Η Τουρκία και ο συριακός εµφύλιος

Η Τουρκία και ο συριακός εµφύλιος Η Συρία Η Συρία είναι µια χώρα της Μέσης Ανατολής που εκτείνεται µεταξύ του Ευφράτη ποταµού, της Αραβικής ερήµου και της Μεσόγειου θάλασσας. Η έκτασή της είναι 185.180 km² και έχει πληθυσµό 22.505.000. Συνορεύει στα Βόρεια µε την Τουρκία, στα Ανατολικά µε το Ιράκ, στα Νότια µε την Ιορδανία, στα Νοτιοδυτικά µε το Ισραήλ και το Λίβανο και στα Βορειοδυτικά βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Πρωτεύουσα είναι η αµασκός. Παρούσα κατάσταση στη Συρία Οι συγκρούσεις µεταξύ των συριακών καθεστωτικών δυνάµεων και του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (Free Syrian Army FSA) συνεχίζονται και µάλιστα επεκτείνονται υπό µορφή θρησκευτικής βίας και στο γειτονικό Λίβανο (κυρίως στην περιοχή της Τρίπολης). Οι απώλειες έχουν ξεπεράσει τους 40.000 νεκρούς, ενώ σύµφωνα µε την Ύπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), οι εγγεγραµµένοι Σύριοι πρόσφυγες προς τις γειτονικές χώρες αγγίζουν το µισό εκατοµµύριο (Τουρκία: 135.519, Ιορδανία: 141,892, Λίβανος: 150.793, Ιράκ: 63.496 και Βόρεια Αφρική: 11.740) και οι εκτοπισθέντες εσωτερικοί πρόσφυγες ξεπέρασαν τα δύο εκατοµµύρια. Ο ρόλος της Τουρκίας Η Τουρκία εξοπλίζει, συµβουλεύει, εκπαιδεύει και γενικότερα υποστηρίζει µε κάθε τρόπο τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό. Πρόσφατες πληροφορίες κάνουν λόγο και για υποστήριξη της Άγκυρας προς τους σαλαφιστές µουσουλµάνους, που έχουν ταχθεί στο πλευρό των Σύριων αντικαθεστωτικών. Μάλιστα, αναφέρουν ότι οι ένοπλοι σαλαφιστές µουσουλµάνοι, οι πλειοψηφία των οποίων συνδέονται µε την Al Qaeda, χρησιµοποιούν αυτοκίνητα µε τουρκικές πινακίδες και επικοινωνούν µέσω της τουρκικής εταιρίας κινητής τηλεφωνίας Turkcell. Με πρόσχηµα την ασφάλεια των Σύριων προσφύγων στους καταυλισµούς της νοτιοδυτικής Τουρκίας, οι τουρκικές ένοπλες δυνάµεις επιδιώκουν τη δηµιουργία µιας buffer zone κατά µήκος των συρο-τουρκικών συνόρων. Ωστόσο, η υλοποίηση αυτού του σχεδίου απαιτεί την υποστήριξη της Ουάσιγκτον, του Αραβικού Συνδέσµου και φυσικά προϋποθέτει τη λήψη σχετικής απόφασης από το Συµβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η Άγκυρα δεν θα ρισκάρει να κινηθεί µονοµερώς, καθότι εγκυµονεί ο κίνδυνος να έρθει σε πλήρη ρήξη µε τη αµασκό και να αναγκασθεί να χρησιµοποιήσει τουρκικές δυνάµεις εντός της συριακής επικράτειας. Κάτι τέτοιο όµως θα περιέπλεκε περισσότερο την κατάσταση καθώς θα αναδυόταν ένας αριθµός ασύµµετρων απειλών κατά της Άγκυρας και θα προκαλούσε τη σθεναρή αντίδραση της Τεχεράνης και της Μόσχας. Το επόµενο χρονικό διάστηµα, εκτιµάται ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάµεις θα επιδιώξουν να δηµιουργήσουν µια ζώνη ασφαλείας, µε πλάτος από 5 έως 20 χιλιόµετρα σε συγκεκριµένους τοµείς, κατά µήκος των συρο-τουρκικών συνόρων και εντός του συριακού εδάφους. Κατ αυτόν τον τρόπο θα επιδιώξουν: Να ελέγξουν τα µαζικά προσφυγικά ρεύµατα προς το εσωτερικό της Τουρκίας. Να διεξάγουν ανεµπόδιστα εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων ανταρτών του PKK. Να παρέχουν περισσότερη υποστήριξη προς τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό (Free Syrian Army FSA) των αντικαθεστωτικών. Να προτρέψουν περισσότερους Σύριους στρατιωτικούς να αυτοµολήσουν µε ασφάλεια εντός αυτής της περιοχής. Να διακόψουν τον εναέριο ανεφοδιασµό του συριακού στρατού από το εξωτερικό (µέσω της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, κυρίως από τη Ρωσία και το Ιράν), και Να διευκολύνουν τις διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις στη µεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας προς το συριακό λαό. Κατ αυτόν τον τρόπο, η Άγκυρα θα 1

έχει να αντιµετωπίσει µικρότερη ροή προσφύγων, θα προβάλει ένα «ανθρωπιστικό προφίλ» και θα µοιρασθεί το κόστος της ανθρωπιστικής βοήθειας. Όλα αυτά θα λειτουργήσουν µεν καταλυτικά υπέρ της ανατροπής του καθεστώτος Assad, ωστόσο δεν θα είναι σύµφωνα µε τη διεθνή νοµιµότητα, καθότι δεν θα πραγµατοποιηθούν µε απόφαση του Συµβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ως εκ τούτου, µια δυναµική αντίδραση της αµασκού κατά της Άγκυρας δεν θα πρέπει να θεωρείται ως σενάριο µε µηδενική πιθανότητα, ειδικά αν η Τουρκία συστηµατικά συνεχίσει να προκαλεί το αλαουιτικό καθεστώς. Σε µια τέτοια περίπτωση, η αµασκός θα µπορούσε να αντιδράσει δυναµικά µε τη χρήση όπλων µαζικής καταστροφής, δηλαδή µε το βαλλιστικό και χηµικό οπλοστάσιό της, καθότι οι ένοπλες δυνάµεις της θεωρούνται σχεδόν αποδεκατισµένες και χαµηλής επιχειρησιακής δυνατότητας για να αντιµετωπίσουν τις αντίστοιχες ένοπλες δυνάµεις της Τουρκίας. Για το λόγο αυτό, όπως ανέφερε πρόσφατα στις Βρυξέλλες ο υπουργός Άµυνας των ΗΠΑ Leon Panetta, οι αµερικανικές ένοπλες δυνάµεις έχουν δηµιουργήσει στην Τουρκία, στην Ιορδανία και στο Ισραήλ κέντρα παρακολούθησης της δραστηριότητας των συριακών βάσεων χηµικών όπλων, ώστε αφενός να προειδοποιήσουν τις γειτονικές χώρες για τις προθέσεις του καθεστώτος, αφετέρου να αντιδράσουν άµεσα κατά του συριακού οπλοστασίου όπλων µαζικής καταστροφής. Βέβαια, η Άγκυρα γνωρίζει ότι σε περίπτωση έναρξης εχθροπραξιών µε τη Συρία, δεν θα αναµένει µόνο την αντίδραση της αµασκού, αλλά και την αντίδραση της Μόσχας και της Τεχεράνης. Αυτό το σενάριο την ανησυχεί ιδιαίτερα, ασχέτως αν θεωρεί ως δεδοµένη την αµερικανική και ΝΑΤΟϊκή υποστήριξη. Τις τελευταίες ηµέρες η διεθνής κοινότητα έγινε µάρτυρας µιας σειράς τυχαίων(;) θερµών συρο-τουρκικών επεισοδίων, τα οποία θεωρητικά «βαρύνουν» τη συριακή πλευρά και ως ένα βαθµό «δικαιολογούν» στη διεθνή κοινή γνώµη τις ενέργειες της Άγκυρας κατά της αµασκού. Ωστόσο, δηµιουργούνται εύλογα ερωτήµατα για το κατά πόσο όλα αυτά ήσαν ενορχηστρωµένα, προκειµένου η Τουρκία µε την υποστήριξη του ΝΑΤΟ να υπερκεράσει το εµπόδιο της άρνησης της Μόσχας και του Πεκίνου να συναινέσουν στη λήψη απόφασης κατά του συριακού καθεστώτος στο Συµβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Θα πρέπει να υπογραµµισθεί ότι επειδή η Άγκυρα συνήθως εφαρµόζει µια «ευκαιριακή εξωτερική πολιτική» σε περιφερειακό επίπεδο, όπως για παράδειγµα η αποτυχηµένη zero problem policy του Davutoglu, δεν θα ήταν απίθανο να διαφοροποιήσει τη στάση της απέναντι στο συριακό καθεστώς ή τους αντικαθεστωτικούς, αν προέκυπταν νέα δεδοµένα σε κάποια χρονική στιγµή. Ήδη, η Άγκυρα άσκησε µια επαµφοτερίζουσα πολιτική στην περίπτωση της Λιβύης και ως εκ τούτου δεν θα ήταν απίθανο να το επαναλάβει και στην περίπτωση της Συρίας. Ο κουρδικός παράγοντας Η απόφαση που έλαβε ο Bashar al-assad, στα µέσα Ιουλίου του 2012, να αποσύρει το µεγαλύτερο µέρος των συριακών δυνάµεων από τις κουρδικές περιοχές της Συρίας, είχε ως αποτέλεσµα την παραχώρηση του ελέγχου αυτών των εδαφών στο συριακό κουρδικό Κόµµα της ηµοκρατικής Ένωσης (Democratic Union Party PYD). εδοµένου ότι το Κόµµα της ηµοκρατικής Ένωσης είναι καλά οργανωµένο, εξοπλισµένο και συνεργάζεται στενά µε το ΡΚΚ, αφετέρου οδηγεί στο συµπέρασµα ότι οι δραστηριότητες και οι αποφάσεις του, σε σχέση µε τον εθνο-θρησκευτικό εµφύλιο πόλεµο της Συρίας, θα επηρεάσουν σε µεγάλο βαθµό τις µελλοντικές εξελίξεις στην περιοχή. Το µείζον ερώτηµα για τους Κούρδους της Συρίας είναι αν στη µετά-assad εποχή καταφέρουν να δηµιουργήσουν µια κουρδική κρατική οντότητα ή έστω να αυτονοµηθούν. Ως γνωστόν, θα έχουν να αντιµετωπίσουν µια σειρά σηµαντικών και ίσως ανυπέρβλητων προβληµάτων, όπως: Την αναµενόµενη σθεναρή αντίδραση των Σύριων σουννιτών. Την απουσία (;) συναίνεσης προς αυτή την κατεύθυνση από αµερικανικής πλευράς. 2

Τη δεδοµένη άρνηση και σθεναρή αντίδραση της Άγκυρας. Την αδυναµία σχηµατισµού ενιαίας κουρδικής περιοχής εντός της Συρίας. Οι κουρδικές περιοχές εντός του συριακού εδάφους δεν συνιστούν µια ενιαία γεωγραφική περιοχή, καθώς σχηµατίζουν µια µη συνεχή λωρίδα µικρού πλάτους κατά µήκος των τουρκικών συνόρων. Εκτιµήσεις Η παρουσία του Ελεύθερου Συριακού Στρατού στην ευρύτερη περιοχή της αµασκού, η αναµενόµενη ανάπτυξη των ΝΑΤΟϊκών βληµάτων εδάφους-αέρος στην Τουρκία, και οι πληροφορίες-φήµες ότι ο Assad αναζητά άσυλο σε χώρα της Νότιας Αµερικής, οδηγούν στην εκτίµηση ότι «πιθανόν, το καθεστώς του Assad πρόκειται να καταρρεύσει σύντοµα». Επιπρόσθετα, εκτιµάται ότι «ίσως, το επόµενο χρονικό διάστηµα, η τύχη του Assad να κριθεί στις µάχες που θα διεξαχθούν πρωτίστως στην περιοχή της πρωτεύουσας», η οποία συνιστά το προπύργιο του αλαουιτικού καθεστώτος. Ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ προέβη πριν δύο ηµέρες σε δήλωση: υστυχώς, οι δυτικοί εταίροι µας έχουν ξεφύγει από τις συµφωνίες της Γενεύης και απαιτούν την απόσυρση του προέδρου της Συρίας Μπασάρ Ασάντ. Ο Χριστιανισµός στη Μέση Ανατολή Σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή, η «αραβική άνοιξη» έχει µετατραπεί σε «χριστιανικό χειµώνα». Τα τελευταία χρόνια ήταν καταστροφικά για τα 14 εκατοµµύρια των ταλαιπωρηµένων Χριστιανών της περιοχής. Στην Αίγυπτο, η ανάδυση της Μουσουλµανικής Αδελφότητας συνοδεύτηκε από διαδηλώσεις εναντίον των Κοπτών, καθώς και πυρπολήσεις ναών. Στη υτική Όχθη και στη Γάζα, οι Χριστιανοί φεύγουν για να µη βρεθούν στα διασταυρούµενα πυρά µεταξύ της οικιστικής πολιτικής του Benjamin Netanyahu και των όλο και πιο ριζοσπαστικών Σουνιτών γειτόνων τους, που υποστηρίζουν την Χαµάς. Η χειρότερη περίπτωση όµως, είναι αυτή του Ιράκ, όπου τα 2/3 των Χριστιανών (250.000) έχουν ήδη φύγει, από τότε που ανετράπη ο Σαντάµ. Οι περισσότεροι κατέφυγαν στην Συρία. Όποιος επισκέπτονταν την αµασκό τα τελευταία χρόνια, έβλεπε παντού, στους δρόµους και στα πάρκα, Χριστιανούς πρόσφυγες από το Ιράκ. Πρώην τραπεζικοί υπάλληλοι, µηχανικοί, φαρµακοποιοί και επιχειρηµατίες, που αναγκάστηκαν να γίνουν πρόσφυγες, ζώντας µε τις οικογένειά τους σε µικρά διαµερίσµατα, εξαρτώµενοι από την ελεηµοσύνη της εκκλησίας ή τις όποιες αποταµιεύσεις τους. Όπως µου ανέφερε ένας απ' αυτούς, «πριν από τον πόλεµο δεν υπήρχε διαχωρισµός Χριστιανών και Μουσουλµάνων. Με τον Σαντάµ κανένας δεν µας ρωτούσε για το θρήσκευµά µας, ενώ όλοι ήµασταν ελεύθεροι να λατρεύουµε ότι θέλαµε. Τώρα, το 75% των Χριστιανών έχει φύγει...;», λέει. Σήµερα, οι πρόσφυγες από το Ιράκ αντιµετωπίζουν µια δεύτερη φυγή, αφού οι Σύριοι οικοδεσπότες τους, κινδυνεύουν κι αυτοί. Ήδη έχουν στηθεί προσφυγικοί καταυλισµοί και κατασκηνώσεις στη κοιλάδα Μπεκά του Λιβάνου, ενώ πολλοί µετακινούνται προς την Ιορδανία. Οι περισσότερες επιθέσεις στη Συρία σηµειώνονται προς το παρόν µεταξύ Σουνιτών και Αλεβιτών Μουσουλµάνων. Άρχισαν όµως να σηµειώνονται και αιµατηρές επιθέσεις εναντίον της χριστιανικής µειοψηφίας. Σε µια περιοχή (Qusayr), υπήρξε εθνοκάθαρση των ντόπιων Χριστιανών, τους οποίους οι τζιχαντιστές κατηγόρησαν ως συνεργάτες του συριακού καθεστώτος. Η εν λόγω κοινότητα, που αποτελεί το 8-10% του πληθυσµού της περιοχής είναι τώρα τροµοκρατηµένη. Τα τελευταία 100 χρόνια, πολύ πριν έρθουν στην εξουσία οι Άσαντ, η Συρία αποτελούσε ασφαλές καταφύγιο για τους Χριστιανούς της Μ. Ανατολής. Η χώρα φιλοξένησε τους Αρµένιους, που ήταν θύµατα της γενοκτονίας των Νεότουρκων το 1915, καθώς και τους Χριστιανούς Παλαιστίνιους που εκδιώχθηκαν από τις πατρογονικές εστίες τους το 1948, µε 3

την ίδρυση του Ισραήλ. Στις δεκαετίες του 1970 και 1980, η Συρία αποτέλεσε καταφύγιο για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς και Μαρονίτες, που προσπαθούσαν να γλιτώσουν από τις θρησκευτικές αναταραχές του Λιβάνου. Μπορεί το καθεστώς του Άσαντ να ήταν ένα µονοκοµµατικό κατασταλτικό καθεστώς, που περιόριζε τα πολιτικά δικαιώµατα, επέτρεπε όµως τις πολιτισµικές και θρησκευτικές ελευθερίες. Για αυτό και οι συριακές θρησκευτικές µειονότητες της Συρίας απολάµβαναν ασφάλεια και σταθερότητα σε πολύ µεγαλύτερο βαθµό απ' ότι αλλού. Και αυτό ίσχυε κυρίως για τις αρχαίες χριστιανικές µειονότητες. Ο λόγος είναι πως οι Άσαντ είναι Αλεβίτες, µια σιιτική µειονότητα που θεωρείται αιρετική, και µάλιστα τα µέλη της χαρακτηρίζονται υποτιµητικά ως Nusayris, ή «µικροί Χριστιανοί». Μάλιστα οι λειτουργίες τους µοιάζουν πολύ µε χριστιανικές. Οι Αλεβίτες αποτελούν µόλις το 12% του πληθυσµού της Συρίας, και οι Άσαντ κατάφεραν να κρατήσουν την εξουσία δηµιουργώντας ένα σύµπλεγµα συµµαχιών µε τις διάφορες µειονότητες, ως αντίβαρο στην πλειοψηφία των Σουνιτών Μουσουλµάνων. Στην Συρία του Άσαντ οι χριστιανικές γιορτές ήταν συγχρόνως και εθνικές. Οι Χριστιανοί εξαιρούνταν από την εργασία τα πρωινά της Κυριακής, ενώ οι ναοί και τα µοναστήρια (όπως και τα τζαµιά) είχαν δωρεάν ηλεκτρικό ρεύµα, ενώ τους παρέχονταν και δωρεάν γη για την κατασκευή νέων ναών. Γενικά, η ελευθερία που ζούσαν οι Χριστιανοί στην Συρία, δεν συναντιόνταν πουθενά αλλού στην ευρύτερη Μ. Ανατολή. Αυτό όµως το θρησκευτικό µωσαϊκό κινδυνεύει σήµερα µε διάλυση. Όπως και στην Αίγυπτο, έτσι και στη Συρία, οι χριστιανικές εκκλησίες στοιχήθηκαν πίσω από το καθεστώς, µε το που εκδηλώθηκε η αραβική άνοιξη. Αρχικά, πολλοί πιστοί δεν συµφώνησαν µε αυτή την επιλογή. Μάλιστα κάποιοι νεαροί Χριστιανοί ενώθηκαν µε όλους αυτούς που ήθελαν την ανατροπή του καθεστώτος, ελπίζοντας για περισσότερη ελευθερία, ανθρώπινα δικαιώµατα και δηµοκρατία. Ένα χρόνο µετά είναι πλέον πολύ δύσκολο να βρεθεί κάποιος Χριστιανός ο οποίος να συνεχίζει να υποστηρίζει την επανάσταση. Υπάρχουν αναφορές για µαχητές της Αλ Κάιντα που πολεµούν δίπλα στους αντάρτες του Ελεύθερου Συριακού Στρατού, ενώ η στήριξη που παρέχει η Τουρκία στο Συριακό Εθνικό Συµβούλιο τροµοκρατεί τους Αρµένιους της χώρας. Σχεδόν σε κάθε περιοχή της Συρίας, ακόµη και εκεί όπου δεν διεξάγονται συγκρούσεις, η εγκληµατικότητα κυριαρχεί για τα καλά. Και όσο το καθεστώς µοιάζει να πλησιάζει στο τέλος του, τόσο οι Χριστιανοί ανησυχούν πως θα έχουν κι αυτοί την τύχη που είχαν οι αντίστοιχοι του Ιράκ. Και όπως πάντα, οι Χριστιανοί απορούν µε την στάση της (χριστιανικής) Αµερικής. Όταν ο George W. Bush εισέβαλλε στο Ιράκ, είχε την αφέλεια να πιστεύει πως ο Σαντάµ θα αντικατασταθεί από µια ειρηνική, φιλοαµερικανική αραβική δηµοκρατία, που θα επεδίωκε την στήριξη της χριστιανικής ύσης. Στην πραγµατικότητα όµως, εννιά χρόνια αργότερα, αυτό που δηµιουργήθηκε είναι ένα ριζοσπαστικό και ασταθές φιλοϊρανικό θρησκευτικό πεδίο µάχης. Τώρα η Αµερική στηρίζει κάποιες αντιπολιτευτικές οµάδες, οι οποίες είναι πολύ πιθανό να κάνουν τα ίδια στις µειονότητες της Συρίας. Όπως και στη δεκαετία του 80, µια κοινή επιχείρηση µεταξύ της CIA και των σαουδαραβικών µυστικών υπηρεσιών, µπορεί να καταλήξει στην αντικατάσταση του σκληρού κοσµικού κράτους της Συρίας, από ένα σκληροπυρηνικό καθεστώς Σαλαφιστών. Αν συµβεί κάτι τέτοιο και στη Συρία, τότε θα ζήσουµε το οριστικό τέλος της αρχαίας χριστιανικής µειονότητας στη Μ. Ανατολή. Εκτιµήσεις του πρώην Πρέσβη των ΗΠΑ Morton Abramowitz στην Άγκυρα Ο Άνθρωπος που «ανακάλυψε» και «ανέδειξε» τον κ. Ερντογάν στην πολιτική, κ. Morton Abramowits, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Άγκυρα και νυν µέλος του διοικητικού συµβουλίου του CFR (Council on Foreign Relations), σε άρθρο του που δηµοσιεύτηκε πρόσφατα (nationalinterest.org) κάνει συνοπτικά τις ακόλουθες εκτιµήσεις για την Τουρκία: 4

1. Η Τουρκία βρίσκεται τώρα σε πολύ δύσκολη κατάσταση. Το µεγαλύτερο πρόβληµα που αντιµετωπίζει είναι το Κουρδικό. 2. Ο πρωθυπουργός κ. Ερντογάν επιθυµεί να γίνει Πρόεδρος της ηµοκρατίας µετά τις εκλογές του 2014, αλλά η έδρα του κινδυνεύει. 3. Η Τουρκία βρίσκεται σε διένεξη µε όλους τους γείτονες της εν υφίσταται το δόγµα των µηδενικών προβληµάτων. Ειδικότερα στο θέµα της Συρίας, δεν µπόρεσε να ικανοποιήσει ούτε στο εσωτερικό της χώρας ούτε το εξωτερικό ούτε τη ύση. 4. Ο Ερντογάν σύναψε φιλικές σχέσεις µε τον Μεσούτ Μπαρζανί, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για να παρεµποδίσει την τροµοκρατία του PKK. 5. Ο κ. Ερντογάν παρενέβη περισσότερο από όλους στη Συρία, τώρα παρασύρει τη δική του χώρα σε θρησκευτικές συγκρούσεις. 6. Η στάση των Κούρδων στην Τουρκία είναι σήµερα αντιφατική. Ο κουρδικός λαός επιθυµεί τον τερµατισµό της βίας, αλλά ταυτόχρονα υποστηρίζει το PKK. 7. Ο ηγέτης του PKK, κ. Οτζαλάν, στηρίζει κάθε είδους οµοσπονδιακό σύστηµα, αλλά δεν αναφέρει το παραµικρό για αυτονοµία, την οποία διεκδικούσε παλαιότερα. 8. Ο κ. Ερντογάν βρίσκεται σε αδιέξοδο και όπως κάνουν όλοι οι Τούρκοι ηγέτες όταν είναι στριµωγµένοι, περιµένει τη βοήθεια του MHP (Κόµµα του κ. Μπαχτσελί, Γκρίζοι Λύκοι). 9. Στην Τουρκία δεν υπάρχει αντιπολίτευση. Ο λαός σιωπά και δεν αντιδρά. 10. Ο κ. Ερντογάν κινδυνεύει να χάσει το θώκο του είτε από το PKK είτε εξαιτίας της Συρίας είτε λόγω οικονοµικής κρίσης 11. Ο κ. Ερντογάν είναι άνθρωπος των ΗΠΑ, αλλά το Κουρδικό µπορεί να τον οδηγήσει στο τέλος της καριέρας του. 12. Ο κ. Ερντογάν θα υποφέρει πολύ από το αντιαµερικανικό κλίµα τον ερχόµενο χρόνο. Το 2013 θα εισέλθουν στο στίβο της πολιτικής νέα κόµµατα. 2014. 13. Το ΑΚΡ µπορεί να αντιµετωπίσει τον κίνδυνο διάλυσης του πριν τις εκλογές του 14. Η Τουρκία είναι µια χώρα γεµάτη εκπλήξεις. Πρέπει να παρακολουθείται προσεκτικά και να µη µένει αβοήθητη Ο κ. Abramowitz ανήκει στην κατηγορία των διπλωµατών που γνωρίζουν πολύ καλά την Τουρκία. Είναι ο άνθρωπος που είχε προβλέψει το διαµελισµό της χώρας από το 1994. Γενικά είναι ο άνθρωπος που ξέρει πολλά Φράγκος Φραγκούλης, πρώην υπουργός Άµυνας και Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατού 5