ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΜΙΛΛΑΣ στην αρχαία Ελλάδα 3 Αγωνίσματα που ταξίδεψαν στο χρόνο Πολλά αγωνίσματα της αρχαιότητας άντεξαν στο πέρασμα των αιώνων συνεχίζοντας να υπάρχουν μέχρι σήμερα θυμίζοντας τους μακρινούς «προγόνους» τους. Αναγνώρισε στις σελίδες 15-16 τα σύγχρονα αγωνίσματα, κόψε τις εικόνες και τοποθέτησέ τες στα κατάλληλα πλαίσια. Ο Δρόμος Το πρώτο αγώνισμα που γεννήθηκε ήταν ο δρόμος. Μάλιστα, στις πρώτες ολυμπιάδες που διοργανώθηκαν ήταν και το μοναδικό αγώνισμα που υπήρχε. Οι δρομείς έτρεχαν γυμνοί, χωρίς παπούτσια, και έχοντας το σώμα τους αλειμμένο με λάδι. Ανάλογα με την απόσταση που έπρεπε να διανύσουν υπήρχαν διαφορετικές κατηγορίες δρόμου: το στάδιο (αγώνας ταχύτητας μήκους ενός σταδίου, δηλαδή 192,27 μ.), ο δίαυλος (αγώνας ταχύτητας μήκους δύο σταδίων) και ο δόλιχος (δρόμος αντοχής). Επίσης υπήρχε η οπλιτοδρομία, όπου οι δρομείς έτρεχαν φορώντας κράνος, ασπίδα και κνημίδες, δηλαδή πλήρως οπλισμένοι. Οι σύγχρονοι αγώνες δρόμου αποτελούν εξέλιξη των αγώνων δρόμου της αρχαιότητας. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1
Το Άλμα Το άλμα στην αρχαιότητα αποτελούσε μέρος του πεντάθλου και δεν ήταν αυτόνομο αγώνισμα. Οι ομοιότητες του αγωνίσματος με το σύγχρονο ήταν πολλές, όμως με δύο βασικές διαφορές: η άσκηση συνοδευόταν πάντα από μουσική και οι αθλητές κρατούσαν αλτήρες, δηλαδή δύο λίθινα ή μεταλλικά βάρη που χάρη στο βάρος τους βοηθούσαν τους αθλητές να κάνουν μεγαλύτερα άλματα. 2
Ο Δίσκος Στην αρχαιότητα ο δίσκος αποτελούσε μέρος του πεντάθλου. Οι αθλητές αρχικά κρατούσαν κομμάτια λίθων που με την πάροδο του χρόνου εξελίχτηκαν σε λίθινους ή χάλκινους δίσκους οι οποίοι συχνά έφταναν μέχρι και τα 5 κιλά. Μπορούσαν να ρίξουν μέχρι πέντε βολές υπολογίζοντας βέβαια τη μακρύτερη βολή με τη βοήθεια πασσάλων. Το αγώνισμα αυτό επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας με κάποιες διαφοροποιήσεις. 3
Ο Ακοντισμός Στην αρχαιότητα ο ακοντισμός αποτελούσε μέρος του πεντάθλου και είχε δύο παραλλαγές. Στον εκηβόλο ακοντισμό το ακόντιο έπρεπε να φτάσει όσο πιο μακριά γινόταν, ενώ στον στοχαστικό ακοντισμό έπρεπε να χτυπήσει συγκεκριμένο στόχο. Το μήκος του ακοντίου μπορούσε να φτάνει μέχρι και τα 2 μέτρα. Μόνη διαφορά σε σχέση με τον τρόπο που εκτελείται το αγώνισμα σήμερα ήταν η ύπαρξη μιας δερμάτινης θηλιάς, της αγκύλης, προκειμένου να μπορεί ο ακοντιστής να κρατάει πιο σταθερά το ακόντιο. 4
ΤΑ ΒΑΡΈΑ ΑΓΩΝΊΣΜΑΤΑ Η Πάλη Η πάλη ήταν ένα από τα παλιότερα και πιο αγαπημένα αγωνίσματα της αρχαιότητας. Οι παλαιστές αγωνίζονταν με το σώμα γυμνό και αλειμμένο με λάδι και άμμο ώστε να μη γλιστράνε. Ένας ξακουστός παλαιστής της αρχαιότητας ήταν ο Μίλων ο Κροτωνιάτης, που είχε νικήσει πολλές φορές στους Πανελλήνιους Αγώνες γεννώντας έτσι θαυμαστές ιστορίες με τα κατορθώματά του. Το αγώνισμα της πάλης παραμένει δημοφιλές μέχρι σήμερα. 5
Η Πυγμή Η πυγμή είναι ένα άθλημα που συνεχίζει να υπάρχει μέχρι σήμερα, γνωστό ως πυγμαχία. Οι πυγμάχοι διαγωνίζονταν μέχρι να παραδεχτεί κάποιος από τους δύο αντίπαλους την ήττα του. Από τα χρόνια του Ομήρου οι πυγμάχοι, για να προστατεύουν τις γροθιές τους, τις τύλιγαν με δερμάτινα λουριά, τους «ιμάντες». Σήμερα τη θέση των προστατευτικών ιμάντων έχουν πάρει τα γάντια. 6
Το Παγκράτιο Το παγκράτιο ήταν ένα αγώνισμα που συνδύαζε την πάλη με την πυγμαχία. Οι παγκρατιαστές έπρεπε να έχουν πολλά προσόντα και γι αυτό λίγοι έπαιρναν μέρος σε αυτό το αγώνισμα. Σκοπός του αγώνα ήταν η επικράτηση έναντι του αντιπάλου με κάθε δυνατό τρόπο. Έτσι δικαίως χαρακτηρίστηκε το πιο σκληρό αγώνισμα της αρχαιότητας. Το παγκράτιο έχει αναβιώσει σήμερα μετά από αιώνες απουσίας και, παρόλο που δεν είναι αναγνωρισμένο ολυμπιακό άθλημα, πολλοί αθλητές το εξασκούν. 7
Τα Ιππικά Αγωνίσματα Οι ιπποδρομίες και οι αρματοδρομίες αποτελούσαν τα πιο εντυπωσιακά αγωνίσματα των αγώνων: τα ιππικά αγωνίσματα. Στα ιππικά αγωνίσματα μπορούσαν να παίρνουν μέρος και οι γυναίκες ως ιδιοκτήτριες των αλόγων πληρώνοντας κάποιον καλό ηνίοχο (αναβάτη) να οδηγήσει τα άλογα για λογαριασμό τους. Νικητής στεφόταν όχι ο ηνίοχος, αλλά ο ιδιοκτήτης του αλόγου. 8
Άρση Βαρών Αν και η άρση βαρών δεν συμπεριλαμβανόταν σε αγώνες στην αρχαιότητα, υπήρχαν αθλητές που εξασκούνταν σε αυτήν. Ρωμαλέοι άνδρες διαγωνίζονταν σηκώνοντας πέτρες μεγάλου βάρους. Σήμερα η άρση βαρών είναι ολυμπιακό άθλημα και, παρόλο που διεξάγεται με διαφορετικό τρόπο σηκώνοντας μια μεταλλική ράβδο με 2 μεταλλικούς δίσκους αριστερά και δεξιά, αποτελεί ωστόσο μια σύγχρονη εξέλιξη του αρχαίου αθλήματος. Το σύγχρονο άθλημα περιλαμβάνει διάφορες κατηγορίες και μπορούν να διαγωνιστούν τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες. 9
Κρικηλασία Όσο και αν φαίνεται απροσδόκητο, το παιχνίδι με το στεφάνι έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Η λεγόμενη «κρικηλασία» ή αλλιώς «τροχός» ήταν ένα παιχνίδι διαδεδομένο που απαιτούσε αξιοζήλευτη επιδεξιότητα. Παιζόταν με ένα ξύλινο συνήθως στεφάνι που συχνά είχε μικρούς κρίκους που κουδούνιζαν. Εκτός όμως από ένα ευχάριστο παιχνίδι ήταν και μια καλή σωματική άσκηση καθώς την πρότεινε μέχρι και ο μεγάλος γιατρός της αρχαιότητας ο Ιπποκράτης. 10
Η Άμιλλα του Κολύμβου Νομίζεις ότι μόλις στις μέρες μας ανακαλύψαμε την ευχαρίστηση που προσφέρει η κολύμβηση; Και όμως η κολύμβηση ήταν μια αγαπημένη δραστηριότητα ήδη από τα αρχαία χρόνια για άνδρες και γυναίκες. Τόσο σημαντική ήταν η γνώση της κολύμβησης που θεωρούσαν απαίδευτο όποιον δεν γνώριζε να κολυμπάει. Έτσι, πολλοί άνθρωποι κολυμπούσαν όχι μόνο για να γυμναστούν αλλά και να διασκεδάσουν, όπως ακριβώς γίνεται και σήμερα. Επιπλέον, η γνώση της κολύμβησης ήταν χρήσιμη και στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Κολυμβητικοί αγώνες με έπαθλα διοργανώνονταν στην Αργολίδα, ποτέ όμως δεν έγιναν μέρος των πανελλήνιων αγώνων καθώς πολλοί Έλληνες ήταν ορεσίβιοι και δεν θα μπορούσαν να συναγωνιστούν τους παράλιους κατοίκους που γνώριζαν καλά κολύμπι. 11
Το Κερητίζειν Το «κερητίζειν» ήταν ένα παιχνίδι που έπαιζαν στην αρχαιότητα και για το οποίο γνωρίζουμε λίγες σχετικά πληροφορίες. Παιζόταν με τη χρήση ενός κυρτού μπαστουνιού και οι κινήσεις του θυμίζουν το σύγχρονο άθλημα του χόκεϋ. 12
Το Παιχνίδι με την μπάλα Το παιχνίδι με την μπάλα, αγαπημένο άθλημα μικρών και μεγάλων, πιθανόν έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς ονομαζόταν τότε, ούτε τον τρόπο που παιζόταν. Αλλά, όπως φαίνεται, η εξάσκηση με μπάλα αποτελούσε δημοφιλές παιχνίδι της εποχής. 13
Άμιλλα νεών Η «άμιλλα νεών», δηλαδή οι αγώνες κωπηλασίας είναι ένα θαλάσσιο αγώνισμα που έχει μια μακρά ιστορία στον ελλαδικό χώρο. Οι ρίζες του εντοπίζονται στην αρχαιότητα και, όπως φαίνεται, το αγώνισμα διεξαγόταν αρχικά με τριήρεις, ενώ αργότερα με ειδικά σκάφη. Μάλιστα, οι αγώνες αυτοί γίνονταν στον κόλπο του Σαρωνικού αλλά και σε άλλες παραθαλάσσιες περιοχές. 14
15
Η δραστηριότητα «3. Αγωνίσματα που ταξίδεψαν στο χρόνο» της θεματικής ενότητας «Το πνεύμα της άμιλλας στην αρχαία Ελλάδα» δημιουργήθηκε και ψηφιοποιήθηκε το 2015 στο για την Πράξη με κωδικό MIS 339815 «Επικαιροποίηση και ψηφιοποίηση πολιτιστικού εκπαιδευτικού υλικού για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας», που υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 16