1 Κωστας Βεργοπουλος Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ Ολοκληρη η διαχειριση της ελληνικης κρισης απο το 2010 μεχρι σημερα, 2016, βασιζεται σε υπαιτιως λανθασμενη διαγνωση, με συνεπεια να εφαρμοζεται εξ ισου υπαιτιως λανθασμενη συνταγη και η χωρα, μοναδικη περιπτωση στην υπερχρεωμενη ευρωπαικη περιφερεια, να μην εξερχεται απο την κριση, αλλα αντιθετα να βυθιζεται ολο και περισσοτερο σε αυτην. Στο διαστημα της τελευταιας 6ετιας, οι κυβερνησεις αλλαζουν, οι σημαιες και τα χρωμματα μεταβαλλονται, αλλα η κατασταση της χωρας δεν παυει να επιδεινωνεται, αφου η υπαιτια εφαρμοζομενη συνταγη παραμενει ιδια και απαραλλακτη. Γιατι αραγε οι αλλες υπερχρεωμενες χωρες της Ευρωζωνης - Ιρλανδια, Πορτογαλια, Κυπρος, Ισπανια, που βρεθηκαν σε παρομοια θεση με την Ελλαδα κατορθωνουν και αποκαθιστουν σημερα καποια σταθεροτητα, ενω η χωρα μας παραμενει σταθερα στον «φαυλο κυκλο» της ασταθειας και χωρις προοπτικη εξοδου απο αυτην; Στο ευλογο αυτο ερωτημα, απαντα χωρις περιστροφες ο υπερσυντηρητικος Μοχαμεντ Ελ Ριαν, διευθυντικο στελεχος της μεγαλυτερης αμερικανικης χρηματιστηριακης εταιρειας PIMCO : οταν η πολιτικη της λιτοτητος αποσπα υπερμετρους πορους απο το εσωτερικο της υπερχρεωμενης χωρας υπερ των δανειστων, αυτο ονομαζεται «καταραμενος κυκλος» (malediction) που μοιραια εξωθει την οικονομια σε συνθηκες ασφυξιας. «Για την αδιακοπη κατολισθηση της ελληνικης οικονομιας και το συνεχιζομενο ελλειμμα καθε προοπτικης απεμπλοκης απο αυτην, ευθυνονται τα πιο σκληρα στην ιστορια προγραμματα λιτοτητος
που εφαρμοζονται σε αυτη τη χωρα κατα την τελευταια 6ετια» 1. Σε ολες τις περιπτωσεις υπερχρεωμενων χωρων, ακομη και προσφατα στην υπερχρεωμενη Καλιφορνια, εληφθη μεριμνα οι περικοπες δαπανων και εισοδηματων να μην υπερβουν το 15% και μαλιστα να αποκατασταθουν επειτα απο μια 3ετια, ωστε να μην πληγει ανεπανορθωτα ο κινητηρας της αναπτυξης, αναγκαιος για την δημιουργια προσθετου νεου εισοδηματος, ωστε η εξυπηρετηση του χρεους να εξασφαλιζεται χωρις η οικονομια να συρρικνωνεται. Στην Ελλαδα συνεβη το ακριβως αντιθετο, σε μετωπικη συγκρουση με καθε οικονομικη λογικη, με καθε οικονομικη θεωρια και καθε ιστορικη εμπειρια. Ο Αμερικανος χρηματιστης συμπληρωνει την διαγνωση του, τονιζοντας οτι για την ελληνικη περιπτωση, δεν αρκει καποιο διαφορετικο μειγμα μετρων, αλλα επιβαλλεται κυριως «διαφορετικου τυπου προσεγγιση», με προτεραιοτητα στην εξασφαλιση της σταθεροτητος και της επιστροφης στην αναπτυξη, ωστε να μπορεσει ετσι και το χρεος να αποβει εξυπηρετησιμο, επειτα απο την αναγκαια σοβαρη απομειωση του. 2 Στην ομοιοπαθη Ισπανια, ο υπερσυντηρητικος και φρανκικος πρωθυπουργος Ραχοι αρνηθηκε μεχρι τελους να ενταξει την χωρα του σε μνημονιακο προγραμμα, ενω παραλληλα αντι να μειωσει τις συνταξεις, τις αυξησε κατα 15%, αποδεχομενος σχετικη συμφωνια των κοινωνικων εταιρων. Το παραδειγμα του ακολουθησε και η συντηρητικη κυβερνηση της Πορτογαλιας, παρα την ενταξη της σε μνημονιακο προγραμμα. Το αποτελεσμα αυτης της επιλογης ηταν οτι επειτα απο μια αποσταθεροποιητικη τριετια, οι δυο χωρες της Ιβηρικης εμφανιζουν σημερα θετικους ρυθμους. Ομως, ο Ραχοι επεμεινε επισης και μεχρι τελους στον διαχωρισμο αναμεσα στο τραπεζικο και στο καθαρα δημοσιο χρεος. Ενω στη χωρα μας, η βοηθεια που διδεται προς τις ελληνικες τραπεζες απο τον ευρωπαικο μηχανισμο ESM συνεχιζει να διερχεται απο το ελληνικο κρατος και να προστιθεται ετσι στο 1 Mohamed El Rian, Time for Debt Reduction in Greece, Project Syndicate, 22 Απριλιου 2016.
δημοσιο χρεος. Εαν παρομοιος διαχωρισμος χρεων εφαρμοζοταν και στην ελληνικη περιπτωση, τοτε το ελληνικο δημοσιο χρεος απο 180% του ΑΕΠ που εμφανιζεται σημερα, θα περιοριζοταν σε επιπεδα κατωτερα του 100%. Στην Ελλαδα συμβαινει αυτο που περιεγραφε στο παρελθον η βρετανικη Independent: οι τραπεζες, αφου απεσπασαν καθε ειδους στηριξη απο το κρατος, προκειμενου να σταθεροποιηθουν, στη συνεχεια το κατηγορησαν ως «σπαταλο και διεφθαρμενο». Φυσικα, οι κατηγοριες ησαν ακριβεις, αφου οι μεταφορες πορων απο την οικονομια προς τις τραπεζες πραγματοποιηθηκαν παντοτε και χωρις εξαιρεση υπο συνθηκες «σπατάλης και διαφθορας». Ωστοσο, μολονοτι ακριβεις, παραμενουν ανειλικρινεις, καθοτι αποκρυπτουν οτι οι απο την «σπατάλη και διαφθορα» επωφελουμενοι ειναι ακριβως οι ιδιοι οι κατηγοροι. Στην Ελλαδα, οι «διασωσεις» τραπεζων δεν περιμεναν τα μνημονιακα προγραμματα για να ενεργοποιηθουν, αλλα εμφανισθηκαν ηδη απο το 2009, επι υπουργειας Αλογοσκουφη. Μεχρι σημερα, εχουν πραγματοποιηθει 4 τουλαχιστον ανακεφαλαιοποιησεις τραπεζων, οι οποιες συμποσουνται σε δεκαδες δισεκατομμυριων ευρω και χωρις απο την αλλη πλευρα η οικονομια να επωφελειται εστω και κατ ελαχιστον απο την υποθετικη σταθεροποιηση του τραπεζικου συστηματος και ειδικα των 4 συστημικων τραπεζων. Σε καθε περιπτωση, η ανακεφαλαιοποιηση θεωρηθηκε «επιτυχης», εν τουτοις οι τραπεζες εχουν παυσει να χρηματοδοτουν την οικονομια, ειτε την καταναλωση των νοικοκυριων ειτε τις επιχειρησεις, επικαλουμενες, και δικαιολογημενα, τον υψηλο κινδυνο χρηματοδοτησεων σε συνθηκες «χρεωκοπημενης οικονομιας». Ωστοσο, εαν η ελληνικη οικονομια εξωθειται σημερα σε συνθηκες χρεωκοπιας, αυτο σε μεγαλο βαθμο οφειλεται και στις τεραστιες αφαιμαξεις ρευστοτητος που συνεχιζει να υφισταται με αιτιολογια την σταθεροποιηση του τραπεζικου συστηματος της. Βεβαιως, οι ανακεφαλαιοποιησεις δεν πραγματοποιουνται μονον με ελληνικο χρημα που αφαιρειται απο την ηδη ανεπαρκη ρευστοτητα της ελληνικης αγορας, αλλα και με ευρωπαικο χρημα που ομως προστιθεται και επιβαρυνει ολο και περισσοτερο το δημοσιο χρεος και μαλιστα ως ποσοστο του ΑΕΠ που δεν παυει να συρρικνωνεται, με προσθετη συνεπεια οτι το χρεος, ακομη και αν 3
παραμεινει σταθερο σε απολυτα μεγεθη, να συνεχιζει να διογκωνεται ως ποσοστο του ΑΕΠ. Σε καθε περιπτωση, η προτεραιοτητα στις ανακεφαλαιοποιησεις αποβαινει μοιραια για την οικονομια: ειτε με ελληνικο χρημα, ειτε με ευρωπαικο, αποδυναμωνουν την οικονομια, επιβαρυνουν το δημοσιο χρεος, δηλαδη αποδυναμωνουν δυο φορες την οικονομια. Η χωρα βρισκεται πλεον παγιδευμενη σε εναν πραγματικο και χωρις τελος «καταραμενο κυκλο», πραγμα που επιτρεπει στους εξ αυτου επωφελουμενους να ενοχοποιουν τα θυματα τους και να τα επιβαρυνουν με τις δικες τους ευθυνες για την σημερινη κριση. Επικαλουνται τις χρόνιες απο το απωτερο παρελθον παθογενειες της ελληνικης κοινωνιας προκειμενου να συγκαλυπτουν τις σημερινες, απο τις οποιες οι σημερινοι τιμητες παραμενουν και οι επωφελουμενοι. Ενω παραλληλα η διεισδυτικοτητα της αρχουσας ιδεολογιας οδηγει στην αυτομαστιγωση τα εκατομμυρια των θυματων τους. 4 Με το υποκριτικο αφηγημα του υπερκαταναλωτισμου για την 8ετια που προηγηθηκε της κρισης, ενοχοποιουνται οι εργαζομενοι και τα νοικοκυρια και παραλληλα συγκαλυπτεται ο καθοριστικος ρολος των τραπεζων και των διαπλεκομενων βουλιμικων κεφαλαιων στο «μεγαλο παρτυ» που ελαβε χωρα. Στη διαρκεια της 8ετιας 2001-2008, με την οικονομια να καταγραφει μεση ετησια αυξηση 4,2%, οι πραγματικες αμοιβες των εργαζομενων δεν αυξηθηκαν παρα μονον με 1,74% μεσο ετησιο ρυθμο, ενω τα κερδη του κεφαλαιου εκτιναχθηκαν με μεση ετησια προσαυξηση 8%. Κατα την αυτη περιοδο, η συνολικη εθνικη καταναλωση ως ποσοστο του ΑΕΠ δεν αυξηθηκε, αλλα αντιθετα συμπιεσθηκε απο 63% σε 60%, ενω παραλληλα οι ξεφρενες επενδυσεις σε κεφαλαικους εξοπλισμους εκτιναχθηκαν απο 19,8% του ΑΕΠ το 2000 σε 26% το 2008. Στο επιμαχο διαστημα, η Ελλαδα αναδειχθηκε πρωτη χωρα στην Ευρωζωνη, ομως οχι βεβαια σε υπερκαταναλωτισμο, αλλα σε υπερεπενδυσεις και με ρυθμο 3,5 φορες ανωτερο απο τον αντιστοιχο μεσο ορο των εταιρων στο ευρω. Κατα την κρισιμη περιοδο που προηγηθηκε της σημερινης κρισης, η Ελλαδα δεν υπηρξε καθολου θυμα καποιου υποθετικου
υπερκαταναλωτισμου, αλλα κυριως θυμα μιας «αγριας, αρπακτικης και αναρχουμενης» κεφαλαιοποιησης, που στη συνεχεια βρεθηκε απροσμενα στο κενο με το ξεσπασμα της αμερικανικης και διεθνους κρισης απο το Φθινοπωρο του 2008. Η ενταξη της χωρας στο ευρω δεν ηταν η αρχη της καταστροφης της, αλλα αντιθετα δημιουργησε την εντυπωση ενος νεου «Ελδοραδο» για τα επιθετικα και διαπλεκομενα κεφαλαια, προσελκυσε συρροη υπερβολικου ογκου επενδυσεων, οπως αλλωστε το αυτο συνεβη σε ολες ανεξαιρετως τις χωρες της ευρωπαικης περιφερειας, λογω του χαμηλοτερου εργασιακου κοστους και της αμεσης γειτνιασης με τις αγορες του ευρωπαικου κεντρου. Με την κριση απο το 2008 διαψευσθηκαν οχι τοσο οι προσδοκιες των καταναλωτων, οσο κυριως των βουλιμικων επενδυτων. Σε αυτο δεν ευθυνεται το ευρω, αλλα η διεθνης κριση και η γερμανικη διαχειριση της, η οποια διασωζει τις γερμανικες τραπεζες, επιρριπτοντας το κοστος αποκλειστικα στις οφειλετριες χωρες της ευρωπαικης περιφερειας. Με την κριση απο το 2008, η Ευρωζωνη δεν βγαινει ενισχυμενη, αλλα αντιθετα αποδυναμωμενη, με μειωμενη αξιοπιστια, αφου οι επενδυσεις στην περιοχη της εχουν σημερα συνολικα μειωθει κατα 12%. Παραλληλα, αυτοι που εξωθησαν την ελληνικη οικονομια στην αβυσσο, κατορθωνουν μεχρι σημερα να μεταθετουν στα θυματα τους την ευθυνη και το κοστος της κρισης τους, απαλλασσοντας εαυτους απο καθε συνεπεια. Η αρχουσα ιδεολογια αποβαινει κυριαρχη, οταν υιοθετειται απο τα θυματα της και ιδιως οταν τα τελευταια εκθετονται ερμαια στο πελαγος του υποθετικου «τελους ολων των ιδεολογιων» και στην ματαιη αναζητηση του «αποιδεολογικοποιημενου» ατομου.- kvergo@gmail.com 5