ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ Α Λ Φ Α ΔΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡ/ΚΗ ΚΑΤ/ΝΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ Α : ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΛΥΣΙΑΣ, ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Εἰ μὴ συνῄδη, ὦ βουλή, τοῖς κατηγόροις βουλομένοις ἐκ παντὸς τρόπου κακῶς ἐμὲ ποιεῖν, πολλὴν ἂν αὐτοῖς χάριν εἶχον ταύτης τῆς κατηγορίας ἐγὼ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐμαυτῷ πιστεύω, ὥστ ἐλπίζω καὶ εἴ τις πρός με τυγχάνει ἀηδῶς [ἢ κακῶς] διακείμενος, ἐπειδὰν ἐμοῦ λέγοντος ἀκούσῃ περὶ τῶν πεπραγμένων, μεταμελήσειν αὐτῷ καὶ πολὺ βελτίω με εἰς τὸν λοιπὸν χρόνον ἡγήσεσθαι. Ἡμᾶς γὰρ ὁ πατὴρ πρὸ τῆς ἐν Ἑλλησπόντῳ συμφορᾶς ὡς Σάτυρον τὸν ἐν τῷ Πόντῳ διαιτησομένους ἐξέπεμψε, καὶ οὔτε τῶν τειχῶν καθαιρουμένων <ἐπεδημοῦμεν> οὔτε μεθισταμένης τῆς πολιτείας, ἀλλ ἤλθομεν πρὶν τοὺς ἀπὸ Φυλῆς εἰς τὸν Πειραιᾶ κατελθεῖν πρότερον πένθ ἡμέραις. ἔπειτα δὲ ἐκ μὲν τοῦ σανιδίου τοὺς ἱππεύσαντας σκοπεῖν εὔηθές ἐστιν. ἐν τούτῳ γὰρ πολλοὶ μὲν τῶν ὁμολογούντων ἱππεύειν οὐκ ἔνεισιν, ἔνιοι δὲ τῶν ἀποδημούντων ἐγγεγραμμένοι εἰσίν. ἐκεῖνος δ ἐστὶν ἔλεγχος μέγιστος ἐπειδὴ γὰρ κατήλθετε, ἐψηφίσασθε τοὺς φυλάρχους ἀπενεγκεῖν τοὺς ἱππεύσαντας, ἵνα τὰς καταστάσεις ἀναπράξητε παρ αὐτῶν. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να αποδώσετε στα Νέα Ελληνικά το χωρίο : «Εἰ μὴ συνῄδη πρότερον πένθ ἡμέραις.» (25 μονάδες) 2. α. Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο της δοκιμασίας του Μαντιθέου και ποια κατηγορία του επιρρίπτουν; (Να αναφέρετε και την χρονολογία εκφώνησης του λόγου) β. «ἐγὼ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐμαυτῷ πιστεύω χρόνον ἡγήσεσθαι.» : Πώς παρουσιάζεται ο Μαντίθεος σε αυτό το σημείο του λόγου του, τι επιδιώκει και σε τι βαθμό το επιτυγχάνει; (μονάδες 10) 3. α.«ἀλλ ἤλθομεν πρὶν τοὺς ἀπὸ Φυλῆς εἰς τὸν Πειραιᾶ κατελθεῖν πρότερον πένθ ἡμέραις.» : Σε ποιο ιστορικό γεγονός αναφέρεται ο Μαντίθεος; Πού βρισκόταν σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του ο ίδιος πριν από αυτό; β. «τὰς καταστάσεις» : Αναφέρατε ό,τι γνωρίζετε για τον όρο. (μονάδες 10) 4. Πόσα και ποια είναι τα είδη του αττικού ρητορικού λόγου; Να αναφέρετε τον σημαντικότερο εκπρόσωπο κάθε είδους. (μονάδες 5)
5. Τι γνωρίζετε για την Ηλιαία ; (μονάδες 5) 6. Να γράψετε 1 ομόρριζο ουσιαστικό και 1 ομόρριζο επίθετο (σύνθετο ή απλό) για καθένα από τους υπερτονισμένους όρους του κειμένου. (μονάδες 5) ΕΝΟΤΗΤΑ Β : ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 1. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα. ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ποιεῖς ἐγένου δηλοῦμεν εἴδετε ἠλλάγητε διῆλθες ὁρῶσι(ν) πεμφθείη παράλαβε σκόπει ( μονάδες 20 ) 2. Να βρεθούν και να χαρακτηριστούν ως προς το είδος τους τα κατηγορούμενα και οι γενικές κατηγορηματικές των παρακάτω παραδειγμάτων. Χρὴ παῖδας ἐκδιδάσκεσθαι σοφούς. Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐποιοῦντο συμβούλους οὐ τοὺς τυχόντας, ἀλλὰ τοὺς βελτίστους καὶ φρονιμωτάτους. Κατέβαινον εἰς τὰς κώμας ἤδη σκοταῖοι. Περικλῆς τῶν ἐνδοξοτάτων ἐγένετο. Ὑμεῖς ἐστε πατέρων άγαθῶν. ( μονάδες 10 ) 3. Να βρεθούν τα αντικείμενα των παρακάτω προτάσεων και να δηλωθεί η κατηγορία των ρημάτων τους (να δηλωθεί όπου χρειάζεται το άμεσο και το έμμεσο) : Ἀχιλλεὺς τοῦ θανάτου ὠλιγώρησεν. Τὸ τῆς πόλεως ἦθος ὁμοιοῦται τοῖς ἄρχουσιν. Οἱ Θετταλοὶ ἐκώλυον τὸν Ἀγησίλαον τῆς παρόδου. Κῦρος ἀπέπεμπε τοὺς δασμοὺς βασιλεῖ. Ἡ θεοῦ φρόνησις ἄμα πάντων ἐπιμελεῖται. ( μονάδες 10 ) ΜΕΤΟΧΗ (ΑΡΣ)
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ Α Λ Φ Α ΔΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡ/ΚΗ ΚΑΤ/ΝΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ Α : ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΛΥΣΙΑΣ, ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ ΛΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ 1. Να αποδώσετε στα Νέα Ελληνικά το χωρίο : «Εἰ μὴ συνῄδη πρότερον πένθ ἡμέραις.» «Αν δεν ήξερα καλά, βουλευτές, ότι οι κατήγοροι μου θέλουν να με βλάψουν με κάθε τρόπο, θα τους χρωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη γι αυτή την κατηγορία τους Εγώ άλλωστε έχω τόσο μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό μου,ώστε ελπίζω, κι αν ακόμη συμβαίνει να φέρεται κάποιος σε μένα άσχημα,όταν με ακούσει να μιλώ για τις πράξεις μου, ότι αυτός θα αλλάξει γνώμη και θα με θεωρεί πολύ καλύτερο στο εξής. Ο πατέρας μου λοιπόν πριν από την καταστροφή μας στον Ελλήσποντο μας έστειλε μακριά στο Σάτυρο που βρισκόταν στο Πόντο, για να ζήσουμε εκεί, και δε διαμέναμε στην πατρίδα μας ούτε όταν γκρεμίζονταν τα τείχη ούτε όταν μεταβαλλόταν το πολίτευμα μας, αλλά γυρίσαμε πέντε μέρες πριν επιστρέψουν από την εξορία τους στον Πειραιά οι άντρες που εξόρμησαν από τη Φυλή.» 2. α. Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο της δοκιμασίας του Μαντιθέου και ποια κατηγορία του επιρρίπτουν; (Να αναφέρετε και την χρονολογία εκφώνησης του λόγου) β. «ἐγὼ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐμαυτῷ πιστεύω χρόνον ἡγήσεσθαι.» : Πώς παρουσιάζεται ο Μαντίθεος σε αυτό το σημείο του λόγου του, τι επιδιώκει και σε τι βαθμό το επιτυγχάνει; 2. α. Ο Μαντίθεος από το Θορικό της Ακαμαντίδος φυλής κληρώνεται βουλευτής και βρίσκεται ενώπιον της Βουλής για να περάσει από την υποχρεωτική διαδικασία της δοκιμασίας. Στην Βουλή όμως εμφανίζεται ένας Αθηναίος ο οποίος τον κατηγορεί ότι υπηρέτησε ως ιππέας των Τριάκοντα. Μοναδική απόδειξή του κατηγόρου ήταν ότι το όνομα του Μαντιθέου ήταν γραμμένο στην γύψινη πινακίδα. Ο Μαντίθεος δεν μπορεί να αρνηθεί την αναγραφή του ονόματός του στην πινακίδα, έτσι προσπαθεί να πείσει το δικαστήριο ότι το γεγονός αυτό δεν αποδεικνύει την ενοχή του. Μειώνει την αποδεικτική αξία της γύψινης σανίδας ισχυριζόμενος ότι αυτή καθώς ήταν εκτεθειμένη σε δημόσια θέα μπορούσε ο καθένας να αλλοιώσει το περιεχόμενό της. Η χρονολογία εκφώνησης του λόγου δεν είναι γνωστή με ακρίβεια. Από ιστορικά στοιχεία όμως του λόγου συμπεραίνουμε ότι εκφωνήθηκε μεταξύ 392-389 π.χ. 2. β. Ο Μαντίθεος δείχνει ότι έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό του κι έτσι προσπαθεί έμμεσα να πείσει τους βουλευτές για την αθωότητα του. Παρουσιάζεται ως πολίτης που έχει πολύ μεγάλη αυτοπεποίθηση και πιστεύει ότι με το λόγο του όλοι θα αλλάξουν στάση και θα αναγνωρίσουν την αξιοσύνη και το ήθος του ακόμη και αυτοί που τρέφουν κάποια αντιπάθεια ή κακή εκτίμηση για την προσωπικότητά του.
Όλα αυτά αποτελούν μία προσπάθεια προϊδεασμού των βουλευτών και δημιουργούν εύλογο ενδιαφέρον για όσα πρόκειται να εκθέσει στην συνέχεια. Ξεκάθαρη επιδίωξη λοιπόν του Μαντιθέου είναι να κερδίσει την εύνοιαν αλλά και την προσοχή για την συνέχεια του λόγου. 3. α.«ἀλλ ἤλθομεν πρὶν τοὺς ἀπὸ Φυλῆς εἰς τὸν Πειραιᾶ κατελθεῖν πρότερον πένθ ἡμέραις.» : Σε ποιο ιστορικό γεγονός αναφέρεται ο Μαντίθεος; Πού βρισκόταν σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του ο ίδιος πριν από αυτό; β. «τὰς καταστάσεις» : Αναφέρατε ό,τι γνωρίζετε για τον όρο. 3. α. 1000 δημοκρατικοί, εξόριστοι οι περισσότεροι (πιθ. τον Μάιο του 403 π.χ.), με αρχηγό το Θρασύβουλο εξόρμησαν από το οχυρό της Φυλής, φρούριο κοντά στην Πάρνηθα, κι αντιμετώπισαν με επιτυχία τα κινήματα των ολιγαρχικών από τον Πειραιά. Εκεί αντιμετώπισαν και νίκησαν τους Τριάκοντα. Η αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Αθήνα έρχεται τον Σεπτέμβρη του 403 π.χ. Ο σύνθετος τύπος κατελθεῖν υποδηλώνει την επιστροφή των ολιγαρχικών από τη Θήβα, όπου ήταν εξόριστοι, καθώς και την εγκατάσταση της δημοκρατίας και πάλι στην Αθήνα. 3. β. κατάστασις ήταν το χρηματικό ποσό που έπαιρναν από το δημόσιο ταμείο οι δοκιμαζόμενοι από τη Βουλή ιππείς, και το επέστρεφαν, μέσω των φυλάρχων, αν στη θέση τους εκλέγονταν άλλοι. Όταν αποκαταστάθηκε η δημοκρατία, το σώμα των ιππέων που υπηρέτησε υπό τους Τριάντα διαλύθηκε και δόθηκε αμνηστία στους ιππείς. Ωστόσο, το επίδομα επιστράφηκε προπαντός για να γεμίσουν τα άδεια ταμεία της εποχής εκείνης. 4. Πόσα και ποια είναι τα είδη του αττικού ρητορικού λόγου; Να αναφέρετε τον σημαντικότερο εκπρόσωπο κάθε είδους. Τρία είναι τα είδη του ρητορικού λόγου κατά τον Αριστοτέλη : i. Οι Συμβουλευτικοί λόγοι με κύριο εκπρόσωπό τους τον Δημοσθένη. ii. Οι Δικανικοί λόγοι με σημαντικότερο εκπρόσωπό τους τον Λυσία. iii.οι Πανηγυρικοί ή Επιδεικτικοί λόγοι με επιφανέστερο εκπρόσωπό τους τον Ισοκράτη. 5. Τι γνωρίζετε για την Ηλιαία ; Ήταν το κυριότερο δικαστήριο της Αθήνας, ένα δικαστήριο ενόρκων. Μέλη του μπορούσαν να γίνουν μετά από κλήρωση όσοι γνήσιοι Αθηναίοι πολίτες είχαν συμπληρώσει το 30 ο έτος της ηλικίας τους και δεν εκκρεμούσε κάποια κατηγορία εναντίον τους. Οι Ἡλιασταί δηλ. οι δικαστές της Ηλιαίας ανέρχονταν στις 6.000 με 1.000 από αυτούς ως αναπληρωματικούς. Οι δικαστές λάμβαναν ως δικαστική αποζημίωση 2-3 οβολούς ανά δικάσιμη ημέρα. Η Ηλιαία συνεδρίαζε και δίκαζε σε τμήματα δικαστών μονού αριθμού 201,401,501 κ.ο.κ ανάλογα με την σοβαρότητα της είδησης ώστε να αποφεύγεται η περίπτωση ισοψηφίας. Ο χρόνος της αγόρευσης περιοριζόταν από ένα υδραυλικό χρονόμετρο την κλεψυδρα. 6. Να γράψετε 1 ομόρριζο ουσιαστικό και 1 ομόρριζο επίθετο (σύνθετο ή απλό) για καθένα από τους υπερτονισμένους όρους του κειμένου. ποιεῖν : περιποίηση, προσποίηση, ποίημα / ποιητικός, χειροποίητος, περιποιητικός. τυγχάνει : τύχη, επιτυχία, δυστυχία, επίτευξη / τυχαίος, τυχερός, τυχάρπαστος. ἡγήσεσθαι : ηγεσία, αφηγητής, εξήγηση / αφηγηματικός, ηγετικός, ανεκδιήγητος.
συμφορᾶς : φορείο, αμφορέας, μεταφορά / διαφορετικός, ξενόφερτος, ανυπόφορος. σκοπεῖν : σκέψη, σκοπιά, σκοπός, συνδιάσκεψη / σκεπτικός, κατασκοπευτικός, σκόπιμος. ΕΝΟΤΗΤΑ Β : ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 1. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα. ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΜΕΤΟΧΗ (ΑΡΣ) ποιεῖς ποιῇς ποιοῖς/ποιοίης ποίει ποιεῖν ποιῶν ἐγένου γένῃ γένοιο γενοῦ γενέσθαι γενόμενος ἐπέμφθη πεμφθῇ πεμφθείη πεμφθήτω πεμφθῆναι πεμφείς δηλοῦμεν δηλῶμεν δηλοῖμεν -- δηλοῦν δηλῶν εἴδετε ἴδητε ἴδοιτε ἴδετε ἰδεῖν ἰδών ὁρῶσι (ν) ὁρῶσι(ν) ὁρῷεν ὁρώντων/ὁράτωσαν ὁρᾶν ὁρῶν παρέλαβες παραλάβῃς παραλάβοις παράλαβε παραλαβεῖν παραλαβών ἠλλάγητε ἀλλαγῆτε ἀλλαγείητε/ἀλλαγεῖτε ἀλλάγητε ἀλλαγῆναι ἀλλαγείς σκοπεῖς σκοπῇς σκοποῖς/σκοποίης σκόπει σκοπεῖν σκοπῶν διῆλθες διέλθῃς διέλθοις δίελθε διελθεῖν διελθών 2. Να βρεθούν και να χαρακτηριστούν ως προς το είδος τους τα κατηγορούμενα και οι γενικές κατηγορηματικές των παρακάτω παραδειγμάτων. Χρὴ παῖδας ἐκδιδάσκεσθαι σοφούς. σοφούς : προληπτικό κατηγορούμενο (εξαιτίας απαρεμφάτου ἐκδιδάσκεσθαι) Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐποιοῦντο συμβούλους οὐ τοὺς τυχόντας, ἀλλὰ τοὺς βελτίστους καὶ φρονιμωτάτους. συμβούλους : κατηγορούμενο στα αντικείμενα του ρήματος (οὐ τοὺς τυχόντας, ἀλλὰ τοὺς βελτίστους καὶ φρονιμωτάτους.) από το ρήμα ἐποιοῦντο. Κατέβαινον εἰς τὰς κώμας ἤδη σκοταῖοι. σκοταῖοι : επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου στο ενν. υποκείμενο ρήματος οὗτοι, εξαιτίας του ρήματος κατέβαινον. Περικλῆς τῶν ἐνδοξοτάτων ἐγένετο. τῶν ἐνδοξοτάτων : γενική κατηγορηματική διαιρετική. Ὑμεῖς ἐστε πατέρων άγαθῶν. πατέρων : γενική κατηγορηματική καταγωγής.
3. Να βρεθούν τα αντικείμενα των παρακάτω προτάσεων και να δηλωθεί η κατηγορία των ρημάτων τους (να δηλωθεί όπου χρειάζεται το άμεσο και το έμμεσο) : Ἀχιλλεὺς τοῦ θανάτου ὠλιγώρησεν. τοῦ θανάτου : αντικείμενο ρήματος ὠλιγώρησεν, ρήμα που δηλώνει αμέλεια/αδιαφορίας (+γενική). Τὸ τῆς πόλεως ἦθος ὁμοιοῦται τοῖς ἄρχουσιν. τοῖς ἄρχουσιν : αντικείμενο ρήματος ὁμοιοῦται, ρήμα ομοιότητας (+δοτική). Οἱ Θετταλοὶ ἐκώλυον τὸν Ἀγησίλαον τῆς παρόδου. τὸν Ἀγησίλαον : Άμεσο αντικείμενο του ρήματος ἐκώλυον. τῆς παρόδου : Έμμεσο αντικείμενο του ρήματος ἐκώλυον, που είναι ρήμα παρεμπόδισης (+αιτιατική +γενική). Κῦρος ἀπέπεμπε τοὺς δασμοὺς βασιλεῖ. τοὺς δασμοὺς : Άμεσο αντικείμενο του ρήματος ἀπέπεμπε. βασιλεῖ : Έμμεσο αντικείμενο του ρήματος ἀπέπεμπε, που είναι ρήμα που φανερώνει αποστολή/παροχή (+αιτιατική+δοτική). Ἡ θεοῦ φρόνησις ἄμα πάντων ἐπιμελεῖται. πάντων : αντικείμενο του ρήματος ἐπιμελεῖται, ρήμα επιμέλειας/φροντίδας (+γενική).