Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ - ΙΑΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΙΣΙΑΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ

Transcript

1 CRPMNTP A0 CONFÉRENCE DES RÉGIONS PÉRIPHÉRIQUES MARITIMES D EUROPE CONFERENCE OF PERIPHERAL MARITIME REGIONS OF EUROPE 6, rue Saint-Martin RENNES - F Tel. : + 33 (0) Fax : + 33 (0) e.mail : secretariat@crpm.org web : ΜΑΪΟΣ 2008 ΤΕΧΝΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΤΗΣ CRPM Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ - ΙΑΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΙΣΙΑΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ - ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Η Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ : ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΟΡΙΣΜΟΥ 1.1. Η Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ Ε ΑΦΩΝ ΣΕ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΧΩΡΙΚΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ 1.2. ΚΡΙΤΗΡΙΑ, ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΙΑΓΝΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΕΙΩ ΩΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΙΑΙΤΗΣΙΑΣ 2. ΚΑΤΑΡΤΙΣΜΟΣ ΣΥΝΑΦΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΒΑΘΜΙ ΕΣ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΡΑΣΗΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΣΥΝΟΧΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΝΟΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ Ε ΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΣΤΙΣ ΙΑΦΟΡΕΣ ΧΩΡΙΚΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ 2.2. ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ Ε ΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ : ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 1

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κατό ιν της δηµοσίευσης του 4 ου Πορίσµατος για την συνοχή το Σε τέµβριο του 2007 και της ένταξης του στόχου της κοινωνικής συνοχής στην Συνθήκη της Λισσαβόνας, στο λάι της αντίστοιχης οικονοµικής και κοινωνικής, η Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή αναµένεται να δηµοσιεύσει το Σε τέµβριο του 2008 µία Πράσινη Βίβλο µε θέµα την εδαφική συνοχή. Η εδαφική συνοχή, εντασσόµενη στο ρωτογενές δίκαιο της Ένωσης, θα εξωθήσει τις κοινοτικές αρχές και τα Κράτη µέλη σε υ οχρέωση καταρτισµού, ό ως έγινε µε την οικονοµική και την κοινωνική συνοχή, έ ειτα α ό την Ενιαία Πράξη. Ό ως είναι ευνόητο, η θεώρηση αυτή ρέ ει να ενταχθεί στην ευρύτερη συζήτηση µε θέµα τις µεταρρυθµίσεις του κοινοτικού ροϋ ολογισµού και των µεγάλων κοινοτικών ολιτικών, ό ως είναι αυτές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και της συνεκτικής ολιτικής. Ο τεχνικός αυτός φάκελος, ου κάνει την εµφάνισή του ριν α ό την δηµοσίευση της Πράσινης Βίβλου, έχει ως στόχο να ρίξει φως αλλά και να θέσει ορισµένα ερωτήµατα γύρω α ό τον χαρακτήρα της εδαφικής συνοχής και την ε ιχειρησιακότητά της. Στοχεύει καταρχήν να διαλευκάνει τον ροσδιορισµό της έννοιας της εδαφικής συνοχής ου συχνά συγχέεται µε άλλες έννοιες ή ροσεγγίσεις(i). Σε δεύτερη φάση, ροτείνει ένα διάγραµµα θεώρησης και µελέτης το ο οίο ενδέχεται να α οδειχθεί χρήσιµο σε κάθε ερί τωση α οτελεί θεµελιώδες στοιχείο- για τον καταρτισµό α οτελεσµατικών και συναφών στις διάφορες χωρικές βαθµίδες µηχανισµών εδαφικής συνοχής (II). Συµ ερασµατικά, θέτει ένα ερώτηµα σχετικά µε τα ολιτικά ζητήµατα ου αναµένεται να ανακύψουν α ό αυτήν την θεώρηση. 1. Η Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ : ΟΙ ΒΑΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΟΡΙΣΜΟΥ Οι εδαφικές και το ικές αυτοδιοικήσεις α οτελούν ιδρυτικό στοιχείο της ευρω αϊκής ταυτότητας, και συστατικό στοιχείο της ιδιαιτερότητας του ολιτισµικού και εδαφικού οργανωτικού της µοντέλου. Ας µην ξεχνάµε ότι η λειονότητα των ευρω αϊκών Κρατών δηµιουργήθηκαν και ενισχύθηκαν, κατά το έρασµα των αιώνων, µε αντάλλαγµα τη χορήγηση α αλλαγών και ορισµένων συγκεκριµένων ειδικών ελευθεριών για κά οιες οµάδες. Στην ευρω αϊκή αράδοση, α ό την ε οχή του Μεσαίωνα, οι α αιτούµενοι όροι για τις εξωτερικές φιλοδοξίες (στις µέρες µας είναι η ρόκληση της αγκοσµιο οίησης) ανέκαθεν κινητο οιούνταν κατό ιν δια ραγµατεύσεων ου εξασφάλιζαν, α ό την λευρά των κεντρικών εξουσιών, την εσωτερική ένταξη των υ οκρατικών εδαφικών υ ευθύνων. Αν αυτό το ρεύµα ρος τις ελευθερίες εµφανίστηκε λιγότερο ισχυρό κατά την ερίοδο της διάρθρωσης της ευρω αϊκής η είρου µεταξύ Κρατών- Εθνών τον 19 ο και 20 ο αιώνα, η ροοδευτική σκιαγράφηση των συνόρων της Ευρω αϊκής Ένωσης του ροσέδωσε µια νέα ώθηση. Το εριφερειακό στοιχείο και η εδαφική διάσταση είναι ε οµένως άκρως ολιτικά ζητήµατα και ως τέτοια αντιµετω ίζονται στους κόλ ους των Κρατών µελών εδώ και µεγάλο χρονικό διάστηµα. Ο υ ολογισµός της εδαφικής διάστασης στην ευρω αϊκή κλίµακα, ιο ρόσφατος και ροοδευτικός, ιστο οιεί άραυτα την δύναµή της, ου είναι άντα ε ίκαιρη. Το αντικείµενο της σηµερινής µας συζήτησης α έχει ολύ α ό το να θεωρείται ένα δευτερεύον στοιχείο του ευρω αϊκού γενικού λαισίου : ακριβώς στο κέντρο της συζήτησής αυτής βρίσκεται η εδαφική συνοχή Η Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ Ε ΑΦΩΝ ΣΕ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΧΩΡΙΚΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ Η έννοια της «εδαφικής συνοχής» είναι ρώτα α όλα ολιτική. Βασίζεται σε µια κεντρική ιδέα ισοτιµίας και άρα συνοχής µεταξύ των εδαφών σε µία δεδοµένη κλίµακα. Η εδαφική διάσταση µ ορεί ε οµένως να εφαρµοστεί σε όλες τις βαθµίδες δράσης της δηµόσιας δράσης. Γίνεται ε οµένως λόγος για : 1) αλληλεγγύη - Μεταξύ Κρατών ενός ίδιου ολιτικού συνόλου, - Μεταξύ Περιφερειών ενός ίδιου ολιτικού συνόλου, - Μεταξύ Περιφερειών ενός ίδιου Κράτους ( αράδειγµα : οι ολιτικές ορισµένων Κρατών υ έρ των εδαφών ου αντιµετω ίζουν µόνιµα ροβλήµατα), Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 2

3 - Μεταξύ εδαφών της ίδιας Περιφέρειας ( αράδειγµα : υ αίθριες ζώνες ενός ίδιου εδάφους ου βρίσκονται σε αρακµή), - Μεταξύ εριοχών ενός αστικού εριβάλλοντος ( αράδειγµα : ολιτικές υ έρ αστικών εριοχών σε κρίση). 2) εξισωτικούς µηχανισµούς ου να ενσαρκώνουν την αλληλεγγύη αυτή στις διάφορες ταυτο οιηµένες κλίµακες, είτε η φύση τους είναι - Νοµοθετική, - ηµοσιονοµική, - Φορολογική. Κάθε θεσµικό ε ί εδο, α ό την ευρω αϊκή Ένωση ως τις το ικές αυτοδιοικήσεις, διαθέτει ένα ή ερισσότερα εργαλεία, τα ο οία χρησιµο οιεί µε τρό ο ως ε ί τω λείστον διαρθρωµένο και εξειδικευµένο. Παρ όλα αυτά, δεν υ άρχει εις γνώση µας καµία ο τική ή θεώρηση συνόλου αναφορικά µε τη χρήση τους. Ε οµένως, η εφαρµογή της αρχής της εδαφικής συνοχής στις ολιτικές της Eυρω αϊκής Ένωσης δεν θα είναι εφικτή χωρίς την α ό κοινού κατανόηση της έννοιας αυτής ή την λε τοµερή γνώση του συνόλου των µηχανισµών αυτών στις διάφορες εδαφικές κλίµακες. Αυτές είναι και οι ροϋ οθέσεις µιας ανοιχτής και ή ιας συζήτησης, σκο ός της ο οίας θα είναι να ερευνηθεί η φύση των εδαφικών ανισοτήτων ρος ε ίλυση, καθώς και να αναζητηθεί η εδαφική κλίµακα στην ο οία θα ρέ ει καθεµιά α ό αυτές τις δυσκολίες να αντιµετω ιστεί, αλλά και ο µηχανισµός ή οι µηχανισµοί εξίσωσής τους. οθέντος του ορισµού αυτού, είναι αναγκαίο να υ ενθυµιστεί ότι τα ακόλουθα εργαλεία και οι ακόλουθες έννοιες και ολιτικές, αν και ορισµένες φορές βρίσκονται σε στενή σχέση µε τους µηχανισµούς εδαφικής συνοχής και µ ορούν να µεγιστο οιήσουν τα α οτελέσµατά της, δεν µ ορούν να αντικαταστήσουν την ίδια την έννοια της εδαφικής συνοχής : - Η εριφερειακή ολιτική. Με τη σηµερινή της διάρθρωση, η εριφερειακή ολιτική της ΕΕ δεν έχει ανάγκη α ό την έννοια της εδαφικής συνοχής για να εφαρµοστεί. Εγγράφεται στο λαίσιο µίας ολιτικής οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής ου εφαρµόζεται σε αγκόσµια κλίµακα. Η έννοια της εδαφικής συνοχής µ ορεί ωστόσο να την εµ λουτίσει αν ληφθούν υ όψη οι διαφορετικές κλίµακες εφαρµογής της αρχής αυτής. Λόγω του γεγονότος αυτού, η εριφερειακή ολιτική α οτελεί µία α ό τις διαστάσεις της εδαφικής συνοχής, αλλά όχι την µοναδική. - Η «εδαφική διάσταση» των κοινοτικών ολιτικών, η ο οία αναφέρεται σε χωρο οιηµένες διαστάσεις καταρτισµού, χωρίς να ροϋ οθέτει κανενός είδους αναγκαίο µηχανισµό εξίσωσης, ισοτιµίας ή αλληλεγγύης. - Η εδαφική συνεργασία, ου είναι ένα ιδανικό εργαλείο ροώθησης, στις ροσαρµοσµένες εδαφικές κλίµακες, µεταφορών εµ ειριών και, στην καλύτερη των ερι τώσεων, κοινών/ολοκληρωµένων στρατηγικών εδαφικής ανά τυξης. Η εδαφική συνεργασία, µε τα τα εινά µέσα ου διαθέτει, µ ορεί ασφαλώς να δηµιουργήσει εδαφική συνοχή, ωστόσο δεν έχει ούτε την τάση, ούτε τη δυνατότητα να δηµιουργεί νέες κλίµακες αλληλεγγύης. Α ό την άλλη λευρά, οι εµ λεκόµενοι χώροι διέ ονται α ό ένα θεσµικό καθεστώς υ ερβολικά ερί λοκο για κάτι τέτοιο. - Η «διακυβέρνηση ολλών ε ι έδων», η ο οία είναι µία θεµελιώδης ραγµατικότητα α οτελεσµατικότητας της δηµόσιας βοήθειας, ειδικότερα α ό χρηµατοοικονοµικής ά οψης, µέσα α ό τον συντονισµό και την κάθετη συναρµογή των ολιτικών, ωστόσο δεν σχετίζεται καθόλου µε την αλληλεγγύη µεταξύ εδαφών. - Ο συντονισµός των ολιτικώνla coordination des politiques, οριζόντια τυχή της διακυβέρνησης ολλών ε ι έδων ΚΡΙΤΗΡΙΑ, ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΙΑΓΝΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΕΙΩ ΩΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΙΑΙΤΗΣΙΑΣ Ο οιαδή οτε µορφή ολιτικής διαιτησίας γύρω α ό την εδαφική συνοχή ρέ ει να αρέµβει κατό ιν µιας θεώρησης σε τρεις χρόνους. Κάθε στάδιο της θεώρησης αυτής α έχει ολύ α ό το να είναι καθαρά τεχνική : η ε ιλογή των δεικτών ό ως και αυτών ου α οτελούν ροτεραιότητα, στη βάση της διάγνωσης των εδαφικών ανισοτήτων, οφείλουν ράγµατι να αντικατο τρίζουν τις ολιτικές ροτεραιότητες. Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 3

4 1 ος χρόνος : διαµόρφωση των κριτηρίων µέτρου. Ο οιαδή οτε α όφαση ρέ ει να βασίζεται σε µία αρχική διάγνωση των εδαφικών ανισοτήτων, η ο οία µε τη σειρά της βασίζεται σε έναν συγκεκριµένο αριθµό δεικτών. Το ρώτο ερώτηµα έχει ε οµένως να κάνει µε την γνώση των τύ ων των ανισοτήτων ου ε ιθυµούµε να µετρήσουµε. Υ άρχει ένας ορισµένος αριθµός α λών κριτηρίων, ό ως ο λούτος (σε τιµές ΑΕΠ), η α ασχόληση (τιµές ανεργίας) ή η ρόσβαση (στα δίκτυα µεταφορών, ενέργειας ή τεχνολογιών ληροφορίας και ε ικοινωνίας, στις υγειονοµικές υ ηρεσίες, στην εκ αίδευση ). Θεωρούνται τα κριτήρια αυτά ε αρκή και ικανο οιητικά ; Ή µή ως µ ορούν να εκ ονηθούν κά οια άλλα κριτήρια ( οιότητα εριβάλλοντος, ρόσβαση στο νερό αραδείγµατος χάριν) ; Για κάθε κριτήριο, είναι σηµαντικό να αναρωτηθούµε γύρω α ό την ιο κατάλληλη κλίµακα. Ο λούτος, αραδείγµατος χάριν, δεδοµένων των στοιχείων ου διαµορφώνουν τον δείκτη «ΑΕΠ», ρέ ει να µετρηθεί σε εθνική, εριφερειακή, εριφερειακή, ή υ ο εριφερειακή κλίµακα ; Είναι καταλληλότερο να µετρηθεί η ρόσβαση στην ανώτατη εκ αίδευση σε εριφερειακή ή εθνική κλίµακα ; κτλ. Το ρόγραµµα ESPON εκ όνησε, κατά την ερίοδο , ένα σύνολο λε τοµερών µελετών µε θέµα ορισµένα α ό αυτά τα κριτήρια. Θα ήταν χρήσιµο να γίνει µία ανασκό ηση των κριτηρίων ου έχουν ήδη εξεταστεί και µία συζήτηση γύρω α ό την χρησιµότητα και την εφικτότητα της αραγωγής συµ ληρωµατικών κριτηρίων. Κάθε κριτήριο ου θεωρείται κατάλληλο ρέ ει, εφόσον είναι ανάγκη, να α οτελέσει το αντικείµενο ερευνών ου θα το καταστήσουν µετρήσιµο. 2 ος χρόνος : µέτρηση εδαφικών ανισοτήτων / διάγνωση Η διάγνωση των εδαφικών ανισοτήτων δεν βασίζεται µονάχα στην µέτρηση των ροαναφερθέντων κριτηρίων, αλλά άνω α όλα στην στάθµισή τους. Πολύ ερισσότερο α ό µία α λή στατιστική ε ιλογή, το θέµα είναι η διαµόρφωση ροτεραιοτήτων µεταξύ κριτηρίων ου θα αντικατο τρίζουν ολιτικές ροτεραιότητες. 3 ος χρόνος : συζήτηση και ολιτική διαιτησία η αναµενόµενη ολυ λοκότητα µιας τέτοιας διάγνωσης θα οδηγήσει α ό µόνη της σε έναν ορισµένο αριθµό ερωτηµάτων ου θα α οτελέσουν στη συνέχεια αντικείµενο ολιτικής διαιτησίας ; Ποιες ανισότητες θα ε ιλεγούν ρος αντιµετώ ιση και οιες όχι ; εδοµένης της αρχικής κατάστασης, οιος ο τρό ος καθορισµού αυτού ου θα ονοµάζαµε µία «δίκαιη» κατάσταση ; - Ποιοι εξισωτικοί µηχανισµοί να χρησιµο οιηθούν για τη µείωση των ταυτο οιηµένων ανισοτήτων και την ροσέγγιση µίας δίκαιης κατάστασης ; - Ποιος ο ρόλος της κάθε δηµόσιας βαθµίδας στην εκ λήρωση της α οστολής αλληλεγγύης αυτής ; - Σε τι και ώς µ ορεί να αρέµβει η ευρω αϊκή βαθµίδα ; 2. ΚΑΤΑΡΤΙΣΜΟΣ ΣΥΝΑΦΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΒΑΘΜΙ ΕΣ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΡΑΣΗΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΣΥΝΟΧΗΣ. Η ε ιλογή των µηχανισµών εξίσωσης και των βαθµίδων εφαρµογής τους ρέ ει ε ίσης να α οτελέσει το αντικείµενο µιας διαιτησίας η ο οία θα βασίζεται σε µία λε τοµερή γνώση των υ αρχόντων µηχανισµών στις διαφορετικές εδαφικές βαθµίδες. Σήµερα λοι όν, γνωρίζουµε ως : - Υ άρχουν ρακτικές µε µεγάλες διαφορές µεταξύ τους ανάµεσα στα Κράτη µέλη και τις εριφερειακές αυτοδιοικήσεις, α ό τις ο οίες ηγάζουν διαφορετικές θεωρήσεις γύρω α ό τον δυνατό ρόλο και κατά συνέ εια την ροστιθέµενη αξία της κοινοτικής βαθµίδας στον καταρτισµό της εδαφικής συνοχής. - Παρά την ύ αρξη ενός σηµαντικού αριθµού µελετών ε ί του θέµατος, η γνώση των µηχανισµών εδαφικής εξίσωσης στις διάφορες χωρικές βαθµίδες αραµένει ακόµη υ ερβολικά τµηµατική, γεγονός το ο οίο δυσχεραίνει ο οιαδή οτε σχετική ε οικοδοµητική θεώρηση. Η ελάχιστη βάση γνώσεων θα έ ρε ε κατά τη γνώµη µας να α οτελείται α ό λε τοµερείς α αντήσεις στα ακόλουθα ερωτήµατα : - Ποιοι είναι οι εθνικοί µηχανισµοί δια εριφερειακής αλληλεγγύης ; - Ποια είναι τα κοινοτικά κριτήρια χορήγησης των εριφερειακών φακέλων ; Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 4

5 - Ποια είναι τα εθνικά και εριφερειακά µέτρα για τις αστικές εριοχές σε κρίση ; - Με οιο τρό ο εγκαθιστούν οι οικισµοί (στις διαφορετικές εθνικές τους διαρθρώσεις) εσωτερικούς µηχανισµούς εξίσωσης ; - Ποια είναι τα εθνικά και εριφερειακά µέτρα για τα εδάφη ου αντιµετω ίζουν µόνιµες δυσκολίες (νησιά, βουνά, εξόχως α όκεντρες εριοχές, αραιοκατοικηµένες εριοχές) ; - Ποια είναι τα εθνικά και εριφερειακά µέτρα για τα υ αίθρια εδάφη σε κρίση και τις βουνίσιες ζώνες ; - Ποιος ο τρό ος σύγκλισης των µηχανισµών αυτών ; - Ποιος ο τρό ος διασταύρωσης των κριτηρίων αυτών µε τις διαφορετικές ευρω αϊκές, τοµεακές ολιτικές (µεταφορές, ενέργεια, γεωργία, ανταγωνισµός, εριβάλλον, α ασχόληση- κατάρτισηε ιµόρφωση ) ή τις εγκάρσιες ολιτικές ( εριφερειακή ολιτική, ανταγωνισµός, ανά τυξη της υ αίθρου) ; εδοµένης της κατάστασης αυτής, οιος ο λόγος να µην λαισιωθεί το ρόγραµµα ESPON 2013 α ό µία διε ιστηµονική έρευνα ε ί του θέµατος (γεωγράφοι, οικονοµολόγοι, εφοριακοί κτλ.), τα α οτελέσµατα της ο οίας θα χρησίµευαν ως βάση για µία ραγµατική σχετική ολιτική θεώρηση ; 2.1.ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΝΟΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ Ε ΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΣΤΙΣ ΙΑΦΟΡΕΣ ΧΩΡΙΚΕΣ ΚΛΙΜΑΚΕΣ Ο ακόλουθος ίνακας ροτείνει ένα ρώτο εναλλακτικό και συνθετικό λαίσιο γύρω α ό τα ερωτήµατα ου έχουν τεθεί στην εισαγωγή του κεφαλαίου αυτού. Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 5

6 Ευρω αϊκή Ένωση Κράτος µέλος Εδαφική αρχή Αγροτική Πολιτική Κανονιστικό ηµοσιονοµικό Κανονιστικό ηµοσιονοµικό Φορολογικό Κανονιστικό ηµοσιονοµικό Φορολογικό Πολιτική ανταγωνισµού Κρατικές βοήθειες εριφερειακού εριεχοµένου Κρατικές τοµεακές βοήθειες Περιφερειακή ολιτική Πολιτική ανά τυξης υ αίθρου της Πολιτική για τις αστικές εριοχές Πολιτική µεταφορών Ενεργειακή ολιτική Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 6

7 Ευρω αϊκή Ένωση Κράτος µέλος Εδαφική αρχή Περιβαλλοντική ολιτική Κανονιστικό ηµοσιονοµικό Κανονιστικό ηµοσιονοµικό Φορολογικό Κανονιστικό ηµοσιονοµικό Φορολογικό Πολιτική έρευνας ανά τυξης και Πολιτική εισαγωγής καινοτοµιών Υ ηρεσία γενικού/ειδικού οικονοµικού ενδιαφέροντος Βιοµηχανική ολιτική (;) Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 7

8 2.2. ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ Ε ΑΦΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Η Συνθήκη της Λισσαβόνας θέτει ένα ειδικότερο ερώτηµα αναφορικά µε τη φύση µιας ιθανής κοινοτικής δράσης σε θέµατα εδαφικής συνοχής. Ποια θα ήταν, µε άλλα λόγια, η ροστιθέµενη αξία της κοινοτικής δράσης σχετικά, δεδοµένης της οικιλοµορφίας των εθνικών και κατώτερων του εθνικού ε ι έδου µηχανισµών συνοχής ; Η Ε ιτρο ή των Νησιών της CRPM ροσφέρει, στο κείµενο της τελικής της διακήρυξης της Γενικής Συνέλευσής της του 2008, έναν ενδιαφέροντα ορισµό : «ο κύριος σκο ός της έννοιας της εδαφικής συνοχής είναι να ε ιτρέψει στα διάφορα εδάφη της Ένωσης να ε ωφεληθούν κατά ισότιµο τρό ο α ό τις θεµελιώδεις ελευθερίες ου ροβλέ ονται α ό τη Συνθήκη και α ό τις κοινοτικές ολιτικές, γνωρίζοντας ως η δυνατότητα των ανθρώ ων για µετακίνηση, ρόσβαση στα αγαθά, στα κεφάλαια, στις υ ηρεσίες ή την γνώση δεν είναι ισοµερής σε όλη την Ένωση, αλλά αντιθέτως είναι ιδιαίτερα εξαρτηµένη α ό την γεωγραφική ή δηµογραφική ραγµατικότητα των εδαφών.» Ο ροτεινόµενος αυτός ορισµός θέτει έναν ορισµένο αριθµό ερωτηµάτων ου διευκολύνουν το άνοιγµα του διαλόγου : - Σε οιο βαθµό οι σηµερινές κοινοτικές ολιτικές εξασφαλίζουν µία ισότιµη ρόσβαση στα αγαθά και τις ελευθερίες ου ροωθούν στο σύνολο των ευρω αϊκών εδαφών ; - Σε οιο βαθµό και για οιες ολιτικές µία καλύτερη λήψη υ όψη του στόχου της εδαφικής συνοχής θα ήταν κατάλληλη ; Σε τι θα ωφελούσε κάτι τέτοιο το ευρω αϊκό σχέδιο στο σύνολό του ; - Ελλείψει κοινοτικής δικαιοδοσίας σε θέµατα άµεσης φορολογίας, οιους κανονιστικούς και/ή δηµοσιονοµικούς µηχανισµούς θα µ ορούσε να χρησιµο οιήσει η Ένωση σε αυτόν τον σκο ό ; - Ποιος ο τρό ος εφαρµογής της αρχής της ε ικουρικότητας στον στόχο της εδαφικής συνοχής ; Με άλλα λόγια, έχει η κοινοτική δράση την δυνατότητα να αντισταθµίζει την αδράνεια ορισµένων Κρατών µελών ; Έχει την δυνατότητα να ενθαρρύνει τα λιγότερο ενεργά στον τοµέα αυτό Κράτη µέλη να καταρτίσουν µηχανισµούς εδαφικής συνοχής ; Έχει την δυνατότητα να αρέµβει στην υ ο εριφερειακή βαθµίδα, και αν ναι, µε οιο τρό ο ; Οι κοινοτικές ολιτικές και ο στόχος της εδαφικής συνοχής : α ολογισµός και ροο τικές Ποικίλα αραδείγµατα εθνικών και ευρω αϊκών εµ ειριών καταδεικνύουν ως µία βέλτιστη λήψη υ όψη των ιδιαιτεροτήτων των εδαφών ε ιτυγχάνεται όταν οι ερισσότεροι φορείς έχουν κά οιο σηµαντικό συµφέρον στη συζήτηση, γεγονός το ο οίο οδηγεί σε µία έντονη δια ραγµάτευση ου ολοκληρώνεται µόνο όταν ο καθένας κρίνει τη θεώρηση της κατάστασής του ικανο οιητική (καθορισµός τιµών ενέργειας στην Γαλλία, δια ραγµατεύσεις για τις κρατικές βοήθειες εριφερειακού εριεχοµένου ). Κάτι τέτοιο µας οδηγεί στο συµ έρασµα ότι οι σηµαντικότερες κοινοτικές ολιτικές σε ε ιδοµατικούς ή κανονιστικούς όρους ου κινητο οιούν και τον µεγαλύτερο αριθµό φορέων- µ ορούν να α οτελέσουν την αφορµή για την ραγµατο οίηση µιας ε οικοδοµητικής και α οτελεσµατικής συζήτησης γύρω α ό την εδαφική συνοχή. Η κοινή αγροτική ολιτική και η ολιτική της ανά τυξης της υ αίθρου Η λήψη υ όψη της εδαφικής διάστασης α ό την Κοινή Αγροτική Πολιτική είναι ε ί του αρόντος εριορισµένη. Πέραν των µέτρων του δεύτερου υλώνα αναφορικά µε τις «βουνίσιες ζώνες» (οι ο οίες καθορίζονται α ό το κάθε Κράτος µέλος και µ ορούν να ε εκταθούν στις υ αίθριες ζώνες ου αντιµετω ίζουν τα ερισσότερα ροβλήµατα) ου α οβλέ ουν στην εξοµάλυνση των δυσκολιών γεωργικής αραγωγής των εδαφών αυτών, οι βοήθειες για την γεωργία και την ύ αιθρο εξακολουθούν να χορηγούνται µε κριτήρια α οκλειστικά αραγωγικά, χωρίς καµία διαφορο οίηση µεταξύ το ικών γεωργικών και υ αίθριων ιδιαιτεροτήτων. Τα συµ εράσµατα της έκθεσης του ORATE µε θέµα τον εδαφικό αντίκτυ ο της ΚΑΠ και της ανα τυξιακής ολιτικής της υ αίθρου είναι ξεκάθαρα στο θέµα αυτό : ο αντίκτυ ος των ολιτικών αυτών λειτουργεί σε βάρος του ευρω αϊκού στόχου συνοχής, και αρ ότι ορισµένες µεταρρυθµίσεις ε έφεραν µια βελτίωση της κατάστασης (ειδικότερα µέσα α ό ορισµένα µέτρα του δεύτερου υλώνα ό ως το LEADER), τα Κράτη µέλη Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΙΑΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΙΣΙΑΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 8

9 και η Ε ιτρο ή έχουν ακόµη σηµαντική α όσταση να καλύψουν ροτού συµφιλιώσουν την ΚΑΠ µε την συνοχή 1. Στο λαίσιο της συζήτησης γύρω α ό το µέλλον της ΚΑΠ, είναι ε οµένως ενδιαφέρον να αναρωτηθούµε σε τι ακριβώς µία µεγαλύτερη εδαφικο οίηση της ολιτικής αυτής θα ε έτρε ε να ροχωρήσουµε σε αυτήν την κατεύθυνση, ειδικά στο λαίσιο των δύο ακόλουθων υ οθέσεων. - Η υ όθεση µίας ενίσχυσης του δεύτερου υλώνα της ΚΑΠ. Μία τέτοια εξέλιξη δεν θα µ ορούσε να µη συµβαδίζει µε µία µεγαλύτερη εδαφικο οίηση της ολιτικής αυτής. Μία «υ αίθρια» ροσέγγιση, ιο σφαιρική και εγκάρσια α ό την καθαρά τοµεακή «γεωργική» ροσέγγιση α αιτεί να λαµβάνονται υ όψη οι διάφορες διαστάσεις οικονοµικές, κοινωνικές, εριβαλλοντικές- ου α αρτίζουν ένα δεδοµένο υ αίθριο έδαφος. Α ό αυτή τη σκο ιά, τα µέτρα ου σχετίζονται µε τις µεµονωµένες συνθήκες γεωργικής αραγωγής ου ε ικρατούν ε ί του αρόντος για τις βουνίσιες ζώνες αραµένουν καθαρά τοµεακά και ε οµένως τελείως ακατάλληλα και ανε αρκή. Το ESPON αρουσίασε ορισµένα ενδιαφέροντα στοιχεία τυ ολογίας των υ αίθριων ζωνών και των ιδιαιτεροτήτων τους στην Ευρώ η. Τα α οτελέσµατα αυτά θα ρέ ει να συζητηθούν ροκειµένου να οδηγήσουν στα κατάλληλα ολιτικά µέτρα. - Η υ όθεση µίας αυξηµένης εριφερειο οίησης του ρώτου υλώνα. Μία τέτοια υ όθεση έχει νόηµα µόνο αν συνοδεύεται α ό µία µεγαλύτερη δυνατότητα δια ραγµάτευσης των αυτοδιοικήσεων µε τους ενδιαφερόµενους φορείς και α ό µία εφαρµογή στο έδαφός τους ορισµένων κριτηρίων εδαφικής συνοχής. Η µελέτη ου διενεργήθηκε το 2007 α ό την CRPM µε θέµα την εξάρτηση των Περιφερειών α ό τον ρώτο υλώνα της ΚΑΠ 2 καταδεικνύει ως µία τέτοια ροσέγγιση θα ήταν κατάλληλη. Σε κάθε ερί τωση είναι αναγκαίο να ροχωρήσει ακόµη ερισσότερο η συζήτηση γύρω α ό τα υ άρχοντα εργαλεία ανώτατα όρια, συγχρηµατοδοτήσεις κτλ. Η ολιτική ανταγωνισµού (Κρατικές βοήθειες εριφερειακού σκο ού - AFR) Κατά την ε ανεξέτασή της το 2005, η λαισίωση των AFR κατόρθωσε να συµφιλιώσει τον θεµιτό στόχο της συγκέντρωσης και µείωσης των δηµόσιων βοηθειών στις ε ιχειρήσεις α ό την µία λευρά, και τον στόχο της οικονοµικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής α ό την άλλη. Έ ειτα α ό µία ιδιαίτερα φιλελεύθερη ρόταση της ευρω αϊκής Ε ιτρο ής, η τελευταία ράγµατι ε ανα ροσανατόλισε τις ροτάσεις της, για να λάβει τελικά υ όψη αν και µε τρό ο ιδιαίτερα συγκρατηµένο- τις ιδιαιτερότητες των εδαφών ου αντιµετω ίζουν µόνιµες δυσκολίες, ειδικότερα νησιωτικές, και µία διαφορο οίηση στα εδάφη ου ροκρίνονται στον στόχο 2 των διαρθρωτικών όρων. Ακόµη κι αν κά οια συµ ληρωµατικά µέτρα είχαν ε ιτρέψει µία µεγαλύτερη εδαφική ισοτιµία (υ ολογισµός σε Ισοδύναµο Ακατέργαστης ή Καθαρής Ε ιδότησης, λαµβάνοντας υ όψη τον στατιστικό αντίκτυ ο για ορισµένα εδάφη, τις συµ ληρωµατικές ε ιδοτήσεις στα εδάφη µε µόνιµες δυσκολίες κτλ.), είναι ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι το κοινοτικό λαίσιο άρχισε να λαµβάνει υ όψη την αναγκαιότητα συµβατότητας συνοχής και α οτελεσµατικότητας. Το σηµείο αυτό ρέ ει να εµβαθυνθεί µελλοντικά, διότι το καθεστώς των κρατικών βοηθειών αραµένει ακόµη αρκετά άκαµ το σε µεγάλο αριθµό ερι τώσεων. Αυτό ισχύει ειδικά σε ό,τι αφορά ορισµένα εδάφη ου αντιµετω ίζουν έντονες ή µόνιµες γεωγραφικές ή δηµογραφικές δυσκολίες, ό ου η εφαρµογή ειδικών διατάξεων αδυνατεί να αντι αρέλθει την λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Ως αραδείγµατα µ ορούµε να αναφέρουµε τις δυσκολίες ου ρόσφατα συνάντησαν τα νησιά Shetland στην χρησιµο οίηση των εσόδων κεφαλαίων α ό την ετρελαϊκή ανά τυξη για να διατηρήσουν τις αραδοσιακές ναυτιλιακές δραστηριότητές τους. 1 Έκθεση «Εδαφικός αντίκτυ ος της κοινής ολιτικής ατζέντας και της ολιτικής της ανά τυξης της υ αίθρου», ESPON, «Οι µη κεντρικές αράκτιες Περιφέρειες της Ευρώ ης και η εξέλιξη της ΚΑΠ Στοιχεία ανάλυσης και συζήτησης γύρω α ό τον ρώτο υλώνα», CRPM, 2007 Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΙΑΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΙΣΙΑΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 9

10 Η εριφερειακή ολιτική Παρά το γεγονός ότι ρώτα α όλα είναι µία ολιτική οικονοµική και κοινωνικής συνοχής ου εφαρµόζεται σε εριφερειακό ε ί εδο, η σηµερινή συνεκτική ολιτική λειτουργεί µε έναν ορισµένο βαθµό διαφορο οίησης και εδαφικής αλληλεγγύης µέσα α ό διάφορα κριτήρια και εργαλεία ό ως : - Ο διαχωρισµός µεταξύ στόχου 1 και στόχου 2 και η λήψη υ όψη του στατιστικού αντίκτυ ου - Ο υ ολογισµός των εριφερειακών φακέλων ου είναι αντιστρόφως ανάλογοι µε τον λούτο της εριοχής - Οι ε ιδοτήσεις στις εξόχως α οµακρυσµένες Περιφέρειες Παρ όλα αυτά το εριθώριο για δράση ροκειµένου η συνεκτική ολιτική µελλοντικά να είναι λήρως συµβατή µε τον στόχο της εδαφικής συνοχής εξακολουθεί να είναι µεγάλο. ύο είναι οι κατευθύνσεις ου θεωρούµε ενδιαφέρουσες α ό αυτήν την σκο ιά : - Σήµερα, η οµοιόµορφη εφαρµογή κριτηρίων ε ιλεξιµότητας σε όλες τις Περιφέρειες για τον στόχο «Περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και α ασχόληση», ειδικότερα στο λαίσιο της κατεύθυνσης των όρων ρος τους στόχους της στρατηγικής της Λισσαβόνας (earmarking), τείνει να ευνοεί τις εριφέρειες ου ήδη έχουν ανα τυχθεί ερισσότερο. Μία καλύτερη λήψη υ όψη των εγγενών δυναµικών σε κάθε εριφέρεια, η ο οία θα µ ορούσε να υλο οιηθεί µέσα α ό ένα διαφορο οιηµένο earmarking, θα µ ορούσε να µελετηθεί. - Αν η εξάλειψη της υ ο εριφερειακής ζώνωσης για την ερίοδο είχε το σηµαντικό λεονέκτηµα να ε ιτρέ ει για ρώτη φορά την εκ όνηση σχεδίων εριφερειακής διάστασης ου θα εντάσσουν τις αστικές εριοχές, η σύνδεση των ανα τυξιακών µέτρων για την ύ αιθρο µε την γεωργική ολιτική καθιστά λέον δύσκολο το συντονισµό µεταξύ δύο ολιτικών. Οι συνέ ειες του διαχωρισµού αυτού µ ορούν να φτάσουν ως την µη κάλυψη των υ αίθριων ζωνών στην εριφερειακή κλίµακα, είτε α ό τον FEADER (όταν τα ρογράµµατα ε ικεντρώνονται στα µέτρα γεωργικού τύ ου του δεύτερου υλώνα) ή α ό το FEDER (εφόσον θεωρούµε ότι υ άγεται στην αρµοδιότητα του FEADER). Ένα καλύτερος συντονισµός των δύο αυτών ολιτικών είναι ε οµένως καθοριστική για µία «σφαιρική» ε ιτέλους ροσέγγιση των εδαφών. Το τελευταίο αράδειγµα θέτει ε ίσης το ζήτηµα της αντιµετώ ισης των υ ο εριφερειακών ανισοτήτων α ό την συνεκτική ολιτική. Η εµ ειρία µας καταδεικνύει ως η ε ιβολή µίας ζώνωσης α ό την Ε ιτρο ή δεν είναι ικανο οιητική. Μή ως η α άντηση έγκειται στην δηµιουργία µιας κανονιστικής δυνατότητας για τις Περιφέρειες για υλο οίηση της αρέµβασης στο έδαφός τους ανάλογα µε τις ιδιαιτερότητες του τελευταίου, ειδικά για τις υ αίθριες ζώνες µε τις µεγαλύτερες δυσκολίες και τις αστικές εριοχές σε κρίση µέσα, αραδείγµατος χάριν, α ό µία ενδεχόµενη αλλαγή του ύψους της συγχρηµατοδότησης ; Η ολιτική µεταφορών Το ζήτηµα της ροσβασιµότητας βρίσκεται στο ε ίκεντρο της ολιτικής µεταφορών και της εδαφικής συνοχής. Η καθ όλα θεµιτή α αίτηση για µείωση της εκ οµ ής των αερίων θερµοκη ίου, ωστόσο, αναβάλλοντας την ανά τυξη των µεταφορών, θέτει εκ νέου σε κίνδυνο την ροσβασιµότητα των ιο α οµακρυσµένων, των νησιωτικών και των εξόχως α όκεντρων εριφερειών. Σκό ιµο είναι να αναρωτηθούµε γύρω α ό το σηµείο ισορρο ίας ου µ ορεί να βρεθεί και να θεωρηθεί α οδεκτό µεταξύ των δύο αυτών α αιτήσεων, ό ως και γύρω α ό τον τύ ο των µέτρων ου µ ορούν να καταρτιστούν για τη συµφιλίωσή τους. Οι ροσανατολισµοί του Ε -Μ ιστο οιούν την µη ε αρκή λήψη υ όψη του στόχου της εδαφικής συνοχής στην ολιτική αυτή, αρ ό,τι το άρθρο 154 της Συνθήκης σχετικά µε τα Ε αναφέρει ξεκάθαρα την αναγκαιότητα σύνδεσης των νησιωτικών, µεσόγειων και εριφερειακών εριοχών µε τις κεντρικές εριοχές της Κοινότητας. Υ άρχουν, ασφαλώς, οικίλα σχέδια ροτεραιότητας ου στοχεύουν στην συµ λήρωση ή και ροέκταση ορισµένων οδικών ή σιδηροδροµικών συνδέσεων των α οµακρυσµένων α ό το κέντρο της Ένωσης ζωνών. Ένα βασικό ωστόσο µέρος αυτών των σχεδίων και ε οµένως και των χρηµατοδοτήσεών τους- στοχεύει στην α οσυµφόρηση των κυριότερων αξόνων του ενταγώνου, δηλαδή τις σχετικά ιο ροσβάσιµες εριοχές της Ένωσης. Τέλος, η σηµερινή διάρθρωση των Θαλάσσιων Αρτηριών (ADM) έρχεται σε αντίφαση µε τον στόχο της εδαφικής συνοχής δεδοµένου ότι δεν ροβλέ ει την ρόσβαση σε αυτές τις συνδέσεις αρά µόνο µέσω των κυριότερων ευρω αϊκών λιµανιών. Μία ραγµατική λήψη υ όψη της εδαφικής συνοχής θα α αιτούσε, ό ως το έχει ζητήσει η CRPM εδώ και ολλά χρόνια, οι Θαλάσσιες Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΙΑΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΙΣΙΑΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 10

11 Αρτηρίες να λαισιωθούν α ό γραµµές Μεταφοράς µικρών α οστάσεων (Short Sea Shipping) δηµιουργώντας σύνδεση µε τα µικρότερα λιµάνια και τα εδάφη τους. Ωστόσο το χαµηλό δηµοσιονοµικό βάρος των Ε -Μ, στο ο οίο έρχονται να ροστεθούν οι δυσκολίες ραγµατο οίησής τους, δηµιουργούν αµφιβολίες γύρω α ό τον ραγµατικό αντίκτυ ο και, ριν α ό αυτό, την εφικτότητα µιας λήψης υ όψη των κριτηρίων εδαφικής συνοχής στους κόλ ους του εργαλείου αυτού. Το ζήτηµα της ροσβασιµότητας των ιο α όκεντρων εδαφών ασφαλώς έχει ροσεγγιστεί α ό την κοινοτική νοµοθεσία, η ο οία αναγνωρίζει την ύ αρξη εδαφικών διαφορο οιήσεων µέσα α ό διατάξεις ου ροβλέ ουν την θέσ ιση υ οχρεώσεων δηµόσιων υ ηρεσιών ή συµβολαίων δηµόσιων υ ηρεσιών για ορισµένες συνδέσεις. Ωστόσο και εκεί υ άρχει ανάγκη µιας ροσέγγισης ου θα χαρακτηρίζεται α ό ραγµατισµό και ευκαµψία, ό ως α έδειξαν οι δυσκολίες ου συναντήθηκαν σε ορισµένες θαλάσσιες συγκοινωνίες. Η ενεργειακή ολιτική Η ανά τυξη των ανανεώσιµων µορφών ενέργειας, δεδοµένου του σηµαντικού δυναµικού τους ε ί του θέµατος, α οτελεί ένα λεονέκτηµα ρώτης γραµµής για µεγάλο αριθµό α οµακρυσµένων ή θαλάσσιων εριοχών, συµ εριλαµβανοµένων και των ιο α όκεντρων. Παρ όλα αυτά, για να ε ιφέρει η ενεργειακή ολιτική της Ένωσης µία µεγαλύτερη εδαφική συνοχή, θα ρέ ει να αντιµετω ιστούν ορισµένες δυσκολίες. Αφενός, τα δίκτυα ου ε ιτρέ ουν την µετάδοση ηλεκτρικού ρεύµατος ανανεώσιµης ροέλευσης α ό τα εδάφη αυτά θα ρέ ει να ανα τυχθούν κατάλληλα, γεγονός ου κάθε άλλο αρά ισχύει σήµερα, εφόσον γνωρίζουµε την ανε άρκεια των γραµµών διασύνδεσης µεταξύ των ηλεκτρικών δικτύων των Κρατών Μελών. Αφετέρου, η ταξινόµηση ορισµένων συχνά άκρως σηµαντικών εκτάσεων κά οιων εριοχών στο λαίσιο µέτρων εριβαλλοντικής ροστασίας µ ορεί να αρεµ οδίσει την ανά τυξη του δυναµικού αυτού (ειδικότερα σε ό,τι αφορά την αιολική ενέργεια, ό ως α οκάλυψε το ρόσφατο αράδειγµα των Western Isles). Εκεί ε ίσης, θα ρέ ει να βρεθούν τα σηµεία ισορρο ίας ου θα συµφιλιώνουν την ενεργειακή ολιτική της Ένωσης µε την ε ιτακτική ανάγκη κατα ολέµησης των αιτιών των κλιµατικών αλλαγών, τις φιλοδοξίες µία ολιτικής εδαφικής συνοχής και την ροστασία ορισµένων ειδών του φυτικού και ζωικού βασιλείου. Η ολιτική έρευνας και ανά τυξης Η ολιτική Έρευνας και Ανά τυξης της Ευρω αϊκής Ένωσης, έχοντας ως βάση της τον συντονισµό των ευρω αϊκών ερευνητικών µέσων και την ευρω αϊκή αριστεία στην αγκόσµια έρευνα, αντιστοιχεί µόλις στο 6% του κόστους της συνολικής έρευνας στην Ευρώ η. Με δεδοµένο το γενικό αυτό λαίσιο, κρίνεται αµφίβολης σκο ιµότητας η ρόσθεση µίας εδαφικής διάστασης στην ολιτική αυτή. Α ό την άλλη λευρά, τα µέτρα στήριξης των καινοτοµιών, καταµερισµένα σε διάφορα εργαλεία (Πρόγραµµα για την Καινοτοµία και την Ανταγωνιστικότητα, ιαρθρωτικά ταµεία, µεταξύ άλλων), είναι α ό τη φύση τους εδαφικά. Γύρω α ό αυτά τα εργαλεία ε οµένως θα είναι η συζήτηση ιο λούσια και ενδιαφέρουσα. Η εριβαλλοντική ολιτική Η Ευρω αϊκή Ένωση έχει ρωταγωνιστικό ρόλο σε θέµατα εριβαλλοντικής νοµοθεσίας, αρ ό,τι, µε εξαίρεση την συνεκτική ολιτική, η κατανοµή των χρηµατοοικονοµικών της εργαλείων αραµένει µάλλον εριορισµένη. Τρεις είναι οι κύριες ροκλήσεις ου βρίσκονται στο ε ίκεντρο της εριβαλλοντικής ολιτικής της Ένωσης : η µείωση των εκ οµ ών αερίων θερµοκη ίου (GES), η διαφύλαξη των φυσικών όρων και η διατήρηση της βιο οικιλίας. Η εδαφική διάσταση των τριών αυτών ροκλήσεων είναι σαφέστατη : - η µείωση των εκ οµ ών αερίων θερµοκη ίου είναι µια ρόκληση τέτοιας σηµασίας ου α αιτεί την συµµετοχή όλων των φορέων, συµ εριλαµβανοµένων και των εδαφών. Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΙΑΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΙΣΙΑΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 11

12 - Οι συνέ ειες των κλιµατικών αλλαγών θα είναι ιδιαίτερα διαφορο οιηµένες στα εδάφη ανάλογα µε την ρόσβασή τους σε φυσικούς όρους, και κυρίως στο νερό. Με οιο τρό ο θα µ ορούσαν να εισαχθούν στην κοινοτική νοµοθεσία σε θέµατα εριβάλλοντος, µέτρα τα ο οία θα είχαν ως στόχο να διαµορφώσουν µία κατάσταση σχετικής εδαφικής ισονοµίας κατά την συµµετοχή των εδαφών στην µείωση των εκ οµ ών αερίων θερµοκη ίου και κατά την ρόσβαση στους φυσικούς όρους ; Οι κοινοτικοί µηχανισµοί : κοινοτικός ροϋ ολογισµός και νοµοθεσία Ελλείψει δικαιοδοσίας σε θέµατα άµεσης φορολογίας, η Ευρω αϊκή Ένωση διαθέτει δύο κύριος µηχανισµούς για τον καταρτισµό των κριτηρίων εδαφικής συνοχής : το δηµοσιονοµικό εργαλείο και το κανονιστικό εργαλείο. Σε δηµοσιονοµικούς όρους, οι δύο κυριότεροι µηχανισµοί είναι : - Η εξίσωση, δηλαδή η αναδιανοµή όρων µε βάση τα δεδοµένα κριτήρια - Η ε ιχορήγηση, δηλαδή η χρηµατοδότηση εξειδικευµένων µέτρων (.χ. : υ αίθριες ζώνες ου αντιµετω ίζουν δυσκολίες, αστικές εριοχές σε κρίση κτλ.) Σε κανονιστικούς όρους, οι δύο κυριότεροι µηχανισµοί είναι : - Η αρέκκλιση σε ένα γενικό καθεστώς (.χ. : η α οδοχή αροχής δηµόσιων βοηθειών σε ε ιχειρήσεις υ ό όρους σύµφωνα µε το άρθρο 87.3 της Συνθήκης) - Η ενθάρρυνση, ειδικότερα µέσα α ό διάφορες φορολογικές διευκολύνσεις Το σύνολο των µηχανισµών αυτών, των δυνατών α οκλίσεων και συνενώσεών τους αρέχει στην ευρω αϊκή Ένωση µεγάλη δυνατότητα δράσης στην κατεύθυνση του καταρτισµού κριτηρίων εδαφικής συνοχής στους κόλ ους των κοινοτικών ολιτικών. Μία ανοιχτή συζήτηση γύρω α ό τις διαφορετικές δυνατότητες δράσης οφείλει να είναι σε θέση να ε ιτρέ ει την υλο οίηση µιας α οτελεσµατικής εδαφικής συνοχής µε ο οιοδή οτε κόστος στην Ένωση. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η α οσαφήνιση της έννοιας της εδαφικής συνοχής και ο καταρτισµός µιας στέρεας και λε τοµερούς βάσης γνώσεων γύρω α ό τα υ άρχοντα εργαλεία και τον βαθµό ραγµατικής λήψης υ όψη του στόχου της εδαφικής συνοχής α ό τις δηµόσιες ολιτικές, ειδικότερα τις κοινοτικές, θεωρούµε ε οµένως ότι είναι µία α αραίτητη ροϋ όθεση για ο οιαδή οτε σχετική ολιτική θεώρηση. Η α ουσία διαγνώσεων και ορισµών ου θα µοιράζονται α ό όλους δεν θα έχει ως α οτέλεσµα αρά µόνο την διαιώνιση και την ανά τυξη οδυνηρών αρεξηγήσεων καθώς και την α αράδεκτη ανευθυνο οίηση των ολιτικών αραγόντων. Μόνο µε την ανά τυξη των γνώσεων αυτών θα µ ορέσει να ξεκινήσει µία σοβαρή και ε οικοδοµητική συζήτηση γύρω α ό τα θεµελιώδη ερωτήµατα ου σχετίζονται µε το µέλλον της ΕΕ, µεταξύ των ο οίων είναι αυτό της «συµβατότητας» του στόχου της συνοχής και ισονοµίας µε αυτόν της ανταγωνιστικότητας της ευρω αϊκής Ένωσης. εδοµένης της σηµασίας της συζήτησης ου µας α ασχολεί, θεωρούµε σηµαντική την εγκαινίαση α ό την Πράσινη Βίβλο της ευρω αϊκής Ε ιτρο ής µίας µακράς συµβουλευτικής διαδικασίας ου θα ε ιτρέψει την αραδοχή του ερί λοκου αυτού ζητήµατος και τις οιοτικές συνεισφορές ενός µεγάλου αριθµού αραγόντων. Πάνω σε αυτή τη βάση οι Μη Κεντρικές Παράκτιες Περιφέρειες θα εκτιµήσουν την ροσέγγιση και τα τιθέµενα ερωτήµατα της Πράσινης Βίβλου της ευρω αϊκής Ε ιτρο ής για την εδαφική συνοχή, µε την ευκαιρία της Γενικής Συνέλευσης της Μ αγιόν στις 2 και 3 του ροσεχούς Οκτωβρίου. Στη συνέχεια θα συνταχθεί µία έγγραφη α άντηση στο λαίσιο της συµβουλευτικής εριόδου. Ε ΑΦΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΙΑΦΩΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΙΣΙΑΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ Ref.: CRPMNTP A0 Μαϊοσ p. 12