακρίσεων και την ροώθηση των ίσων ευκαιριών, στις ο οίες τα µέλη των κοινοτήτων Ροµά, µ ορούν να είναι ωφελούµενοι, λόγω των χαρακτηριστικών α οκλεισµού ου συγκεντρώνουν. Στο σηµείο αυτό θα ρέ ει να αναφερθεί ότι ροβλέ εται χρηµατοδότηση και α ό το Ευρω αϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανά τυξης (ΕΤΠΑ), και συγκεκριµένα στο Θεµατικό Στόχο 9 α, ο ο οίος αφορά σε ε ενδύσεις στις υ οδοµές υγείας και τις κοινωνικές υ οδοµές ου συµβάλλουν στην εθνική, εριφερειακή και το ική ανά τυξη, µειώνοντας τις ανισότητες αναφορικά µε την κατάσταση στον τοµέα της υγείας, ροωθώντας την κοινωνική ένταξη µέσω βελτίωσης της ρόσβασης σε υ ηρεσίες κοινωνικού, ολιτιστικού χαρακτήρα και υ ηρεσίες αναψυχής, καθώς και τη µετάβαση α ό την ιδρυµατική φροντίδα στη φροντίδα της κοινότητας. Η υλο οίηση δράσεων στοχεύει στην ανά τυξη ολιστικών αρεµβάσεων για την αντιµετώ ιση των ολλα λών και σύνθετων αραβληµάτων ου αντιµετω ίζει η συγκεκριµένη οµάδα στόχος. Ε ι ρόσθετα, και στο λαίσιο του Θεµατικού Στόχου 10i του Ε ιχειρησιακού Προγράµµατος ΕΠΑΝΑ ΒΜ µε τίτλο «Ε ένδυση στην εκ αίδευση, στην κατάρτιση για την α όκτηση δεξιοτήτων και στη δια βίου µάθηση», ροβλέ ονται δράσεις ένταξης και εκ αίδευσης των αιδιών Ροµά, οι ο οίες στοχεύουν: 1. στη διευκόλυνση της ρόσβασης και της συστηµατικής φοίτησης νη ίων Ροµά σε νη ιαγωγεία και η οµαλή τους µετάβαση στο δηµοτικό σχολείο, 2. στην ενίσχυση της αραµονής και της συστηµατικής φοίτησης των αιδιών στο σχολείο µε σκο ό την ρόοδό τους στην υ οχρεωτική εκ αίδευση, 3. στη διοργάνωση εκ αιδευτικών δράσεων για την υ οστήριξη νέων ροµά ου έχουν εγκαταλείψει ρόωρα το σχολείο καθώς και ενηλίκων να ολοκληρώσουν την ρωτοβάθµια εκ αίδευση και 4. στην εφαρµογή ρογραµµάτων σχολικής ψυχολογίας ρωτογενούς ρόληψης σε ε ί εδο συστήµατος και δευτερογενούς ρόληψης. Λαµβάνοντας υ όψη τα ροαναφέροµενα, ενδεικτικές ροτεινόµενες αρεµβάσεις για τον άξονα α ασχόληση θα µ ορούσαν να είναι: 1) ροώθηση στην α ασχόληση και την ε ιχειρηµατικότητα, 2) Κοινωνική Οικονοµία στους τοµείς της ανακύκλωσης, αγροτικών/κτηνοτροφικών ροϊόντων, 3) Προγράµµατα Κατάρτισης τα ο οία θα οδηγούν στην ιστο οίηση ε αγγελµάτων. Σε άλλες ε ενδυτικές ροτεραιότητες του ΘΣ9 των ΠΕΠ, έχει ήδη ροκηρυχθεί, η ράξη «Κέντρα Κοινότητας», στο λαίσιο της ο οίας ροβλέ εται η συνέχιση της λειτουργίας των Κέντρων Στήριξης Ροµά και Ευ αθών Οµάδων ου λειτούργησαν την ροηγούµενη ρογραµµατική ερίοδο, ως Παραρτήµατα των αντίστοιχων 4

Κέντρων Κοινότητας. Το Κέντρο Στήριξης Ροµά έχει ως στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής ένταξης και ροώθησης στην α ασχόληση της συγκεκριµένης οµάδας ληθυσµού. Το Παράρτηµα (και κατ ε έκταση το Κέντρο Κοινότητας) συνδέεται µε Υ ηρεσίες του ήµου, της Περιφέρειας ή ακόµα και κρατικές/κεντρικές Υ ηρεσίες (όταν α αιτείται) ου συµβάλλουν στην κοινωνική ροστασία, την κοινωνική ένταξη και την ροώθηση στην α ασχόληση των ωφελουµένων. Ε ίσης, ανα τύσσει διαδικασίες συνεργασίας, οι ο οίες α οβλέ ουν στην ε ίτευξη της συνέργειας και συµ ληρωµατικότητας µεταξύ συναφών δράσεων και υ ηρεσιών καθώς και την δηµιουργία δικτύων µε φορείς, οι ο οίοι έχουν ως αντικείµενο υ ηρεσία/υ ηρεσίες ου σχετίζονται µε θέµατα ου αφορούν τους Ροµά, ή/και υλο οιούν δράσεις ή ενέργειες σχετικές µε το αντικείµενο. Σε συνέργεια µε τα Κέντρα Κοινότητας και στο λαίσιο των ολοκληρωµένων δράσεων του Θ.Σ. 9α του ΕΤΠΑ θα µ ορούσαν να υλο οιηθούν δράσεις ου αφορούν σε Χώρους Υγιεινής µε τη Λειτουργία ηµόσιων Λουτρών και Κοινόχρηστων Χώρων για Πλυντήρια / Στεγνωτήρια. Άλλες ενδεικτικές αρεµβάσεις για την Κοινωνική Ένταξη θα µ ορούσαν να είναι: 1. Ενδυνάµωση της κοινωνίας των ολιτών και ιδιαίτερα των νέων Ροµά σε συνεργασία µε τον Συνήγορο του Παιδιού (Ε ισκέψεις και αραµονή ηµερών σε δηµόσιους και ευρύτερους συναφείς φορείς, δικτυώσεις σχολείων - έµφαση στις µεικτές οµάδες ως µεθοδολογικό εργαλείο). 2. Ενδυνάµωση των γυναικών σε συνεργασία µε συναφείς φορείς (δικαιώµατα και υ οχρεώσεις). 3. Ε ιδότηση ενοικίου και υ οστήριξη τόσο της οµάδας Ροµά, όσο και της το ικής µη Ροµά κοινότητας για την ε ίτευξη της ένταξής των ωφελούµενων στην εριοχή. Τέλος, σχετικά µε τους τοµείς της υγείας αλλά και της εκ αίδευσης θα µ ορούσαµε να αναφέρουµε: 1. Παρεµβάσεις τύ ου οικιακής οικονοµίας και βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης, σε συνεργασία µε το Υ ουργείο Υγείας. 2. Ε ιµόρφωση στις νέες τεχνολογίες (γυναίκες, αιδιά κλ.) 3. ιαφορετικού τύ ου αρέµβαση σε α οκλεισµένες οµάδες λόγω ολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων (όχι οικονοµικών), ιδιαίτερα σε νέες γυναίκες 4. Παρόµοιες αρεµβάσεις µε το ρόγραµµα του Συνηγόρου του αιδιού (σε αγόρια µαθητές). 5