Είναι αυτό που σε τρομοκρατεί και, παραδόξως αυτό που αναζητάς. Γράφει η Ελένη Γκίκα // * «Το τελευταίο αίνιγμα» της Marisha Pessl. Μετάφραση: Αύγουστος Κορτώ. Εκδ. «Διόπτρα», σελ. 800 «Ωστόσο, η εικόνα του θα ζει για πάντα μέσα σου. Δεν θα την ξεχάσεις μέχρι να πεθάνεις. Είναι αυτό που σε τρομοκρατεί και, παραδόξως αυτό που θα αναζητάς. Είμαστε ένα τίποτα χωρίς τις σκιές μας. Αυτές είναι που δίνουν σαφήνεια στον κατά τ άλλα εκτυφλωτικό κόσμο μας. Μας επιτρέπουν να δούμε αυτό που βρίσκεται μπροστά στα μάτια μας. Ωστόσο, μας στοιχειώνουν μέχρι το θάνατό μας». Ο βετεράνος δημοσιογράφος Σκοτ ΜακΓκροθ, τρέχοντας στο πάρκο συναντά μια αλλόκοτη νεαρή γυναίκα με ένα κόκκινο παλτό. Σε λίγες μέρες από τον τύπο πληροφορείται ότι αυτή η γυναίκα έχει πεθάνει. Είναι η
24χρονη Άσλεϊ Κορντόβα, κόρη του θανάσιμου εχθρού του, οσκαρικού αμερικανού συγγραφέα Στάνισλας Κορντόβα. Ο σκηνοθέτης ζει σαν ερημίτης, χαμένος από το σύμπαν στη «Βουνοκορφή» πια και η αυτόχειρας Άσλεϊ, υπήρξε παιδί- θαύμα στο πιάνο. Για τον ΜακΓκροθ πάλι ο Κορντόβα, υπήρξε το επαγγελματικό βατερλό. Έτσι, με την αυτοκτονία της Άσλεϊ και στην συγκυρία της συνάντησής τους, ξαναρχίζει την έρευνα, θέλει δεν θέλει: «Νόμιζα ότι είχα αποφασίσει μόνος μου να ερευνήσω τις συνθήκες του θανάτου της και, ωστόσο, πράγμα απίστευτο, ήταν εκείνη που με είχε προσεγγίσει πρώτη, τρυπώνοντας σαν ακίδα στο υποσυνείδητό μου». Πολλές φορές θα αναρωτηθεί. Στην πορεία θα προστεθούν στην ιδιόρρυθμη ερευνητική παρέα, η Νόρα και ο Χόπερ, μια νεαρή στην γκαρνταρόμπα ενός ρεστοράν που έμελε να δει τελευταία την Άσλεϊ και να κρατήσει το κόκκινο παλτό, και ο νεαρός φίλος της Άσλεϊ. Η πορεία και η παρέα τους, επικίνδυνη αλλά κι απολαυστική, θα τους οδηγήσει παντού: από το ψυχιατρείο σε ένα κατάστημα πιάνων, από το τατουατζίδικο σε ένα μαγαζάκι που πουλά αντικείμενα για μάγια, από τον Αράχνη στην Κλεοπάτρα, στους Κοντοβιστές και την κλειστή πύλη, από τον Μαυροπίνακα στη Βουνοκορφή και, μέσα από τον Μπέκμαν, κριτικό κινηματογράφου και μεγάλο θαυμαστή του σκηνοθέτη, στο σκοτεινό σύμπαν του Κοντόβα. Η Φιλοσοφία του, όπως και η Τέχνη του, σκληρή και απόλυτη, ερμητικά κλειστή: «Κυρίαρχη. Θανάσιμη. Τέλεια. Αυτές οι τρεις λέξεις, τις οποίες ο Κορντόβα είχε χρησιμοποιήσει στην περίφημη συνέντευξη στο Rolling Stone για να περιγράψει την αγαπημένη του φωτογραφία απ όλες τις ταινίες του- ένα ζουμ στο δικό του μάτι-, ήταν
το σλόγκαν των Μαυροπινάκων αλλά και της ίδιας της ζωής. Κυρίαρχη: η ιερότητα του ατόμου, η ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου ως εκλεκτό, ισχυρό, αυτάρκη, και να παλεύεις για να αποσπάσεις την εξουσία από την κοινωνία. Θανάσιμη: η διαρκής συναίσθηση ότι ο θάνατός σου είναι αναπόφευκτος, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχει λόγος να μην είσαι άγριος, τώρα, σε ό,τι αφορά τη ζωή σου. Τέλεια: η κατανόηση ότι η ζωή είναι τέλεια και ότι το σημείο όπου βρίσκεσαι αυτή τη στιγμή είναι το απολύτως ιδανικό. Καμία μεταμέλεια, καμία ενοχή, γιατί σε όποια κατάσταση κι αν έχεις εγκλωβιστεί, δεν είναι παρά ένα κουκούλι από το οποίο πρέπει να δραπετεύσεις ώστε να ελευθερώσεις τη ζωή σου». Η ζωή τους, στα πιο επικίνδυνα μονοπάτια και σε ταξίδι διπλό: στον κόσμο του Κοντόβα, του σκότους και στην σκοτεινιά του πιο άγνωστου εαυτού τους, εντέλει. Η δομή του μυθιστορήματος, ιδιαίτερα προσεγμένη: Συνεντεύξεις, ιατρικά ανακοινωθέντα, φωτογραφίες από ταινίες, το πόρταλ του Μαυροπίνακα, αποσπάσματα από καταθέσεις, ρεπορτάζ, ενισχύουν τον μύθο καθιστώντας όλο και πιο σκοτεινά ζωντανή την εικόνα. Οι ταινίες του Κοντόβα, με την μυθολογία τους, σα να υπάρχουν κιόλας, αποτελούν το κλειδί. Την σημειολογία για να ερμηνεύσεις τα γεγονότα και τα πρόσωπα, τον λαβύρινθο που επιλέγεις ή σ επιλέγει: «-Φρόντισε να είσαι ο καλός της ταινίας. -Και πώς θα ξέρω αν είμαι ο καλός; Με έδειξε με το δείκτη και κούνησε το κεφάλι. Πολύ καλή ερώτηση. Δεν μπορείς να το ξέρεις. Οι περισσότεροι κακοί νομίζουν ότι είναι καλοί. Αλλά υπάρχουν μερικές ενδείξεις. Θα είσαι δυστυχής. Θα σε μισούν. Θα τρεκλίζεις στο σκοτάδι, μόνος και μπερδεμένος. Θα χεις περιορισμένη αντίληψη της αληθινής φύσης των πραγμάτων- η αντίληψή σου θα
διευρυνθεί μόνο την τελευταία στιγμή, αν, βέβαια, έχεις την αντοχή και την παραφροσύνη να φτάσεις ως το τέλος. Αλλά ακόμα πιο σημαντικό- και κρίσιμο- είναι ότι δρας χωρίς έγνοια για τον εαυτό σου. Θα σε κινητοποιήσει κάτι που δεν έχει καμία σχέση με το εγώ. Θα ενεργείς με κίνητρο τη δικαιοσύνη, την καλοσύνη, την ευγένεια, την αγάπη, αυτές τις ανώτερες, ηρωικές ιδιότητες που μόνο οι καλοί έχουν τη δύναμη να σηκώσουν στους ώμους τους. Και θα ακούς». Άνθρωποι, γάτες, η Άσλεϊ, κατά καιρούς με ονόματα- κωδικούς από τις δέκα πέντε ταινίες του σκηνοθέτη: «Η Κέι Γκλας είναι η Σκιά που μας καταδιώκει ανηλεώς», είχε πει ο Μπέκμαν. «Αυτό που κυνηγάμε και ποτέ δεν βρίσκουμε. Είναι το μυστήριο του βίου μας, η συνειδητοποίηση ότι ακόμα κι όταν έχουμε τα πάντα, θα ρθει μια μέρα που θα τα χάσουμε. Είναι το αθέατο, η συντριβή που παραμονεύει, το σκοτάδι που δίνει διαστάσεις στη ζωή μας». Το αποτέλεσμα, ένα βιβλίο εντελώς διαφορετικό, σα μαγική εικόνα για τον καθένα. Ρεαλιστικό για ρεαλιστές και υπερβατικό για όσους εξακολουθούν να πιστεύουν σε σκιές και φαντάσματα. Με το Καλό να αναδύεται μέσα στον κακό χαμό του απόλυτα Κακού και, φυσικά, με ορθάνοιχτο τέλος. Σε απολαυστική μετάφραση του Αύγουστου Κορτώ και σε ιδιαίτερα επιμελημένη έκδοση όσον αφορά την δομή, των εκδόσεων «Διόπτρα». Με τον Στανίσλας Κορντόβα να επιμένει πως είναι υπαρκτός και βρίσκεται εδώ. Ακόμα! «Ο θανάσιμος φόβος είναι τόσο σημαντικός στη ζωή μας όσο η αγάπη. Φτάνει στον πυρήνα του είναι μας και μας δείχνει ποιοι είμαστε. Θα κάνεις πίσω και θα καλύψεις τα μάτια σου; Ή θα έχεις τη δύναμη να βαδίσεις ως το γκρεμό και να κοιτάξεις πέρα; Θέλεις να ξέρεις τι βρίσκεται εκεί έξω ή να ζεις στη σκοτεινή ψευδαίσθηση μες στην οποία ο εμπορικός κόσμος μας κρατάει πεισματικά σφραγισμένους, σαν τυφλές κάμπιες σ ένα αιώνιο
κουκούλι; Μπορείς να παλέψεις να βγεις απ αυτό και να πετάξεις; Ή θα κουλουριαστείς με τα μάτια κλειστά και θα πεθάνεις;» ΣΤΑΝΙΣΛΑΣ ΚΟΡΝΤΟΒΑ, Rolling Stone, 29 Δεκεμβρίου 1977. Και να σκεφτεί κανείς ότι αποτελεί το πρώτο βιβλίο της Marisha Pessl! * Η Marisha Pessl γεννήθηκε στο Μίσιγκαν. Ο πατέρας της, ο Klaus, ήταν Αυστριακός και εργαζόταν ως µηχανικός στην General Motors, ενώ η Αµερικανίδα µητέρα της ήταν διακοσµήτρια. Οι γονείς της χώρισαν όταν ήταν τριών ετών, οπότε και η Pessl µετακόµισε στη Βόρεια Καρολίνα µε τη µητέρα και την αδελφή της. Η Pessl µεγάλωσε σε καλλιτεχνικό περιβάλλον και έκανε µαθήµατα ιππασίας, ζωγραφικής, τζαζ και γαλλικών. Αργότερα, ακολούθησε σπουδές Αγγλικής Λογοτεχνίας. Μετά την αποφοίτησή της, εργάστηκε ως οικονοµικός σύµβουλος, ενώ στον ελεύθερο χρόνο της έγραφε. Ύστερα από δύο αποτυχηµένες συγγραφικές απόπειρες, το 2001 ξεκίνησε να γράφει το Special Topics in Calamity Physics, ένα µυθιστόρηµα µε θέµα τη σχέση µιας κόρης µε τον χαρισµατικό αλλά αυταρχικό πατέρα της. Το βιβλίο, που ολοκληρώθηκε το 2004 και εκδόθηκε το 2006, γνώρισε ενθουσιώδη υποδοχή από κοινό και κριτικούς και µεταφράστηκε σε τριάντα γλώσσες.