ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 19.9.2012 COM(2012) 515 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Έκθεση επί της ενδιάμεσης αξιολόγησης του προγράμματος Erasmus Mundus II (2009-2013) EL EL

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΙΩΝ Έκθεση επί της ενδιάμεσης αξιολόγησης του προγράμματος Erasmus Mundus II (2009-2013) 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 2. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ... 4 3. Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ... 5 3.1. Οι όροι της αξιολόγησης... 5 3.2. Μεθοδολογία... 6 3.3. Τα πορίσματα του αξιολογητή... 6 3.3.1. Καινοτομίες του EM II:... 6 3.3.2. Άλλα γενικά πορίσματα... 7 3.3.3. Συνάφεια... 8 3.3.4. Αποτελεσματικότητα... 8 3.3.5. Βιωσιμότητα... 9 3.3.6. Απόδοση... 9 3.3.7. Διαχείριση προγράμματος: Σχεδιασμός και δομή... 10 4. ΚΥΡΙΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ... 11 4.1. Γενικές συστάσεις για τη συνάφεια:... 11 4.2. Γενικές συστάσεις για την αποτελεσματικότητα:... 11 4.3. Γενικές συστάσεις για τη βιωσιμότητα:... 11 4.4. Γενικές συστάσεις για την απόδοση:... 12 5. ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ... 12 EL 3 EL

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Έκθεση επί της ενδιάμεσης αξιολόγησης του προγράμματος Erasmus Mundus II (2009-2013) 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ενδιάμεση αξιολόγηση του προγράμματος Erasmus Mundus II (EM) δρομολογήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σύμφωνα με τις απαιτήσεις της απόφασης αριθ. 1298/2008/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008 1 σχετικά με τη θέσπιση του προγράμματος δράσης Erasmus Mundus. Ο σκοπός αυτής της αξιολόγησης ήταν να εκτιμήσει τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, τη βιωσιμότητα και την απόδοση του προγράμματος, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις καινοτομίες που καθιερώθηκαν στη φάση ΙΙ του προγράμματος. Αυτή η αξιολόγηση κάλυψε και τις τρεις δράσεις (δράση 1, δράση 2 και δράση 3) κατά την περίοδο εφαρμογής 2009-2011. Η αξιολόγηση έγινε υπό την καθοδήγηση της Διευθύνουσας Ομάδας που προέρχεται από Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Εκπαίδευση και Πολιτισμός Ανάπτυξη και Συνεργασία - EuropeAid και Διεύρυνση), την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης και τον Εκτελεστικό Οργανισμό Εκπαίδευσης, Οπτικοακουστικών Θεμάτων και Πολιτισμού, με τη συμμετοχή όλων στο πρόγραμμα EM. Το πλήρες κείμενο της αξιολόγησης διατίθεται στον ακόλουθο δικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/evalreports/index_en.htm. Η παρούσα έκθεση για την ενδιάμεση αξιολόγηση υποβάλλεται δυνάμει του άρθρου 13 της απόφασης EM. Βασίζεται στα πορίσματα της ενδιάμεσης αξιολόγησης του EM ΙΙ σχετικά με τα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί και για τις ποιοτικές πτυχές της υλοποίησης του προγράμματος. Παρουσιάζεται η θέση της Επιτροπής επί των βασικών συμπερασμάτων και των συστάσεων της ενδιάμεσης αξιολόγησης. Τα εν λόγω συμπεράσματα και συστάσεις βασίζονται σε εκτεταμένες έρευνες και συνεντεύξεις των συμμετεχόντων και των άμεσα ενδιαφερόμενων μερών του προγράμματος EM. 2. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Στόχοι του προγράμματος EM ΙΙ (2009 2013) είναι να βελτιώσει την ποιότητα της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, να συμβάλει στη βελτίωση των προοπτικών σταδιοδρομίας των φοιτητών και να διευκολύνει το διάλογο και τη διαπολιτισμική κατανόηση μέσω της διεθνούς συνεργασίας, καθώς και να συμβάλει στην αειφόρο ανάπτυξη των τρίτων χωρών στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σύμφωνα με τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. Το πρόγραμμα EM έχει προϋπολογισμό ύψους 950 εκατομμυρίων ευρώ, με περίπου 494 εκατομμύρια ευρώ κατανεμημένα στις δράσεις 1 και 3, τα οποία προέρχονται από τον 1 ΕΕ 340 της 19.12.2008, σ. 83. EL 4 EL

προϋπολογισμό της ΕΕ για την εκπαίδευση, και 460 εκατομμύρια ευρώ χορηγούμενα στη δράση 2, τα οποία προέρχονται από μια σειρά διάφορων χρηματοδοτικών μέσων. Διάρθρωση του προγράμματος: Το EM II 2009-2013 υλοποιήθηκε μέσω των ακόλουθων δράσεων: Δράση 1: κοινά προγράμματα Erasmus Mundus (μεταπτυχιακά και διδακτορικά) εξαιρετικής ακαδημαϊκής ποιότητας, συμπεριλαμβανομένου προγράμματος υποτροφιών για συμμετοχή στα εν λόγω προγράμματα Δράση 2: Συμπράξεις EM μεταξύ ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της Ευρώπης και τρίτων χωρών, συμπεριλαμβανομένων υποτροφιών κινητικότητας σε όλα τα ακαδημαϊκά επίπεδα. Αυτή η δράση αντικαθιστά το πρόγραμμα «External Cooperation Window» (παράθυρο εξωτερικής συνεργασίας) Δράση 3: Προώθηση της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με μέτρα για την ενίσχυση της ελκυστικότητας των ευρωπαϊκών χωρών ως εκπαιδευτικού προορισμού και ως παγκόσμιου κέντρου αριστείας. Καινοτομίες του EM II: Σύμφωνα με τη φάση ΙΙ το πεδίο εφαρμογής του προγράμματος EM επεκτάθηκε ενσωματώνοντας τις εξής κύριες νέες διαστάσεις: Επέκταση των κοινών προγραμμάτων στις διδακτορικές σπουδές Παροχή υποτροφιών για ευρωπαίους φοιτητές Ενσωμάτωση του προγράμματος «External Cooperation Window» στο πρόγραμμα EM ως δράση 2 και διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής του Παροχή δυνατότητας σε ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τρίτων χωρών να συμμετέχουν στα κοινά προγράμματα EM. 3. Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 3.1. Οι όροι της αξιολόγησης Κατόπιν πρόσκλησης υποβολής προσφορών 2, επιλέχθηκε το Ινστιτούτο Δημόσιας Πολιτικής και Διοίκησης (PPMI) για τη διενέργεια της αξιολόγησης. Η ενδιάμεση αξιολόγηση επρόκειτο να καλύψει την περίοδο 2009 2011, κατά την οποία δημοσιεύθηκαν διάφορες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για την υλοποίηση του προγράμματος. Η ενδιάμεση αξιολόγηση επικεντρώθηκε στην παροχή απαντήσεων στα ερωτήματα αξιολόγησης που σχετίζονται με τη συνάφεια και τη χρησιμότητα, την αποτελεσματικότητα, την απόδοση, τη βιωσιμότητα και την κοινοτική προστιθέμενη αξία του προγράμματος. Όσον αφορά καθένα από τα ερωτήματα αξιολόγησης, η ενδιάμεση αξιολόγηση παρείχε συγκεκριμένες συστάσεις για τον τρόπο με τον οποίο η φιλοσοφία, οι στόχοι, ο σχεδιασμός, η 2 Περιορισμένη πρόσκληση υποβολής προσφορών στο πλαίσιο της πολλαπλής σύμβασης-πλαισίου EAC/50/2009 για την αξιολόγηση, την υποστήριξη σχετικά με την αξιολόγηση και την εκτίμηση επιπτώσεων. EL 5 EL

υλοποίηση και τα αποτελέσματα μπορούν να βελτιωθούν περαιτέρω από την άποψη της Επιτροπής, των δικαιούχων και των δυνητικών υποψηφίων. 3.2. Μεθοδολογία Η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε ξεκινάει με ένα σύνολο 45 ερωτημάτων αξιολόγησης και υποερωτημάτων/πρακτικών ερωτημάτων. Για την απάντηση των ερωτημάτων, ορίστηκαν σαφώς προσδιορισμένοι δείκτες και κριτήρια αξιολόγησης. 3.3. Τα πορίσματα του αξιολογητή 3.3.1. Καινοτομίες του EM II: - Κοινά διδακτορικά προγράμματα EM: Τα κοινά προγράμματα μεταπτυχιακών και διδακτορικών τίτλων που χρηματοδοτούνται από τη δράση 1 είχαν σημαντική προστιθέμενη αξία, διευκολύνοντας την επιτυχία των αποφοίτων κατά την αναζήτηση εργασίας ή / και περαιτέρω ερευνητικών θέσεων. Η διεθνής εμπειρία και οι διαπολιτισμικές ικανότητες θα μπορούσαν να θεωρηθούν τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα που διέκριναν τους φοιτητές του EM από άλλους πτυχιούχους. Η συμπερίληψη της διδακτορικής και μεταδιδακτορικής συνεργασίας στο πλαίσιο του EM ΙΙ υπήρξε μία από τις πιο επιτυχημένες καινοτομίες της φάσης ΙΙ, προσελκύοντας τη συμμετοχή πολλών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αναγνωρισμένου κύρους. - Η νέα δράση 2 του EM Η συμπερίληψη της δράσης 2 με συγκεκριμένους στόχους που σχετίζονται με τη συνεργασία με τρίτες χώρες έγινε στο πλαίσιο ενός σχεδιασμού προγράμματος που αφορούσε την ενδεχόμενη σύγκρουση μεταξύ της αειφόρου ανάπτυξης τρίτων χωρών (δράση 2) και της προώθησης της αριστείας (δράση 1). Με αυτό τον τρόπο το EM ΙΙ σχεδιάστηκε για να αποτρέψει τη «διαρροή εγκεφάλων». Αυτή η νέα δράση περιλαμβάνει δύο σκέλη: ένα για τις αναπτυσσόμενες χώρες (σκέλος 1) και ένα για τις βιομηχανικές χώρες (σκέλος 2). Οι συνεντεύξεις με θεσμικούς και μεμονωμένους δικαιούχους καθώς και οι μελέτες περιπτώσεων υποδεικνύουν ότι οι στόχοι συνεργασίας και αριστείας ήταν περισσότερο συμπληρωματικοί παρά αντικρουόμενοι. Δικαιούχοι από τρίτες χώρες εκτιμούν το μεγάλο θετικό αντίκτυπο της συνεργασίας στις δυνατότητες των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις χώρες τους. Ωστόσο, οι ενδιαφερόμενοι από τρίτες χώρες τόνισαν την ανάγκη για περισσότερες αμοιβαίες σχέσεις μεταξύ των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από την ΕΕ και τρίτες χώρες. - Παροχή υποτροφιών για φοιτητές της Ευρωπαϊκής Ένωσης Συνολικά, αυτή η νέα φάση του προγράμματος EM έχει προσφέρει προστιθέμενη αξία για τους φοιτητές της ΕΕ κατά την αναζήτηση εργασίας ή περαιτέρω ερευνητικών θέσεων (όπως συνέβαινε στο παρελθόν μόνο για φοιτητές τρίτων χωρών). Η διεθνής εμπειρία και οι διαπολιτισμικές δεξιότητες αποτελούν σημαντικά πλεονεκτήματα του EM που τώρα προσφέρονται και σε φοιτητές της ΕΕ. Ωστόσο, στη δράση 1, οι υποτροφίες σε ευρωπαίους φοιτητές μπορούν να θεωρηθούν η λιγότερο επιτυχής από τις καινοτομίες του προγράμματος (οι υποτροφίες κατηγορίας Β για τους φοιτητές της ΕΕ δεν ήταν αρκετά σημαντικές για την προσέλκυση φοιτητών). Επιπλέον, EL 6 EL

υποστηρίζεται ότι η κατάλληλη ενημέρωση είναι καθοριστικής σημασίας για την προσέλκυση ευρωπαίων φοιτητών. Η προσέλκυση ευρωπαίων φοιτητών για τη δράση 2 «κινητικότητα» αποτελούσε επίσης πρόκληση. Ωστόσο, οι ερωτηθέντες εκπρόσωποι θεσμικών εταίρων στη δράση 2 σκέλος 2 (βιομηχανικές χώρες) πίστευαν σθεναρά ότι η κινητικότητα από και προς τρίτες βιομηχανικές χώρες θα έπρεπε να παραμείνει στα μελλοντικά προγράμματα EM διότι υποστηρίζει την αριστεία και προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες για την οικοδόμηση σχέσεων με ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε μείζονες οικονομίες σε όλο τον κόσμο. - Να επιτραπεί σε ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τρίτων χωρών να συμμετέχουν στη δράση 1 του προγράμματος ως πλήρεις εταίροι. Αυτή η καινοτομία προσέφερε ευκαιρίες σε ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης τρίτων χωρών να μοιραστούν εντός κοινοπραξιών ένα πανευρωπαϊκό σχεδιασμό κοινών προγραμμάτων. Η συνεργασία μεταξύ ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της ΕΕ και μη ευρωπαϊκών ιδρυμάτων εμποδίζεται από την πολυμορφία των εθνικών συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η συμμετοχή μη ευρωπαϊκών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο πρόγραμμα EM είναι δύσκολη λόγω κανονισμών, ζητημάτων διακυβέρνησης, περιορισμένων πόρων και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που αφορούν διάφορα θεματικά πεδία. Τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης εκτός της ΕΕ και οι εταίροι της ΕΕ έχουν αντιμετωπίσει τα εμπόδια που συνδέονται με την πολυμορφία των εθνικών συστημάτων, διοικητικά θέματα, τον συντονισμό της κοινοπραξίας, την απονομή ή κοινά διπλώματα και την πολυμορφία του κόστους εκπαίδευσης σε ολόκληρη την κοινοπραξία. Σε γενικές γραμμές, οι προκλήσεις ξεπεράστηκαν σε βάση ad hoc, αλλά στο μέλλον είναι απαραίτητη η λήψη πιο συστηματικών μέτρων για την αντιμετώπισή τους. Στο EM ΙΙ, οι θεσμικοί δικαιούχοι ήταν ενθουσιώδεις για τις επιπτώσεις που είχε το πρόγραμμα στην ενίσχυση των διεθνών δεσμών μεταξύ των ευρωπαϊκών ιδρυμάτων και των ιδρυμάτων τρίτων χωρών. Παραδείγματα έχουν αποδείξει σαφώς την ικανότητα του προγράμματος να είναι χρήσιμο στη διεθνοποίηση των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις συμμετέχουσες χώρες (αύξηση των δυνατοτήτων συνεργασίας μεταξύ των διεθνών θεσμικών οργάνων). 3.3.2. Άλλα γενικά πορίσματα Αυτή η ενδιάμεση αξιολόγηση ήταν χρήσιμη για την απόκτηση περισσότερων γνώσεων όσον αφορά τους απώτερους στόχους των δικαιούχων του EM ΙΙ: Οι δικαιούχοι της δράσης 1 υποστήριξαν ότι η αριστεία στη διδασκαλία και την έρευνα ήταν ο κύριος στόχος των επιλεχθέντων έργων τους. Οι δικαιούχοι της δράσης 2 σκέλος 1 τόνισαν τη συνεργασία, την κινητικότητα και την ανάπτυξη ικανοτήτων. Οι ενδιαφερόμενοι που συμμετέχουν στη δράση 2 σκέλος 2 υποστήριξαν ότι η ακαδημαϊκή αριστεία ήταν το κεντρικό κίνητρο των εμπλεκόμενων ιδρυμάτων. Το πρόγραμμα EM συνέβαλε στην ενίσχυση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος της Ευρώπης στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, βοηθώντας τα συστήματα τριτοβάθμιας EL 7 EL

εκπαίδευσης να προσφέρουν μια πιο ομοιογενή εικόνα στο πλαίσιο των κοινών προγραμμάτων. Οι στόχοι του EM ΙΙ ήταν σύμφωνοι με τις πρωτοβουλίες πολιτικής και τις πολιτικές προτεραιότητες της ΕΕ. Ωστόσο, στο μέλλον το EM ΙΙ θα μπορούσε να επικεντρώσει περαιτέρω την προσοχή του στην απασχολησιμότητα των νέων, γεγονός που τονίζεται στη στρατηγική Ευρώπη 2020. Το πρόγραμμα παρέχει πολύτιμες δεξιότητες σταδιοδρομίας για αποφοίτους, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει ανισότητα στην πραγματική απασχολησιμότητα μεταξύ των περιφερειών και των θεματικών πεδίων. 3.3.3. Συνάφεια Οι στόχοι του EM ΙΙ, παρέμειναν εξαιρετικά συναφείς, παρόλο που οι ανάγκες που αντιμετωπίζουν οι ομάδες-στόχοι και οι ενδιαφερόμενοι ήταν αρκετά διαφορετικές. Και τα δύο κοινά προγράμματα (δράση 1) και η κινητικότητα (δράση 2) συμβάλλουν στην προώθηση της αριστείας, στην ανάπτυξη ικανοτήτων και στην ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας. Οι δικαιούχοι από τρίτες χώρες τόνισαν τις δυνατότητες του προγράμματος να συμβάλει στην ανάπτυξη των δυνατοτήτων των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσής τους. Ο κίνδυνος «διαρροής εγκεφάλων» από τρίτες χώρες παρέμεινε, αλλά οι ενδιαφερόμενοι από τρίτες χώρες υποστήριξαν επίσης ότι το αναπτυξιακό στοιχείο θα μπορούσε να ενισχυθεί μέσω της διασφάλισης πιο ισορροπημένων και αμοιβαίων σχέσεων μεταξύ των συμμετεχόντων από την ΕΕ και τρίτες χώρες. Το EM ΙΙ συνδεόταν στενά και συμπλήρωσε τα άλλα προγράμματα της ΕΕ, και συγκεκριμένα: τα LLP, Tempus, Alfa, Edulink και τις δράσεις Marie Curie. 3.3.4. Αποτελεσματικότητα Παρόλο που το πρόγραμμα συνέβαλε στις στρατηγικές πολιτικές της ΕΕ, οι επιπτώσεις του στη διαδικασία της Μπολόνια ήταν ανάμικτες και διέφεραν μεταξύ των διάφορων χωρών. Η συμμετοχή ήταν πολύ σημαντική σε ορισμένες τρίτες χώρες, ιδίως στις γειτονικές χώρες, κυρίως στον τομέα της νομοθεσίας που απαιτείται για την αναγνώριση των κοινών πτυχίων και των μηχανισμών αναγνώρισης των ακαδημαϊκών μονάδων. Ωστόσο, αναγνωρίζεται ότι οι περαιτέρω προσπάθειες πρέπει να καταβληθούν σε αυτά τα ζητήματα εντός της ΕΕ και σε τρίτες χώρες. Συνολικά, το πρόγραμμα συμβάλλει σημαντικά στην ενίσχυση του διεθνούς προσανατολισμού των συμμετεχόντων ιδρυμάτων, αλλά η διαδικασία θα πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο μιας ευρύτερης διεθνούς συνεργασίας και να λάβει υπόψη τις διαφορετικές καταστάσεις εντός των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα έχει εκληφθεί ως μια πρωτοβουλία «ήπιας δύναμης» η οποία θα αλλάξει τις στάσεις και τις απόψεις των φορέων χάραξης πολιτικής και των ενδιαφερομένων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι συμμετέχοντες στο EM ΙΙ είχαν ήδη μακροχρόνιες δεσμεύσεις για διεθνή συνεργασία. Συνολικά, για το θέμα των δυσκολιών που προέκυψαν, η αξιολόγηση εντόπισε τρεις σειρές εμποδίων που σχετίζονται με την κινητικότητα: 1) εμπόδια που σχετίζονται με την πολυμορφία των εθνικών συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης 2) εμπόδια που σχετίζονται με το σχεδιασμό του προγράμματος 3) εμπόδια που σχετίζονται με το διοικητικό φόρτο και τη συγχρηματοδότηση (οι κοινοπραξίες EM αναθέτουν συνήθως την κεντρική διοίκηση και διαχείριση στις συντονιστικές αρχές τους. Οι εν λόγω αρχές προσπαθούν να EL 8 EL

διασφαλίσουν τη διοικητική και οικονομική αποτελεσματικότητα, συμπεριλαμβανομένου του εντοπισμού δυνητικών πηγών συγχρηματοδότησης). 3.3.5. Βιωσιμότητα Τα συμμετέχοντα ιδρύματα ήταν συνήθως διεθνοποιημένα σε μεγάλο βαθμό και μέλη του προσωπικού τους ήταν υπεύθυνα για τη διαχείριση διεθνών έργων, ωστόσο σχεδόν οι μισοί δικαιούχοι ανέφεραν έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού για την αντιμετώπιση του φόρτου εργασίας του κοινού έργου EM. Τα συμμετέχοντα ιδρύματα γενικά ήταν έτοιμα για τη σταδιακή κατάργηση της χρηματοδότησης της ΕΕ, αλλά ήλπιζαν ότι θα ήταν βαθμιαία. Η ετικέτα EM επέτρεπε σε ιδρύματα, τα οποία είναι εξαιρετικά στον τομέα τους αλλά δεν ήταν διεθνούς ακτινοβολίας, να έχουν πρόσβαση σε εξωτερική χρηματοδότηση και να επιτυγχάνουν ευκολότερη αναγνώριση των κύκλων μαθημάτων τους. Αν επιτρεπόταν σε προηγούμενους δικαιούχους να διατηρήσουν την ετικέτα μετά το πέρας της περιόδου χρηματοδότησης, θα αυξανόταν η βιωσιμότητα των κύκλων μαθημάτων τους. Η προώθηση του προγράμματος και η εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων θα μπορούσε να βελτιώσει τη βιωσιμότητα των έργων EM. Ο ΕΜΑ (Σύλλογος Αποφοίτων EM) έχει ιδιαίτερα κίνητρα και δραστηριοποιείται στην προώθηση του προγράμματος και την ανάπτυξη της ταυτότητας των αποφοίτων του EM. Οι δραστηριότητες διάδοσής τους έλαβαν κυρίως τη μορφή της προώθησης του προγράμματος και όχι της προώθησης της Ευρώπης ως προορισμού σπουδών. 3.3.6. Απόδοση Το πρόγραμμα εφαρμόστηκε με αποδοτικό τρόπο. Η αξιολόγηση δείχνει τα ακόλουθα στοιχεία απόδοσης του προγράμματος: - Τα περισσότερα από τα προγραμματισμένα αποτελέσματα του προγράμματος πρόκειται να επιτευχθούν έως το 2013 με χαμηλότερο κόστος από εκείνο που αναμενόταν αρχικά. - Τα αποτελέσματα του προγράμματος είχαν παραχθεί με ανάλογο ή ακόμη και χαμηλότερο κόστος από εκείνο παρόμοιων προγραμμάτων υποτροφιών. Συνολικά, η ανάλυση υποδεικνύει ότι η επίτευξη των ίδιων αποτελεσμάτων με λιγότερη χρηματοδότηση δεν ήταν προβληματική, διότι το πρόγραμμα εφαρμοζόταν αποτελεσματικά από την άποψη του προϋπολογισμού και των παραγόμενων αποτελεσμάτων. - Στη δεύτερη φάση του EM τέθηκαν σε εφαρμογή τα σχετικά διοικητικά εργαλεία, όπως ο υπολογισμός των δαπανών που πραγματοποιήθηκαν με βάση κατ αποκοπή ποσά. Παρόλο που ο αριθμός των εκθέσεων δραστηριότητας μειώθηκε κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του προγράμματος, οι δικαιούχοι εκτίμησαν τη συμμετοχή τους στο EM ως επαχθή. 3.3.7. Διαχείριση προγράμματος: Σχεδιασμός και δομή Οι δικαιούχοι του προγράμματος αξιολόγησαν θετικά την προετοιμασία και την υλοποίηση των έργων EM, εκτός από τον εκτεταμένο διοικητικό φόρτο εργασίας. Οι δικαιούχοι υποστήριξαν ότι είναι δυνατές περαιτέρω απλουστεύσεις (π.χ. εκθέσεις δραστηριοτήτων), συμπεριλαμβανομένης της αντικατάστασης της προσέγγισης ετήσιας υποβολής νέας αίτησης. Η παρακολούθηση και αξιολόγηση των έργων ήταν κυρίως ποσοτική. Για το μέλλον, οι δυνατότητες του έργου εκτίμησης ποιότητας του EM (EMQA) μπορούν επίσης να EL 9 EL

εφαρμοστούν για την καλύτερη εκτίμηση της ποιότητας κοινών προγραμμάτων με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων του τομέα. Οι δικαιούχοι ήταν ικανοποιημένοι από τις υπηρεσίες του Εκτελεστικού Οργανισμού (EACEA), καθώς και από τις πληροφορίες και οδηγίες που παρέχονται από τις εθνικές δομές, τα εθνικά γραφεία Tempus και τις αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρόλο που οι μηχανισμοί για την επιλογή έργων ήταν αποτελεσματικοί, τα χαμηλά ποσοστά επιτυχίας για ορισμένες δράσεις και σκέλη μείωσαν την εμπιστοσύνη των ομάδων στόχων όσον αφορά τη διαφάνεια της επιλογής των έργων. Ο επιμερισμός των αρμοδιοτήτων μεταξύ των ΓΔ στην υλοποίηση των δράσεων 1 και 2, καθώς και η απουσία μιας ενιαίας επιτροπής, αρμόδιας για όλο το πρόγραμμα, δεν συμβάλλουν στην ανάπτυξη των συνεργιών μεταξύ των δράσεων του προγράμματος. Ωστόσο, οι αδυναμίες στο στρατηγικό συντονισμό αντισταθμίζονται σε κάποιο βαθμό από τον καλό συντονισμό σε επιχειρησιακό επίπεδο, καθώς η διαχείριση όλων των δράσεων είναι υπό την ευθύνη μίας ενιαίας μονάδας στο πλαίσιο του Εκτελεστικού Οργανισμού (EACEA - Εκτελεστικός Οργανισμός Εκπαίδευσης, Οπτικοακουστικών Θεμάτων και Πολιτισμού). Υπάρχει ανάγκη να οριστεί μια ενιαία επιτροπή (που να περιλαμβάνει εκπροσώπους της ΓΔ EAC, της ΓΔ DEVCO και άλλων Γενικών Διευθύνσεων και Υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) για την καθοδήγηση του προγράμματος μετά το 2013. EL 10 EL

4. ΚΥΡΙΕΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Γενικές συστάσεις 4.1. Συνάφεια: γενικές συστάσεις: Σύμφωνα με τις γενικές συστάσεις για την αξιολόγηση, η συνάφεια μπορεί να ενισχυθεί μέσω πιο ισορροπημένων στόχων του προγράμματος και ενισχυμένων δεσμών μεταξύ του EM και άλλων προγραμμάτων της ΕΕ στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. 4.2. Αποτελεσματικότητα: γενικές συστάσεις: Προκειμένου να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα, οι συστάσεις αξιολόγησης αφορούν τα ακόλουθα κύρια ζητήματα: απασχολησιμότητα ισορροπία του προγράμματος μεταξύ των στόχων αριστείας, ανάπτυξης ικανοτήτων και γεωγραφικής συμμετοχής συμμετοχή των εργοδοτών διευκόλυνση της διαδικασίας χορήγησης θεωρήσεων και χαρτογράφηση των βέλτιστων πρακτικών. Σε σχέση με την απασχολησιμότητα, οι δραστηριότητες του προγράμματος θα μπορούσαν να είναι πιο ανοιχτές στη διεθνή κινητικότητα και τη συνεργασία στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης που παρέχεται από ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για την κατάρτιση επαγγελματιών με υψηλά προσόντα. Να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η ισορροπία μεταξύ των στόχων του προγράμματος για αριστεία, ανάπτυξη ικανοτήτων και γεωγραφική εκπροσώπηση. Πρέπει να παρέχονται κίνητρα που να περιλαμβάνουν ένα ευρύτερο φάσμα ιδρυμάτων από τις υποψήφιες και δυνητικά υποψήφιες χώρες στο πρόγραμμα και να ενισχύονται οι ικανότητές τους, προκειμένου να διασφαλιστεί η ισόρροπη κινητικότητα. Θα πρέπει να ενισχυθούν οι καλές πρακτικές για τη συμμετοχή των εργοδοτών και απαιτούνται δραστηριότητες επικοινωνίας στις υποψήφιες και δυνητικά υποψήφιες χώρες. Επειδή τα κύρια εμπόδια σχετίζονται με διοικητικά θέματα, είναι σημαντικό η ΓΔ EAC να εξακολουθεί να υποστηρίζει τη δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διευκόλυνση της διαδικασίας χορήγησης θεωρήσεων για τους δικαιούχους ευρωπαϊκών προγραμμάτων κινητικότητας, που εφαρμόζονται επί του παρόντος μέσω της έκδοσης οδηγιών. Οι καλές πρακτικές θα πρέπει να αποτελούν την κυρίαρχη τάση μεταξύ των αιτούντων και των δικαιούχων. 4.3. Βιωσιμότητα: γενικές συστάσεις: Η διασφάλιση της βιωσιμότητας αποτελεί μεγάλο προβληματισμό τον οποίο συμμερίζονται οι δικαιούχοι EM. Οι συστάσεις για τη βιωσιμότητα σχετίζονται με την καλύτερη χρήση της περιορισμένης χρηματοδότησης από την ΕΕ. Μπορεί επίσης να είναι χρήσιμη η ανταλλαγή ορθών πρακτικών και ένα πιο ολοκληρωμένο πρόγραμμα. Ενώ υπάρχει κίνδυνος εξάρτησης από τη χρηματοδότηση της ΕΕ, είναι επίσης αλήθεια ότι οι αιτήσεις για χρηματοδότηση από άλλα μέσα απαιτούν εμβάθυνση και επέκταση των ακαδημαϊκών δικτύων, και με αυτό τον τρόπο βοηθά να ωριμάσουν εξαιρετικοί κύκλοι μαθημάτων και συνεργασίες. EL 11 EL

Είναι σημαντική η ανταλλαγή καλών πρακτικών ώστε να παρέχεται βοήθεια στους εταίρους να ενισχύουν τους μηχανισμούς αναγνώρισής τους και να εξοικονομούν τους πόρους που δαπανώνται για την ανάπτυξή τους. 4.4. Απόδοση: γενικές συστάσεις: Σύμφωνα με τις συστάσεις της ενδιάμεσης αξιολόγησης, η αποτελεσματικότητα του προγράμματος θα μπορούσε να ενισχυθεί με διασύνδεση της χρηματοδοτικής ενίσχυσης για κάθε δράση με σαφώς καθορισμένους στόχους πολιτικής, οι οποίοι λαμβάνουν δεόντως υπόψη τις ειδικές ανάγκες των διαφόρων περιοχών του κόσμου για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων του θέματος, του επιπέδου παρέμβασης προπτυχιακό, μεταπτυχιακό, διδακτορικό - πτυχίο έναντι κινητικότητας βάσει του συστήματος μεταφοράς ακαδημαϊκών μονάδων κ.λπ. με τη βελτίωση της παρακολούθησης και της αξιολόγησης των μελλοντικών προγραμμάτων και με τον εξορθολογισμό της προώθησης του προγράμματος. Να γίνει επανεξέταση της ισορροπίας μεταξύ των διαφόρων δράσεων και των σκελών τους στο πρόγραμμα μετά το 2013, σύμφωνα με σαφώς καθορισμένους στόχους πολιτικής και με στόχο να μεγιστοποιηθούν οι ευκαιρίες επιτυχίας. Να βελτιωθεί η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των μελλοντικών σχεδίων μέσω της καλύτερης εξισορρόπησης της ποσοτικής και ποιοτικής αξιολόγησης και με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων του τομέα στις επισκέψεις παρακολούθησης και στην αξιολόγηση του έργου. Να συνεχιστεί το έργο εκτίμησης ποιότητας του EM και να συνδεθεί καλύτερα με την παρακολούθηση του έργου. Να εξορθολογιστεί η προώθηση του προγράμματος σε διάφορες δράσεις στο πλαίσιο του προγράμματος μετά το 2013, διατηρώντας ταυτόχρονα το τρέχον θεσμικό πλαίσιο που περιλαμβάνει τον Εκτελεστικό Οργανισμό, τις εθνικές δομές και τις αντιπροσωπείες της ΕΕ. 5. ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Η Επιτροπή συμμερίζεται την εκτίμηση του αξιολογητή στο σύνολό της, ότι το πρόγραμμα EM ΙΙ προσέφερε μεγάλη υποστήριξη και συνέβαλε σημαντικά στη διαδικασία διεθνοποίησης του ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο όσον αφορά την προώθηση της αριστείας, της υποστήριξης της διεθνούς συνεργασίας, της κινητικότητας και της ανάπτυξης ακαδημαϊκών ικανοτήτων. Κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού του προγράμματος EM (2009-2011), το πρόγραμμα κατέδειξε αποτελεσματικότητα στην ενίσχυση της διεθνούς στρατηγικής προσανατολισμού των συμμετεχόντων ιδρυμάτων, παρέχοντας επίσης βιωσιμότητα σε στρατηγικές δραστηριότητες διασύνδεσης. Η ενδιάμεση αξιολόγηση του EM αποκαλύπτει ένα πρόγραμμα που έχει εφαρμοστεί αποτελεσματικά με πολύ καλή αναλογία κόστους/ωφέλειας. Οι 3 δράσεις του προγράμματος έχουν προσφέρει εξαιρετικά αποτελέσματα για ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, φοιτητές και επιστήμονες από κράτη μέλη της ΕΕ και τρίτες χώρες. Η δράση 1 συνέβαλε στη βελτίωση της αριστείας στη διδασκαλία και την εκμάθηση καθώς και στη στήριξη της διασύνδεσης των ιδρυμάτων. Οι συνεργασίες της δράσης 2 του EM ΙΙ υποστήριξαν τη διεθνή συνεργασία στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ήταν αρκετά αποτελεσματικές, περιλαμβάνοντας ιδρύματα EL 12 EL

τρίτων χωρών ως μέλη διεθνών συνεργασιών για την υποστήριξη της ακαδημαϊκής κινητικότητας Η δράση 3 του EM ΙΙ ήταν αποτελεσματική όσον αφορά την παροχή συνοχής και βιωσιμότητας σε όλο το πρόγραμμα. Το EM ΙΙ σχεδιάστηκε για να περιλαμβάνει 4 καινοτομίες ώστε να ξεπεραστούν πολλές ανεπάρκειες, ελλείψεις και αδυναμίες που παρατηρήθηκαν στην προηγούμενη φάση (2004 2008). Ακόμη και αν οι καινοτομίες χρειαστούν περαιτέρω βελτιώσεις, το συνολικό αποτέλεσμα είναι πολύ θετικό, ιδίως όσον αφορά την ενσωμάτωση της νέας δράσης 2, την πιο ενεργό συμμετοχή εταίρων τρίτων χωρών σε κοινοπραξίες και υποτροφίες που παρέχονται για φοιτητές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη τα πορίσματα αυτής της αξιολόγησης για περαιτέρω βελτιώσεις οι οποίες θα μπορούσαν να γίνουν από το δεύτερο μισό του προγράμματος και μετά. Ειδικότερα, η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για τη σύσταση 4.1 για την ενίσχυση της συνάφειας μέσω της ενίσχυσης των δεσμών μεταξύ του EM και άλλων προγραμμάτων της ΕΕ στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτή η σύσταση αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό την προτιμώμενη επιλογή που προσδιορίστηκε στην εκτίμηση επιπτώσεων όσον αφορά τη διεθνή διάσταση των δράσεων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για το μελλοντικό ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την περίοδο 2014-2020. Η εν λόγω επιλογή (βάσει της οποίας η Επιτροπή συνέταξε την πρότασή της για το μελλοντικό ολοκληρωμένο πρόγραμμα «Erasmus για όλους» για την παιδεία, τη νεολαία και τον αθλητισμό) αποσκοπεί στην ενίσχυση των στόχων και των επιπτώσεων μέσω της συγκέντρωσης και της ορθολογικής αρχιτεκτονικής. Η χρήση αυτής της επιλογής στο σχεδιασμό του μελλοντικού ολοκληρωμένου προγράμματος θα πρέπει να δημιουργήσει τους αναγκαίους δεσμούς εντός των εσωτερικών προγραμμάτων (μεταξύ του Erasmus και του Erasmus Mundus) και μεταξύ των εξωτερικών και εσωτερικών πολιτικών και προγραμμάτων στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (Erasmus Mundus, Tempus, EDULINK, Alfa, Atlantis κ.λπ.). Αναμένεται επίσης να ενισχύσει τους δεσμούς μεταξύ της κινητικότητας και των συμπράξεων (συμπεριλαμβανομένων των μέτρων ανάπτυξης ικανοτήτων και στήριξης της πολιτικής) και να παρέχει στήριξη για την αύξηση της συνολικής ποιότητας και καταλληλότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενισχύοντας τους δεσμούς μεταξύ πολιτικών και προγραμμάτων, συνοδεύοντας τα πανεπιστήμια στη στρατηγική διεθνοποίησής τους και τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε χώρες εκτός της ΕΕ, μαζί με την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου τους. Η Επιτροπή συμφωνεί επίσης με τη σύσταση 4.2 για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του προγράμματος, επιτρέποντας καλύτερη ισορροπία μεταξύ της αριστείας και της ανάπτυξης ικανοτήτων (κυρίως με διασύνδεση των χρηματοδοτικών ενισχύσεων για κάθε δράση με σαφώς καθορισμένους στόχους πολιτικής, οι οποίοι αντανακλούν τις ανάγκες των διαφόρων περιοχών του κόσμου) με την περαιτέρω συμμετοχή εργοδοτών και συμβάλλοντας στη βελτίωση στο μέτρο του δυνατού της διαδικασίας χορήγησης θεωρήσεων. Στη σύσταση 4.3, η Επιτροπή έχει ήδη υποστηρίξει (και θα συνεχίσει να το πράττει) τη βιωσιμότητα μέσα από διάφορες πρωτοβουλίες, όπως η καθιέρωση της εμπορικής ονομασίας Erasmus Mundus και η εφαρμογή ενός συμπλέγματος που ομαδοποιεί τις καλύτερες πρακτικές βιωσιμότητας στο πλαίσιο του Erasmus Mundus. EL 13 EL

Όσον αφορά τη σύσταση 4.4, η Επιτροπή συμφωνεί όσον αφορά την ανάγκη να βελτιωθεί η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των έργων και να εξορθολογιστεί η προώθηση του προγράμματος (με σκοπό την ενίσχυση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου που περιλαμβάνει τον Εκτελεστικό Οργανισμό, τις εθνικές δομές και τις αντιπροσωπείες της ΕΕ). Αυτό θα γίνει στο πλαίσιο του μελλοντικού ολοκληρωμένου προγράμματος, με χρήση των εργαλείων που δημιουργούνται στην τρέχουσα φάση του, ιδίως στο πλαίσιο του έργου εκτίμησης ποιότητας του EM. EL 14 EL