ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 ΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ Αντικείμενο της μελέτης σκοπιμότητας είναι οι δυνατότητες ανάπτυξης συνεργασιών μεταξύ των επιχειρήσεων της ευρύτερης περιοχής της Λίμνης Κερκίνης. Η συνεργασία είναι ένα σημαντικό πεδίο ανάπτυξης και βελτίωσης των επιχειρήσεων, ιδίως όταν πρόκειται για μικρές επιχειρήσεις, εγκατεστημένες σε απομακρυσμένες περιοχές, με διαρθρωτικά προβλήματα και ελλείψεις στις υποδομές. Η δημιουργία σταθερών σχέσεων ανάμεσα στις επιχειρήσεις, ανάμεσα σε επιχειρήσεις και πελάτες, μέσα από ένα διευρυμένο δίκτυο συνεργασιών που ξεκινάει από το σχεδιασμό και φτάνει έως την παραγωγή και διάθεση των προϊόντων /υπηρεσιών, καθιστούν το επιχειρηματικό σύστημα ικανό να βελτιώνει ποιοτικά την λειτουργία του και να υιοθετεί διαδικασίες που ξεπερνούν το επίπεδο μιας μεμονωμένης επιχείρησης και την εμβέλεια των δυνατοτήτων της. Στόχος της μελέτης σκοπιμότητας είναι να προετοιμάσει το έδαφος για την εδραίωση και βελτίωση της δια-επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων της περιοχής εφαρμογής του τοπικού προγράμματος, για την τεχνολογική τους ανάπτυξη και την βελτίωση των μεθόδων παροχής υπηρεσιών. Η δικτύωση θα πολλαπλασιάσει τις ικανότητες των επιχειρήσεων, για έρευνα, καινοτομία, βελτίωση των προσβάσεων σε νέες αγορές. Οι υπηρεσίες του δικτύου θα είναι επίσης, υπηρεσίες κοινής ανάπτυξης νέων προϊόντων και κοινών δράσεων στο πεδίο του ποιοτικού ελέγχου. Ενδεικτικά, μπορούν να επιτευχθούν: Η διεύρυνση της συνεργασίας μεταξύ των επιχειρήσεων, η συμπληρωματικότητα και η κοινή ανάπτυξη δικτυακού τόπου. Η βελτίωση της ικανότητας για καινοτομία στην παραγωγή και διάδοση προϊόντων /υπηρεσιών, η καλύτερη πρόσβαση στην αγορά, μέσω συνεργασίας και συμπληρωματικότητας με άλλες επιχειρήσεις. Κοινή προσπάθεια για την προώθηση καινοτομιών και χρήση νέων τεχνολογιών κυρίως στους τομείς πληροφορικής και τηλεματικής, ώστε να καταστεί δυνατή η άμεση ανταπόκριση των επιχειρήσεων στις ανάγκες της αγοράς. Δημιουργία περιβάλλοντος άμεσων σχέσεων με την πελατεία εντός και εκτός περιοχής, για κοινή προώθηση και προβολή προϊόντων και υπηρεσιών σε επιλεγμένες αγορές και πελάτες. Κοινές προσπάθειες για την καθιέρωση προτύπων, ώστε να προκύψουν νέα ποιοτικά συγκριτικά πλεονεκτήματα στην αγορά των υπηρεσιών των επιχειρήσεων που συνιστούν το δίκτυο. Προώθηση στην αγορά νέου Logo ποιότητας, ταυτοποιημένου με την περιοχή, που θα συνοδεύει τις επωνυμίες των τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών και θα ενημερώνει τον καταναλωτή για τις ποιοτικές ιδιότητες των προϊόντων των επιχειρήσεων του Δικτύου. Αξιοποίηση των διεπιχειρησιακών σχέσεων μεταξύ των μελών του δικτύου. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το σημαντικότερο ίσως γεγονός που χαρακτηρίζει την εποχή μας είναι η οικολογική κρίση. Έχει αποδειχθεί ότι η διατάραξη των φυσικών οικοσυστημάτων έχει μακροπρόθεσμα δυσμενείς επιπτώσεις και στο ανθρωπογενές περιβάλλον των ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 1

Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος μπορεί να παρομοιασθεί με την καταστροφή τεράστιων βιβλιοθηκών των οποίων αγνοούμε, τον κώδικα ανάγνωσης. Η υποβάθμιση και καταστροφή φυσικών περιοχών, η συρρίκνωση και εξαφάνιση φυτικών και ζωικών ειδών, έχουν πάψει να ενδιαφέρουν ένα στενό κύκλο ειδικών. Οι επιπτώσεις της οικολογικής κρίσης έχουν αντίκτυπο στη γεωργία, στην αλιεία, στο κλίμα, την επάρκεια και την ποιότητα του νερού, στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Έτσι με ιδιαίτερα επιτακτικό τρόπο προβάλει η αναγκαιότητα διαφύλαξης του εναπομείναντα φυσικού πλούτου, ιδιαίτερα των περιοχών που έχουν αναγνωρισθεί σαν ιδιαίτερα οικοσυστήματα. Η Ελλάδα φιλοξενεί μεγάλη ποικιλότητα οικοσυστημάτων, από το ημιερημικό της νοτιοανατολικής Κρήτης μέχρι των ψυχρόβιων δασών της σημύδας, της δασικής πεύκης και της ερυθρελάτης, στη Ροδόπη. Χαρακτηριστικό είναι ότι η ποικιλότητα αυτή εμφανίζεται συχνά και σε μικρή σχετικά επιφάνεια. Για παράδειγμα, σε απόσταση 150 χιλιομέτρων από την Καβάλα έως την κεντρική Ροδόπη διασχίζει κανείς όλα τα οικοσυστήματα της μεσογειακής, μεσοευρωπαϊκής και σκανδιναβικής ζώνης βλάστησης. Η ελληνική χλωρίδα αποτελείται από μεσογειακά, μεσευρωπαϊκά και ιρανοκασπικά στοιχεία. Τα είδη φυτών που έχουν καταγραφεί ξεπερνούν τα 6.000 και τα ενδημικά είδη, σε σχέση με το μέγεθος της χώρας, είναι πολλά, εξαιτίας του ψηλού βαθμού απομόνωσης των πολυάριθμων βουνών και νησιών. Η πανίδα αποτελείται από πλούσιο μίγμα ευρωπαϊκών, ασιατικών και αφρικανικών ειδών και περιλαμβάνει αξιόλογο αριθμό ενδημικών ειδών. Η ιχθυοπανίδα των εσωτερικών υδάτων αποτελεί μια από τις πιο πλούσιες της Ευρώπης: 107 είδη, από τα οποία τα 37 είναι ενδημικά. Επιπλέον έχουν καταγραφεί 40 ενδημικά υποείδη ψαριών. Η ερπετοπανίδα είναι επίσης πλούσια, με τουλάχιστον 18 είδη αμφιβίων και 59 είδη ερπετών, 60% των οποίων απαντούν στην ευρύτερη περιοχή των ελληνικών υγροτόπων. Η χώρα μας είναι εξίσου σημαντική και από άποψη ορνιθοπανίδας. Έχουν καταγραφεί 407 είδη πουλιών από τα οποία 240 φωλιάζουν στον ελληνικό χώρο. Μερικά είδη μάλιστα (π.χ. ο Αργυροπελεκάνος, Pelecanus crispus) δεν φωλιάζουν σε καμιά άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα θηλαστικά περιλαμβάνουν 116 είδη, από τα οποία 57 ανήκουν στην κατηγορία των απειλούμενων σύμφωνα με την Παγκόσμια Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (ΙUCN). Τέλος, τα ασπόνδυλα περιλαμβάνουν περίπου 25.000 είδη, αριθμό εξαιρετικά υψηλό σχετικά με το μικρό μέγεθος της χώρας μας. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Ποσοστό 25% του ελληνικού εδάφους είναι σήμερα χαρακτηρισμένο ως δασική έκταση και χαίρει της προστασίας του δασικού κώδικα που αποτελεί ένα δυνατό νομικό εργαλείο. Το 65% των δασικών εκτάσεων ανήκει στο κράτος. Μετά το 1937, η Ελλάδα άρχισε να αναγνωρίζει περιοχές με ειδικό οικολογικό ενδιαφέρον (δάση, υγρότοπους κτλ.) και να τις θέτει υπό καθεστώς προστασίας. Σήμερα υπάρχουν επτά κατηγορίες προστατευομένων περιοχών. 1. ΕΘΝΙΚΆ ΠΆΡΚΑ ΔΡΥΜΟΊ Χρησιμοποιήθηκε ο όρος ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ αντί του όρου Εθνικό Πάρκο που είχε επικρατήσεις σε ξένες χώρες γιατί θεωρήθηκε ότι οι αξίες της φύσης που έχουν ανάγκη ιδιαίτερης προστασίας βρίσκονται κυρίως στον ορεινό όγκο, σε απομονωμένες περιοχές παρθένας φύσης. Ο όρος δρυμός που εκτός από δάσος δρυών έχει και την έννοια σύδενδρος τόπος (περιοχή με άγρια βλάστηση), τόνισε περισσότερο την ανάγκη αυτή. ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 2

Ο πρώτος εθνικός δρυμός ιδρύθηκε το 1938 στον Ολυμπο και τον ίδιο χρόνο θεσμοθετήθηκε ο Εθνικός Δρυμός Παρνασσού. Το 1969 ο νόμος 856/1937 ενσωματώθηκε στο Δασικό Κώδικα (Ν.Δ. 86/1969, άρθρα 79,80,81) και, όπως τροποποιήθηκε αργότερα με το Ν.Δ. 966/1971 (ΦΕΚ 192 Α) και ισχύει σήμερα, προβλέπει, εκτός των «Εθνικών Δρυμών», τη δυνατότητα θέσπισης δύο ακόμη κατηγοριών προστατευόμενων περιοχών, των Αισθητικών Δασών και των Διατηρητέων μνημείων της φύσης Σύμφωνα με το νόμο Εθνικοί Δρυμοί μπορούν να κηρύσσονται δασικές περιοχές οι οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την άποψη διατήρησης της άγριας χλρίδα και πανίδας, των γεωμορφολογικών σχηματισμών, του υπεδάφους, της ατμόσφαιρας, των υδάτων και γενικά του φυσικού περιβάλλοντος τους και των οποίων επιβάλλεται η προστασία, η διατήρηση και η βελτίωση της σύνθεσης, της μορφής και των φυσικών καλλονών τους, για αισθητική, ψυχική και υγιεινή απόλαυση, ανάπτυξη του τουρισμού και για την διενέργεια κάθε είδους επιστημονικών ερευνών. 2. ΑΙΣΘΗΤΙΚΑ ΔΑΣΗ Σαν τέτοια καθορίζονται περιοχές (δάση ή φυσικά τοπία) που έχουν ιδιαίτερη αισθητική, υγιεινή, τουριστική σημασία, ώστε να επιβάλλεται η προστασία της χλωρίδας, πανίδας και του ιδιαίτερου φυσικού κάλους τους. Τα μέτρα που λαμβάνονται και εκτελούνται για την προστασία, οργάνωση και βελτίωση των παραπάνω περιοχών είναι ανάλογα με αυτά που ισχύουν για τις περιφερειακές ζώνες των Εθνικών Δρυμών, που όπως προαναφέρθηκε είναι ζώνες περιορισμένης προστασίας. 3. ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ Μικρές περιοχές οι οποίες φιλοξενούν μεμονωμένα δένδρα, μικρές συστάδες δένδρων, μικρές δασικές εκτάσεις, γεωλογικούς σχηματισμούς ή ακόμη και πολύ μικρά νησιά ειδικού οικολογικού, ιστορικού ή πολιτιστικού ενδιαφέροντος. 4. ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ Η απογραφή των ελληνικών υγροτόπων, η οποία δημοσιεύθηκε από το ΕΚΒΥ το 1994, περιλαμβάνει 378 υγροτόπους και συμπλέγματα υγροτόπων συνολικής έκτασης περίπου 2.000.000 στρεμμάτων. Σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ, η οποία έχει επικυρωθεί από την Ελλάδα το 1974, όλοι οι υγρότοποι πρέπει να διατηρούνται και να προστατεύονται. Επίσης, 11 υγρότοποι ή συμπλέγματα υγροτόπων αναγνωρίζονται ως Υγρότοποι Διεθνούς Σημασίας και έχουν τεθεί υπό ειδικό καθεστώς προστασίας. ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 3

5. ΕΛΕΓΧΌΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΈΣ ΚΥΝΗΓΙΟΎ Περιοχές με μέγεθος που κυμαίνεται από 5.000 έως 50.000 στρέμματα. Το κυνήγι επιτρέπεται μόνο σε όσους έχουν ειδική άδεια και με αυστηρούς περιορισμούς. 6. ΚΑΤΑΦΎΓΙΑ ΘΗΡΑΜΆΤΩΝ Υπάρχουν πολλές περιοχές στην Ελλάδα όπου το κυνήγι απαγορεύεται για να διαφυλαχθεί η προστασία και η αναπαραγωγή των θηρεύσιμων ειδών. 7. ΕΘΝΙΚΆ ΘΑΛΆΣΣΙΑ ΠΆΡΚΑ Έως τώρα έχει καθοριστεί, αυτό των Σποράδων νήσων με σκοπό την προστασία της θαλάσσιας φώκιας, και της Ζακύνθου για τη θαλάσσια χελώνα. 8. ΠΕΡΙΟΧΈΣ ΕΙΔΙΚΉΣ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑΣ ΣΎΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΔΗΓΊΑ 79/409/ ΕΟΚ Η Οδηγία 79/409/ΕΟΚ, η σχετική με την προστασία της άγριας ορνιθοπανίδας επικυρώθηκε από την Ελλάδα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση Νο 414985/85 των Υπουργείων Εθνικής Οικονομίας και Γεωργίας. Ο κατάλογος "Σημαντικές περιοχές για τα πουλιά στην Ευρώπη" περιελάμβανε 113 περιοχές της Ελλάδας, από τις οποίες 50 θεωρούνται "Ζώνες Ειδικής Προστασίας" (SPA). Επιπλέον, η Οδηγία 92/43/ΕΟΚ της 21ης Μαϊου 1992, γνωστή και ως "Οδηγία για τους οικοτόπους" αποτελεί ένα νέο νομικό εργαλείο προστασίας της φύσης. Διευρύνοντας την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ, εγκαθιστά ένα πλαίσιο για την προστασία των οικοτόπων και της άγριας πανίδας και αυτοφυούς χλωρίδας δημιουργώντας δίκτυο ειδικών ζωνών διατήρησης ονομαζόμενο "Φύση 2000", με σκοπό να διατηρήσει ή να επαναφέρει σε ένα ευνοϊκό καθεστώς προστασίας τους οικοτόπους και τα είδη της πανίδας και χλωρίδας κοινοτικού ενδιαφέροντος. Συνοψίζοντας, είναι εμφανές ότι η Ελλάδα διαθέτει μεγάλη βιοποικιλότητα σε όλα τα επίπεδά της (γενετική βιοποικιλότητα, βιοποικιλότητα ειδών και φυτοκοινωνιώνοικοσυστημάτων και βιοποικιλότητα τοπίων) και θα πρέπει να τονιστεί ότι η προστασία της βιοποικιλότητας σε όλα της τα επίπεδα, για την οποία τόσα πολλά λέγονται και τόσα λίγα γίνονται, δεν επιβάλλεται για λόγους καθαρά ρομαντικούς, αλλά από την ανάγκη ορθολογικής και αειφορικής διαχείρισης των φυσικών πόρων, συνεπώς για την επιβίωση του ίδιου του ανθρώπου. Με πρωτεύουσα τις Σέρρες, ο Ν. Σερρών που είναι ο μεγαλύτερος της Περιφέρειας και ο 10 ος σε έκταση νομός της χώρας, συγκεντρώνει ποσοστό 1,8% του πληθυσμού της χώρας και παράγει το 1,54% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Κυρίαρχο στοιχείο στο φυσικό περιβάλλον του νομού είναι η εύφορη πεδιάδα του, που περικλείεται από δασώδεις οροσειρές και διαθέτει πλούσια πανίδα. Τα δάση του νομού καλύπτουν έκταση 820.000 στρεμμάτων που αντιστοιχεί στο 20% της συνολικής επιφάνειας του νομού Υδρόβια δάση συναντάμε γύρω από τον ποταμό Στρυμόνα στην περιοχή του Πετριτσίου, στο φαράγγι του Αγγίτη και στο Άγκιστρο Στο πεδινό και ημιορεινό τμήμα του νομού αναπτύσσονται υδροβιότοποι διεθνούς σημασίας. Σημαντικότερος από όλους είναι της λίμνης Κερκίνης, ο οποίος δημιουργήθηκε από τη τεχνητή παρέμβαση του ανθρώπου στο ποταμό Στρυμόνα. Ένας άλλος σημαντικός, αλλά μικρότερος σε έκταση, ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 4

υγρότοπος είχε δημιουργηθεί στο παλιό Δέλτα του Στρυμώνα, ο οποίος, όμως, έχει δεχθεί όλες τις αρνητικές επιπτώσεις των μεγάλων οδικών έργων που έγιναν πρόσφατα στην περιοχή, με αποτέλεσμα να αλλάξει στο σημείο αυτό η κοίτη και να δημιουργηθούν οι σημερινές νέες εκβολές του στο Αιγαίο. Από το Στρυμώνα έχουν δημιουργηθεί, διαδοχικά, τα τελευταία είκοσι χρόνια και άλλοι μικρότεροι υγρότοποι, διάσπαρτοι γύρω και ανάμεσα στις ορυζοκαλλιέργειες του νομού, στο κεντρικό μέρος του κάμπου, μικρότερης έκτασης και σημασίας Αναπόσπαστο στοιχείο της φυσικής ταυτότητα του νομού είναι οι ορεινοί όγκοι που τον περιβάλλουν. Στα βορειοδυτικά βρίσκεται η οροσειρά του Μπέλες και το Μαυροβούνι, βορειοανατολικά το όρος Όρβηλος, νοτιοδυτικά το όρος Κερδύλλιο, ενώ ανατολικά το όρος Μενοίκιο και η οροσειρά της Βροντούς με το πανέμορφο δάσος του Λαϊλιά. Στα νοτιοανατολικά εκτείνεται το όρος Παγγαίο, ενώ νοτιοδυτικά συναντάμε το όρος Βερτίσκος. Το φυσικό κάλος του νομού συμπληρώνουν το φαράγγι του Αγγίτη και το σπήλαιο της Αλιστράτης Στα ορεινά του νομού ζούν αγριογούρουνα, ζαρκάδια, λαγοί, αρκούδες, λύκοι, ασβοί, και αγριόγατες. Πλούσια είναι και η ορνιθοπανίδα του νομού με κυριότερα είδη την ορεινή και πεδινή πέρδικα, τρυγόνια, αγριόκοτες, κοτσύφια, μελισσοφάγους, αγριόπαπιες και άλλα υδρόβια. Στους υγροβιότοπους και ειδικά στη λίμνη Κερκίνη έχουν καταμετρηθεί 227 είδη πουλιών. Τουλάχιστον 31 είδη προστατεύονται από την Κοινοτική Οδηγία 79/409 της Ε.Ο.Κ. Η ερπετοπανίδα είναι και αυτή αξιόλογη σ' όλο το νομό όπως και η ιχθυοπανίδα. Στο νομό έχουν ιδρυθεί 25 μεγάλα και μικρά καταφύγια θηραμάτων και μία ελεγχόμενη κυνηγετική περιοχή, έκτασης 250.000 στρεμμάτων για λαγούς, ζαρκάδια, πέρδικες, φασιανούς και αγριόχοιρους. Αξιοσημείωτη παρουσία αποτελεί το τσακάλι της περιοχής, καθώς και ο πληθυσμός των νεροβούβαλων, μοναδικός στην Ελλάδα. Το μεγαλύτερο μέρος του Νομού είναι προστατευμένο αφενός από τη συνθήκη Ramsar (Iran 1967, όπως τροποποιήθηκε το 1971 και κυρώθηκε με το Νόμο 1751/1980, ΦΕΚ 26/9-2-80) αφετέρου από το πρόγραμμα Natura 2000, ενώ ο Νομός Σερρών, υποκείμενος στις συνέπειες του λεγόμενου «ψυχρού πολέμου» είχε ως αποτέλεσμα την ανθρώπινη απερήμωση της παραμεθορίου περιοχής. Παράλληλα η λίμνη Κερκίνη, το όρος Μπέλες και η οροσειρά των Κρουσίων έχουν πρόσφατα χαρακτηριστεί «Εθνικός Δρυμός».(Ιούνιος 2002) ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 5

Ο άνω ρους του ποταμού Στρυμώνα και μέχρι τη λίμνη Κερκίνη, μαζί με τα πρανή, έως τις κορυφογραμμές των παρακειμένων ορεινών όγκων, προστατεύεται από τη Συνθήκη Ramsar, ενώ ο κάτω ρους και μέχρι το Δέλτα, μαζί με το παρακείμενο Κερδύλιο όρος, από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Natura 2000, προκειμένου να προστατευτούν οι υγροβιότοποι ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Ν. ΣΕΡΡΩΝ το Δέλτα Στρυμώνα Αμφίπολη ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Εθνικό περιφερειακό επίπεδο Διεθνές επίπεδο ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΘΗΡΑΜΑΤΩΝ ΣΠΠ Τα οικοσυστήματα των εκβολών του Στρυμόνα παραμένουν ακόμα άθικτα και ο ποταμός αποτελεί καταφύγιο για πολλά είδη ψαριών. Αϊ Γιάννης ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Εθνικό περιφερειακό επίπεδο Διεθνές επίπεδο ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΘΗΡΑΜΑΤΩΝ Η περιοχή είναι σημαντική για το ενδημικό ψάρι που απαντά στα νερά του ρέματος και για το σπήλαιο που βρίσκεται στη κοντινή ορεινή περιοχή Κορυφές όρους Όρβηλος ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Εθνικό περιφερειακό επίπεδο Διεθνές επίπεδο Είναι περιοχή με υψηλές κορυφές και εκτεταμένα αλπικά και υπαλπικά λιβάδια με πλούσια βλάστηση από αγρωστώδη. Υπάρχουν επίσης δάση με κωνοφόρα Κορυφές όρους Μενοίκιο όρος Κούσκουρας ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Εθνικό περιφερειακό επίπεδο Διεθνές επίπεδο ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΘΗΡΑΜΑΤΩΝ ΣΠΠ Ένα βουνό με πλούσια δάση από φυλλοβόλα και κωνοφόρα δένδρα και χορτολαβίδα με πλούσια χλωρίδα. ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 6

Όρος Κερδύλλια ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Εθνικό περιφερειακό επίπεδο Διεθνές επίπεδο Χαμηλή βλάστηση, σπάνιες ορχιδέες τα Όρη Βροντούς Λαϊλιά ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Εθνικό περιφερειακό επίπεδο Διεθνές επίπεδο ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ Είναι περιοχή με πλούσια δάση φυλλοβόλων και κωνοφόρων δένδρων. Οι δασικές πλουτοπαραγωγικές πηγές του Λαϊλιά προσφέρουν την δυνατότητα για μια ποικιλία από δραστηριότητες που σχετίζονται με την αναψυχή : κατασκήνωση, πεζοπορία και αναρρίχηση, οδήγηση και ποδηλασία μέσα στο δάσος, σκι. Ο Λαϊλιάς προσφέρει καταφύγιο σε μεγάλα θηλαστικά και πτηνά, σπάνια και κοινά. Οι λίγες καφετιές αρκούδες της Β. Ελλάδας βρίσκουν άσυλο στο βόρειο απόκρημνο τμήμα του. Αγριόγαλλος και αγριόκοτες φωλιάζουν στα υψήκορμα πεύκα του και ζαρκάδια, αγριογούρουνα, βίδρες, αρπακτικά ακόμα και πεδινές πέρδικες αποτελούν το θαυμαστό κόσμο της πανίδας του, ενώ σπάνια φυτικά είδη, μοναδικά στην επιστήμη, βρίσκουν εκεί το χώρο τους. Στο κέντρο του ένα θαυμάσιο, μοναδικό παλαιοβοτανικό μουσείο, ο Σφαγνώνας του Λαϊλιά. Ο χώρος αυτό ανακηρύχθηκε διατηρητέο Μνημείο της Φύσης με την Υπουργική Απόφαση 105497/6459/11.08.86 τεχνητή λίμνη Κερκίνης ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Εθνικό περιφερειακό επίπεδο Διεθνές επίπεδο ΣΥΜΒΑΣΗ RAMSAR, ΣΠΠ Είναι υγρότοπος μεγάλης εθνικής και διεθνούς σημασίας. Συντηρεί πλούσιους πληθυσμούς πτηνών, από την άποψη ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 7

του αριθμού και ποικιλότητας, περιλαμβάνοντας σπάνια και απειλούμενα είδη Κορυφές όρους Παγγαίο ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Εθνικό περιφερειακό επίπεδο Διεθνές επίπεδο ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΘΗΡΑΜΑΤΩΝ ΣΠΠ Ιστορικό βουνό, με χαμηλή βλάστηση οξυάς και λίγης ελάτης. Τα βραχογραφήματα και ο αρχαιολογικός χώρος ζωντανεύουν την ιστορική μαρτυρία και τη μυθολογία της περιοχής. λίμνη Κερκίνης Κρούσια κορυφές όρους Μπέλες ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Εθνικό περιφερειακό επίπεδο Διεθνές επίπεδο ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΘΗΡΑΜΑΤΩΝ ΣΥΜΒΑΣΗ RAMSAR, ΣΠΠ Είναι περιοχή με υγροτοπικά και ορεινά συστήματα μεγάλης εθνικής και διεθνούς σημασίας. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στη χλωρίδα και πανίδα της λίμνης Κερκίνης η οποία είναι υψίστης σημασίας. Στη λίμνη έχουν παρατηρηθεί 300 είδη πτηνών που ζουν και αναπαράγονται. Ανάμεσα στα είδη αυτά συγκαταλέγονται πελαργοί, κορμοράνοι, αγριοπελεκάνοι, ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 8

χουλιαρομύτες, πολλά είδη πάπιες, ερωδιοί και φοινικόπτερα (φλαμίνγκο) 30 είδη ψαριών. Μερικά από αυτά έχουν εμπορική σημασία για τους κατοίκους της περιοχής: το γριβάδι, η πεταλούδα, το σίρκο. Στα νερά της Κερκίνης ζει επίσης η μαλαμίδα, το ποταμόψαρο, το κουνουπόψαρο. 12 είδη αμφιβίων. Συναντώνται κυρίως βάτραχοι και μπομπίνες, αλλά και σαλαμάνδρες 22 είδη ερπετών ανάμεσά τους η οχιά, ο λαφιάτης, η σαύρα, χελώνες κ.α. ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 9

58 είδη θηλαστικών. Τα ποτάμια και τα κανάλια είναι ο τόπος της βίδρας. Υπάρχουν 500 περίπου βουβάλια που ζουν στις όχθες της λίμνης και βόσκουν ελεύθερα, τα οποία αποτελούν τον μεγαλύτερο αριθμό βουβαλιών στην Ελλάδα. Η περιοχή πέρα από τον κάμπο με την λίμνη φιλοξενεί και την οροσειρά του Μπέλλες καθώς και τα όρη Κρούσια. Τα όρη εντοπίζονται στην βόρεια πλευρά της περιοχής. Η ύπαρξη αυτών των επιβλητικών ορεινών όγκων συμβάλλει ώστε η περιοχή να προστατεύεται και από την συνθήκη Natura 2000 ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 10

Η βελανιδιά η καστανιά, το μακεδονίτικο έλατο, η οστρυά, ο αγριοπλάτανος, η αγριόλευκα, ο γαύρος, η φλαμουριά, μαζί βέβαια με την οξιά σχηματίζουν τα φυλλοβόλα και πλατύφυλλα δάση. Η μαύρη πεύκη ή αγριόπευκο και η δασική πεύκη αποτελούν τα κύρια είδη που συγκροτούν τα δάση με τα κωνοφόρα δέντρα. ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟ Ν.ΣΕΡΡΩΝ 1991-2001 ΕΤΗ ΣΥΝΟΛΟ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΕΝ ΔΗΛΩΣΑΝ 1991 73.047 31.458 14.670 25.687 1.232 2001 69.844 30.078 14.027 24.561 1.178 Πηγή : ΕΣΥΕ Το εκτιμώμενο ποσοστό καταγεγραμμένης ανεργίας στο νομό το έτος 2001 ανέρχεται περίπου στο 14,5%, ύψος που υπερβαίνει κατά 4-5% τα αντίστοιχα ποσοστά σε επίπεδο Περιφέρειας και χώρας. Ο νομός διαθέτει σημαντικούς φυσικούς πόρους και φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον υψηλής αξίας με μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης Από άποψη φυσικού τοπίου ο νομός Σερρών παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον γιατί συγκεντρώνει ένα μεγάλο αριθμό τοπίων σε μικρή συνολικά έκταση και αυτό δημιουργεί ιδανικές συνθήκες βελτίωσης των παρεχομένων υπηρεσιών αναψυχής ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 11

Οι φυσικές ομορφιές της περιοχής αποτελούν πόλο έλξης για τους επισκέπτες και αποτελούν χώρους με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για περιηγητές και εναλλακτικό τουρισμό. ΦΥΣΙΚΑ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΤΟΥ Ν.ΣΕΡΡΩΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ 1. Άγιος Ιωάννης Αιωνόβια πλατάνια, άφθονα νερά, μικροί καταράκτες 2. Άγκιστρο Ιχθυοτροφείο πέστροφας, πλούσια βλάστηση, ρέοντα νερά, ιαματικές πηγές 3. Άνω Πορόϊα Καταπράσινο τοπίο, ρέοντα νερά, αιωνόβια πλατάνια 4. Δάσος Λαϊλιά Δάσος οξιάς και πεύκης, διατηρητέο μνημείο της φύσης, χιονοδρομικό κέντρο 5. Δασοβοτανικός κήπος 30 είδη ψαριών της λίμνης Κερκίνης οικολογικό περιβαλλοντικό κέντρο ενυδρείο Βυρώνειας 6. Κερδύλιο όρος Χαμηλή βλάστηση, σπάνιες ορχιδέες 7. Κοιλάδα Κρουσοβίτη Πλούσια βλάστηση, τοξωτά γεφύρια 8. Κοιλάδα Σιδηρόκαστρου Πλούσια βλάστηση, αιωνόβια πλατάνια 9. Κοιλάδα Λόντζιας Αιωνόβια πλατάνια, ρέοντα νερά 10. Μαυροβούνι Δάσος δρυός και πεύκης, ζώνη απόλυτης προστασίας της φύσης 11. Μενοίκιο όρος Πολυάριθμα σπήλαια, πλούσια βλάστηση 12. Όρος Όρβηλος Δάσος οξιάς, πεύκης και ρόμπολου, πλούσια βλάστηση, άγρια είδη ζώων 13. Όρος Κερκίνης Μπέλες Δάσος οξιάς και πεύκης, περιπατητικά μονοπάτια, άφθονα νερά 14. Παγγαίο όρος Φαράγγι, πλούσια βλάστηση 15. Σπήλαιο Αλιστράτης Υπερμεγέθεις σταλακτίτες, εκκεντρίτες, κόκκινοι σταλακτίτες 16. Τοποθεσία Ζεστά νερά Πλούσια βλάστηση, άγριο φυσικό τοπίο, ζεστά νερά 17. Υγρότοπος λίμνης Κερκίνης 300 είδη πουλιών, 30 είδη ψαριών 18. Υδροβιότοπος Δέλτα Στρυμώνα Καταφύγιο πολλών υδρόβιων ζώων και πτηνών 19. Φαράγγι Αγγίτη Βραχογραφίες, αθλητικές δραστηριότητες Πηγή : Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο Σερρών Ως στρατηγικός αναπτυξιακός στόχος για τον νομό Σερρών ετέθη η αειφορική αξιοποίηση των υφυστάμενων αναξιοποίητων πόρων της περιοχής (τοπικά προϊόντα, φυσικό, δομημένο και πολιτιστικό περιβάλλον) και η πλήρης εκμετάλλευση της στρατηγικής θέσης της περιοχής ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 12

Στις αναπτυξιακές προτεραιότητες του νομού περιλαμβάνεται και η ενίσχυση του τουριστικού συστήματος με αιχμή στις εναλλακτκές μορφές τουρισμού και γενικότερα τον υπαίθριο τουρισμό ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 13

Μελέτη του ΙΤΕΠ για το επίπεδο ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουρισμού δείχνει ότι η χώρα μας υστερεί έναντι όλων σχεδόν των ανταγωνιστριών χωρών Η Διοίκηση του ΙΤΕΠ έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα τη μελέτη του Αναπληρωτή Καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Β. Πατσουράτη με θέμα: «Η Ανταγωνιστικότητα του Ελληνικού Τουριστικού Τομέα». Ο ελληνικός τουριστικός τομέας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες της ελληνικής οικονομίας με περισσότερο από 18% συμμετοχή στο ΑΕΠ, με εισαγωγή συναλλάγματος περισσότερο των 9 δισ. δολαρίων και σημαντική συμμετοχή στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Οι αφίξεις των τουριστών στην Ελλάδα σημείωσαν, μακροχρόνια, ανοδική τάση. Η μεγαλύτερη αύξηση των αφίξεων σημειώθηκε τη δεκαετία του 1980, ενώ η αντίστοιχη της δεκαετίας του 1990 ήταν σημαντικά μικρότερη. Έτσι το μερίδιο του ελληνικού τουρισμού στον ευρωπαϊκό και γενικότερα το διεθνή τουρισμό σημείωσε καθοδική πορεία τα τελευταία χρόνια. Η εξήγηση της πορείας αυτής, δηλ. της συγκριτικής χειροτέρευσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουρισμού, είτε ως τιμής, είτε ως ολικής ποιότητας, είτε συνολικά ως value for money, βρίσκεται στους παράγοντες που προσδιορίζουν το κόστος και γενικά την ποιότητα του τουριστικού προϊόντος που προσφέρεται στη διεθνή αγορά. Αντικείμενο λοιπόν αυτής της μελέτης ήταν ο προσδιορισμός της ανταγωνιστικής θέσης της χώρας μας μέσα στην ευρωπαϊκή τουριστική αγορά και ιδιαίτερα στην αγορά της Μεσογείου, με βάση τα ισχυρά και αδύνατα σημεία που διαθέτει, να μελετήσει τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που προσφέρονται για τον κλάδο με βάση τις νέες συνθήκες και τάσεις που επικρατούν στη διεθνή τουριστική αγορά και, τέλος, να κάνει προτάσεις ικανές να βελτιώσουν τη διεθνή ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. I. Διαπιστώσεις Η χώρα μας απειλείται τουριστικά από τις άλλες μεσογειακές χώρες, τόσο από αυτές που ανήκουν στην Ε.Ε. (Ιταλία, Πορτογαλία και Ισπανία) όσο και τις εκτός Ε.Ε. (Τουρκία, Ισραήλ, Κροατία, Αίγυπτο, Κύπρο, κ.ά.). Οι τελευταίες προσφέρουν παρόμοιο προϊόν με το ελληνικό σε χαμηλότερες τιμές. Οι μεσογειακές χώρες που εξετάζονται στην παρούσα μελέτη μπορούν να διακριθούν, ανάλογα με την έμφαση που δίδεται στο τουριστικό προϊόν που προσφέρουν, σε δύο κατηγορίες. Στην πρώτη κατηγορία συγκαταλέγονται η χώρα μας, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Τουρκία και σε μικρότερο βαθμό η Ιταλία, οι οποίες προσφέρουν τουρισμό διακοπών και μεγάλη ποικιλία πολιτιστικής κληρονομιάς και κουλτούρας. Η εμπειρική έρευνα που πραγματοποιήσαμε είχε ως στόχο την εκτίμηση συναρτήσεων ζήτησης αναφορικά με τέσσερις χώρες προέλευσης τουριστών: Αγγλία, Γερμανία, Ιταλία και Γαλλία. Η ύπαρξη ελαστικότητας ζήτησης ως προς την τιμή, το συνάλλαγμα και το κόστος ζωής για το ελληνικό τουριστικό προϊόν, μεγαλύτερης της μονάδας, σημαίνει ότι η χώρα μας αντιμετωπίζει έντονο ανταγωνισμό από τις ανταγωνίστριες χώρες, ιδιαίτερα την Ισπανία. ΙΙ. Αίτια - Αξιολογήσεις Η εξέταση των παραγόντων που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος σε σχέση με το αντίστοιχο προϊόν των ανταγωνιστριών χωρών έδειξε τα παρακάτω: - Μέγεθος και κατηγορία των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Το μέσο μέγεθος των καταλυμάτων, το οποίο επηρεάζει τόσο την απόδοση αυτών, όσο και την ποιότητα των προσφερομένων υπηρεσιών μεταξύ των ανταγωνιστριών χωρών, κυμαίνεται μεταξύ 53 κλινών στην Ιταλία και 130 κλινών ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 14

στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Η χώρα μας κατέχει ενδιάμεση θέση με 76 κλίνες ανά κατάλυμα. Η σύνθεση των κατηγοριών των ξενοδοχείων, που αποτελεί επίσης ένδειξη για την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουν, ποικίλλει μεταξύ των εξεταζομένων χωρών. Η Ισπανία, η Ιταλία και η Τουρκία δίνουν έμφαση στα ξενοδοχεία Β' κατηγορίας, η χώρα μας και η Γαλλία στα ξενοδοχεία Γ' κατηγορίας, και στην Πορτογαλία το μεγαλύτερο μέρος ανήκει στα λοιπά καταλύματα. Επομένως, τα ελληνικά ξενοδοχεία έχουν πιο μικρό μέγεθος και έχουν υψηλή συγκέντρωση στην Γ' κατηγορία. - Χρηματοδοτική διάρθρωση των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων. Η χρηματοδοτική διάρθρωση του ελληνικού ξενοδοχειακού κλάδου χαρακτηρίζεται ως ανορθολογική. Το γεγονός αυτό οφείλεται τόσο στα χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων του κλάδου (μικρό μέγεθος, οικογενειακός χαρακτήρας, κ.λπ.) όσο και στην κρατική και τραπεζική πολιτική που ακολουθήθηκε έναντι του κλάδου. Η ανεπάρκεια των ιδίων κεφαλαίων σε συνδυασμό με τα περιορισμένα κεφάλαια που κατευθύνθηκαν στον κλάδο από το κράτος και το τραπεζικό σύστημα απετέλεσαν το βασικό εμπόδιο στην αναπτυξιακή πορεία του. - Αποδοτικό μάνατζμεντ. Σε όλες τις χώρες, με εξαίρεση την Πορτογαλία, υψηλού επιπέδου μάνατζμεντ ασκείται μόνο από τις τοπικές θυγατρικές διεθνών αλυσίδων. Οι εγχώριες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, σε όλες τις χώρες, με εξαίρεση τη χώρα μας, ασκούν μετρίου επιπέδου μάνατζμεντ. Στη χώρα μας το επίπεδο του μάνατζμεντ είναι χαμηλό. - Ανθρώπινος παράγοντας. Ο ανθρώπινος παράγοντας παίζει σημαντικό ρόλο στην προσφορά του τουριστικού προϊόντος τόσο από πλευράς παραγωγικότητας όσο και από πλευράς ποιότητας αυτού. Η προσφορά του τουριστικού προϊόντος από πλευράς εργαζόμενου πρέπει να χαρακτηρίζεται από επαγγελματική ευσυνειδησία, ειδίκευση και αξιοπρεπή επικοινωνία. Οι ιδιότητες αυτές δεν αναφύονται από μόνες τους, αλλά είναι αποτέλεσμα των επενδύσεων σε εκπαίδευση και επιμόρφωση του προσωπικού. Δυστυχώς, ένα σημαντικό τμήμα του εργατικού δυναμικού που απασχολείται στον ελληνικό τουριστικό κλάδο στερείται των παραπάνω χαρακτηριστικών. Το γεγονός αυτό θέτει τη χώρα μας σε μειονεκτική θέση έναντι των άλλων χωρών, αφού η χώρα μας στο θέμα αυτό υπερέχει μόνο έναντι της Πορτογαλίας. - Συναλλαγματική πολιτική. Η συναλλαγματική πολιτική που ακολουθήθηκε στη χώρα μας από το 1986 λειτούργησε ανασχετικά στη ροή των τουριστών προς αυτή, επειδή κράτησε σε υψηλά επίπεδα την τιμή του τουριστικού προϊόντος. Αντίθετα, την ίδια περίοδο, οι ανταγωνίστριες χώρες της Ελλάδας προέβαιναν σε υποτιμήσεις των δικών τους νομισμάτων, ενισχύοντας έτσι τη ζήτηση του τουριστικού τους προϊόντος. - Φορολογική επιβάρυνση. Η Αθήνα πριν την έναρξη της λειτουργίας του νέου αεροδρομίου βρισκόταν στην 41η θέση μεταξύ 52 πόλεων, με κριτήριο το συνολικό φορολογικό βάρος που επιβαλλόταν στο τυπικό καλάθι των τουριστικών υπηρεσιών, ενώ το αεροδρόμιο της Αθήνας κατατασσόταν όγδοο μεταξύ 16 ευρωπαϊκών αεροδρομίων, με τον υψηλότερο δείκτη φορολογικών επιβαρύνσεων. Η χώρα μας επιβαρύνει την τιμή του δωματίου με συντελεστή ΦΠΑ 8% έναντι 7% της Ισπανίας και 5% της Πορτογαλίας. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά του ελληνικού φορολογικού συστήματος το κατατάσσουν στην τελευταία θέση μεταξύ των συστημάτων των ανταγωνιστριών χωρών. Το νέο καθεστώς των επιβαρύνσεων που εισήχθη με τη λειτουργία του αεροδρομίου των Σπάτων ήρθε να επιδεινώσει σε σημαντικό βαθμό την παραπάνω κατάσταση. Για τις αεροπορικές εταιρίες το νέο αεροδρόμιο είναι περίπου 2,5 φορές ακριβότερο από το αεροδρόμιο της Ρώμης, 2 φορές από το αεροδρόμιο της Βαρκελώνης, κ.λπ. (ΙΤΕΠ, 2001). - Κόστος Χρήματος. ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 15

Η ανορθολογική χρηματοοικονομική διάρθρωση των ελληνικών ξενοδοχειακών επιχειρήσεων σε συνδυασμό με τα υψηλά επιτόκια που ίσχυσαν στη χώρα μας οδήγησαν σε υψηλή χρηματοοικονομική επιβάρυνση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, με συνέπεια τη μείωση της ανταγωνιστικότητάς του. Τα επιτόκια τραπεζικού δανεισμού για τις επιχειρήσεις είναι σήμερα στη χώρα μας υψηλότερα κατά 1,58-2,16 ποσοστιαίες μονάδες του αντίστοιχου μέσου όρου που επικρατεί στην Ευρωζώνη. - Μοναδιαίο κόστος εργασίας. Η χώρα μας μειονεκτεί σημαντικά έναντι της Ισπανίας, Πορτογαλίας και Γαλλίας ως προς το μοναδιαίο κόστος εργασίας, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Τα διαθέσιμα στοιχεία δεν μας επιτρέπουν να συγκρίνουμε το μοναδιαίο κόστος εργασίας της χώρας μας με το αντίστοιχο της Τουρκίας. Ωστόσο φαίνεται ότι η χώρα μας έχει υψηλότερη παραγωγικότητα εργασίας στον τουριστικό τομέα σε σχέση με την Τουρκία, το χαμηλό κόστος εργασίας της οποίας εξουδετερώνει αυτό το πλεονέκτημα της Ελλάδας. - Κόστος ζωής. Από πλευράς κόστους ζωής, η χώρα μας βρίσκεται περίπου στην ίδια θέση με την Πορτογαλία και οι δύο υπερέχουν ελαφρά έναντι της Ισπανίας και σημαντικά έναντι της Γαλλίας και Ιταλίας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση του δείκτη τιμών των υπηρεσιών ξενοδοχείου, καφέ και εστιατορίου, με αποτέλεσμα το 1999 ο δείκτης αυτός να βρίσκεται σε υψηλότερη θέση από τον αντίστοιχο δείκτη των άλλων χωρών που εξετάζονται. - Δημόσια και ιδιωτική υποδομή. Τα κέντρα υποδοχής και διαμετακόμισης τουριστών της χώρας μας (αεροδρόμια, λιμάνια, σιδηροδρομικοί σταθμοί, κ.ά.) προσφέρουν χαμηλής ποιότητας υπηρεσίες. Είναι μικρά και ελλιπή σε σχέση με τον όγκο των διακινούμενων τουριστών. Οι καθυστερήσεις που σημειώνονται στα αεροδρόμια της χώρας αμβλύνουν σε σημαντικό βαθμό την όποια θετική εικόνα έχει σχηματίσει ο ξένος τουρίστας για τη χώρα μας. Στον τομέα της γενικής υποδομής, με άριστα το 7, η χώρα μας βαθμολογείται με 2,86 έναντι 3,50 και 4,02 της Τουρκίας και Ισπανίας αντίστοιχα. Από την άλλη πλευρά, αποτελεί γενική διαπίστωση ότι η ποιότητα των ελληνικών καταλυμάτων, των υψηλών τουλάχιστον κατηγοριών, θεωρείται ικανοποιητική, χωρίς βέβαια να λείπουν οι εξαιρέσεις είτε αυτές είναι θετικές, είτε αρνητικές. Το ισχύον σύστημα κατηγοριοποίησης των ξενοδοχείων δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της διεθνούς αγοράς αφού στηρίζεται μόνο σε κριτήρια που έχουν σχέση με το μέγεθος του ξενοδοχείου και όχι με την ποιότητα κατασκευής του. - Φυσικοί πόροι - Αρχαιολογική και πολιτιστική κληρονομιά. Τα μοναδικά φυσικά χαρακτηριστικά της χώρας μας αποτελούν την αναγκαία συνθήκη για την τουριστική της ανάπτυξη. Το συγκριτικό όμως αυτό πλεονέκτημα της Ελλάδας δεν είναι και ικανό από μόνο του να δημιουργήσει το τουριστικό προϊόν, σε τιμή, ποιότητα και μορφή, που απαιτούν οι συνθήκες του διεθνούς ανταγωνιστικού περιβάλλοντος. Η Ιστορία, από τη δική της πλευρά, δώρισε στη χώρα μας μοναδική αρχαιολογική, πολιτιστική και καλλιτεχνική κληρονομιά. Τα στοιχεία αυτά έρχονται να ικανοποιήσουν τα άτομα που έχουν ως κυρίαρχο στοιχείο επιλογής ενός τόπου προορισμού την κλασική κουλτούρα και την επιμόρφωση. Ο παράγοντας αυτός δεν έχει προβληθεί όσο και όπως θα έπρεπε, με αποτέλεσμα να μην αξιοποιείται ανάλογα. - Γεωγραφική θέση της Ελλάδας. Η απόσταση που βρίσκεται η χώρα μας σε σχέση με τις ανταγωνίστριες χώρες, Ισπανία, Πορτογαλία και Ιταλία, από τις πηγές προέλευσης των τουριστών, τη θέτει σε μειονεκτική θέση έναντι αυτών. Η Ελλάδα είναι η χώρα του αεροπορικού τουρισμού αφού το 75-80% των επισκεπτών της χρησιμοποιούν το αεροπλάνο ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 16

ως μεταφορικό μέσο. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών έρχεται με πτήσεις τσάρτερ, γεγονός που δείχνει την μεγάλη εξάρτηση της χώρας από τους tour operators. - Εποχικότητα. Η φύση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, σε συνδυασμό με τη γεωγραφική θέση της χώρας μας οδηγούν στη μεγάλη εποχικότητα που το χαρακτηρίζει, με αρνητικές συνέπειες στο κόστος και την ποιότητα αυτού. Η χώρα μας παρουσιάζει τον υψηλότερο βαθμό εποχικότητας μεταξύ των χωρών που εξετάσθηκαν, γεγονός που τη θέτει σε μειονεκτική θέση έναντι αυτών. Το γενικό συμπέρασμα το οποίο εξάγεται από την παραπάνω ανάλυση είναι ότι η χώρα μας υστερεί έναντι όλων σχεδόν των ανταγωνιστριών χωρών με κριτήριο τις παραμέτρους που χρησιμοποιήθηκαν. Υπερτερεί μόνο ως προς τους φυσικούς πόρους και την αρχαιολογική πολιτιστική κληρονομιά, στοιχεία που συντηρούν κατά βάση τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη του τομέα. III. Κατευθύνσεις πολιτικής Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, ο ευρωπαϊκός τουρισμός θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, αλλά με μικρότερους ρυθμούς από αυτούς που πέτυχε μέχρι σήμερα, γεγονός που θα εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των διαφόρων προορισμών. Προκειμένου η χώρα μας να αυξήσει το μερίδιο που κατέχει σήμερα στη διεθνή τουριστική αγορά θα πρέπει να θέσει ως στρατηγικούς στόχους: - τη βελτίωση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος που προσφέρει, - την προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς που κατέχει, - τη μείωση της εποχικότητας, - τη χάραξη και υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης αναπτυξιακής τουριστικής πολιτικής. Τα μέσα τα οποία θεωρούνται αναγκαία για την επίτευξη των παραπάνω στόχων συνοψίζονται ως ακολούθως: - Μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας. α) Βελτίωση της δημόσιας υποδομής. β) Εκπαίδευση-επιμόρφωση επιχειρηματιών και εργαζομένων. γ) Μεγαλύτερο μέγεθος καταλυμάτων. δ) Κατηγοριοποίηση των καταλυμάτων με νέα κριτήρια που επιβάλλουν οι συνθήκες της αγοράς και αύξηση του μεριδίου των υψηλότερων κατηγοριών καταλυμάτων. ε) Αυστηρότεροι έλεγχοι στα δημόσια και ιδιωτικά μέσα συγκοινωνίας. στ) Νομική προστασία του τουρίστα. - Πολιτική μάρκετινγκ η οποία θα στηρίζεται σε συνεχή έρευνα της αγοράς και προσαρμογή στις απαιτήσεις αυτής (νέες μορφές τουρισμού, κ.ά.). - Βελτίωση του μικροοικονομικού και μακροοικονομικού περιβάλλοντος. - Στενότερη συνεργασία με τους tour operators. - Στενότερη συνεργασία μεταξύ όλων των κρίκων της ξενοδοχειακής αλυσίδας. Στατιστικά Τουρισμού Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία της ΕΣΥΕ και τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, το 2002 η Ελλάδα με 14.179.999 αφίξεις αλλοδαπών ταξιδιωτών στα σύνορα καταλαμβάνει την 15η θέση στην παγκόσμια κατάταξη των χωρών υποδοχής, σημειώνοντας αύξηση +0,87% έναντι του 2001. ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 17

Οι αεροπορικές αφίξεις αλλοδαπών το 2002 ήταν μειωμένες κατά -3,72% έναντι του 2001 και αποτέλεσαν το 73,61% του συνόλου των αφίξεων. Επίσης μειωμένες εμφανίστηκαν οι αφίξεις θαλασσίως κατά -1,38%, ενώ οι αφίξεις οδικώς παρουσίασαν αύξηση κατά +16,52%, οφειλόμενη σε μεγάλο βαθμό στους ταξιδιώτες προερχόμενους από την Αλβανία. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία της ΕΣΥΕ για τις διανυκτερεύσεις στις ξενοδοχειακές μονάδες, το 2001 πραγματοποιήθηκαν συνολικά 61.567.209 διανυκτερεύσεις αλλοδαπών και ημεδαπών τουριστών (αύξηση 0,43% έναντι του 2000). Οι έλληνες εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό μέγεθος της ζήτησης, δεδομένου ότι πραγματοποίησαν 14.983.243 διανυκτερεύσεις, ενώ οι αλλοδαποί 46.636.293. Οι εισπράξεις από τουριστικές υπηρεσίες κατά το 2002 έφθασαν τα 10.285 εκ. ευρώ, παρουσιάζοντας ελαφρά μείωση κατά -2,8% έναντι του 2001, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Με βάση τον σχετικό πίνακα του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, η Ελλάδα κατατάσσεται έτσι στην 10η θέση από άποψη τουριστικών εισπράξεων. Το ενεργό ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας το 2003 είναι 628.170 κλίνες σε 330.970 δωμάτια που ανήκουν συνολικά σε 8.550 ξενοδοχειακές μονάδες. Υπάρχουν ακόμη 30.241 θέσεις κατασκήνωσης και 1.005 οικίσκοι σε 352 κάμπιγκς, που μπορούν να φιλοξενήσουν άλλα 93.738 άτομα. Η απασχόληση στον τουριστικό τομέα εκτιμάται ότι ανέρχεται περίπου στο 10% της συνολικής απασχόλησης (6,1% άμεση - 3,9 έμμεση). O ελληνικός τουρισμός διανύει μία από τις πλέον έντονες κρίσεις του μετά τα γεγονότα του πρώτου πολέμου του Κόλπου και όλα αυτά το 2003, που είναι και προ-ολυμπιακή χρονιά για τη χώρα μας. Είναι δε η τ ρ ί τ η κατά σειράν συνεχής τουριστική χρονιά, που καταγράφεται μείωση των αφίξεων αλλοδαπών τουριστών στην Ελλάδα με ότι αυτό συνεπάγεται. Το παράδειγμα της Αθήνας μάλιστα - που είναι η διοργανώτρια χώρα της Ολυμπιάδας του 2004 - δείχνει ολοφάνερα την εικόνα απαξίωσης της ελληνικής ξενοδοχίας, καθόσον τα αθηναϊκά ξενοδοχεία π ο λ υ τ ε λ ε ί α ς που χρησιμοποιούνται ιδίως για σ υ ν ε δ ρ ι α κ ό τουρισμό, παρουσιάζουν την ακόλουθη εικόνα σε π λ η ρ ό τ η τ ε ς : * το 2001 45,55 % * το 2002 51,32 % * το 2003 40,27 %! Είναι κάτι παραπάνω από ολοφάνερο, ότι ποσοστό 55 % των δωματίων πολυτελείας της Αθήνας είναι ά δ ε ι α όλο το χρόνο, τη στιγμή που η κυβέρνηση, οι μελέτες ( του ΙΤΕΠ, του ΙΟΒΕ/ΣΕΤΕ, κ.ά. ), έκαναν λόγο για αύξηση της τουριστικής ζήτησης μέσω μέτρων. Τι συμβαίνει όμως την πραγματικότητα ; Ακριβώς το αντίθετο δυστυχώς, αφού η επίσημη πολιτεία στον τουρισμό ενθαρρύνει τη δημιουργία (για ποιόν λόγο άραγε ; ) ν έ ω ν ξενοδοχείων στην Αθήνα, ( και μάλιστα 10.000 κλινών! αν είναι δυνατόν ) των οποίων το μέλλον είναι δυσοίωνο, καθόσον προορίζονται α π ο κ λ ε ι σ τ ι κ ά για την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων... Συνεπώς οι δηλώσεις του κ. Σπύρου Διβάνη, ο οποίος δήλωσε ότι το 40 % των ελληνικών ξενοδοχείων θα αλλάξει χέρια μετά την Ολυμπιάδα και οι επισημάνσεις του κ. Μάριου Βασιλόπουλου, ότι μετά την Ολυμπιάδα της Aθήνας πολλά ξενοδοχεία θα πτωχεύσουν και θα κλείσουν μάλλον φαίνεται, ότι απηχούν τη σημερινή πραγματικότητα. Τα αίτια αυτής της κακής πορείας και της κάμψης του ελληνικού τουρισμού - αντί της ανάκαμψης και ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 18

της αύξησης που όλοι οι φορείς (κυβερνητικοί και κλαδικοί) τόνιζαν σε όλους τους τόνους τα τελευταία 2-3 χρόνια - είναι πολλά και γνωστά σε όλους με κυριότερα : το ακριβό ευρώ, την ανέλεγκτη τρομοκρατία, τη συνεχή δημιουργία νέων προορισμών, την έλλειψη συνεργασίας επίσημης πολιτείας-επιχειρήσεων, την αύξηση και επέκταση του ανταγωνισμού, την κυβερνητικά απάθεια για όλα, πλην Ολυμπιάδας, η έλλειψη Υπουργείου Τουρισμού, η καθήλωση της τουριστικής διαφήμισης σε χαμηλά επίπεδα, η έλλειψη διεθνών τουριστικών δημοσίων σχέσεων από το κράτος, η άκριτη αύξηση της προσφοράς (προσομοίωση του φαινομένου του ελληνικού χρηματιστηρίου την περίοδο 1999-2000), κ.ά. Είναι φυσικό επόμενο λοιπόν, όλα τα προαναφερθέντα αίτια να οδηγούν μαθηματικά στην απαξίωση των αγορών, στον ευτελισμό του τουριστικού προϊόντος και στη δημιουργία κλίματος αναξιοκρατίας και αδιαφάνειας. Αν ο συνεδριακός τουρισμός και ο τουρισμός κινήτρων - που αποτελούν όλως ουσιώδη όπλα στη φαρέτρα του ελληνικού τουρισμού για την προβολή του στο εξωτερικό - αντιμετωπίζεται με αυτόν τον τρόπο, αντιλαμβάνεται ο καθένας τι μπορεί να συμβαίνει με τις άλλες (υποδεέστερες συναλλαγματικά) μορφές τουρισμού του τόπου μας... Π ρ ι ν να είναι π ρ α γ μ α τ ι κ ά α ρ γ ά απαιτείται μία συντονισμένη στρατηγική προστασίας και ενίσχυσης, η σύνδεση του ελληνικού ολυμπιακού πνεύματος με τον συνεδριακό τουρισμό, με την αξιοποίηση του υπάρχοντος ξενοδοχειακού δυναμικού στην Αθήνα - που τόσο δυναμικά ανακαινίσθηκε και εκσυγχρονίσθηκε τα τελευταία χρόνια με υψηλό οικονομικό κόστος των επιχειρηματιών του με την ενίσχυση των νέων τεχνολογιών της πληροφορικής και με την κατάλληλη προώθηση των πωλήσεων στις απαιτητικές διεθνείς αγορές. Θεωρείται αυτονόητο όμως, ότι αυτή την προσπάθεια θα συνδράμουν ό λ ο ι οι ελληνικοί ξενοδοχειακοί φορείς, όπως η Ε.Ξ.Α., η Π.Ο.Ξ., το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδας (Ξ.Ε.Ε.), αλλά και οι λοιπές κλαδικές τουριστικές οργανώσεις, των τουριστικών γραφείων, των ενοικιαζομένων αυτοκινήτων, των ενοικιαζομένων τουριστικών σκαφών, των τουριστικών λεωφορείων, των τουριστικών καταστημάτων, κ.ά., που μέχρι στιγμής δεν φαίνεται, ότι έχουν αντιληφθεί το πρόβλημα στις πραγματικές διαστάσεις του. ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 19

Αφίξεις ταξιδιωτών στα σύνορα κατά υπηκοότητα (1992-2002) Κράτος 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 ΑΛΒΑΝΙΑ 238.453 128.211 191.619 298.843 586.182 673.061 717.263 1.038.129 1.255.738 ΑΥΣΤΡΙΑ 345.259 288.636 348.091 347.301 359.604 388.118 450.195 501.602 474.996 495.928 461.672 ΒΕΛΓΙΟ - ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ 225.099 224.036 265.148 245.572 213.567 229.310 273.674 332.913 331.942 393.062 358.010 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 140.725 144.534 133.764 136.504 154.765 182.338 197.347 202.848 240.219 438.419 470.232 ΓΑΛΛΙΑ 542.222 554.644 618.565 551.798 462.732 426.678 486.201 545.981 602.353 726.816 735.568 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 1.944.704 2.069.379 2.404.628 2.272.911 1.907.863 1.994.670 2.136.515 2.450.137 2.395.185 2.345.440 2.510.849 ΠΡΩΗΝ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ 93.413 191.792 279.301 270.347 247.171 ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ 270.894 260.764 231.496 198.999 201.633 103.077 158.670 160.471 190.814 FYROM 378.095 86.911 128.051 234.464 281.866 309.607 ΔΑΝΙΑ 281.235 253.622 318.885 324.369 298.959 344.261 292.532 336.248 338.603 365.847 342.966 ΕΛΒΕΤΙΑ 163.126 164.999 193.327 259.072 256.425 295.731 289.387 308.138 322.575 229.384 220.476 ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ 2.154.850 2.191.347 2.418.628 2.224.885 1.687.999 1.711.942 2.044.243 2.433.033 2.772.256 2.932.342 2.858.360 ΙΡΛΑΝΔΙΑ 57.885 62.780 69.928 62.252 54.050 45.409 44.524 48.649 58.837 74.239 58.634 ΙΣΠΑΝΙΑ 119.964 118.967 122.773 94.920 79.717 71.314 96.905 99.288 115.432 171.450 153.039 ΙΤΑΛΙΑ 622.619 625.509 722.652 643.473 491.081 533.303 659.688 745.915 823.245 889.925 805.008 ΚΥΠΡΟΣ 107.029 90.412 92.372 98.059 85.893 131.441 126.992 139.386 134.753 139.879 139.080 ΝΟΡΒΗΓΙΑ 95.898 102.452 143.257 142.013 157.722 160.457 226.282 269.419 314.224 190.934 181.383 ΟΛΛΑΝΔΙΑ 546.187 510.872 556.593 505.616 452.179 464.144 548.339 616.807 655.285 715.926 721.413 ΟΥΓΓΑΡΙΑ 107.403 73.999 105.102 91.170 113.657 145.192 186.147 123.280 147.996 159.409 144.509 ΟΥΚΡΑΝΙΑ 10.742 10.652 12.942 27.017 28.084 32.843 ΡΩΣΙΑ 101.474 129.184 180.560 200.794 127.417 104.910 102.071 133.140 135.978 ΠΟΛΩΝΙΑ 43.788 34.292 31.018 49.665 88.947 101.793 122.647 115.152 153.664 208.175 235.704 ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 26.245 20.919 21.581 20.858 15.856 13.125 13.713 21.034 8.815 21.383 18.927 ΡΟΥΜΑΝΙΑ 19.683 18.862 25.474 38.868 51.012 51.854 63.439 72.689 98.728 98.475 118.885 ΣΟΥΗΔΙΑ 314.251 317.030 387.639 459.276 448.257 472.481 467.617 468.793 485.749 516.857 465.772 ΤΣΕΧΙΑ- ΣΛΟΒΑΚΙΑ 191.585 89.642 ΤΣΕΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 78.846 107.882 177.087 174.068 178.094 174.508 197.527 138.375 139.982 ΣΛΟΒΑΚΙΑ 15.102 13.536 28.431 30.383 55.291 46.217 59.726 71.495 79.862 ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ 172.099 116.518 137.434 102.553 120.837 148.461 149.337 188.971 156.573 168.335 147.322 ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΕΥΡΩΠΗΣ 104.394 205.373 25.209 32.882 80.128 57.541 34.967 37.063 113.813 122.402 115.800 ΣΥΝΟΛΟ ΕΥΡ. ΕΝΩΣΗΣ 6.521.010 6.636.291 7.519.381 7.855.784 6.592.701 6.843.216 7.663.483 8.789.371 9.219.271 9.817.550 9.637.540 ΣΥΝΟΛΟ ΕΥΡΩΠΗΣ 8.419.663 8.470.616 9.865.986 9.363.829 8.419.060 9.277.762 10.174.303 11.320.013 12.214.964 13.228.103 13.375.590 ΙΑΠΩΝΙΑ 109.680 89.907 95.367 89.457 87.135 85.029 87.130 83.971 78.410 73.350 69.718 ΙΣΡΑΗΛ 35.065 45.815 41.405 54.264 74.980 82.386 89.402 154.987 115.697 140.399 115.720 ΛΙΒΑΝΟΣ - ΣΥΡΙΑ 15.922 14.924 13.974 15.651 18.357 16.165 17.798 18.347 23.488 25.777 24.344 ΤΟΥΡΚΙΑ 73.650 149.390 73.388 49.018 47.416 44.741 69.875 80.502 133.954 114.354 139.018 ΙΡΑΝ 6.794 7.615 6.458 5.960 5.319 3.730 3.848 3.809 3.330 4.424 4.252 ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ Μ. ΑΝΑΤΟΛ 8.048 8.014 5.623 7.919 12.410 8.300 6.382 7.854 11.689 11.373 8.866 ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΑΣΙΑΣ 55.467 54.506 63.611 111.547 167.380 145.515 84.139 84.806 85.248 98.084 108.511 ΣΥΝΟΛΟ ΑΣΙΑΣ 304.626 370.171 299.826 333.816 412.997 385.866 358.574 434.276 451.816 467.761 470.429 ΑΙΓΥΠΤΟΣ - ΣΟΥΔΑΝ 19.525 19.609 18.540 21.449 19.865 19.363 17.604 24.045 36.711 33.683 30.535 ΝΟΤΙΟΑΦΡΙΚΑΝΙ ΚΗ ΕΝΩΣΗ 16.944 14.687 12.559 12.062 8.909 8.748 7.339 10.196 12.202 13.237 12.204 ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΑΦΡΙΚΗΣ 14.660 14.242 12.145 15.175 14.797 14.324 13.795 13.799 12.042 11.184 10.061 ΣΥΝΟΛΟ ΑΦΡΙΚΗΣ 51.129 48.538 43.244 48.686 43.571 42.435 38.738 48.040 60.955 58.104 52.800 ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ 8.655 8.794 11.530 9.703 8.176 4.408 4.238 5.089 4.877 3.739 1.460 ΒΡΑΖΙΛΙΑ 8.999 8.555 10.744 10.851 9.661 8.062 6.299 4.531 3.648 3.019 2.808 ΜΕΞΙΚΟ 6.535 5.336 5.318 4.539 3.385 2.258 2.052 4.200 3.704 3.977 4.438 Η.Π.Α. 278.941 256.719 270.777 239.684 222.130 240.555 219.362 229.314 218.731 164.689 146.754 ΚΑΝΑΔΑΣ 59.807 51.472 56.650 50.309 43.966 47.722 50.512 51.680 55.670 49.383 56.194 ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 15.254 12.468 9.043 8.694 10.826 11.052 9.044 10.447 13.583 6.868 5.715 ΣΥΝΟΛΟ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 378.191 343.344 364.062 323.780 298.144 314.057 291.507 305.261 300.213 231.675 217.369 ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 69.658 56.064 61.556 54.453 54.311 46.692 42.796 50.516 58.525 62.522 55.160 ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΩΚΕΑΝΙΑΣ 8.035 6.930 7.268 5.613 5.212 3.513 10.128 5.982 9.072 9.116 8.651 ΣΥΝΟΛΟ ΩΚΕΑΝΙΑΣ 77.693 62.994 68.824 60.066 59.523 50.205 52.924 56.498 67.597 71.688 63.811 ΠΡΩΗΝ Ε.Σ.Σ.Δ. 100.058 117.160 ΣΥΝΟΛΟ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ 9.331.360 9.412.823 10.641.942 10.130.177 9.233.295 10.070.325 10.916.046 12.164.088 13.095.545 14.057.331 14.179.999 ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΕΣ 424.652 500.444 588.912 581.968 548.766 518.164 447.776 441.840 471.908 621.357 738.178 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 9.756.012 9.913.267 11.230.854 10.712.145 9.782.061 10.588.489 11.363.822 12.605.928 13.567.453 14.678.688 14.918.177 Τελευταία ενημέρωση: ΕΟΤ /ΕΣΥΕ 13.10.2003 ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 20

Αφίξεις ταξιδιωτών στα σύνορα κατά υπηκοότητα. ΕΤΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗ Κράτος 1998 1999 2000 2001 2002 99/98 00/99 01/00 2-Ιαν ΑΛΒΑΝΙΑ 586.182 673.061 717.263 1.038.129 1.255.738 14,82% 6,57% 44,73% 20,96% ΑΥΣΤΡΙΑ 450.195 501.602 474.996 495.928 461.672 11,42% -5,30% 4,41% -6,91% ΒΕΛΓΙΟ - ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ 273.674 332.913 331.942 393.062 358.010 21,65% -0,29% 18,41% -8,92% ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 197.347 202.848 240.219 438.419 470.232 2,79% 18,42% 82,51% 7,26% ΓΑΛΛΙΑ 486.201 545.981 602.353 726.816 735.568 12,30% 10,32% 20,66% 1,20% ΓΕΡΜΑΝΙΑ 2.136.515 2.450.137 2.395.185 2.345.440 2.510.849 14,68% -2,24% -2,08% 7,05% ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ 201.633 103.077 158.670 160.471 190.814-48,88% 53,93% 1,14% 18,91% FYROM 86.911 128.051 234.464 281.866 309.607 47,34% 83,10% 20,22% 9,84% ΔΑΝΙΑ 292.532 336.248 338.603 365.847 342.966 14,94% 0,70% 8,05% -6,25% ΕΛΒΕΤΙΑ 289.387 308.138 322.575 229.384 220.476 6,48% 4,69% -28,89% -3,88% ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ 2.044.243 2.433.033 2.772.256 2.932.342 2.858.360 19,02% 13,94% 5,77% -2,52% ΙΡΛΑΝΔΙΑ 44.524 48.649 58.837 74.239 58.634 9,26% 20,94% 26,18% -21,02% ΙΣΠΑΝΙΑ 96.905 99.288 115.432 171.450 153.039 2,46% 16,26% 48,53% -10,74% ΙΤΑΛΙΑ 659.688 745.915 823.245 889.925 805.008 13,07% 10,37% 8,10% -9,54% ΚΥΠΡΟΣ 126.992 139.386 134.753 139.879 139.080 9,76% -3,32% 3,80% -0,57% ΝΟΡΒΗΓΙΑ 226.282 269.419 314.224 190.934 181.383 19,06% 16,63% -39,24% -5,00% ΟΛΛΑΝΔΙΑ 548.339 616.807 655.285 715.926 721.413 12,49% 6,24% 9,25% 0,77% ΟΥΓΓΑΡΙΑ 186.147 123.280 147.996 159.409 144.509-33,77% 20,05% 7,71% -9,35% ΟΥΚΡΑΝΙΑ 128.084 32.843 - - - 16,95% - - - ΡΩΣΙΑ 127.417 104.910 102.071 133.140 135.978-17,66% -2,71% 30,44% 2,13% ΠΟΛΩΝΙΑ 122.647 115.152 153.664 208.175 235.704-6,11% 33,44% 35,47% 13,22% ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 13.713 21.034 8.815 21.383 18.927 53,39% -58,09% 142,58% -11,49% ΡΟΥΜΑΝΙΑ 63.439 72.689 98.728 98.475 118.885 14,58% 35,82% -0,26% 20,73% ΣΟΥΗΔΙΑ 467.617 468.793 485.749 516.857 465.772 0,25% 3,62% 6,40% -9,88% ΤΣΕΧΙ ΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 178.094 174.508 197.527 138.375 139.982-2,01% 13,19% -29,95% 1,16% ΣΛΟΒΑΚΙΑ 55.291 46.217 59.726 71.495 79.862-16,41% 29,23% 19,70% 11,70% ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ 149.337 188.971 156.573 168.335 147.322 26,54% -17,14% 7,51% -12,48% ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΕΥΡΩΠΗΣ 34.967 37.063 113.813 122.402 115.800 5,99% 207,08% 7,55% -5,39% ΣΥΝΟΛΟ ΕΥΡ. ΕΝΩΣΗΣ 7.663.483 8.789.371 9.219.271 9.817.550 9.637.540 14,69% 4,89% 6,49% -1,83% ΣΥΝΟΛΟ ΕΥΡΩΠΗΣ 10.174.303 11.320.013 12.216.964 13.228.103 13.375.590 11,26% 7,92% 8,28% 1,11% ΙΑΠΩΝΙΑ 87.130 83.971 78.410 73.350 69.718-3,63% -6,62% -6,45% -4,95% ΙΣΡΑΗΛ 89.402 154.987 115.697 140.399 115.720 73,36% -25,35% 21,35% -17,58% ΛΙΒΑΝΟΣ - ΣΥΡΙΑ 17.798 18.347 23.488 25.777 24.344 3,08% 28,02% 9,75% -5,56% ΤΟΥΡΚΙΑ 69.875 80.502 133.954 114.354 139.018 15,21% 66,40% -14,63% 21,57% ΙΡΑΝ 3.848 3.809 3.330 4.424 4.252-1,01% -12,58% 32,85% -3,89% ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ Μ. ΑΝΑΤΟΛΗΣ 6.382 7.854 11.689 11.373 8.866 23,06% 48,83% -2,70% -22,04% ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΑΣΙΑΣ 84.139 84.806 85.248 98.084 108.511 0,79% 0,52% 15,06% 10,63% ΣΥΝΟΛΟ ΑΣΙΑΣ 358.574 434.276 451.816 467.761 470.429 21,11% 4,04% 3,53% 0,57% ΑΙΓΥΠΤΟΣ - ΣΟΥΔΑΝ 17.604 24.045 36.711 33.683 30.535 36,59% 52,68% -8,25% -9,35% ΝΟΤΙΟΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ 7.339 10.196 12.202 13.237 12.204 38,93% 19,67% 8,48% -7,80% ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΑΦΡΙΚΗΣ 13.795 13.799 12.042 11.184 10.061 0,03% -12,73% -7,13% -10,04% ΣΥΝΟΛΟ ΑΦΡΙΚΗΣ 38.738 48.040 60.955 58.104 52.800 24,01% 26,88% -4,68% -9,13% ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ 4.238 5.089 4.877 3.739 1.460 20,08% -4,17% -23,33% -60,95% ΒΡΑΖΙΛΙΑ 6.299 4.531 3.648 3.019 2.808-28,07% -19,49% -17,24% -6,99% ΜΕΞΙΚΟ 2.052 4.200 3.704 3.977 4.438 104,68% -11,81% 7,37% 11,59% Η.Π.Α. 219.362 229.314 218.731 164.689 146.754 4,54% -4,62% -24,71% -10,89% ΚΑΝΑΔΑΣ 50.512 51.680 55.670 49.383 56.194 2,31% 7,72% -11,29% 13,79% ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 9.044 10.447 13.583 6.868 5.715 15,51% 30,02% -49,44% -16,79% ΣΥΝΟΛΟ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 291.507 305.261 300.213 231.675 217.369 4,72% -1,65% -22,83% -6,18% ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ 42.796 50.516 58.525 62.522 55.160 18,04% 15,85% 6,83% -11,78% ΛΟΙΠΑ ΚΡΑΤΗ ΩΚΕΑΝΙΑΣ 10.128 5.982 9.072 9.166 8.651-40,94% 51,65% 1,04% -5,62% ΣΥΝΟΛΟ ΩΚΕΑΝΙΑΣ 52.924 56.498 67.597 71.688 63.811 6,75% 19,64% 6,05% -10,99% ΣΥΝΟΛΟ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ 10.916.046 12.164.088 13.095.545 14.057.331 14.179.999 11,43% 7,66% 7,34% 0,87% ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΕΣ 447.776 441.840 471.908 621.357 738.178-1,33% 6,81% 31,67% 18,80% ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 11.363.822 12.605.928 13.567.453 14.678.688 14.918.177 10,93% 7,63% 8,19% 1,63% Τελευταία ενημέρωση: ΕΟΤ / ΕΣΥΕ 13.10.2003 ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 21

Αφίξεις ταξιδιωτών κατά το μέσο μεταφοράς & σταθμό εισόδου ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΙΣΟΔΟΥ ΜΕΤΑΒΟ ΕΤΟΣ ΛΗ 1998 1999 2000 2001 2002 99/98 00/99 01/00 2-Ιαν ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΕΩΣ 80 0 2-107 -100,00% - - - ΑΡΑΞΟΥ 22.840 31.111 41.480 37.000 38.478 36,21% 33,33% -10,80% 3,99% ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ 570 0 0 11.706 15.533-100,00% - - 32,69% ΑΘΗΝΩΝ 2.107.635 2.469.032 2.802.397 2.977.658 3.075.219 17,15% 13,50% 6,25% 3,28% ΖΑΚΥΝΘΟΥ 325.009 388.050 437.761 470.589 467.410 19,40% 12,81% 7,50% -0,68% ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ 1.829.587 2.077.021 2.068.485 2.064.314 1.988.953 13,52% -0,41% -0,20% -3,65% ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 558.005 635.522 563.572 552.836 554.334 13,89% -11,32% -1,90% 0,27% ΘΗΡΑΣ 144.882 178.065 184.871 186.684 132.360 22,90% 3,82% 0,98% -29,10% ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 10 409 165 54 11 3990,00% -59,66% -67,27% -79,63% ΚΑΒΑΛΑΣ 76.673 53.440 17.718 73.995 34.866-30,30% -66,85% 317,63% -52,88% ΚΑΡΠΑΘΟΥ 37.849 40.411 38.128 45.942 41.037 6,77% -5,65% 20,49% -10,68% ΚΕΡΚΥΡΑΣ 796.489 898.352 971.927 974.975 940.968 12,79% 8,19% 0,31% -3,49% ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ 88.814 120.411 137.468 157.768 143.936 35,58% 14,17% 14,77% -8,77% ΚΩ 585.907 653.572 682.650 711.990 603.856 11,55% 4,45% 4,30% -15,19% ΜΕΣΣΗΝΗΣ 37.508 40.729 39.900 41.003 42.094 8,59% -2,04% 2,76% 2,66% ΜΥΚΟΝΟΥ 82.249 81.437 101.751 100.221 90.307-0,99% 24,94% -1,50% -9,89% ΜΥΡΙΝΗΣ (ΛHMNOY) 8.757 7.377 652 6.958 1.240-15,76% -91,16% 967,18% -82,18% ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ 41.195 73.285 79.797 80.519 79.459 77,90% 8,89% 0,90% -1,32% ΠΡΕΒΕΖΑΣ 127.054 113.988 146.453 137.842 144.466-10,28% 28,48% -5,88% 4,81% ΡΟΔΟΥ 1.128.945 1.364.667 1.368.015 1.354.900 1.242.375 20,88% 0,25% -0,96% -8,31% ΣΑΜΟΥ 147.489 159.487 147.191 149.088 123.635 8,13% -7,71% 1,29% -17,07% ΣΚΙΑΘΟΥ 111.943 120.054 129.051 151.964 123.427 7,25% 7,49% 17,75% -18,78% ΧΑΝΙΩΝ 357.044 418.199 455.112 505.758 515.853 17,13% 8,83% 11,13% 2,00% ΧΙΟΥ 13.148 22.622 30.455 25.145 14.047 72,06% 34,63% -17,44% -44,14% ΛΟΙΠΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ 16.159 14.595 9.088 22.150 23.940-9,68% -37,73% 143,73% 8,08% ΣΥΝΟΛΟ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ 8.645.841 9.961.836 10.454.089 10.841.059 10.437.911 15,22% 4,94% 3,70% -3,72% ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΩΣ ΔΙΚΑΙΩΝ 899 10 20 4.474 7.257-98,89% 100,00% 22270,00% 62,20% ΕΙΔΟΜΕΝΗΣ 25.490 5.623 18.343 17.098 19.465-77,94% 226,21% -6,79% 13,84% ΠΡΟΜΑΧΩΝΑ 690 32.378 43.924 59.180 54.040 4592,46% 35,66% 34,73% -8,69% ΠΥΘΙΟΥ 4.627 797 1.682 5.318 8.492-82,78% 111,04% 216,17% 59,68% ΣΥΝΟΛΟ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΩΝ 31.706 38.808 63.969 86.070 89.254 22,40% 64,83% 34,55% 3,70% ΘΑΛΑΣΣΙΩΣ ΕΛΕΥΣΙΝΟΣ 0 0 1 11 0 - - - - ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ 119.407 178.358 152.041 120.304 140.689 49,37% -14,76% -20,87% 16,94% ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ 10.636 7.451 5.645 5.928 10.868-29,95% -24,24% 5,01% 83,33% ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 23.513 23.078 28.703 30.489 30.658-1,85% 24,37% 6,22% 0,55% ΚΕΡΚΥΡΑΣ 104.634 45.133 43.626 44.661 48.870-56,87% -3,34% 2,37% 9,42% ΠΑΤΡΩΝ 209.903 289.390 281.742 266.748 274.792 37,87% -2,64% -5,32% 3,02% ΠΕΙΡΑΙΩΣ 27.326 55.643 35.606 32.464 21.558 103,63% -36,01% -8,82% -33,59% ΡΟΔΟΥ 48.295 38.694 64.408 38.328 25.672-19,88% 66,45% -40,49% -33,02% ΛΟΙΠΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ 290.802 159.359 224.238 269.232 243.910-45,20% 40,71% 20,07% -9,41% ΣΥΝΟΛΟ ΘΑΛΑΣΣΙΩΣ 834.516 797.106 836.010 808.165 797.017-4,48% 4,88% -3,33 % -1,38% ΟΔΙΚΩΣ ΔΟΙΡΑΝΗΣ 18.841 16.298 40.346 63.826 90.334-13,50% 147,55% 58,20% 41,53% ΕΥΖΩΝΩΝ 339.664 185.894 411.168 479.978 545.664-45,27% 121,18% 16,74% 13,69% ΚΑΚΚΑΒΙΑΣ 386.658 424.448 407.472 563.536 719.897 9,77% -4,00% 38,30% 27,75% ΚΑΣΤΑΝΕΩΝ 7.088 4.596 633 10.679 19.153-35,16% -86,23% 1587,05% 79,35% ΚΗΠΩΝ 98.022 142.576 148.351 182.692 236.254 45,45% 4,05% 23,15% 29,32% ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΠΗΓΗΣ 144.692 184.133 237.205 313.350 439.265 27,26% 28,82% 32,10% 40,18% ΝΙΚΗΣ 55.410 70.022 113.473 103.027 130.399 26,37% 62,05% -9,21% 26,57% ΟΡΜΕΝΙΟΥ 21.532 2.002 1.920 61.598 81.594-90,70% -4,10% 3108,23% 32,46% ΠΡΟΜΑΧΩΝΑ 332.076 336.369 380.909 543.351 593.258 1,29% 13,24% 42,65% 9,19% ΣΥΝΟΛΟ ΟΔΙΚΩΣ 1.403.983 1.366.338 1.741.477 2.322.037 2.855.818-2,68% 27,46% 33,34% 22,99% ΣΥΝΟΛΟ ΣΤΑΘΜΩΝ 10.916.046 12.164.088 13.095.545 14.057.331 14.180.000 11,43% 7,66% 7,34% 0,87% ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΕΣ 447.776 441.840 471.908 621.357 738.178-1,33% 6,81% 31,67% 18,80% ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ 11.363.822 12.605.928 13.567.453 14.678.688 14.918.177 10,93% 7,63% 8,19% 1,63% Τελευταία ενημέρωση: ΕΟΤ / ΕΣΥΕ 13.10.2003 ΟΙΚΟΞΕΝΕΙΑ 22