Διεθνές Διήμερο, 7-8 Μαΐου 2009 ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ

1 Διεθνές Διήμερο, 7-8 Μαΐου 2009 ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΣΕ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ, ΣΙΔΝΕΪ, ΑΘΗΝΑ, ΠΕΚΙΝΟ - ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΓΩΝ «Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ» Πέτρος ΣΥΝΑΔΙΝΟΣ, Δρ. Α-Μ Πολεοδόμος, τ. Δνων Σύμβουλος ΟΕΟΑ ΑΘΗΝΑ 2004, Μέλος της Ε.Ο.Ε. Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι η μεγαλύτερη διοργάνωση στη μεταπολεμική εποχή, με τεράστιες επιπτώσεις στο μέλλον των πόλεων αλλά και των χωρών που τους αναλαμβάνουν. Είναι ένα σύνθετο γεγονός με πλευρές πολιτιστικές, πολιτικές, οικονομικές, τεχνολογικές, κοινωνικές, σε αθλητικό υπόβαθρο. Απαιτούν, όπως όλες οι μεγάλες διοργανώσεις, συγκεκριμένους και καθαρούς στόχους και ένα όραμα για το παρόν και το μέλλον.

2 Έχουν περάσει πέντε χρόνια σχεδόν από τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Αρκετά για να προβεί κανείς στις πρώτες αναγκαίες αποτιμήσεις, να αξιολογήσει επιτεύγματα, να εκτιμήσει θετικές και αρνητικές επιπτώσεις, και έστω και καθυστερημένα, να παρέμβει διορθωτικά. Από την άποψη αυτή είναι σημαντικό που στο συνέδριο τούτο θα ακουστεί η εμπειρία τεσσάρων πόλεων οι οποίες διοργάνωσαν επιτυχημένους κατά τεκμήριο- Ολυμπιακούς Αγώνες. Είναι για μένα εξαιρετική η τιμή που μου έκανε το ΤΕΕ να με συμπεριλάβει στους ομιλητές του συνεδρίου. Θα καταθέσω λοιπόν στη συνέχεια επίσημα στοιχεία όπως έχουν ανακοινωθεί, αλλά και τις εμπειρίες και τις απόψεις μου απροκατάληπτα, όχι όμως και ουδέτερα: δηλαδή ως αρχιτέκτονας-πολεοδόμος αλλά και ως επιστήμονας που είχε την τύχη να συμμετάσχει στη διεκδίκηση, στο σχεδιασμό, στην προετοιμασία και στην εφαρμογή του Επιχειρησιακού Σχεδίου των Αγώνων της Αθήνας, που για μια ολόκληρη γενιά μηχανικών του τεχνικού κόσμου και άλλων ειδικών επιστημόνων, όπως και για τον διοικητικό μηχανισμό του ελληνικού κράτους, για το εκπαιδευτικό μας σύστημα, την ιδιωτική πρωτοβουλία αλλά και μεγάλη μερίδα απλών πολιτών, ήταν ένα μεγάλο στοίχημα. Ας πω εκ προοιμίου ότι κατά μεγάλο μέρος το κερδίσαμε, τονίζοντας ταυτοχρόνως πως κάποια από τα όσα θα έπρεπε να γίνουν δεν έγιναν, και η υλοποίησή τους εκκρεμεί και σήμερα. Οι Αγώνες της Αθήνας δημιούργησαν ένα τεράστιο προηγούμενο για την Ελλάδα. Την έθεσαν σε νέα τροχιά, ένα άλλο πεδίο προκλήσεων, ένα μέλλον συμβατό με τις απαιτήσεις των σύγχρονων κοινωνιών, συμβατό ωστόσο όχι μόνο με τις ανάγκες αλλά και τις παραδόσεις και την ιστορία μας.

3 Ελπίζω ότι με την ολοκλήρωση του συνεδρίου θα έχουμε καταλήξει σε συμπεράσματα που θα συμβάλουν στην κατανόηση του θέματος, σε συγκρίσεις, και τέλος θα οδηγήσουν σε βελτιωτικές προτάσεις στο σύνολο ή στα επί μέρους. Η ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Η Αθήνα διεκδίκησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες δύο φορές. Την πρώτη, από το 1986 ως το 1990 και τη δεύτερη, από το 1995 ως το 1997. Αν αναφέρομαι και στις δύο, είναι για να τονίσω ότι όχι μόνο υπήρξε συνέχεια στην προσπάθεια, αλλά και ότι η ίδια η διεκδίκηση, ο γενικότερος σχεδιασμός δηλαδή, αποτέλεσε την ουσία της υλοποίησής του έργου και της επιτυχημένης διεξαγωγής των Αγώνων. Στην πρώτη διεκδίκηση οι πολιτικοοικονομικές συνθήκες στην Ελλάδα ήταν αντίξοες ως προβληματικές. Όμως το όραμα επιστροφής των Αγώνων στη γενέτειρά τους ήταν τόσο μεγάλο ώστε και προκάλεσε τον ενθουσιασμό και λειτούργησε ως πηγή έμπνευσης προκειμένου να συγκροτηθεί ένα φιλόδοξο κι εμπνευσμένο σχέδιο. Πολλές από τις επιλογές του σχεδίου εκείνου διατηρήθηκαν και στη δεύτερη διεκδίκηση. Ας αναφέρω μόνο τη χωροθέτηση του Ολυμπιακού Χωριού στις Λεκάνες Αχαρνών το 1988, με την ουσιαστική συμμετοχή του ΤΕΕ, που πέραν του σχεδιασμού του συνιστούσε ουσιώδη παρέμβαση οργανωμένης δόμησης σε μια από τις πλέον υποβαθμισμένες περιοχές του λεκανοπεδίου.

4 Το όραμα της επιστροφής λοιπόν συνοδευόταν και από το όραμα για μια άλλη, καλύτερη Αθήνα. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1996 δεν ανατέθηκαν στην Αθήνα, όμως το μούδιασμα και η απογοήτευση δεν κράτησαν για πολύ, αν το δει κανείς αναδρομικά σήμερα. Από το 1990 ως το 1997 που είναι η δεύτερη και επιτυχημένη προσπάθεια να αναλάβει η Αθήνα τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων είχαν αλλάξει πολλά. Θυμίζω τα μεγάλης κλίμακας έργα υποδομής που βρίσκονταν σε εξέλιξη: το Μετρό, η Αττική Οδός, το νέο Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, τις τηλεπικοινωνιακές υποδομές. Μαζί με αυτά και πολλά άλλα μικρότερης κλίμακας που έδειχναν ότι η χώρα μπορούσε όχι μόνο σε επίπεδο μελλοντικού σχεδιασμού αλλά και ρεαλιστικά να διεκδικήσει και να διεξαγάγει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο Σ Χ Ε Δ Ι Α Σ Μ Ο Σ Το Σχέδιο των Αγώνων όφειλε να είναι συμβατό με: - Τις απαιτήσεις της ΔΟΕ (σχετικό το Host City Contract, δηλ. η Σύμβαση της πόλης με τη ΔΟΕ). - Τις (μαξιμαλιστικές) προδιαγραφές των Διεθνών Αθλητικών ομοσπονδιών - Τα κρατικά προγράμματα δημοσίων έργων και ανάπτυξης, παλαιά ή νέα, που βρίσκονταν εν εξελίξει. - Το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας. - Τους δημόσιους οικονομικούς πόρους σε συνδυασμό με τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης.

5 - Τη λήψη των απαραίτητων θεσμικών ρυθμίσεων, με σεβασμό τόσο της Εθνικής όσο και της Κοινοτικής Νομοθεσίας. Όμως ο αρχικός σχεδιασμός, όπως είχε κατ αρχήν εκπονηθεί στη φάση της διεκδίκησης των Αγώνων, άργησε να μετεξελιχθεί σε οριστικό ολοκληρωμένο Επιχειρησιακό Σχέδιο Εφαρμογής. Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι πολλές από τις αδυναμίες της διοργάνωσης οφείλονται στην απώλεια της κρίσιμης τριετίας 1997-2000. Είναι γεγονός ότι η δημόσια διοίκηση άργησε να κινητοποιηθεί, με αποτέλεσμα να μην υπάρξει χρόνος και δυνατότητα εφαρμογής νέων τεχνολογιών και άλλων σύγχρονων συστημάτων κατασκευών. Η Αθήνα δεν κατάφερε να διοργανώσει Διεθνείς Αρχιτεκτονικούς Διαγωνισμούς και έτσι «επιστράτευσε» για πολλά έργα είτε συμβατικές εργολαβικές πρακτικές, και κυρίως δημοπρατήσεις με το σύστημα «μελέτη και κατασκευή», είτε αναθέσεις μελετών μετά από πρόσκληση εκδηλώσεων ενδιαφέροντος και δημοπράτησης με μειοδοτικούς διαγωνισμούς. Παρά τις καθυστερήσεις, οι χωροθετήσεις, δηλ. το Master Plan των Αγώνων, απεδείχθει λειτουργικό, αποκεντρωτικό, αλλά ταυτόχρονα συνεκτικό, λαμβάνοντας υπόψη τη γεωμορφολογία του Λεκανοπεδίου της Πρωτεύουσας και τις ήδη υφιστάμενες παντός είδους- σχετικές με τους Αγώνες υποδομές. Η εφαρμογή του προαναφερθέντος Master Plan βασίστηκε σε 21 ειδικές μελέτες (όπως για την οικονομία, τον πολιτισμό, τις μεταφορές, τον τουρισμό, ΜΠΕ εγκαταστάσεων, για τη ρύπανση, κλπ), για τις οποίες εργάσθηκαν 120 Ειδικοί Επιστήμονες και συνέδραμαν επτά Πανεπιστήμια και Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και 50 κρατικοί και Ιδιωτικοί οργανισμοί.

6 Όμως, τόσο στη φάση του αρχικού σχεδιασμού της διεκδίκησης των αγώνων, όσο και στη φάση εκπόνησης του Επιχειρησιακού Σχεδίου Εφαρμογής, δεν υπήρξε ολοκληρωμένη θεώρηση των κτιριακών κυρίως υποδομών από την άποψη της μεταολυμπιακής αξιοποίησης των αγώνων, στην πόλη και στη χώρα. Είναι αλήθεια ότι το διεθνώς λεγόμενο «Σχέδιο Κληρονομιάς» (Legacy Plan), στην περίπτωση της Αθήνας τελεί ακόμη και σήμερα υπό ολοκλήρωση. Αυτό έχει συμβεί αναμφίβολα και σε άλλες Ολυμπιακές πόλεις. Κρίνω όμως σκόπιμο να επισημάνω στα όσα ακολουθούν ότι οι Αγώνες έχουν προσφέρει ήδη και θα προσφέρουν και στο μέλλον σημαντικά οφέλη (άμεσα και έμμεσα) για την πόλη και τη χώρα. Α Θ Λ Η Τ Ι Κ Ε Σ Ε Γ Κ Α Τ Α Σ Τ Α Σ Ε Ι Σ Κ Α Ι Υ Π Ο Δ Ο Μ Ε Σ Η ποιότητα και η ποσότητα των Ολυμπιακών αθλητικών εγκαταστάσεων, είναι μια από τις σημαντικότερες επιδράσεις των Ολυμπιακών Αγώνων στην υποδομή της πόλης. Εξετάζοντας τα ολυμπιακά έργα της Αθήνας θα λέγαμε πως στην πλειονότητά τους μελετήθηκαν και κατασκευάστηκαν άρτια και σε χρόνο ρεκόρ, από 64 ελληνικά γραφεία μελετών και 49 κατασκευαστικές εταιρείες. Ακόμη και στα σχέδια Καλατράβα, στις λεπτομέρειες και στην κατασκευή, υπάρχει σημαντική ελληνική συμβολή. Συνολικά χρησιμοποιήθηκαν 32 Αθλητικές Εγκαταστάσεις Ολυμπιακών προδιαγραφών, εκ των οποίων οι 18 ήταν νέες, οι 12 υπάρχουσες που ανακαινίσθηκαν ριζικά και 2 προσωρινές. Τι απέκτησε όμως η Αθήνα μέσω των Ολυμπιακών Αθλητικών Εγκαταστάσεων;

7 Πώς έχει η κατάσταση σήμερα; ΠΕΝΤΕ ΥΠΕΡΤΟΠΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΟΑΚΑ - το Ολυμπιακό Στάδιο - Το Ολυμπιακό Κέντρο Αντισφαίρισης - Το Ολυμπιακό Κλειστό Γυμναστήριο - Το Ολυμπιακό Κέντρο Κολύμβησης - Το Ολυμπιακό Ποδηλατοδρόμιο, οι οποίες,. αν και τελούν υπό λειτουργία για αθλητικές διοργανώσεις, δεν έχουν αξιοποιηθεί είτε ως «Πρότυπο Αθλητικό Θεματικό Πάρκο», για την πόλη, για την χώρα και τους επισκέπτες της, είτε ως Μητροπολιτικό Πράσινο, είτε ως Συνεδριακός / Εκθεσιακός χώρος, είτε ως Χώρος Μαζικής Αναψυχής. ΤΡΕΙΣ ΥΠΕΡΤΟΠΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑΚΗ ΖΩΝΗ ΦΑΛΗΡΟΥ : - Το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (ΣΕΦ): παραμένει αθλητική Αρένα Πολλαπλών χρήσεων - Η Ολυμπιακή Εγκατάσταση Beach Volley: μετεξελίσσεται σε Κέντρο Αθλητικών αλλά και Πολιτιστικών εκδηλώσεων. - Το Κλειστό Γυμναστήριο Φαλήρου Taekwondo : βρίσκεται σε φάση διαγωνισμού για τη μετατροπή του σε Συνεδριακό Κέντρο διεθνούς εμβέλειας. ΈΞΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΠΟΛΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ: - Το Ολυμπιακό Γυμναστήριο Καλαθοσφαίρισης Χειροσφαίρισης: παραμένει Αρένα αθλητικών εκδηλώσεων. - Η Ολυμπιακή Εγκατάσταση Ξιφασκίας: Χρησιμοποιείται ως Εκθεσιακό Κέντρο.

8 - Τα Ολυμπιακά Κέντρα Baseball, Softball, Hockey: αναμένεται η ένταξή τους στο Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού. - Το Ολυμπιακό Κέντρο Canoe-Kayak : μετεξελίσσεται με σύμβαση παραχώρησης σε Κέντρο Υδάτινης Αναψυχής (aquatic leisure center) Στον Άγιο Κοσμά: το Ολυμπιακό Κέντρο Ιστιοπλοΐας: προωθείται η μετεξέλιξή του σε Μαρίνα Διεθνούς σημασίας για το Ν.Α. Μεσόγειο. Στο Γαλάτσι: Κλειστό Ολυμπιακό Γυμναστήριο: μετατρέπεται σε Εμπορικό Κέντρο με σύμβαση παραχώρησης. Στο Γουδί: Η Ολυμπιακή Εγκατάσταση Μοντέρνου Πεντάθλου: παραμένει ως χώρος αθλητισμού Το κλειστό Γυμναστήριο Badminton : γνωστό πλέον ως Θέατρο Badminton: χώρος πολυθεάματος. Στο Περιστέρι: Το Κλειστό Ολυμπιακό Γυμναστήριο Πυγμαχίας: παραμένει Αθλητικό Γυμναστήριο Στη Νίκαια: Το Κλειστό Ολυμπιακό Γυμναστήριο Άρσης Βαρών: μετασχηματίζεται σε εγκατάσταση του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Στα Άνω Λιόσια: Το Ολυμπιακό Κλειστό Γυμναστήριο Πάλης: θα φιλοξενήσει την Ακαδημία Τεχνών

9 Στο Μαραθώνα: ένα έργο μεγάλης συμβολικής και όχι μόνο- σημασίας: η εκκίνηση του Μαραθωνίου σε συνδυασμό με την αναβάθμιση της Μαραθώνιας Διαδρομής. Το Παναθηναϊκό Στάδιο: ανακαινισμένο, περίβλεπτο και λαμπρό όπως πάντα, μέρος των τοπόσημων των ενοποιημένων πλέον αρχαιολογικών χώρων του κέντρου της Αθήνας. Ο Σχινιάς: εγκατάσταση που συνέβαλε στην περιβαλλοντική αναβάθμιση της περιοχής αλλά δεν έχει αξιοποιηθεί σε πρότυπο «βιώσιμο θεματικό πάρκο» Στο Μαρκόπουλο: το Ολυμπιακό Κέντρο Ιππασίας: σε συνδυασμό με το Νέο Ιππόδρομο που απελευθέρωσε την έκταση στο Φάληρο όπου με χορηγία- ξεκίνησε η μελέτη της Νέας Όπερας της Αθήνας και της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Στο Μαρκόπουλο: το Ολυμπιακό Κέντρο Σκοποβολής: που παραχωρήθηκε στην αστυνομία. Επιπλέον, για τις ανάγκες του Ολυμπιακού Τουρνουά Ποδοσφαίρου χρησιμοποιήθηκαν πέντε στάδια εκ των οποίων το ένα (Στάδιο Καραϊσκάκη) στην Αττική: με σύμβαση παραχώρησης και τα υπόλοιπα σε τέσσερις αντίστοιχα Ολυμπιακές Πόλεις: στη Θεσσαλονίκη (Καυταντζόγλειο), στην Πάτρα (Παμπελοπονησιακό: παραχωρήθηκε στο Δήμο Πάτρας), στον Βόλο (Πανθεσσαλικό) και στο Ηράκλειο Κρήτης (Πανκρήτιο: παραχωρήθηκε στο Δήμο Ηρακλείου). Από τα όσα προαναφέρθηκαν προκύπτει ότι μέρος μόνον της παρακαταθήκης των αγώνων από πλευράς αθλητικών κτιριακών εγκαταστάσεων, έχει ήδη αξιοποιηθεί. Δηλαδή, 20 παραμένουν αθλητικές εγκαταστάσεις, 9 άλλαξαν ή πρόκειται να αλλάξουν χρήση, και 3 είναι πολλαπλών χρήσεων (αθλητικές και άλλες).

10 Ας μην ξεχάσουμε όμως ότι παραμένει ακόμη σημαντικό έργο προκειμένου πόλοι υπερτοπικής σημασίας όπως το ΟΑΚΑ, το Ελληνικό, ο Σχινιάς, να τύχουν ουσιαστικής αξιοποίησης για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων μιας πόλης που αναμφίβολα φιλοξένησε σ αυτές τις εγκαταστάσεις πετυχημένους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τονίζεται επίσης ότι η παραλιακή ζώνη και το ΟΑΚΑ αφορούν μία έκταση που ξεπερνά τα 10 εκ. μ2 και αυτό είναι το μείζον θέμα της ανάπλασης για τη δημιουργία ελεύθερων χώρων για το κοινό στην πρωτεύουσα. Πρέπει τέλος να επισημανθεί ότι απεφεύχθει η δημιουργία και άλλων κτιριακών εγκαταστάσεων στην πόλη, για την υποστήριξη των αθλητικών εγκαταστάσεων μέσω της χρήσης των λεγόμενων Ολυμπιακών Προσαρμογών (Olympic Overlays). Βέβαια η χρήση των λεγόμενων Overlays δε έγινε στο βαθμό που χρησιμοποιήθηκαν στην περίπτωση του Σίδνεϋ ή/και προγραμματίζεται να χρησιμοποιηθούν στο Λονδίνο το 2012. Αναφέρω εδώ ως παραδείγματα: - Τα 453 κοντέινερ -Τις 653 χημικές τουαλέτες -Τις περιφράξεις μήκους 38,7 χλμ -Τα 115.600 τ. μ. τέντες -Τα 227 WC/shwoer-room trailers -Τα 9.493 μ 2 μετακινούμενων γραφείων (office trailers) -Τα 56,1 χλμ μετακινούμενων εμποδίων -Τα 94.687 καθίσματα σε προσωρινές εξέδρες Τ Α Ο Λ Υ Μ Π Ι Α Κ Α Χ Ω Ρ Ι Α

11 Αποτελούν τις μεγαλύτερες ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΓΑΝΤΙΣΜΟΣ (Αθλητών & Δημοσιογράφων) Ολυμπιακό Χωριό Αθλητών Στις Λεκάνες Αχαρνών, στις παρυφές της Πάρνηθας, χωροθετήθηκε σε έκταση 1236 στρεμμάτων το Ολυμπιακό Χωριό. Το αποτελούν 366 κτήρια και το σύνολο της δόμησής του φθάνει τα 250.000 μ2 και καλύπτει το 10% του χώρου. Χρηματοδοτήθηκε πλήρως από τον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας και έχει παραδοθεί από 2ετίας σε 10.000 δικαιούχους του Οργανισμού. Το Ολυμπιακό Χωριό της Αθήνας, αποτελεί αστική περιοχή οργανωμένης δόμησης με τη χαμηλότερη Brutto πυκνότητα που συναντάτε σε τέτοιας κλίμακας αστικούς θύλακες στη χώρα μας. Όμως δυστυχώς δεν αποτέλεσε αυτοδιοικούμενη αστική ενότητα. Στο Ολυμπιακό Χωριό δεν έχουν επίσης ολοκληρωθεί έγκαιρα οι προβλεπόμενες κοινωνικές εξυπηρετήσεις, ενώ οι κάτοικοι παραπονιούνται για κακοτεχνίες. Επίσης στο Ολυμπιακό Χωριό παραμένει αναξιοποίητο ένα Αθλητικό Κέντρο υπερτοπικής σημασίας. Η λεγόμενη κατά τη διάρκεια των αγώνων Διεθνής Ζώνη του Χωριού δεν έχει αξιοποιηθεί για τη δημιουργία πρότυπου Εμπορικού Κέντρου. Η Ολυμπιακή Πολυκλινική σήμερα φιλοξενεί υπηρεσίες του Ε.Σ.Υ. Στην περιοχή του Ολυμπιακού Χωριού έχουν επίσης δημιουργηθεί δύο σημαντικά δημόσια κτίρια συνολικού εμβαδού 36.000 μ2. Στο ένα έχει εγκατασταθεί το ΙΓΜΕ.

12 Το 2 ο που οικοδομήθηκε για να στεγάσει το Υπ. Εργασίας, εκποιήθηκε σε ιδιώτη λόγω της «εμπλοκής» του με το γνωστό θέμα της Μονής Βατοπεδίου. Δημοσιογραφικά Χωριά Για τις ανάγκες των Αγώνων λειτούργησαν επίσης επτά χωριά δημοσιογράφων σε διάφορα σημεία του Λεκανοπεδίου με συνολική δύναμη 8.755 κλινών. Στο πλαίσιο της δημιουργίας αυτών των λεγόμενων δημοσιογραφικών χωριών, επισκευάσθηκαν και εκσυγχρονίσθηκαν υφιστάμενες εγκαταστάσεις θερέτρων του Στρατού, του Ναυτικού και της Αεροπορίας στον Άγιο Αντρέα και της Αστυνομίας στην Αμυγδαλέζα. Επίσης επισκευάσθηκαν και εκσυγχρονίσθηκαν συγκροτήματα φοιτητικών εστιών του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου στου Ζωγράφου. Τέλος, δημιουργήθηκε νέα φοιτητική εστία στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου και δύο πρότυπα οικιστικά συγκροτήματα οργανωμένης δόμησης στο Μαρούσι και στην Παλλήνη με ιδιωτικές επενδύσεις. Ε Ρ Γ Α Υ Π Ο Δ Ο Μ Η Σ Σ Τ Η Ν Π Ο Λ Η Τα έργα υποδομής σε μία Ολυμπιακή πόλη είναι κρίσιμα τόσο για την επιτυχή διεξαγωγή των Αγώνων όσο και για το μέλλον της ίδιας της πόλης.

13 Στον τομέα αυτό στην Αττική έγιναν μέσα σε χρόνο-ρεκόρ όσα δεν είχαν γίνει για πολλές δεκαετίες. Ας αναφέρω εδώ τα πλέον σημαντικά: - 120 χλμ νέων οδικών αξόνων. - 90 χλμ ανακατασκευασμένου οδοστρώματος. - 40 νέους κυκλοφοριακούς κόμβους. Σημαντικότερα από τα οδικά έργα ήταν: - Η Αττική Οδός - Η Λεωφόρος Βάρης-Κορωπίου - Η διαπλάτυνση της Λεωφόρου Μαραθώνα, η αναβάθμιση των λεωφόρων Κηφισίας και Ποσειδώνος, η ανακατασκευή της Κηφισού, τα έργα και οι κόμβοι στο ΣΕΦ, στο ΟΑΚΑ και στο Μαρκόπουλο. Αντιπλημμυρικά έργα εκτελέστηκαν κυρίως στον Κηφισό, στην Ποσειδώνος και στη Μαραθώνος. Η πόλη επίσης απέκτησε δίκτυο ΜΕΤΡΟ και ΤΡΑΜ, ενώ ο ΗΣΑΠ εκσυγχρονίστηκε. - Τα λιμάνια του Λαυρίου, της Ραφήνας και του Πειραιά βελτιώθηκαν σημαντικά. - Λειτούργησε ο προαστιακός σιδηρόδρομος ο οποίος επεκτείνεται συνεχώς προς τη Δυτ. Πελοπόννησο. Ένας τομέας κρίσιμος για την εικόνα και τις συνθήκες ζωής στην πόλη ήταν οι εκτεταμένες αστικές αναπλάσεις (Παραλιακό Μέτωπο, Προσόψεις, Περιοχές γύρω από Αθλητικές Εγκαταστάσεις, Πεζογέφυρες). Ξ Ε Ν Ο Δ Ο Χ Ε Ι Α Κ Η Υ Π Ο Δ Ο Μ Η

14 Στους Αγώνες της Αθήνας κόπηκαν 3.598.444 εισιτήρια, αριθμός που για τα δεδομένα μιας χώρας με πληθυσμό περίπου 11.000.000 κατοίκους πρέπει να θεωρηθεί κάτι περισσότερο από ικανοποιητικός. Ο αριθμός των επισκεπτών θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερος ωστόσο, αν δεν είχε προηγηθεί ένα μπαράζ δυσφημιστικών και ανυπόστατων, όπως αποδείχθηκε από τα πράγματα, ρεπορτάζ σε ορισμένες εφημερίδες διεθνώς δυστυχώς όμως και στην Ελλάδα. Θυμίζω: ασφάλεια, νέφος, καθυστερήσεις στα έργα, κλπ. Η υποδομή διαμονής της πρωτεύουσας ωστόσο απεδείχθη επαρκής και έγιναν πλήθος βελτιώσεις. Ο αναπτυξιακός νόμος έδωσε κίνητρα που επέτρεψαν τη μαζική ανακαίνιση των ξενοδοχείων ενώ για τις αυξημένες ανάγκες διαμονής χρησιμοποιήθηκαν επιπροσθέτως δέκα κρουαζιερόπλοια με έδρα το λιμάνι του Πειραιά τα οποία φιλοξένησαν 22.000 φιλάθλους-θεατές. Χρησιμοποιήθηκαν και ανακαινίσθηκαν επίσης οι μαρίνες στο ΣΕΦ, στον Άγιο Κοσμά και τις Τζιτζιφιές. Ε Ν Ε Ρ Γ Ε Ι Α Κ Α Ι Ο Λ Υ Μ Π Ι Α Κ Ο Ι Α Γ Ω Ν Ε Σ Οι αυξημένες απαιτήσεις ενέργειας κατά τη διάρκεια διεξαγωγής των Αγώνων αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία. Το πρόγραμμα αυξημένης παραγωγής, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας δεν παρουσίασε προβλήματα ούτε και η εφαρμογή του είχε οποιαδήποτε συνέπεια στην υπόλοιπη χώρα. Οι απαιτήσεις καλύφθηκαν χάρις στο χορηγικό/επενδυτικό πρόγραμμα της ΔΕΗ ύψους 260 εκατομ. ευρώ και την κρατική ενίσχυση ύψους 51 εκατομ. ευρώ που συνοδεύτηκαν από την κατασκευή μονάδων παραγωγής αιχμής φορτίου. Για τη λειτουργικότητα και τον εκσυγχρονισμό του συστήματος διανομής και παραγωγής εφαρμόστηκαν τα παρακάτω μέτρα:

15 - Αντικαταστάθηκαν στο σύνολό τους σχεδόν τα καλώδια μέσης τάσης στην Αττική και τις Ολυμπιακές Πόλεις και εγκαταστάθηκαν ταυτοχρόνως συστήματα οπτικών ινών. - Κατασκευάστηκαν τέσσερα κέντρα Υπερυψηλής Τάσης στην Ηλιούπολη, το Ελληνικό, τα Βριλήσσια και τον Κορυδαλλό που η κατασκευή τους εκκρεμούσε από τη δεκαετία του 60, με χωρητικότητα 400 ΚV. - Κατασκευάστηκαν δύο μονάδες παραγωγής αιχμής φορτίου, η πρώτη από τη ΔΕΗ στο Λαύριο και η δεύτερη από την ΤΕΡΝΑ στη Βοιωτία, χωρητικότητας 110 και 140 ΜW αντιστοίχως. - Τα έργα αυτά συνετέλεσαν στην επάρκεια της παραγωγής και την ασφάλεια του δικτύου συνολικά κι είχαν ευεργετικές επιδράσεις και αργότερα, ιδίως στα έτη 2007 και 2008 κατά τα οποία στις περιόδους αιχμής αν δεν είχαν γίνει τα ολυμπιακά έργα θα αντιμετωπίζαμε παρατεταμένο μπλακ άουτ και όχι απλές διακοπές στην ηλεκτροδότηση. Βέβαια σε αντίθεση με το Πεκίνο, στις κύριες Ολυμπιακές Εγκαταστάσεις δεν υπήρξε μέριμνα για ενεργειακή οικονομία. Δεν έτυχαν δηλαδή εφαρμογής παθητικά συστήματα ήπιων μορφών ενέργειας. Τ Η Λ Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Ε Σ Με αφορμή τους Αγώνες στο ζήτημα των τηλεπικοινωνιών έγινε στη χώρα μας μια μικρή επανάσταση.

16 Χάρις στο τηλεπικοινωνιακό χορηγικό πρόγραμμα του ΟΤΕ έγιναν 5.500 τηλεπικοινωνιακά έργα, εκ των οποίων το 80% παρέμεινε σε λειτουργία και μετά τους Αγώνες. Η συνολική δαπάνη για τις τηλεπικοινωνίες για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ανήλθε στα 300 εκ. Κατασκευάσθηκαν δίκτυα, σύνθετα τηλεφωνικά κέντρα, και εισήχθη η τεχνολογία των γραμμών ΙSDN και ADSL που είχαν ως αποτέλεσμα ασφαλέστερες και αξιόπιστες τηλεπικοινωνίες και υψηλές ταχύτητες πλοήγησης στο Διαδίκτυο, ενώ είναι πολύ πιο εύκολη η ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων. - Εγκαταστάθηκαν 1000 χλμ καλώδια, που αντιστοιχούν στην απόσταση Αθήνα- Θεσσαλονίκη-Αθήνα και αντιστοιχούν σε 70.000 χλμ οπτικών ινών. - Αναπτύχθηκε επίσης το νέο δίκτυο της κινητής τηλεφωνίας COSΜOTE που μπορεί να καλύψει σε εθνικό επίπεδο τις ανάγκες ενός επιπλέον εκατομ. συνδρομητών. - Στην Ελλάδα σήμερα και συνολικά για όλες τις εταιρείες, έχουμε 12 εκ. συνδρομητές κινητής τηλεφωνίας. - Χρησιμοποιήθηκαν 13.000 νέες συνδέσεις ΤΕΤΡΑ. Πρόκειται για το σύστημα πολλαπλών χρηστών που από το 2004 και εξής χρησιμοποιούν η Αστυνομία, η Πυροσβεστική, οι Υπηρεσίες Ασφαλείας και οι δυνάμεις Πολιτικής Προστασίας. Π Ρ Ο Σ Θ Ε Τ Α Ε Ρ Γ Α Υ Π Ο Δ Ο Μ Η Σ Πλήθος άλλα έργα μικρότερης κλίμακας αλλά εξαιρετικής σημασίας έγιναν με αφορμή τους Αγώνες.

17 Ας θυμίσω μόνο την εκτεταμένη αντικατάσταση των παλαιών πεζοδρομίων και τη μέριμνα να υπάρχουν προσβάσεις σε άτομα με ειδικές ανάγκες, την ανάπλαση και ανακαίνιση πλατειών (γύρω από σταθμούς μετρό, Κολωνάκι, Σύνταγμα, Ομόνοια, Κλαθμώνος, Ιστορικό Κέντρο) και άλλων δημόσιων χώρων, την ανακαίνιση μουσείων και την ανάπλαση αρχαιολογικών χώρων, προγράμματα που επεκτάθηκαν κι εφαρμόστηκαν από το ΥΠΕΧΩΔΕ, το ΥΠ.ΠΟ και την τοπική αυτοδιοίκηση. Ανακατασκευάστηκαν ακόμη δέκα νοσοκομεία, η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία απέκτησε νέο σύγχρονο εξοπλισμό, όπως το ίδιο και το Λιμενικό Σώμα, η Αστυνομία, η Πυροσβεστική υπηρεσία και το ΕΚΑΒ. Οι κτηριακές εγκαταστάσεις στην Κηφισίας και Σπ. Λούη για τα τηλεοπτικά μέσα (IBC) και τον γραπτό Τύπο (MPC) αξιοποιήθηκαν μεταολυμπιακά, αφού: - στο IBC συνολικού εμβαδού 122.350 μ2, δημιουργήθηκε ήδη ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο (Golden Hall) και εκκρεμούν δύο Μουσεία που σχετίζονται με τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τον Στίβο. - Στο MPC συνολικού εμβαδού 52.300 μ2, μεταφέρθηκαν ήδη υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας Πρόνοιας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων. O Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α Τα οικονομικά των Αγώνων έχουν δύο σκέλη: -Το πρώτο είναι ο προϋπολογισμός της οργανωτικής επιτροπής ΑΘΗΝΑ 2004 ο οποίος ήταν 2.098,4 εκατομ ευρώ. -Το δεύτερο αφορά στον προϋπολογισμό των επενδυτικών έργων και τις επενδύσεις που έγιναν από το κράτος και φθάνει κατ άλλους τα 6, κατ άλλους τα 10 δις. Ευρώ. Το ποσό αυτό είναι συγκρίσιμο με το Σύδνεϋ. Σημειώνεται, ότι το Πεκίνο δαπάνησε 40 δις. Ευρώ,

18 ενώ το Λονδίνο παρότι είχε προϋπολογίσει δαπάνη 25 δις Ευρώ για τους αγώνες του 2012, έχει ήδη υπερβεί το ποσό των 32 δις Ευρώ πριν ακόμα ολοκληρωθεί το 50% των απαραίτητων υποδομών. Μεγάλο τίμημα της υπέρβασης αυτής αφορά την αντιπαράθεση, η οποία υπάρχει μεταξύ των υποστηρικτών μόνιμων εγκαταστάσεων προοριζόμενων για μεταολυμπιακή χρήση και των υποστηρικτών της άποψης δημιουργίας προσωρινών κατασκευών μιας χρήσης. Αξιόλογο έργο έγινε σε επίπεδο χορηγών. Είχαμε 14 εθνικούς χορηγούς και 11 διεθνείς καθώς και 8 προμηθευτές. Το χορηγικό πρόγραμμα απέδωσε 300 εκατομ. ευρώ στην Οργανωτική Επιτροπή Αθήνα 2004 και υπερκάλυψε τις αρχικές προβλέψεις. Κατά την άποψή μου η αξιολόγηση της «ωφελιμότητας» των Ολυμπιακών έργων και εγκαταστάσεων, καθώς και των λοιπών εν γένει δαπανών που συνδέονται άμεσα με την διεξαγωγή των αγώνων, όπως επίσης και των λοιπών υποστηρικτικών έργων υποδομής δεν πρέπει και δεν μπορούν να αξιολογηθούν σε βραχύ διάστημα, αλλά τουλάχιστον σε χρονικό ορίζοντα που επιβάλλεται να υπερβαίνει την 15ετία τουλάχιστον, προκειμένου να συνεκτιμηθούν θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις από τάσεις του οικονομικού κύκλου. Με το θέμα αυτό άμεσα συναρτάτε η ύπαρξη σταθερής πολιτικής βούλησης για την οικονομική εκμετάλλευση των έργων που μπορούν να αξιοποιηθούν μεταολυμπιακά, -όχι αμιγώς αθλητικά-, τις παράπλευρες ωφέλειες που προκύπτουν σε άλλους τομείς και κλάδους της οικονομίας από την επιτάχυνση πραγματοποίησης των υποστηρικτικών έργων υποδομής (αεροδρόμια, λιμάνια, ξενοδοχεία, νοσοκομεία, κλπ) και τέλος από την ύπαρξη σταθερών στοχεύσεων μακροοικονομικού χαρακτήρα. Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Η ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης καλλιεργήθηκε μέσω της εκπαίδευσης, τομέας στον οποίο η Οργανωτική Επιτροπή Αθήνα 2004 συνεργάσθηκε με το Υπουργείο

19 Παιδείας και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας σε ένα πρόγραμμα που το παρακολούθησαν 170.000 μαθητές και σπουδαστές ενώ υπήρξαν και πλήθος άλλα προγράμματα σε συνεργασία με ελληνικές και διεθνείς περιβαλλοντικές οργανώσεις στα οποία συνέβαλαν και οι μεγάλοι διεθνείς χορηγοί των Αγώνων. Παρεμβάσεις σημαντικής οικολογικής σημασίας έγιναν στα λιμάνια (βελτίωση του θαλάσσιου νερού) στο αεροδρόμιο και γύρω από τις αθλητικές εγκαταστάσεις όπου δημιουργήθηκαν ζώνες πρασίνου (φυτεύτηκαν 350.000 δέντρα σε 26 δήμους). Πολύ περισσότερα από τα υπεσχημένα Βαρύτητα δόθηκε και στο θέμα της ανακύκλωσης. Μολονότι η χώρα μας υπολείπεται αρκετά πολλών άλλων ευρωπαϊκών χωρών στο ζήτημα αυτό, έγιναν θεαματικές βελτιώσεις. Από τις ευεργετικές επιπτώσεις στο περιβάλλον των αθλητικών εγκαταστάσεων και των σχετικών έργων αξίζει να αναφέρουμε τα δύο πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα: την ανάπλαση της Παραλιακής Ζώνης του Φαλήρου, δηλαδή την απελευθέρωση ή αν θέλετε την ίδια την προσπάθεια δημιουργίας θαλάσσιου μετώπου της πρωτεύουσας και το έργο στον Σχινιά, εναντίον του οποίου εκτοξεύθηκαν άκαιρες και άδικες κατηγορίες ενώ αυτό ακριβώς ήταν που επέφερε τη χαμένη ισορροπία γλυκού και θαλασσινού νερού στην περιοχή και υπήρξε η αιτία να αυξηθεί κατά 30% η χλωρίδα και πανίδα της περιοχής και να ανακοπεί ο ρυθμός διάβρωσης της ακτής από το αλάτι της θάλασσας που απειλεί το δάσος Σχινιά κατά μήκος της ακτής.

20 Τέλος αξίζει να επισημανθεί ότι η επιτάχυνση της υλοποίησης των λεγόμενων Μεγάλων Έργων λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων- και η υλοποίηση του συνόλου των παρεμβάσεων κινήτρων, μέτρων (αυτοκίνητα/καύσιμα) κλπ., συνέβαλε στο να επιτευχθεί ο στόχος βελτίωσης της ποιότητας της ατμόσφαιρας στο Λεκανοπέδιο σε σημαντικό ποσοστό. ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ Για την διεξαγωγή μιας τόσο περίπλοκης διοργάνωσης συνήθως το ισχύον θεσμικό πλαίσιο αποδεικνύεται ανεπαρκές. Σε όλες τις πρόσφατες διεθνείς διοργανώσεις χρειάστηκε να γίνουν ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις. Στην περίπτωση των Αγώνων της Αθήνας χρειάστηκαν δύο ειδικοί νόμοι, πέντε αποφάσεις του υπουργικού συμβουλίου, 29 υπουργικές αποφάσεις και τρία προεδρικά διατάγματα. Οι ειδικές όμως ρυθμίσεις που απαιτήθηκαν, κινήθηκαν εντός των πλαισίων της Εθνικής και Κοινοτικής Νομοθεσίας προκειμένου σε όλα τα ειδικής κατηγορίας δημόσια έργα να προσδίδεται πλέον δημοσιότητα, διαφάνεια και αποτελεσματικότητα και να επιταχύνονται διαδικασίες όσον αφορά λ.χ. τις απαλλοτριώσεις ή στην πολεοδομική νομοθεσία ή ακόμη και στο θεσμό των χορηγιών και της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας. Στην πρόκληση των Αγώνων ιδιαίτερα υψηλή ήταν η ανταπόκριση της κοινωνίας ιδιαίτερα της νεολαίας. Είχαμε 39.500 εθελοντές το 40% των οποίων διέθεταν πανεπιστημιακή μόρφωση.

21 Τα 14.056 άτομα που εργάστηκαν στην Οργανωτική Επιτροπή Αθήνα 2004 απέκτησαν σημαντικά επαγγελματικά εφόδια και σπάνιες εμπειρίες που τις αξιοποιούν στον παραγωγικό μηχανισμό όπου έχουν ενταχθεί. Από αυτά το 7% ήταν τεχνικοί. Στο ζήτημα των υπηρεσιών στον αστικό χώρο υπήρξαν καινοτομίες και μια κληρονομιά που δεν επρόκειτο να την αποκτήσει σε τόσο σύντομο διάστημα υπό άλλες συνθήκες η χώρα. Το σύστημα διαχείρισης της κυκλοφορίας (με τις 400 κάμερες) ήταν πολύτιμο για μια πόλη σαν την Αθήνα με τόσα προβλήματα σε αυτό τον τομέα. Το πόσο σημαντική δουλειά έγινε στον τομέα αυτό αποδείχθηκε από την άψογη διαχείριση της κυκλοφορίας και των μετακινήσεων κατά τη διάρκεια των Αγώνων. (Επιτυχής η θέσπιση του Ολυμπιακού Δακτυλίου (Olympic Lane), καθώς μεταολυμπιακά ενίσχυσε την εφαρμογή του μέτρου των λεωφορειολωρίδων). Σημαντικό έργο έγινε και στον τομέα της ρύθμισης του εφοδιασμού των καταστημάτων και τη διαχείριση των απορριμμάτων. Ο θεσμός που παραμένει είναι η Ολυμπιακή Εκεχειρία με έδρα την Ελλάδα. Η Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η Ο Λ Υ Μ Π Ι Α Δ Α Η χώρα όπου γεννήθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν ήταν δυνατόν να μη δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην πολιτιστική πλευρά τους. Και μπορεί μεν το πολιτιστικό πρόγραμμα να μην είχε διαγωνιστικό χαρακτήρα όπως στην αρχαιότητα ή στην Α περίοδο των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, στόχευε όμως στο να τονίσει αυτή την πλευρά και να δημιουργήσει ένα παράδειγμα για το μέλλον.

22 Γι αυτό λοιπόν το ΥΠ.ΠΟ κατήρτισε ένα τετραετές πρόγραμμα (όσα χρόνια είναι μια ολυμπιάδα), με τίτλο «Πολιτιστική Ολυμπιάδα» με εμβληματικές εκδηλώσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, ύψους 100 εκ., από το 2000 ως το 2004. Σήμερα, δεν μπορούμε να πούμε ότι η Αθήνα στον τομέα της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας αναδεικνύεται σε «Πρότυπο», όπως είχε συμβεί στο παρελθόν με την περίπτωση της Πόλης του Μεξικού. Ο Οργανισμός Αθήνα 2004 επίσης κατήρτισε ένα πολιτιστικό πρόγραμμα που διήρκεσε από τον Μάρτιο του 2004 ως τον Σεπτέμβριο της ίδια χρονιάς με το κλείσιμο των Παραολυμπιακών Αγώνων. Έναρξη του προγράμματος ήταν η Αφή της Ολυμπιακής Φλόγας. Το πρόγραμμα συνοδεύτηκε από εκδηλώσεις σε 31 πόλεις μαζί με τις τέσσερις Ολυμπιακές Πόλεις (Πάτρα, Βόλος, Ηράκλειο Κρήτης, Θεσσαλονίκη). Έγιναν παράλληλες πολιτιστικές εκδηλώσεις σε όλη την ελληνική επικράτεια οι οποίες παρακολουθούσαν την πορεία της Ολυμπιακής Φλόγας. Αντίστοιχες εκδηλώσεις προκάλεσε σε όλο τον πλανήτη η Διεθνής Λαμπαδηδρομία που διήλθε από όλες τις μέχρι σήμερα διοργανώτριες Ολυμπιακές Πόλεις. Εντυπωσιακές βεβαίως ήταν και οι τελετές έναρξης και λήξης. Το έντυπο υλικό που παρήγαγε η ΑΘΗΝΑ 2004 ανήκει κι αυτό στο πολιτιστικό κληροδότημα των Αγώνων όπως φυσικά και η μεταμόρφωση της πόλης με τις παρεμβάσεις και τις αλλαγές στην εμφάνιση πολλών κτιρίων, την αφαίρεση ακαλαίσθητων επιγραφών από νεοκλασικά κτήρια, η «Εικόνα της Πόλης» (look of the city)..κ.α.

23 Στα θετικά πρέπει να αναφέρουμε τη μετατροπή εγκαταστάσεων σε χώρους πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπως το Θέατρο Badminton και η εγκατάσταση του Beach Volley στο Φάληρο, η δημιουργία της Ακαδημίας Τεχνών στα Λιόσια, η ανακαίνιση του Θεάτρου Παλλάς, κλπ. Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο Σ Με τους ρυθμούς που κινείται σήμερα ο κόσμος θα λέγαμε ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 ανήκουν στην Ιστορία. Μέσα από μια ψύχραιμη ματιά και νηφάλια αποτίμηση μπορεί να απαντήσει κανείς στα κάτωθι κρίσιμα ερωτήματα: 1. Άξιζε τον κόπο και τα έξοδα η επένδυση των Αγώνων; Βοήθησαν την Ελλάδα; Κι αν ναι, με ποιόν τρόπο; 2. Υπήρξε σχεδιασμός μεταολυμπιακής κληρονομιάς (legacy plan) για αξιοποίηση υποδομών, περιορισμό της σπατάλης, ή/ και των μη αναγκαίων εγκαταστάσεων και αναβάθμιση του περιβάλλοντος; Θα προσπαθήσω να απαντήσω περιληπτικά στα ερωτήματα αυτά για να γίνει ελπίζω και μια γόνιμη συζήτηση στη συνέχεια. Όσον αφορά το 1 ο ερώτημα, η θετική επίδραση των Αγώνων στην πόλη είναι εμφανέστατη κι εύκολα θα έλεγε κανείς ότι μπορούμε πια να μιλάμε για μια Αθήνα πριν και μια άλλη μετά τους Αγώνες. Η Αθήνα πλέον απέκτησε πολεοδομικό χάρτη. Έχει φανερά σημεία εισόδου κι εξόδου. Είναι μια πόλη προσανατολισμένη. Σύγχρονη.

24 Η Αθήνα λόγω των Αγώνων έχει σήμερα περιφερειακούς δρόμους, νέους οδικούς άξονες, Μ.Μ.Μ./Μ.Σ.Τ., δομημένες λειτουργίες πόλης και συστήματα διαχείρισής τους, ενώ μπορεί να ορίσει ευκολότερα τις ανάγκες της, άρα να επιλύσει και τα όποια της προβλήματα. Οι λεγόμενοι κύριοι Ολυμπιακοί Πόλοι αποτελούν ενότητες με κτίρια τοπόσημα, που πρέπει και επιβάλλεται να αξιοποιηθούν περισσότερο για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της μεταολυμπιακής Αθήνας. Γι αυτή τη νέα Αθήνα επενδύθηκαν μεγάλα ποσά. Κάποιοι, ίσως να πουν ότι τα μεγάλα έργα ούτως ή άλλως θα γίνονταν. Δεν είναι ωστόσο έτσι ακριβώς. Θα γίνονταν ναι, αλλά πότε; Και ποιο θα ήταν τότε το τελικό κόστος; Η πραγματικότητα είναι απλή: η νέα Αθήνα είναι αποτέλεσμα και των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, όπως αναμφίβολα και αποτέλεσμα της στρατηγικής που καθόρισε έστω και με καθυστέρηση 1,5 αιώνα- το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας. Οι όποιες μελλοντικές παρεμβάσεις θα είναι ένα είδος βελτίωσης και μετεξέλιξης των σημερινών δεδομένων. Ρύθμιση χώρου να διαμορφώνει ισορροπία ανθρώπινων δραστηριοτήτων με κυκλοφοριακές παρεμβάσεις, κοινωνικές λειτουργίες, σεβασμό στο περιβάλλον. Βέβαια σε καμιά Ολυμπιακή Διοργάνωση οι Αγώνες δεν έλυσαν όλα τα προβλήματα του παρελθόντος ή/και αυτών που το μέλλον δημιουργεί. Μια πόλη φυσικά δεν είναι ένα κλειστό σύστημα. Ανήκει σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, σε έναν ιστορικό, πολιτισμικό και κοινωνικό χώρο πολύ μεγαλύτερο από το φυσικό της μέγεθος.

25 Υπάρχει σήμερα αμφιβολία ότι οι Αγώνες τους οποίους παρακολούθησαν 4 δις τηλεθεατών- έβαλαν την Αθήνα στον χάρτη της ΝΑ Ευρώπης ως σημαντικό κόμβο; ότι την προέβαλαν διεθνώς και ότι έστω και για λίγο χρόνο «νοιώσαμε όλοι κάπως υπερήφανοι»; Όσον αφορά στο 2 ο κρίσιμο ερώτημα, ήλθε η ώρα να αναρωτηθούμε ξανά: τελικά σχεδιάσαμε για την πόλη ή για τους Αγώνες; (όπως και το ΤΕΕ είχε θέσει το σχετικό ερώτημα 13 χρόνια πριν;) Η απάντηση είναι ότι σχεδιάσαμε για τους Αγώνες, ενσωματώνοντας βέβαια έργα και προγράμματα που αφορούσαν στην αναβάθμιση και στον εκσυγχρονισμό της πόλης. Όμως δεν υπήρξε σαφής σχεδιασμός «μεταολυμπιακής κληρονομιάς» (legacy plan) στη φάση της προετοιμασίας των Αγώνων. Η καθυστέρηση στο σχεδιασμό της μεταολυμπιακής χρήσης πριν από την τέλεση των Αγώνων δικαιολογείται ως ένα βαθμό δεδομένων των δομικών προβλημάτων της Χώρας και την έλλειψη συναφούς εμπειρίας. Αλλά μετά τους Αγώνες δεν δικαιολογείται για κανένα λόγο. Είχε από παλιά τονιστεί ότι το σχέδιο μεταολυμπιακής χρήσης είναι αναπόσπαστο τμήμα της διοργάνωσης και όχι μια συμπληρωματική διαδικασία. Στην περίπτωση της Αθήνας η όποια μέχρι σήμερα- μεταολυμπιακή αξιοποίηση εγκαταστάσεων είναι μάλλον «τυχαία» και δεν προκύπτει από ολοκληρωμένο πρόγραμμα. Έτσι, ακόμη και εγκαταστάσεις των οποίων η μεταολυμπιακή χρήση έχει καθοριστεί έχουν εγκαταλειφθεί, ενώ τις αναξιοποίητες τις διεκδικούν γι αυτό πολλοί και διάφοροι, ιδιώτες, δημόσιο, αθλητικές ομοσπονδίες, τοπική αυτοδιοίκηση λες και πρόκειται για περιουσία που θα κατακυρωθεί σε όποιον φωνάξει ή πιέσει περισσότερο. Αποτέλεσμα είναι πολλές Ολυμπιακές εγκαταστάσεις να μη συντηρούνται, να φθείρονται με αποτέλεσμα να απαξιώνονται. Αντί να κεφαλαιοποιούμε τα κέρδη από τους Αγώνες, αντί να έχουμε μεταολυμπιακό όφελος, έχουμε μεταολυμπιακή απώλεια.

26 Όπως ήδη προαναφέρθηκε, το ΟΑΚΑ ουσιαστικά παραμένει κλειστό, ενώ θα μπορούσε να είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα θεματικά πάρκα (πόλος αναψυχής) για τους Αθηναίους και τους ξένους επισκέπτες. Κρατάμε επίσης κλειστό το κωπηλατοδρόμιο του Σχινιά ενώ κι εκεί θα μπορούσαμε να έχουμε δημιουργήσει ένα Πρότυπο Βιώσιμο Πάρκο υδάτινου αθλητισμού και αναψυχής. Πρόπερσι στις πυρκαγιές της Πάρνηθας και της Πελοποννήσου τα υπερσύγχρονα συστήματα ελέγχου και πυρόσβεσης που απέκτησε από τους Αγώνες η Πυροσβεστική Υπηρεσία δεν χρησιμοποιήθηκαν καν, παρατημένα σε κάποιες αποθήκες. Επίσης θα πρέπει να τονιστεί ότι οι μετά τους Αγώνες νομοθετικές ρυθμίσεις για την αξιοποίηση των Ολυμπιακών Εγκαταστάσεων, ως προς το ισοζύγιο: Κοινωνικό ή Εμπορικό Όφελος, απεδείχθησαν ετεροβαρείς προς το δεύτερο. Ούτε όμως αυτές οι ρυθμίσεις διασφάλισαν την έστω και για εμπορικά οφέλη αξιοποίηση του συνόλου των εγκαταστάσεων. Η θέσπιση νέας στρατηγικής για την ταχύρρυθμη αξιοποίηση των εγκαταστάσεων που χειμάζουν, αποτελεί μείζονα προτεραιότητα για την Αθήνα και τη χώρα. Τώρα, σήμερα, γιατί αύριο θα είναι πλέον αργά! Και στο ζήτημα αυτό χρειάζεται να ληφθούν αποφάσεις που θα τεθούν σε εφαρμογή την επόμενη μέρα. Γιατί στο θέμα αυτό σπαταλήσαμε ένα κεφάλαιο που δεν αντικαθίσταται: χρόνο.

27 Για να ανακτηθεί αυτός ο χαμένος χρόνος, όσος τέλος πάντων μπορεί να ανακτηθεί εν πάση περιπτώσει, απαιτείται η συνεργασία του συνόλου του πολιτικού κόσμου και κυρίως η ουσιαστική συμμετοχή Φορέων όπως του ΤΕΕ αλλά και των ενεργών πολιτών. Αυτή η τελευταία συνεργασία δεν είναι διόλου δύσκολο να επιτευχθεί. Εάν αναλογισθεί κανείς το συγκινητικό παράδειγμα του έργου που προσέφεραν οι 40.000 και πλέον εθελοντές το 2004, γεγονός που θα παραμένει χαραγμένο στη μνήμη και τη συνείδησή μας για πολλά χρόνια ακόμη! ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ