ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. Κείμενο (ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ Βιβλίο Γ Κεφ )

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Κείμενο (ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ Βιβλίο Γ Κεφ. 71-74) 71.1. Δράσαντες δὲ τοῦτο καὶ ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους εἶπον ὅτι ταῦτα καὶ βέλτιστα εἴη καὶ ἥκιστ ἂν δουλωθεῖεν ὑπ Ἀθηναίων, τό τε λοιπὸν μηδετέρους δέχεσθαι ἀλλ ἢ μιᾷ νηὶ ἡσυχάζοντας, τὸ δὲ πλέον πολέμιον ἡγεῖσθαι. ὡς δὲ εἶπον, καὶ ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην. 71.2. Πέμπουσι δέ καί ἐς τὰς Ἀθήνας εὐθὺς πρέσβεις περί τε τῶν πεπραγμένων διδάξοντας ὡς ξυνέφερε καὶ τοὺς ἐκεῖ καταπεφευγότας πείσοντας μηδὲν ἀνεπιτήδειον πράσσειν, ὅπως μή τις ἐπιστροφὴ γένηται. 72.1. Ἐλθόντων δὲ οἱ Ἀθηναῖοι τούς τε πρέσβεις ὡς νεωτερίζοντας ξυλλαβόντες, καὶ ὅσους ἔπεισαν, κατέθεντο ἐς Αἴγιναν. 72.2. Ἐν δὲ τούτῳ τῶν Κερκυραίων οἱ ἔχοντες τὰ πράγματα ἐλθούσης τριήρους Κορινθίας καὶ Λακεδαιμονίων πρέσβεων ἐπιτίθενται τῷ δήμῳ, καὶ μαχόμενοι ἐνίκησαν. 72.3. Ἀφικομένης δὲ νυκτὸς ὁ μὲν δῆμος ἐς τὴν ἀκρόπολιν καὶ τὰ μετέωρα τῆς πόλεως καταφεύγει καὶ αὐτοῦ ξυλλεγεὶς ἱδρύθη, καὶ τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα εἶχον οἱ δὲ τήν τε ἀγορὰν κατέλαβον, οὗπερ οἱ πολλοὶ ᾤκουν αὐτῶν, καὶ τὸν λιμένα τὸν πρὸς αὐτῇ καὶ πρὸς τὴν ἤπειρον. 73. Τῇ δ ὑστεραίᾳ ἠκροβολίσαντό τε ὀλίγα καὶ ἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεμπον ἀμφότεροι, τοὺς δούλους παρακαλοῦντές τε καὶ ἐλευθερίαν ὑπισχνούμενοι καὶ τῷ μὲν δήμῳ τῶν οἰκετῶν τὸ πλῆθος παρεγένετο ξύμμαχον, τοῖς δ ἑτέροις ἐκ τῆς ἠπείρου ἐπίκουροι ὀκτακόσιοι. 74.1. Διαλιπούσης δ ἡμέρας μάχη αὖθις γίγνεται καὶ νικᾷ ὁ δῆμος χωρίων τε ἰσχύι καὶ πλήθει προὔχων αἵ τε γυναῖκες αὐτοῖς τολμηρῶς ξυνεπελάβοντο βάλλουσαι ἀπὸ τῶν οἰκιῶν τῷ κεράμῳ καὶ παρὰ φύσιν ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον. 1

74.2. Γενομένης δὲ τῆς τροπῆς περὶ δείλην ὀψίαν, δείσαντες οἱ ὀλίγοι μὴ αὐτοβοεὶ ὁ δῆμος τοῦ τε νεωρίου κρατήσειεν ἐπελθὼν καὶ σφᾶς διαφθείρειεν, ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς καὶ τὰς ξυνοικίας, ὅπως μὴ ᾖ ἔφοδος, φειδόμενοι οὔτε οἰκείας οὔτε ἀλλοτρίας, ὥστε καὶ χρήματα πολλὰ ἐμπόρων κατεκαύθη καὶ ἡ πόλις ἐκινδύνευσε πᾶσα διαφθαρῆναι, εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν. 74.3. Καὶ οἱ μὲν παυσάμενοι τῆς μάχης ὡς ἑκάτεροι ἡσυχάσαντες τὴν νύκτα ἐν φυλακῇ ἦσαν καὶ ἡ Κορινθία ναῦς τοῦ δήμου κεκρατηκότος ὑπεξανήγετο, καὶ τῶν ἐπικούρων οἱ πολλοὶ ἐς τὴν ἤπειρον λαθόντες διεκομίσθησαν. Α. Να μεταφραστεί το απόσπασμα: «Γενομένης δὲ τῆς τροπῆς περὶ δείλην ὀψίαν ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν» ( 74.2) Μονάδες 30 Β.1. Οι ολιγαρχικοί συγκαλούν τη συνέλευση και την αναγκάζουν να αποφασίσει. Πώς σχολιάζετε την ενέργεια αυτή; ( 71) Β.2. Ποιοι λόγοι συνέβαλαν στη νίκη των δημοκρατικών; ( 73-74) Β.3. Πώς μπορείτε να ερμηνεύσετε τη συμπεριφορά των ολιγαρχικών να πυρπολήσουν την πόλη; Τι φανερώνει για τον εμφύλιο πόλεμο η ενέργεια αυτή; ( 74) Β.4. Τι γνωρίζετε για τις δημηγορίες και το ρόλο τους στο έργο του Θουκυδίδη; Γ.1.1. α. πέμπουσι: Να γίνει χρονική αντικατάσταση. Μονάδες 2,5 2

β. ἱδρύθη: Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση. Μονάδες 2,5 Γ.1.2. ἰσχύι, πλήθει, γυναῖκες, φλογί: Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις και στους δύο αριθμούς. Δ. 1. Να γίνει πλήρης χαρακτηρισμός (είδος, εισαγωγή, εκφορά, λειτουργία) των παρακάτω προτάσεων: ὅπως μή τις ἐπιστροφὴ γένηται μή αὐτοβοεὶ ὁ δῆμος τοῦ τε νεωρίου κρατήσειεν ἐπελθὼν Δ.2. Να γίνει πλήρης συντακτικός χαρακτηρισμός των παρακάτω όρων: ὑπ Ἀθηναίων, εὐθὺς, τῷ δήμῳ, ξυλλεγείς, ξύμμαχον Ε.1. Να γράψετε από ένα ομόρριζο ουσιαστικό ή επίθετο στη νέα ελληνική (απλό ή σύνθετο) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἐλθόντων, ἔχοντες, περιέπεμπον, γίγνεται, ξυνεπελάβοντο Ε.2. Να βρείτε ετυμολογικά συγγενείς λέξεις στο αρχαίο κείμενο για καθεμιά από τις παρακάτω: πειστικός, προηγούμενος, φορά, παύση, εμπρησμός 3

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Και όταν έγινε υποχώρηση (των ολιγαρχικών) αργά το απόγευμα, επειδή φοβήθηκαν οι ολιγαρχικοί μήπως οι δημοκρατικοί με αιφνιδιαστική έφοδο (με τον πρώτο αλαλαγμό), αφού επιτεθούν, καταλάβουν το ναύσταθμο και τους σκοτώσουν, βάζουν φωτιά στα σπίτια αυτά που βρίσκονταν γύρω στην αγορά και στα σπίτια που κατοικούσαν πολλές οικογένειες για να μην υπάρχει οδός προσέγγισης (ή για να μη γίνει έφοδος), χωρίς να λυπούνται ούτε δικό τους ούτε ξένο σπίτι, ώστε και πολλά εμπορεύματα εμπόρων κάηκαν ολοσχερώς και η πόλη κινδύνεψε να καταστραφεί ολόκληρη, αν άνεμος φυσούσε τη φωτιά με κατεύθυνση προς αυτήν (την πόλη). Β.1. Οι ολιγαρχικοί αμέσως μετά τη δολοφονία των δημοκρατικών συγκέντρωσαν την εκκλησία του δήμου προσπαθώντας να προσδώσουν μια επίφαση δημοκρατικής νομιμότητας στις αντιδημοκρατικές, άδικες πράξεις τους. Υπάρχει εμφανώς αντιφατικότητα στη συμπεριφορά τους. Από τη μια αποστρέφονται το δημοκρατικό όργανο της εκκλησία του δήμου, ως ολιγαρχικοί που είναι, και από την άλλη το συγκαλούν, για να δείξουν ότι θέλουν να συνεργαστούν μαζί του και να λάβουν δημοκρατικά τις όποιες αποφάσεις τους. Και πάλι, όμως, φαίνεται το πραγματικό πρόσωπό τους καθώς δεν επιτρέπουν στο όργανο αυτό να λειτουργήσει ελεύθερα. Δεν επιτρέπουν το διάλογο αλλά επιβάλλουν τις θέσεις τους και εξαναγκάζουν το λαό να επικυρώσει τις αποφάσεις τους. Έτσι, καταλύεται η ίδια η ουσία της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, δηλαδή η ελευθερία στη λήψη των αποφάσεων. Β.2. Οι δημοκρατικοί πέτυχαν τη μεγάλη νίκη για τους εξής λόγους: α. Είχαν πάρει με το μέρος τους το μεγαλύτερο αριθμό των δούλων του νησιού, οι οποίοι αποτελούσαν αριθμητικά σχεδόν το μισό πληθυσμό. β. Είχαν καταλάβει ισχυρότερες και πιο καίριες θέσεις. γ. Είχαν αριθμητική υπεροχή. δ. Είχαν τη σημαντική βοήθεια από τις γυναίκες, οι οποίες ξεπερνώντας τη φύση τους, πολέμησαν και συνέβαλαν καθοριστικά στην αίσια έκβαση της μάχης για τους δημοκρατικούς. ε. Επίσης, η πίστη τους ότι αγωνίζονταν για το δίκαιο, για την ελευθερία και τη νομιμότητα, απέναντι σ αυτούς που κατέλυσαν κάθε έννοια 4

ελευθερίας και νομιμότητας, τους έδινε τη δύναμη να πολεμήσουν με όλο τους το «είναι» απέναντι στους αντιπάλους τους. στ. Τέλος, το γεγονός ότι στην παράταξη των ολιγαρχικών υπήρχαν μισθοφόροι, οι οποίοι στις πρώτες δυσκολίες τρέπονται σε φυγή, όπως και έγινε και εδώ, συνέβαλε στο να κερδίσουν τη μάχη οι δημοκρατικοί. Β.3. Οι ολιγαρχικοί πυρπόλησαν την πόλη πιθανώς για τους εξής λόγους: α. Για να μην υπάρχει οδός προσέγγισης για τους δημοκρατικούς προς το σημείο όπου βρίσκονταν. β. Για να καθυστερήσουν την επίθεση των δημοκρατικών και να μην τους επιτρέψουν να κάνουν έφοδο εναντίον τους. γ. Για να μην επιτρέψουν στους δημοκρατικούς να καταλάβουν το ναύσταθμο. δ. ίσως οι ολιγαρχικοί, βλέποντας την ήττα τους και φοβούμενοι ότι οι δημοκρατικοί θα πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, δεν θέλουν να περιέλθουν οι περιουσίες τους στα χέρια του αντιπάλου και προτιμούν να τις κάψουν. Η ενέργειά τους αυτή φανερώνει την απελπισία στην οποία έχουν περιέλθει, τη βεβαιότητα για την ήττα τους, ώστε να μη σκέφτονται ούτε τα σπίτια, ούτε την περιουσία τους. Επίσης, η πράξη τους αυτή φανερώνει τον παραλογισμό και την αλλοφροσύνη στην οποία οδηγεί τον άνθρωπο ο εμφύλιος πόλεμος. Τέλος, μπορεί να γίνει κατανοητό το μέγεθος του μίσους που υπάρχει και της εκδικητικής μανίας που έχει κυριεύσει τις αντιμαχόμενες παρατάξεις. Αυτό γίνεται αντιληπτό από τον τρόμο που γεννά στους ολιγαρχικούς η ιδέα ενδεχόμενης σύλληψής τους από τους δημοκρατικούς. Είναι τόσο βέβαιοι για τη σκληρότητα και τα παθήματα που τους περιμένουν, ώστε δε διστάζουν να προβούν στην οποιαδήποτε ενέργεια προκειμένου να αποφύγουν τη σύλληψή τους. Β.4. Οι δημηγορίες ήταν συμβουλευτικοί, ρητορικοί λόγοι που εκφωνούσαν σημαίνουσες προσωπικότητες στρατιωτικές ή πολιτικές ενώπιον της εκκλησίας του δήμου. Για τους λόγους που εκφωνήθηκαν από πολιτικούς και στρατιωτικούς κατά την προετοιμασία του πολέμου ή κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων, η δήλωσή του είναι σαφής η δυσκολία να παρατεθούν αυτολεξεί ήταν μεγάλη ακόμη και για τις περιπτώσεις που ο ίδιος ήταν ανάμεσα στο ακροατήριο. Οι δημηγορίες στο έργο του Θουκυδίδη αποδίδουν τα κίνητρα, τους σχεδιασμούς, τους στόχους των ομιλητών και επίσης την προσωπικότητά τους, τις ιδέες τους, το ήθος τους. Οι δημηγορίες αποτελούν σημαντικό στοιχείο στην επιστημονική ανάλυση των ιστορικών γεγονότων και μάλιστα καθώς 5

βρίσκονται σε αντιστοιχία με τα μεγάλα γεγονότα του πολέμου αλλά και μεταξύ τους με το σχήμα «θέση-αντίθεση», με το οποίο κάθε ζήτημα εξετάζεται και από την αντίθετη άποψη. Ο Θουκυδίδης δηλώνει ότι δεν απομακρύνθηκε από την κεντρική ιδέα των λόγων και, εφόσον ήταν αδύνατο να τους παραθέσει αυτολεξεί, έγραψε σύμφωνα με τη δική του κρίση ό, τι ήταν προσφορότερο να λεχθεί στην κάθε περίπτωση. Στις δημηγορίες, στην παρουσίαση των απόψεων, στη δομή, στην επιχειρηματολογία φαίνεται και η ικανότητα του ιστορικού να αναλύει τα γεγονότα και το βάθος της σκέψης του. Από τον τρόπο που δηλώνει ότι προχώρησε στη σύνθεση των δημηγοριών, δεν πρέπει να περιμένει κανείς «φυσικότητα» ως προς διαλεκτικές διαφοροποιήσεις των ομιλητών ανάλογα με τον τόπο καταγωγής τους. Γ.1. α. Χρονική Αντικατάσταση: πέμπουσι(ν) - ἔπεμπον πέμψουσι(ν) - ἔπεμψαν πεπόμφασι(ν) - ἔπεπόμφεσαν β. Εγκλιτική Αντικατάσταση: ἱδρύθη - ἱδρυθῇ - ἱδρυθείη - ἱδρυθήτω Γ.2. Γενική Δοτική Αιτιατική ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ἰσχύος πλήθους γυναικός φλογός ἰσχύι πλήθει γυναικί φλογί ἰσχύν πλῆθος γυναῖκα φλόγα Γενική Δοτική Αιτιατική ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ἰσχύων πληθῶν γυναικῶν φλογῶν ἰσχύσι πλήθεσι γυναιξί φλοξί ἰσχῦς πλήθη γυναῖκας φλόγας Δ.1. ὅπως μή τις ἐπιστροφὴ γένηται: δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση. Εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ὅπως και εκφέρεται με υποτακτική (γένηται), διότι εκφράζει σκοπό προσδοκώμενο. μή αὐτοβοεὶ ὁ δῆμος τοῦ τε νεωρίου κρατήσειεν ἐπελθὼν: δευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση. Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο μή και εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου (κρατήσειεν), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (ἐμπιπρᾶσι: 6

ιστορικός ενεστώτας). Λειτυοργεί ως αντικείμενο στη μετοχή δείσαντες της κύριας πρότασης. Δ.2. ὑπ Ἀθηναίων: εμπρόθετος προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου στο ρήμα ἂν δουλωθεῖεν, εὐθὺς: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα πέμπουσι, τῷ δήμῳ: αντικείμενο του ρήματος ἐπιτίθενται, ξυλλεγείς: χρονική μετοχή, συννημένη στο υποκείμενο του ρήματος (ὁ μὲν δῆμος) ξύμμαχον: κατηγορούμενο στο υποκείμενο του ρήματος πλῆθος από το ρήμα παρεγένετο Ε.1. ἐλθόντων: ερχομός (έλευση, προσέλευση, προσιτός, εισιτήριο) ἔχοντες: κάτοχος (παροχή, ανεκτικός, εχεμύθεια, ένοχος, σχήμα, σχέση) περιέπεμπον: πομπός (πομπώδης, νηοπομπή, διαπόμπευση) γίγνεται: γόνος (γόνιμος, γονιός, πρόγονος, απόγονος, συγγενής) ξυνεπελάβοντο: λαβή (λαβίδα, πρόσληψη, σύλληψη, αντιληπτός) Ε.2. πειστικός: πείσοντας, ἔπεισαν προηγούμενος: ἡγεῖσθαι φορά: ξυνέφερε, ἐπίφορος παύση: παυσάμενοι εμπρησμός: ἐμπιπρᾶσι 7