ìåóåò ÎÝíåò Åðåíäýóåéò:

ìåóåò ÎÝíåò Åðåíäýóåéò: Ôï öáéíüìåíï ôçò Êßíáò êáé ç èýóç ôçò ÅëëçíéêÞò Ïéêïíïìßáò ÅéóáãùãÞ Ç äéáäéêáóßá êáôü ôçí ïðïßá ìéá ïéêïíïìßá äý åôáé óôï åóùôåñéêü ôçò îýíá êåöüëáéá ìå ôçí ìïñöþ åðåíäýóåùí, ïíïìüæåôáé ìåóç îýíç ÅðÝíäõóç (Foreign Direct Investment, FDI). Ïé ìåóåò ÎÝíåò Åðåíäýóåéò äåí ðñýðåé íá èåùñçèïýí áõôïóêïðüò ãéá ìéá ïéêïíïìßá, áëëü Ýíá ìýóï - êáé ìüëéóôá éó õñü - ãéá ôçí ðñïþèçóç êáé ôçí åðßôåõîç ôçò åèíéêþò ôçò áíüðôõîçò. ÕðÜñ åé óôåíþ èåôéêþ óõó Ýôéóç ìåôáîý ôçò ïéêïíïìéêþò áíüðôõîçò êáé ôçò áýîçóçò ôïõ üãêïõ ôùí Üìåóùí îýíùí åðåíäýóåùí óå ìéá ïéêïíïìßá. Ìïëïíüôé äåí õðüñ åé - èåùñçôéêü ôïõëü éóôïí - ôïðïèýôçóç ðïõ íá äéêáéïëïãåß êüôé ôýôïéï, åíôïýôïéò ïé áñéèìïß êáé ôá óôáôéóôéêü óôïé åßá Ý ïõí äçìéïõñãþóåé ôçí åíôýðùóç áõôþ. Êáé áõôü âýâáéá ìðïñåß íá ãßíåé, ãéáôß ïé Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò ìðïñïýí íá óõìâüëëïõí ÊÅÉÌÅÍÏ: ÄÅÁ (ÐÆ-Ï) ÈåìéóôïêëÞò Óðáíüò ÅÉÊÏÍÏÃÑÁÖÇÓÇ: ÓôñáôéùôéêÞ Åðéèåþñçóç óôçí åðßôåõîç õøçëüôåñùí ñõèìþí ïéêïíïìéêþò áíüðôõîçò, íá ïäçãþóïõí óå õøçëüôåñïõò ìéóèïýò, óå ìåßùóç ôçò áíåñãßáò, óå êáëýôåñç ðïéüôçôá åñãáóßáò, êáèþò åðßóçò êáé óå âåëôßùóç ôïõ åðé åéñçóéáêïý ðåñéâüëëïíôïò. íá áðü ôá óçìáíôéêüôåñá èåôéêü óôïé åßá ðïõ ìðïñåß íá ðñïóöýñåé 118 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÌÁÉ. - ÉÏÕÍ. 2006

ìéá îýíç åðýíäõóç óôçí þñá óôçí ïðïßá ðñáãìáôïðïéåßôáé, åßíáé ç ìåôáöïñü ôçò ôå íïëïãßáò êáé ôçò ôå íïãíùóßáò. Ãéá ìéá ïéêïíïìßá ðïõ âñßóêåôáé óå Ýíá ðñþéìï óôüäéï ïéêïíïìéêþò áíüðôõîçò, ç êáôï Þ ôå íïëïãßáò áðïôåëåß óçìáíôéêþ ðñïûðüèåóç ãéá ôçí ðåñáéôýñù áíüðôõîþ ôçò. ÂÝâáéá ãéá íá ìðïñýóåé ìéá þñá íá äå èåß Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò êáé ðáñüëëçëá íá óõìâüëïõí áõôýò óôçí ïéêïíïìéêþò ôçò ðñüïäï, èá ðñýðåé íá Ý åé ôçí éêáíüôçôá íá áðïññïöþóåé ôá îýíá êåöüëáéá ðïõ äý åôáé (Borenzstein, De Gregorio, Lee, 1998). ÂÝâáéá ç äéáäéêáóßá ðïõ áðáéôåßôáé, Ýôóé þóôå ìéá þñá íá ìðïñýóåé íá ðñïóåëêýóåé ôï îýíï êåöüëáéï, äåí åßíáé áðëþ. Óýìöùíá ìå ôá üóá õðïóôçñßæåé ï Shaukat Aziz 1, ôýóóåñá óôïé åßá åßíáé áðáñáßôçôá ãéá ìéá ïéêïíïìßá ãéá íá ðñïóåëêýóåé îýíïõò åðåíäõôýò. Ðñþôïí, ç þñá èá ðñýðåé íá ãíùñßæåé ôï óõãêñéôéêü ôçò ðëåïíýêôçìá Ýíáíôé ôùí Üëëùí ïéêïíïìéþí êáé âýâáéá èá ðñýðåé íá ôï åêìåôáëëåõôåß (ôï óõãêñéôéêü ðëåïíýêôçìá ðåñéëáìâüíåé ôç ãåùãñáöéêþ ôçò ôïðïèåóßá, ôï ìýãåèïò ôçò áãïñüò, ôéò ðñþôåò ýëåò ðïõ äéáèýôåé, ôï åîåéäéêåõìýíï Þ ìç åñãáôéêü ôçò äõíáìéêü). Äåýôåñïí, äåí ðñýðåé óå êáìßá ðåñßðôùóç íá êüíåé äéáêñßóåéò åéò âüñïò ôùí åðåíäõôþí ôçò åîáéôßáò ôçò ðñïýëåõóþò ôïõò. Ôñßôïí, èá ðñýðåé ôï íïìéêü ðëáßóéï ðüíù óôï ïðïßï óôçñßæïíôáé ïé îýíåò åðåíäýóåéò íá åßíáé óôáèåñü êáé ãíùóôü óôïõò åíäéáöåñüìåíïõò êáé ôýôáñôï èá ðñýðåé íá êáíïíßæåé ôçí ïéêïíïìéêþ ôçò äéá åßñéóç ìå âüóç ôéò áíüãêåò ôùí îýíùí åðåíäõôþí. Ôñüðïé ðñáãìáôïðïßçóçò ôùí ìåóùí ÎÝíùí Åðåíäýóåùí Ïé Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò ãßíïíôáé ìå äéüöïñïõò ôñüðïõò, üëïé, üìùò, Ý ïõí ôï ßäéï áðïôýëåóìá ãéá ôç þñá - õðïäï Ýá ôçò åðýíäõóçò, üðùò áýîçóç ôçò áðáó üëçóçò (êáé óõíåðþò ìåßùóç ôçò áíåñãßáò), ìåôáöïñü ôå íïëïãßáò êáé ôå íïãíùóßáò êôë. Áí âýâáéá ãßíåôáé êáé åðáíåðýíäõóç ôùí êåñäþí ôùí åðé åéñþóåùí óôçí ßäéá ïéêïíïìßá óôçí ïðïßá äñáóôçñéïðïéåßôáé, ôüôå ôá ïöýëç åßíáé ðïëëáðëüóéá. Ïé Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò ìðïñïýí íá ãßíïõí (åêôüò ôùí Üëëùí) êáé ìå ôç ìïñöþ éäéùôéêïðïéþóåùí. Ôé ãßíåôáé óå áõôþ ôçí ðåñßðôùóç åßíáé áðëü. Åôáéñßåò ìåãüëïõ ìåãýèïõò áðü ôï åîùôåñéêü áãïñüæïõí Ýíá ìýñïò Þ ôï ðëåéïøçöéêü ðáêýôï ôùí ìåôï þí ôùí êñáôéêþí åðé- åéñþóåùí ìéáò ïéêïíïìßáò. Ìå áõôü ôïí ôñüðï ç óõãêåêñéìýíç ïéêïíïìßá ðïõëü ìéá äçìüóéá åðé åßñçóç ðïõ åíäå ïìýíùò äåí åß å êýñäç áðü áõôþ êáé åðßóçò ùöåëåßôáé áðü ü,ôé ìðïñåß íá ôçò ðñïóöýñåé ìéá îýíç åðýíäõóç. íáò áêüìá ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï äýíáôáé íá ðñáãìáôïðïéçèåß ìéá Üìåóç îýíç åðýíäõóç åßíáé ç åîáãïñü ìéáò åðé åéñþóçò éäéùôéêþí óõìöåñüíôùí áðü Ýíáí îýíï åðåíäõôþ (mergers and acquisitions). ÂÝâáéá õðüñ åé êáé ç ðåñßðôùóç ìéá åðé åßñçóç - åðåíäõôþò íá ìçí êüíåé åðýíäõóç ìýóù éäéùôéêïðïßçóçò ìéáò êñáôéêþò åðé åßñçóçò, ïýôå ìýóù åîáãïñüò, áëëü íá äçìéïõñãþóåé Ýíá åñãïóôüóéï Þ Ýíá õðïêáôüóôçìü ôçò áðü ôçí áñ Þ. Íá êüíåé äçëáäþ ìéá Greenfield Investment. ÂÝâáéá, áõôüò ï ôñüðïò Üìåóçò îýíçò åðýíäõóçò äåí åßíáé ï ðéï äçìïöéëþò óôçí áãïñü, áöïý ïé îýíïé åðåíäõôýò ðñïôéìïýí ôçí åîáãïñü åíüò ðïóïóôïý ôùí ìåôï þí ìéáò åðé åßñçóçò ðïõ Þäç õðüñ åé. ÁõôÞ ç åðéëïãþ ôïõò ðñïóöýñåé ôï ãíùóôü know how, ôçí êåöáëáéáêþ õðïäïìþ ðïõ èá ñåéáæüôáí ìéá åðýíäõóç ìå ßäñõóç áðü ôï ìçäýí (Greenfield Investment). Óå óýãêñéóç äçëáäþ ìå áõôïý ôïõ åßäïõò ôéò åðåíäýóåéò ïé éäéùôéêïðïéþóåéò Þ ïé åîáãïñýò áðïôåëïýí «êáëýôåñï» ôñüðï 1 Õðïõñãüò Ïéêïíïìéêþí ôïõ ÐáêéóôÜí. ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 119 ìåóåò ÎÝíåò Åðåíäýóåéò: ôï Öáéíüìåíï ôçò Êßíáò êáé ç ÈÝóç ôçò ÅëëçíéêÞò Ïéêïíïìßáò

åðýíäõóçò óå ìéá þñá. Ìå ôçí ðüñïäï ôïõ ñüíïõ, üìùò, üôáí ïé éäéùôéêïðïéþóåéò ïëïêëçñùèïýí, ïé Greenfield Investments áõîüíïíôáé. Áõôïß åßíáé ïé 3 ôñüðïé ìå ôïõò ïðïßïõò ðñáãìáôïðïéïýíôáé ïé Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò, ïé ïðïßåò áðü ôï 90 êáé ìåôü Ý ïõí óõìâüëëåé êáé óõíå ßæïõí íá óõìâüëëïõí êáôü ðïëý óôçí áíüðôõîç ôùí ùñþí -êõñßùò áõôþí ðïõ äéïéêïýíôáí áðü ôï êïììïõíéóôéêü óýóôçìá ìý ñé ôá ôýëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ 80 Þ ôéò áñ Ýò ôçò äåêáåôßáò ôïõ 90. ëëùóôå «ôï êåöüëáéï äåí Ý åé ðáôñßäá» õðïóôþñéæå ï Ìáñî êáé ìüëëïí åß å äßêéï. ÐÝñá áðü ôéò èåôéêýò óõíýðåéåò ðïõ ìðïñåß íá Ý åé ìéá Üìåóç îýíç åðýíäõóç óå ìéá ïéêïíïìßá, åßíáé äõíáôüí íá Ý åé êáé áñíçôéêýò óõíýðåéåò, ïé ïðïßåò âýâáéá äåí åßíáé ôïõ ìåãýèïõò åêåßíïõ þóôå íá ëýìå üôé ìéá îýíç åðýíäõóç óå ìéá þñá èá Ý åé ðåñéóóüôåñá áñíçôéêü ðáñü èåôéêü óôïé åßá. Ãéá ðáñüäåéãìá åßíáé äõíáôüí Ýíá ìåãüëï ðïëõêáôüóôçìá ðïõ èá áíïßîåé óå ìéá þñá íá ðñïêáëýóåé ìå ôïí êáéñü áýîçóç êáé ü é ìåßùóç ôçò áíåñãßáò, üðùò üëïé íïìßæïõìå óôçí áñ Þ, êáé ãåíéêüôåñá åßíáé äõíáôüí íá ðëþîåé ôçí ôïðéêþ ïéêïíïìßá ôçò ðåñéï Þò óôçí ïðïßá âñßóêåôáé åãêáôáóôçìýíï. óôù ð.. üôé áíïßãåé óå ìéá ðüëç ôçò ÅëëÜäïò Ýíá ðïëõêáôüóôçìá ìéáò ðïëõåèíéêþò åôáéñåßáò. Ãéá ôçí Ýíáñîç ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ èá ðñïóëüâåé êüðïéï áñéèìü åñãáæïìýíùí. Åßíáé âýâáéá ãíùóôü üôé óôçí ðüëç ëåéôïõñãïýí ðïëëü ðáñüìïéá êáôáóôþìáôá ðïõ Þäç åîõðçñåôïýí ôïõò ðïëßôåò êáé ðïõ áðáó ïëïýí ðïëëïýò åñãáæüìåíïõò. Ôï íýï ðïëõêáôüóôçìá, ëïéðüí, ãéá íá ðñïóåëêýóåé ðåëüôåò êáé íá êáñðùèåß Ýíá ìåñßäéï ôçò áãïñüò ðñïóöýñåé ôá ðñïúüíôá ôïõ 2 óå ðïëý áìçëýò ôéìýò, ôéò ïðïßåò äå ìðïñïýí íá áíôáãùíéóôïýí ôá êáôáóôþìáôá ðïõ Þäç õðüñ ïõí. ôóé, ôï áðïôýëåóìá åßíáé ôá ôïðéêü êáôáóôþìáôá íá êëåßóïõí êáé áñêåôïß ðïëßôåò íá ìåßíïõí ùñßò åñãáóßá êáé ìüëéóôá åßíáé ðïëý ðéèáíüí ï áñéèìüò ôïõò íá åßíáé ðïëý ìåãáëýôåñïò áðü ôïí áñéèìü áõôþí ðïõ ôåëéêü ðñïóýëáâå ôï ðïëõêáôüóôçìá. ÂëÝðïõìå äçëáäþ, üôé ìéá Üìåóç îýíç åðýíäõóç äåí åßíáé áðüëõôï üôé èá ðñïêáëýóåé èåôéêýò óõíýðåéåò óôç þñá üðïõ èá ðñáãìáôïðïéçèåß. ÄéÜêñéóç ôùí ìåóùí ÎÝíùí Åðåíäýóåùí Óôï óçìåßï áõôü èá ðñýðåé íá áíáöýñïõìå üôé ïé ìåóåò ÎÝíåò Åðåíäýóåéò äéáêñßíïíôáé óå 2 êáôçãïñßåò: ïñéæüíôéåò êáé êüèåôåò. Ìéá åðýíäõóç ïíïìüæåôáé ïñéæüíôéá üôáí ç ðïëõåèíéêþ åðé åßñçóç åãêáèéóôü óå ìéá ôñßôç þñá ðáñåìöåñþ ðáñáãùãéêþ äñáóôçñéüôçôá áíôéãñüöïíôáò ôï ðáñáãüìåíï ðñïúüí. Ð.. êáôáóêåõþ ôùí áõôïêéíþôùí ôçò ìüñêáò FORD êáé óôéò Ç.Ð.Á. êáé óôçí Åõñþðç. Ó áõôþ ôçí ðåñßðôùóç ç ìåôáöïñü ôçò ðáñáãùãéêþò äñáóôçñéüôçôáò óõíïäåýåôáé êáé ìå áíôßóôïé ç ìåôáöïñü management óôç þñá õðïäï Þò. Ìéá åðýíäõóç ïíïìüæåôáé êüèåôç üôáí ç ðïëõåèíéêþ åðé åßñçóç åãêáèéóôü óå ìéá ôñßôç þñá ìýñïò ôçò ðáñáãùãéêþò ôçò äñáóôçñéüôçôáò, ð.. ôç óõíáñìïëüãçóç ôùí áíôéêåéìýíùí êáé ü é ôçí êáôáóêåõþ ôïõò. Ó áõôþ ôçí ðåñßðôùóç ôï management ðáñáìýíåé óôç þñá ðñïýëåõóçò ôçò åðýíäõóçò. 2 Ôá ðñïúüíôá áõôü óõíþèùò åßíáé åéñüôåñçò ðïéüôçôáò áðü áõôü ðïõ ðùëïýí ôá êáôáóôþìáôá ðïõ Þäç õðüñ- ïõí. Áõôü, üìùò, åßíáé êüôé ðïõ ðïëëýò öïñýò äåí áðáó ïëåß ôïõò êáôáíáëùôýò. 120 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÌÁÉ. - ÉÏÕÍ. 2006

Óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç ïé óçìáíôéêüôåñïé ðñïóäéïñéóôéêïß ðáñüãïíôåò ðñáãìáôïðïßçóçò ôçò åðýíäõóçò åßíáé ôï åñãáôéêü êüóôïò, ôï öïñïëïãéêü êáèåóôþò êáé ï óõíáëëáãìáôéêüò êßíäõíïò. Áíôßèåôá óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç, üðïõ ïé Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò Ý ïõí ïñéæüíôéá ìïñöþ, ïé ðáñüãïíôåò áõôïß äéáöýñïõí. Ôï åðßðåäï ôçò Ýñåõíáò êáé ôçò ôå íïëïãßáò óôç þñá õðïäï Þò ôçò åðýíäõóçò, ç ðïéüôçôá ôïõ åñãáôéêïý äõíáìéêïý, êáèþò êáé ï áíôáãùíéóìüò äéáäñáìáôßæïõí óçìáíôéêü ñüëï. Ãé áõôü ôï ëüãï ôï ìåãáëýôåñï ìýñïò áõôïý ôïõ åßäïõò ôùí åðåíäýóåùí êáôåõèýíåôáé áðü áíáðôõãìýíåò ïéêïíïìßåò óå áíáðôõãìýíåò ïéêïíïìßåò. Óôçí Åõñþðç ãéá ðáñüäåéãìá, þñåò üðùò ç Âñåôáíßá, ç Éñëáíäßá, ôï ÂÝëãéï ðñïóåëêýïõí ôï ìåãáëýôåñï ìýñïò ôùí Éáðùíéêþí êáé Áìåñéêáíéêþí êåöáëáéïõ éêþí åéóñïþí. ÓõíïëéêÝò ðáãêüóìéåò åéóñïýò Üìåóùí îýíùí åðåíäýóåùí äïëüñéá êáé óõíå ßæïõí ôçí ðôùôéêþ ôïõò ðïñåßá êáé ôá äýï åðüìåíá Ýôç. Ç êüìøç áõôþ áíôéêáôïðôñßæåé êáôü ôïí êáëýôåñï ôñüðï ôï êëßìá ðïõ åðéêñáôåß óôçí ðáãêüóìéá ïéêïíïìßá ôá ôåëåõôáßá ñüíéá. Êëßìá áâåâáéüôçôáò ãéá ôï ìýëëïí, ãåãïíüò ðïõ áðïôñýðåé ôïõò åðåíäõôýò íá åðåíäýïõí ôá êåöüëáéü ôïõò óå îýíåò þñåò. Áðü ôçí ôüóç ìåßùóçò ôùí åéóñïþí FDI, åðçñåüæïíôáé êõñßùò ïé áíáðôõãìýíåò ïéêïíïìßåò (ðñïâëýðåôáé ìåßùóç ôùí Üìåóùí îýíùí åðåíäýóåùí óå áõôýò êáôü 30,6%), ïé áíáðôõóóüìåíåò þñåò ôçò Áóßáò (ìåßùóç ðåñßðïõ 12%), ïé þñåò ôçò ËáôéíéêÞò ÁìåñéêÞò êáé ôçò ÊáñáúâéêÞò (ìåßùóç 27%), êáèþò êáé ïé þñåò ôçò ÁöñéêÞò, ðïõ, óýìöùíá ðüíôá ìå ôïí UNCTAD, èá äå ôïýí Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò áîßáò ìéêñüôåñçò êáôü 53% óå ó Ýóç ìå ôá ôåëåõôáßá ñüíéá. Ïé ìüíåò þñåò ðïõ ðñïâëýðåôáé íá êñáôþóïõí óôï ßäéï åðßðåäï Þ íá áõîþóïõí ãéá ëßãï ôéò åéóñïýò Üìåóùí îýíùí åðåíäýóåùí, åßíáé áõôýò ôçò êåíôñéêþò êáé áíáôïëéêþò Åõñþðçò. 1 4ðùò öáßíåôáé óôïí ðßíáêá 1, ïé ðáãêüóìéåò Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò ðáñïõóéüæïõí ìéá êüìøç ôï 1991 êáôü 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 World 202782 160199 171199 227532 259696 330516 386140 478082 694457 10882631491934 735146 678751 559578 21% (- 45583 åêáô. äïëüñéá). Óôç óõíý- åéá ðáñáôçñïýìå üôé áõîüíïõí óõíå þò ùò êáé ôï 2000, üðïõ ôï óõíïëéêü ôïõò ýøïò öôüíåé ôá 1.491.934 åêáô. äïëüñéá. Ç ìåãáëýôåñç ðïóïóôéáßá áýîçóç ðáñáôçñåßôáé ìåôáîý ôùí åôþí 1998-1999 (56,7%). Ç ìåãáëýôåñç áýîçóç óå ôéìýò, üìùò, ðáñáôçñåßôáé ôïí åðüìåíï ñüíï (1999-2000), üðïõ ïé ðáãêüóìéåò Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò áõîþèçêáí êáôü 403.671 $US million. Ôï åðüìåíï Ýôïò (2001), ïé ðáãêüóìéåò åéóñïýò FDI ìåéþíïíôáé ðåñßðïõ êáôü ôï Þìéóõ (50,7%), áðü 1.491.934 åêáô. äïëüñéá óå 756.788 åêáô. Ðßíáêáò 1 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 121 ìåóåò ÎÝíåò Åðåíäýóåéò: ôï Öáéíüìåíï ôçò Êßíáò êáé ç ÈÝóç ôçò ÅëëçíéêÞò Ïéêïíïìßáò

1600000 Ðáãêüóìéåò åéóñïýò FDI 1400000 1200000 åêáô. äïëüñéá 1000000 800000 600000 400000 200000 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 ôç Ôï öáéíüìåíï ôçò Êßíáò Ìå âüóç ôïí ðßíáêá 2, âëýðïõìå üôé ïé åéóñïýò Üìåóùí îýíùí åðåíäýóåùí ôçò Êßíáò áðïôåëïýí Ýíá ìéêñü ðïóïóôü ôùí ðáãêïóìßùí åðåíäýóåùí. Ôï ðïóïóôü Ó åäéüãñáììá 1 ìéáò óçìáíôéêþò áýîçóçò óôéò åéóñïýò ôçò Êßíáò, áëëü ëüãù ìéáò óçìáíôéêþò ðôþóçò óôéò ðáãêüóìéåò Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò. ÁíÜëïãá áíïäéêþ Þôáí ç ðïñåßá ôïõò êáé FDI China/ World 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 1,70% 2,70% 6,50% 12,10% 13,00% 10,80% 10,40% 9,30% 6,30% 3,70% 2,70% 6,30% 7,77% 9,56% áõôü êõìáßíåôáé ìåôáîý 1,7% êáé 13%. Áí ëüâïõìå õðüøç ìáò, üìùò, ôï ãåãïíüò üôé ðñüêåéôáé ãéá ìéá êáé ìüíï ïéêïíïìßá, ôüôå áõôüìáôá ïäçãïýìáóôå óôï óõìðýñáóìá üôé ôï ðïóïóôü áõôü åßíáé ðüñá ðïëý õøçëü. Ôï 1993 ðáñáôçñïýìå üôé ïé åéóñïýò Üìåóùí îýíùí åðåíäýóåùí ôçò Êßíáò áðïôåëïýóáí ôï 13%!! ôùí óõíïëéêþí ðáãêïóìßùí åéóñïþí. Áñãüôåñá, üìùò, áêïëïýèçóå ìéá ðôùôéêþ ðïñåßá ìý ñé íá öôüóåé ôï åðßðåäï ôïõ 2,7% ôï 2000. Ãéá ôï 2001 ôï ðïóïóôü áõôü áõîþèçêå óå 6,3%, êõñßùò, üìùò, ü é åîáéôßáò Ðßíáêáò 2 ôá Ýôç 2002 & 2003. Ç Äçìïêñáôßá ôçò Êßíáò áðïôåëåß ôç Íï 1 þñá ðáãêïóìßùò óôçí ðñïóýëêõóç îýíùí åðåíäõôþí, áöïý êáôüöåñå íá äå- ôåß åéóñïýò Üìåóùí îýíùí åðåíäýóåùí ôï 2002 áîßáò 52.743 åêáô. äïëáñßùí 3. ôóé îåðýñáóå êáé ôéò Ç.Ð.Á. ðïõ êáôåß áí ôá ðñùôåßá. Ï Percy Barnevik 4 áíýöåñå üôé ïé ðáãêüóìéåò Üìåóåò îýíåò åðåíäýóåéò Ý ïõí áõîçèåß ôá ôåëåõôáßá 25 ñüíéá áðü 20 äéò äïëüñéá óå 600 äéò äïëüñéá. Áðü áõôü ôï ðïóü, Ýíá ìýñïò (150 äéò äïëüñéá) åðåíäýèçêå óôéò áíáðôõóóüìåíåò ïéêïíï- 3 Financial Times, January 19, 2003. 4 Ðñüåäñïò ôçò ÓïõçäéêÞò INVESTOR AB, 31/01/2000. 122 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÌÁÉ. - ÉÏÕÍ. 2006

íùí åðåíäýóåùí óå áõôþ. Ç ðïëéôéêþ óôáèåñüôçôá ôùí ôåëåõôáßùí åôþí, ïé õøçëïß ñõèìïß áíüðôõîçò ðïõ óçìåéþíåé ç þñá áõôþ (7,3% ãéá ôï 2001) óå ìéá ðåñßïäï ðáñáôåôáìýíçò ðáãêüóìéáò ïéêïíïìéêþò ýöåóçò, êáèþò êáé ç áíüëçøç ôçò äéïñãüíùóçò ôùí Ïëõìðéáêþí Áãþíùí ôïõ 2008 (Ðåêßíï), üëá áõôü ìáæß âïçèïýí óôï íá áõîüíïõí óõíå þò ïé åéóñïýò Üìåóùí îýíùí åðåíäýóåùí 5. Áðü ôéò 500 ìåãáëýôåñåò åôáéñåßåò óå üëï ôïí êüóìï, ïé 400 Ý ïõí Þäç åðåíäýóåé óôçí Êßíá. ÌÝ ñé ôï 2002 ðüíù áðü 420.000 îýíåò åðé åéñþóåéò Ý ïõí åãêáôáóôáèåß óôç þñá êáé ôï åðåíäõìýíï ðïóü öôüíåé ôá 820,2 äéò äïëüñéá 6. ìßåò êáé Ýíá Üëëï ìýñïò (200 äéò äïëüñéá) êáôåõèýíèçêå ãéá åðåíäýóåéò óôéò Ç.Ð.Á. êáé óôçí Åõñþðç. Áðü ôï ðïóü ðïõ ðþãå óôéò áíáðôõóóüìåíåò ïéêïíïìßåò, ìüëéò ôï 5% (7,5 äéò äïëüñéá) ìïéñüóôçêå óå óõíïëéêü 140 ïéêïíïìßåò, åíþ Ýíá ìåãüëï ìýñïò ôïõ (45 äéò äïëüñéá) åðåíäýèçêå áðïêëåéóôéêü êáé ìüíï óôçí Êßíá. Áõôü ìáñôõñü üôé ç Êßíá áðïôåëåß ãéá ôïõò åðåíäõôýò Ýíáí ðïëý êáëü ðñïïñéóìü. Óçìáíôéêü ñüëï óôçí åîýëéîç áõôþ ãéá ôçí Êßíá, Ýðáéîå ôï ãåãïíüò ôçò åéóüäïõ ôçò óôïí Ðáãêüóìéï Ïñãáíéóìü Åìðïñßïõ (World Trade Organization, WTO). Áõôüò, üìùò, äåí åßíáé ï ìüíïò ëüãïò. Ôá ôåëåõôáßá ñüíéá üëï êáé ðåñéóóüôåñåò ðïëõåèíéêýò åôáéñßåò ìåôáêéíïýí ôá åñãïóôüóéü ôïõò åêåß, ãåãïíüò ðïõ áðïôåëåß ôç óçìáíôéêüôåñç áéôßá ãéá ôïí üãêï ôùí åéóñïþí ôùí Üìåóùí îý- Ïé ÅëëçíéêÝò ìåóåò Åðåíäýóåéò Ç ÅëëÜäá åßíáé ìéá þñá, ïé åðé åéñþóåéò ôçò ïðïßáò ðáñáäïóéáêü äå äéáêñßíïíôáé ãéá ôïí üãêï ôùí åðåíäýóåþí ôïõò óôï åîùôåñéêü. 1 4ðùò öáßíåôáé Üëëùóôå êáé óôïí ðßíáêá 3, ïé åëëçíéêýò åðåíäýóåéò óôï åîùôåñéêü âñßóêïíôáé óå ðïëý áìçëü åðßðåäá. Óå üëç ôç äéüñêåéá ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1990 ðáñïõóéüæïõí äéáêõìüíóåéò (ôñåéò öïñýò ìüëéóôá åß áí áñíçôéêü ðñüóçìï!), êáé ìüíïí ìéá öïñü ç óõíïëéêþ ôïõò áîßá õðåñýâáéíå ôá 700 åêáô. äïëüñéá (ôï 2002 ìå 2.102 åêáô. äïëüñéá). Ðáñáôçñïýìå, åðßóçò, áðü ôïí ðßíáêá, üôé ìý ñé êáé ôï 1996 ïé åëëçíéêýò åðåíäýóåéò óôï åîùôåñéêü Þôáí áðåëðéóôéêü ìéêñïý üãêïõ. Áðü êåé êáé Ýðåéôá, üìùò, ç áýîçóþ ôïõò Þôáí 5 Óýìöùíá ìå ôï Development Research Center. 6 Óýìöùíá ìå ôïí UNCTAD. ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 123 ìåóåò ÎÝíåò Åðåíäýóåéò: ôï Öáéíüìåíï ôçò Êßíáò êáé ç ÈÝóç ôçò ÅëëçíéêÞò Ïéêïíïìßáò

ìåãüëç (ðáñüëï ðïõ äåí ïäþãçóå óå åðßðåäá áíüëïãá ôùí åðåíäýóåùí ôùí áíáðôõãìýíùí ïéêïíïìéþí ôçò Åõñþðçò). ÅëëçíéêÝò ìåóåò Åðåíäýóåéò, 990-2003, óå åêáô. äïëüñéá Ç Üíïäïò áõôþ ôùí åëëçíéêþí åðåíäýóåùí ôáõôßæåôáé ñïíéêü ìå ôçí áýîçóç ôùí åéóñïþí óôéò «éó õñüôåñåò» ïéêïíïìßåò ôùí Âáëêáíßùí (Âïõëãáñßá, Ñïõìáíßá), áöïý áõôýò ïé ïéêïíïìßåò åßíáé ïé âáóéêïß ðñïïñéóìïß ôùí åðåíäýóåùí ôùí åëëçíéêþí åðé åéñþóåùí. Ïé äõï áõôýò ïéêïíïìßåò ðáñïõóéüæïõí áñêåôü èåôéêü áñáêôçñéóôéêü óôçí ïñãüíùóþ ôïõò. ôóé, áðü ôç óôéãìþ ðïõ ç ÅëëÜäá êáé ïé åëëçíéêýò åðé åéñþóåéò ãíùñßæïõí ðïëý êáëü ôá ãåãïíüôá êáé ôéò ôüóåéò ðïõ åðéêñáôïýí óôç ÂáëêáíéêÞ åñóüíçóï, åßíáé öõóéïëïãéêü íá êüíïõí ðñüîç ôçí åðéèõìßá ôïõò ãéá åðåíäýóåéò óôéò ðåñéï Ýò áõôýò (üðùò óõìâáßíåé Üëëùóôå ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá). 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 ÅëëçíéêÝò åêñïýò Á.Î.Å. 11-26 47-22 16 42-25 156 262 539 2.102 607 655 47 Ðßíáêáò 3 124 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÌÁÉ. - ÉÏÕÍ. 2006

ÄéÜñèñùóç Åëëçíéêþí ìåóùí Åðåíäýóåùí óôï åîùôåñéêü êáôü ãåùãñáöéêþ ðåñéï Þ ðñïïñéóìïý, 2001-2002, óå åêáô. åõñþ Ðáñáôçñþíôáò ôïí ðßíáêá 4, üðïõ öáßíåôáé ç äéüñèñùóç ôùí åëëçíéêþí Üìåóùí åðåíäýóåùí óôï åîùôåñéêü êáôü ãåùãñáöéêþ ðåñéï Þ ðñïïñéóìïý, ïé þñåò ôçò ÅõñùðáúêÞò íùóçò åîáêïëïõèïýí íá áðïññïöïýí ôï ìåãáëýôåñï ìåñßäéï (ôï 34,6% ôùí åðåíäýóåùí ôï 2001 êáé ôï 52,9% ôï 2002). Óçìáíôéêü åßíáé êáé ôï ðïóïóôü ôùí åðåíäýóåùí ðïõ êáôåõèýíåôáé óôéò ÂáëêáíéêÝò ïéêïíïìßåò (16,3% ôï 2001 êáé 12,2% ôï 2002), ôï ïðïßï áíáìýíåôáé íá áõîçèåß áêüìá ðåñéóóüôåñï ôá åðüìåíá Ýôç. Ìå ëßãá ëüãéá äçëáäþ, èá ëýãáìå üôé ïé åëëçíéêýò åðé åéñþóåéò Ý ïõí óôñýøåé ôï åíäéáöýñïí ôïõò ãéá åðåíäýóåéò óå ãåéôïíéêýò êõñßùò ïéêïíïìßåò (Âïõëãáñßá, Ñïõìáíßá, Ð.Ã.Ä.Ì., Áëâáíßá), ïé ïðïßåò ðáñïõóéüæïõí óçìáíôéêü ðëåïíåêôþìáôá óå ó Ýóç ìå ôéò þñåò ôéò êåíôñéêþò Åõñþðçò Þ áêüìá êáé ìå ôçí ßäéá ôçí ÅëëÜäá. ÔÝôïéá åßíáé ç ãåùãñáöéêþ ôïõò èýóç (ìéêñþ ç áðüóôáóç áðü ôçí ÅëëÜäá êáèüôé ãåéôïíéêýò), öôçíü åñãáôéêü äõíáìéêü, êáèþò êáé ðáñèýíåò áãïñýò üóïí áöïñü ôçí êáôáíüëùóç. Ãéá ðáñüäåéãìá ôá åëëçíéêü êåöüëáéá áðïôåëïýí ôï 18,9% ôùí óõíïëéêþí Üìåóùí îýíùí åðåíäýóåùí óôç Âïõëãáñßá, ôï 2,8% ôùí îýíùí åðåíäýóåùí ðïõ ãßíïíôáé óôç Ìïëäáâßá, ôï 7,5% óôç Óåñâßá-Ìáõñïâïýíéï êáé ôï 34,2% óôçí Áëâáíßá. Èá ëýãáìå äçëáäþ üôé ôá ÂáëêÜíéá ðñïóåëêýïõí Ýíáí üëï êáé áõîáíüìåíï áñéèìü åëëþíùí åðåíäõôþí, áðïôåëþíôáò ôï Íï1 ðñïïñéóìü ôïõò, åíþ áíáìýíåôáé ï üãêïò ôùí åðåíäýóåùí íá îåðåñüóåé áõôýò ðïõ êáôåõèýíïíôáé óôéò þñåò ôçò æþíçò ôïõ åõñþ, ôïðïèåôþíôáò ôçí ÅëëÜäá óôéò ðñþôåò èýóåéò üóïí áöïñü ôéò ïéêïíïìßåò ðïõ åðåíäýïõí óôá ÂáëêÜíéá (ðáñü ôï ìéêñü ìýãåèüò ôçò). íá Üëëï óôïé åßï ðïõ áðïäåéêíýåé ôçí éäéáßôåñá äõíáìéêþ ðáñïõóßá ôùí åëëçíéêþí åðé åéñþóåùí óôéò þñåò ôùí Âáëêáíßùí, åðéâåâáéþíåôáé áðü ôá óôïé åßá ôùí Üìåóùí îýíùí åðåíäýóåùí ôùí ùñþí áõôþí. Óôç Âïõëãáñßá, óôçí Ð.Ã.Ä.Ì. êáé óôç Óåñâßá-Ìáõñïâïýíéï ç ÅëëÜäá åßíáé ç ðñþôç óå åðåíäýóåéò, óôçí Áëâáíßá åßíáé äåýôåñç ìåôü ôçí Éôáëßá êáé óôç Ñïõìáíßá åßíáé ðýìðôç 7. 2001 2002** ÏÏÓÁ 1 420 430 60,90% 61,80% Å.Å. 239 368 34,60% 52,90% Æþíç ôïõ åõñþ 104 35 15,10% 5% ÂáëêáíéêÝò þñåò 2 113 85 16,30% 12,20% ÊåíôñéêÞ Åõñþðç & ðñþçí Å.Ó.Ó.Ä. 3 5 12 0,80% 1,70% Ì. ÁíáôïëÞ & Ìåóüãåéïò 4 102 164 14,80% 23,60% ëëåò þñåò 50 5 7,20% 0,70% Ðßíáêáò 4 1. 24 þñåò-ìýëç ôïõ ÏÏÓÁ åêôüò ôùí Ìåîéêü, Í. ÊïñÝá, Ôóå ßá, Ðïëùíßá, Ïõããáñßá. 2. Áëâáíßá, Âïõëãáñßá, Ñïõìáíßá, Óëïâåíßá, Âïóíßá-Åñæåãïâßíç, Êñïáôßá, Ð.Ã.Ä.Ì., Óåñâßá-Ìáõñïâïýíéï. 3. Ðïëùíßá, Ïõããáñßá, Ôóå ßá, Óëïâáêßá êáé þñåò ôçò ðñþçí Å.Ó.Ó.Ä. 4. Ïé êõñéüôåñïé åìðïñéêïß åôáßñïé ôçò ÅëëÜäïò óôç Ì. ÁíáôïëÞ êáé ôç Ìåóüãåéï. **ÐñïóùñéíÜ óôïé åßá. Ôá ðïóïóôü áöïñïýí ôç óõììåôï Þ êüèå ðåñéï Þò óôï óýíïëï ôùí åëëçíéêþí Üìåóùí åðåíäýóåùí. 7 Óôáýñïõ ÉùÜííçò, áíôéðñüåäñïò ôïõ ÓõíäÝóìïõ Âéïìç áíéþí Âïñåßïõ ÅëëÜäïò (ÓÂÂÅ), óôïí «Ïéêïíïìéêü Ôá õäñüìï», 11/09/2003, óåë. 36. ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 125 ìåóåò ÎÝíåò Åðåíäýóåéò: ôï Öáéíüìåíï ôçò Êßíáò êáé ç ÈÝóç ôçò ÅëëçíéêÞò Ïéêïíïìßáò

Ôá ôåëåõôáßá ñüíéá, ìå åðßêåíôñï ôç Âüñåéá ÅëëÜäá, Ý åé áíáðôõ èåß Ýíá ðëáßóéï óôþñéîçò ôùí âáëêáíéêþí ùñþí áðü 3.000 åëëçíéêýò åðé åéñþóåéò, ôï 75% ôùí ïðïßùí îåêéíïýí áðü ôçí Âüñåéï ÅëëÜäá êáé ôç Èåóóáëïíßêç. ôóé, ïé åðåíäýóåéò ôùí åðé åéñþóåùí áõôþí ôá ôåëåõôáßá ñüíéá óôçí ðåñéï Þ ôùí Âáëêáíßùí Ý ïõí ðñïóåããßóåé ôá 4,4 äéò äïëüñéá. Áðü ôéò åëëçíéêýò åðé åéñþóåéò ðïõ åðåíäýïõí óôï åîùôåñéêü, îå ùñßæåé ç ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá ôçò ÅëëÜäïò, áöïý Ý åé åðåíäýóåéò óôç ÂáëêáíéêÞ ðïõ îåðåñíïýí ôá 400 åêáô. äïëüñéá, åíþ äéáèýôåé äõï èõãáôñéêýò ôñüðåæåò (ôçí United Bulgarian Bank óôç Âïõëãáñßá êáé ôçí Stopanska Bank óôçí Ð.Ã.Ä.Ì.). åé åðßóçò äßêôõï 4 êáôáóôçìüôùí óôçí Áëâáíßá, 15 êáôáóôçìüôùí óôç Óåñâßá - Ìáõñïâïýíéï êáé áðü Ýíá êáôüóôçìá óå Âïõëãáñßá êáé Ñïõìáíßá. Áîßæåé, åðßóçò, íá áíáöýñïõìå ôç óçìáíôéêþ åîáãïñü ôçò Yugopetrol ôïõ Ìáõñïâïõíßïõ áðü ôá ÅëëçíéêÜ ÐåôñÝëáéá (ãéá 65 åêáô. åõñþ), êáèþò êáé 126 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÌÁÉ. - ÉÏÕÍ. 2006

ìåñéäßïõ ôçò óêïðéáíþò OKTA refinery, áðü ôçí ßäéá åôáéñåßá. ÓçìáíôéêÞ åßíáé ç ðáñïõóßá ôùí åëëçíéêþí åðé åéñþóåùí êáé óôïí ôïìýá ôùí ôçëåðéêïéíùíéþí, ìå ôïí ÏÔÅ-Cosmote íá Ý åé êüíåé óçìáíôéêýò åðåíäýóåéò óå äéüöïñåò âáëêáíéêýò þñåò. Ôï 1998 áãüñáóå ôï 35% ôçò Romtelecom, ç ïðïßá áðïôåëåß ìïíïðùëéáêþ åðé åßñçóç, åíþ êáôý åé, åðßóçò, ôï 85% ôçò áëâáíéêþò Albanian Mobile Communications (AMC) ìå ìéá åîáãïñü ðïõ ðñáãìáôïðïéþèçêå ôï 2000 (óå óõíåñãáóßá ìå ôç íïñâçãéêþ Telenor) êáé ôï 20% ôçò óåñâéêþò Telecom Srbija. Óõíïøßæïíôáò, èá ëýãáìå üôé ç ÅëëÜäá áíþêåé óå åêåßíç ôçí êáôçãïñßá ôùí ùñþí ðïõ åðåíäýïõí óå ãåéôïíéêýò ïéêïíïìßåò, áöïý äýóêïëá ïé åëëçíéêýò åðé åéñþóåéò ðáßñíïõí ôï ñßóêï ãéá åðåíäýóåéò óôéò þñåò ôçò êåíôñéêþò Åõñþðçò Þ ôçò êåíôñéêþò Áóßáò. Ïé ïéêïíïìßåò ôùí Âáëêáíßùí áðïôåëïýí, Ýôóé, ôï óçìáíôéêüôåñï ðñïïñéóìü ôùí åëëçíéêþí êåöáëáßùí, ôá ïðïßá êáôåõèýíïíôáé (ôá ôåëåõôáßá ñüíéá) êõñßùò óôïí ôïìýá ôùí õðçñåóéþí (ôñüðåæåò, ôçëåðéêïéíùíßåò). ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ. Theodore H. Moran, Foreign Direct Investment and Development, (1998), Institute For International Economics.. http://www.fdimagazine.com. http://www.worldbank.org/wbi/governance/pdf/ wps2360.pdf. http://r0.unctad.org/wir. www.fiducia-china.com/news/2002/708-1941.html. http://www.fdi.gov.cn/. www.fiducia-china.com/news. Ïéêïíïìéêüò Ôá õäñüìïò, 11/09/2003. ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 127 ìåóåò ÎÝíåò Åðåíäýóåéò: ôï Öáéíüìåíï ôçò Êßíáò êáé ç ÈÝóç ôçò ÅëëçíéêÞò Ïéêïíïìßáò