Δικαιούχος: Αναπτυξιακή Σύμπραξη (Α.Σ.) «Δημοκρίτεια: Πρωτοβουλία απασχόλησης και επιχειρηματικότητας σε δυναμικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας στο Ν.Ξάνθης» Έργο: «Δημοκρίτεια: Πρωτοβουλία απασχόλησης και επιχειρηματικότητας σε δυναμικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας στο Ν.Ξάνθης». Δράση 3 : Δικτύωση της Α.Σ. με άλλες Α.Σ. για την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας Yποδράση 3.3 : Συναντήσεις με εκπροσώπους κοινωνικών εταίρων Κείμενο συμπερασμάτων επαφών κοινωνικών εταίρων και φορέων σε ζητήματα απασχόλησης /επιχειρηματικότητας Φορέας Υλοποίησης (Εταίρος) : Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό & Ερευνητικό Κέντρο Αθηνών (Ε.Π.Ε.Κ.Α.) Η Πράξη «Δημοκρίτεια -Πρωτοβουλία απασχόλησης & επιχειρηματικότητας σε δυναμικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας στο Ν. Ξάνθης» υλοποιείται στο πλαίσιο της δράσης 7:«Τοπικά σχέδια για την απασχόληση, προσαρμοσμένα στις ανάγκες των τοπικών αγορών εργασίας», της Κατηγορίας Παρέμβασης 1:Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, του Θεματικού Άξονα Προτεραιότητας 3:«Διευκόλυνση της πρόσβασης στην Απασχόληση» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013» που συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ).
Περιεχόμενα Α/Α Ενότητα Σελίδα 1. Εισαγωγή - Λίγα λόγια για την πράξη «ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΑ- Πρωτοβουλία απασχόλησης & επιχειρηματικότητας σε δυναμικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας στο Ν. Ξάνθης» και τη δράση 3- «Δικτύωση της Α.Σ. με άλλες Α.Σ. για την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας», υποδράση 3.3 «Συναντήσεις με εκπροσώπους Κοινωνικών Εταίρων» 3 2. Μεθοδολογία εργασιών 6 3. Ανάλυση και επεξεργασία απαντήσεων 8 4. Συμπεράσματα 12 Πηγές-Ενδεικτική βιβλιογραφία 22 2
1. Εισαγωγή-Λίγα λόγια για την πράξη «ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΑ- Πρωτοβουλία απασχόλησης & επιχειρηματικότητας σε δυναμικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας στο Ν.Ξάνθης» και τη δράση 3 «Δικτύωση της Α.Σ. με άλλες Α.Σ. για την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας», υποδράση 3.3. «Συναντήσεις με εκπροσώπους Κοινωνικών Εταίρων» 3
Η πράξη «ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΑ : ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥΣ ΚΛΑΔΟΥΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟ Ν.ΞΑΝΘΗΣ» αποτελεί μια ολοκληρωμένη παρέμβαση κοινωνικής ένταξης και προώθησης της απασχόλησης στην τοπική αγορά εργασίας της Περιοχής Υλοποίησης. Δικαιούχος της πράξης είναι η Αναπτυξιακή Σύμπραξη (Α.Σ.) με την επωνυμία «ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΑ» στο πλαίσιο της Δράσης 7: «Τοπικά σχέδια για την απασχόληση, προσαρμοσμένα στις ανάγκες των τοπικών αγορών εργασίας», της Κατηγορίας Παρέμβασης 1:Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, του Θεματικού Άξονα Προτεραιότητας 3:«Διευκόλυνση της πρόσβασης στην Απασχόληση» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013» που συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ). Κύριος στόχος της παρέμβασης είναι να ενδυναμώσει, να ενθαρρύνει, να συνηγορήσει και να δώσει προοπτική στους ανθρώπους που είναι άνεργοι, εγγεγραμμένοι στα Μητρώα του ΟΑΕΔ, καθώς και τους δυνητικούς ωφελούμενους, νέους επιστήμονες και ασφαλισμένους στον ΟΓΑ, που πληρούν τις προϋποθέσεις της πρόσκλησης και που κατοικούν στην περιοχή παρέμβασης, και που βρίσκονται σε κατάσταση ανεργίας και να τους δώσει «ακτίνα» προοπτικής μέσα από την συνεργασία, αλληλεγγύη και την εξωστρέφεια. Ο κύριος άξονας είναι η κοινωνική οικονομία με εργαλείο τον νέο νόμο 4019/2011 που δίνει την δυνατότητα της ίδρυσης κοινωνικών συνεταιριστικών επιχειρήσεων. Αντικείμενο της πράξης είναι η ενεργοποίηση και η κινητοποίηση των τοπικών Φορέων, με στόχο την εξασφάλιση της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης για άνεργα μέλη της Ομάδας Στόχου, ως αποτέλεσμα διάγνωσης εξειδικευμένων τοπικών αναγκών και ανάδειξης των αναπτυξιακών δυνατοτήτων της Περιοχής Παρέμβασης. Ως παραγόμενα 4
προϊόντα προσδοκάται η προώθηση δημιουργίας θέσεων απασχόλησης ή η δημιουργία Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων σε τομείς της Κοινωνικής Οικονομίας. Μέσα από το σχέδιο επιχειρείται η ενίσχυση της απασχολησιμότητας των ωφελούμενων ανέργων, η δημιουργία ευνοϊκού επιχειρηματικού κλίματος, η δυνατότητα ανάπτυξης ίσων ευκαιριών για ανάπτυξη μορφών απασχόλησης από ομάδες ανθρώπων που ουσιαστικά λόγω προσωπικών δυσκολιών (π.χ. έλλειψη ικανών κεφαλαίων, μη επαρκής αυτοπεποίθηση κλπ), δεν θα μπορούσαν ή δεν θα τολμούσαν να αυτενεργήσουν. Οι εμπλεκόμενες στο Δίκτυο Αναπτυξιακές Συμπράξεις (Α.Σ.) υλοποιούν Πράξεις με ομοειδή χαρακτηριστικά ώστε να μπορούν να συνεργαστούν και να αποφέρουν θετικά αποτελέσματα στους τομείς ενίσχυσης της απασχόλησης & επιχειρηματικότητας μελών ΑΝΕΡΓΩΝ., με βασικότερα τα εξής: - Περιοχή παρέμβασης με ομοειδή χαρακτηριστικά - Ωφελούμενες ομάδες στόχους με ομοειδή κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα (άνεργοι, άτομα ευρισκόμενα σε κατάσταση φτώχειας και απειλούμενα από φτώχεια, κλπ) - Ολοκληρωμένες δράσεις ενίσχυσης της απασχόλησης και επιχειρηματικότητας των ωφελούμενων σε τοπικό επίπεδο (δικτύωση δομών, συμβουλευτική, κατάρτιση, προώθηση της απασχόλησης κλπ). Στο πλαίσιο της ανωτέρω Πράξης υλοποιείται η δράση 3 - «Δικτύωση της Α.Σ. με άλλες Α.Σ. για την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας» που περιλαμβάνει την υποδράση 3.3 «Συναντήσεις με Κοινωνικούς Εταίρους». Στόχος της υποδράσης είναι να φέρει σε επαφή τις εμπλεκόμενες Αναπτυξιακές Συμπράξεις με κοινωνικούς εταίρους, φορείς και λοιπούς συλλόγους κοινωνικού σκοπού που έχουν εικόνα και σχετική άποψη για τα ζητήματα και τα προβλήματα της απασχόλησης και επιχειρηματικότητας των ανέργων. 5
2. Μεθοδολογία εργασιών 6
Ως μεθοδολογία της δράσης αποτέλεσαν : οι επαφές, η ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών των εμπλεκόμενων φορέων η χρήση του Οδηγού καταγραφής προβλημάτων ανάπτυξης απασχόλησης και επιχειρηματικότητας που εκπονήθηκε στο πλαίσιο της υποδράσης 3.2 της ίδιας δράσης δικτύωσης. Ο οδηγός αυτός βασίσθηκε στις απαντήσεις ερωτηματολογίων προς ικανό δείγμα ωφελούμενων των Αναπτυξιακών Συμπράξεων οι οποίες αποτυπώθηκαν σε σχετική Έκεση. Η καταγραφή των προβλημάτων αυτών βοήθησε να προσεγγιστούν οι δυσκολίες ώστε να μπορούν να ενσωματωθούν σε μελλοντικές προτάσεις πολιτικής στον τομέα απασχόλησης/επιχειρηματικότητας. Ως αποτέλεσμα των επαφών αυτών είναι η καταγραφή της γνώμης των κοινωνικών φορέων σχετικά με την αξιολόγηση των συνθηκών ανάπτυξης απασχόλησης και πρόθεσης έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας ή έναρξη τέτοιας για πρώτη φορά. Η καταγραφή αυτή ενσωματώνεται στο παρόν κείμενο. To δείγμα των κοινωνικών φορέων που προσεγγίστηκαν είναι αντιπροσωπευτικό για τη διάγνωση των αποτελεσμάτων καθώς πρόκειται για φορείς, συλλόγους που δραστηριοποιούνται σε ζητήματα καταπολέμησης της ανεργίας, ενίσχυσης της απασχόλησης επιχειρηματικότητας ανέργων στην ευρύτερη περιοχή παρέμβασης του Σχεδίου. 7
3. Ανάλυση και επεξεργασία απαντήσεων 8
Τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για την προσέγγιση των θεμάτων απασχόλησης / επιχειρηματικότητας αποτυπώνονται στον πίνακα που ακολουθεί: Περιβάλλον Προσωπικοί Αγορά Λειτουργία Άλλοι Λόγοι Διαδικασίες πρόσβασης Εκπαίδευση για το Επίπεδο Αμοιβές σε νέες θέσεις εργασίας θεσμικό πλαίσιο ανταγωνισμού προσωπικού / διαδικασίες Ίδρυσης Επιχείρησης προσωπικού επιχειρήσεων / Λόγοι και διαδικασίες αποχώρησης από τη θέση εργασίας /Διαδικασίες Κλεισίματος / Εκκαθάρισης Επιχείρησης Πρόσβαση σε τεχνολογικές υποδομές Πρόσβαση συγκοινωνιακές υποδομές σε Ύψος απολαβών / Πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης (Τράπεζες, Επενδυτές, Venture Capitals) Κόστος εργασίας /χρηματοδότησης εργασιακών σχέσεων / λειτουργίας επιχείρησης. Υποδοχή από την κοινωνία Εξάρτηση από την οικογένεια Συγκριτικές προϋποθέσεις και ευκαιρίες για την απασχόληση επιχειρηματικότητα των γυναικών ως προς αυτές των ανδρών. Λοιπές διαφοροποιήσεις (π.χ. ΑΜΕΑ, ως Αξιοποίηση / ενσωμάτωση καινοτομίας Δυνατότητα δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας / αγορών. Κόστος ασφάλισης προσωπικού Κόστος φορολογίας Άνοιγμα στην Σαφήνεια αγορά της Ε.Ε. Αναζήτηση θέσεων εργασίας / Άνοιγμα σε λοιπές προς θρήσκευμα, αγορές (π.χ. χρώμα κλπ.). Βαλκάνια, Τουρκία, Μ.Ανατολή κλπ.). αναζήτησης Ζώνη εγκατάστασης του εργαζόμενου ή της επιχείρησης (αστική, ημιαστική, αγροτική κλπ.) Διασφάλιση Εκπαίδευση για χρηματοπιστωτικού βασικές μεθόδους κινδύνου (π.χ. σχεδιασμού και προγράμματα ΤΕΜΠΕ) αποτίμησης. Σύνταξη βασικού σχεδίου απασχόλησης / επιχειρηματικού σχεδίου Προσανατολισμός στην αγορά του marketing προώθησης βιογραφικού / marketing «επιχείρησης προς επιχείρηση» Προστασία πνευματικής ιδιοκτησίας έργων υπαλλήλων/ εμπορικών σημάτων / ευρεσιτεχνιών σταθερότητα φορολογικού πλαισίου και Χρηματοπιστωτι κές προϋποθέσεις και κόστος τους Νομική κάλυψη για την τήρηση συμβάσεων και υποχρεώσεων. Κόστος εργασίας / επαγγελματικής στέγης Η εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες Η βελτίωση των μηχανισμών της κρατικής διοίκησης Η πάταξη της διαφθοράς 9
Υποδομές και Εκπαίδευση για τη Διαδικασίες υπηρεσίες δικτύωσης διαχείριση των πιστοποίησης (αναζήτηση διακινδυνεύσεων απόκτησης συνεργασιών και και σε βασικές σημάτων συμπληρωματικότητας, μεθοδολογίες ποιότητας κέντρα μεταφοράς διοίκησης. τεχνογνωσίας και καινοτομίας κλπ.). Διαθέσιμα κίνητρα (Προγράμματα ΕΣΠΑ, ΟΑΕΔ, επιδοτήσεις σε ορεινές και μειονεκτικές περιοχές, προγράμματα επιχειρηματικότητας Γυναικών κλπ. Νομικό πλαίσιο και κάλυψη (επιχειρηματική ευθύνη, προστασία επενδυτών, προστασία από αθέμιτο ανταγωνισμό ή λοιπές παράνομες πράξεις) Επίπεδο συμβουλευτικής υποστήριξης (ιδιαίτερα από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, επιμελητήρια, κοινοτικές πρωτοβουλίες κλπ.) Λοιπό θεσμικό πλαίσιο, ιδιαίτερα για εναλλακτικές μορφές απασχόλησης / επιχειρηματικότητας, όπως αγροτουρισμός, κοινωνικές επιχειρήσεις κλπ. και Ασφάλιση έναντι διακινδυνεύσεων Κόστος απόκτησης και αναβάθμισης παγίων Αρχική συνεχιζόμενη κατάρτιση προσωπικού Διαδικασίες κόστη διασυνοριακών συναλλαγών και και Η επιλογή τους πραγματοποιήθηκε με γνώμονα ότι, κατά κοινή θεώρηση των φορέων, αποτελούν βασικά κριτήρια που καθορίζουν το βαθμό επιτυχίας της επαγγελματικής διαδρομής υποψήφιων εργαζόμενων (απασχόληση) καθώς της λειτουργίας και βιωσιμότητας μιας επιχείρησης (επιχειρηματικότητα). 10
Προκειμένου όμως να είναι δυνατή η συνέχιση των εργασιών, έπρεπε να καθορισθεί η σχετική βαρύτητα του κάθε κριτηρίου προς την εύρεση ενός δείκτη «θετικής» ή «αρνητικής» στάσης και προσδοκίας της ενίσχυσης απασχόλησης / ανταγωνιστικότητας από πλευράς των φορέων. Ειδικότερα, τα μέλη κλήθηκαν να παρέχουν πληροφορίες καθώς και να αξιοποιήσουν τις πληροφορίες του οδηγού καταγραφής προβλημάτων, προς εύρεση και ποσοτικοποίηση της αισιοδοξίας και της απαισιοδοξίας σχετικά με την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα. Η ποσοτικοποίηση αυτή επιτρέπει: Την ανάδειξη των αισιόδοξων τάσεων και των στοιχείων διαφοροποίησης Τη σχετική σύγκριση ανά κριτήριο Την εκτέλεση αναλύσεων ευαισθησίας, δηλαδή η μεταβολή ποιου κριτηρίου δημιουργεί την αλλαγή στη σειρά των εκτιμήσεων, κ.ο.κ. Η «θετική» εικόνα ορισμένων φορέων, δηλαδή η μικρή απόσταση από το ιδεατό σημείο, ενδέχεται να σημαίνει ότι οι φορείς αυτοί δεν επιθυμούν αλλαγές στα σημεία που προτείνονται, ενώ αντίθετα άλλοι φορείς εκφράζουν αρνητική προδιάθεση στα σημεία αυτά. 11
4. Συμπεράσματα 12
Κατόπιν ανάλυσης των διατυπωμένων απόψεων, οδηγούμαστε στα εξής συμπεράσματα: 1. Ομάδα κριτηρίων Περιβάλλοντος. Το σύνολο των φορέων απήντησε αρνητικά στο κριτήριο περί ευνοϊκού περιβάλλοντος εύρεσης νέων θέσεων εργασίας ή ίδρυσης μιας επιχείρησης, κυρίως λόγω των υπαρχουσών δυσμενών οικονομικών συνθηκών που αντιμετωπίζει η χώρας μας, συνεπώς διαβλέπουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης στον τομέα αυτόν, π.χ. με τη δημιουργία νέων προγραμμάτων απασχόλησης, την αλλαγή του σχετικού θεσμικού πλαισίου κλπ. Επίσης, αρνητικά απαντά η πλειοψηφία τους σχετικά με την πρόσβαση σε τεχνολογικές και συγκοινωνιακές υποδομές. Οι απόψεις των φορέων είναι ισοδύναμα θετικές και αρνητικές σε ό,τι αφορά τις απολαβές των εργαζόμενων, τις πηγές χρηματοδότησης μιας επιχείρησης, γεγονός που αναδεικνύει μια υποκειμενική θεώρηση. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι φορείς θεωρούν το κόστος χρηματοδότησης τροχοπέδη στην ανταγωνιστικότητα και επιχειρηματικότητα. Συνεπώς το σημείο αυτό πρέπει να εξεταστεί ή να αναληφθούν μέτρα και πρωτοβουλίες. Ομοίως, οι φορείς στη συντριπτική τους πλειοψηφία θεωρούν ότι οι υποδομές και υπηρεσίες δικτύωσης είναι ανεπαρκείς για την ενίσχυση της απασχόλησης και της ανταγωνιστικότητας ή επιχειρηματικότητας. Συνεπώς το σημείο αυτό πρέπει να εξεταστεί ή να αναληφθούν μέτρα και πρωτοβουλίες Αντίστροφα, στη συντριπτική τους πλειοψηφία βλέπουν θετικά τα κίνητρα αξιοποίησης των προγραμμάτων ενίσχυσης εύρεσης νέων θέσεων εργασίας /επιχειρηματικότητας (ΟΑΕΔ, ΕΣΠΑ κλπ.). Αρνητικά τάσσονται οι περισσότεροι φορείς για το νομικό πλαίσιο αλλά μάλλον θετικά για το θεσμικό περιβάλλον εναλλακτικών μορφών / απασχόλησης-επιχειρηματικότητας. Η αρνητική θεώρηση του νομικού 13
πλαισίου συσχετίζεται και με τα θέματα δυσκολιών στην εύρεση νέων θέσεων εργασίας καθώς και ίδρυσης, λύσης και γενικότερης λειτουργίας της επιχείρησης. Συντριπτικά, θεωρείται ότι το επίπεδο συμβουλευτικής υποστήριξης δεν επαρκεί και επιδρά αρνητικά στην ενίσχυση της απασχόλησης και ανταγωνιστικότητας / επιχειρηματικότητας. Συνεπώς το σημείο αυτό πρέπει να εξεταστεί ή να αναληφθούν μέτρα και πρωτοβουλίες. Συνδυάζοντας τις ιεραρχήσεις που έδωσαν οι φορείς και αντιστοιχίζοντας συντελεστή βάρους στα κριτήρια, προκύπτει η σχετική σπουδαιότητα των κριτηρίων, που απεικονίζεται στο ακόλουθο διάγραμμα: Σχετική Σπουδαιότητα Κριτηρίων 1.1 Λοιπό θεσμικό πλαίσιο Επίπεδο συμβουλευτικής υποστήριξης Νομικό πλαίσιο και κάλυψη Διαθέσιμα κίνητρα Υποδομές και υπηρεσίες δικτύωσης Διασφάλιση χρηματοπιστωτικού κινδύνου Κόστος χρηματοδότησης Πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης Πρόσβαση σε συγκοινωνιακές υποδομές Πρόσβαση σε τεχνολογικές υποδομές Διαδικασίες Κλεισίματος / Εκκαθάρισης Διαδικασίες Ίδρυσης 0 5 10 15 20 25 14
2. Ομάδα κριτηρίων Προσωπικοί και Πολιτισμικοί Παράγοντες. Οι φορείς διαφαίνονται μάλλον αδιάφοροι σε θέματα όπως η εξάρτηση από την οικογένεια, την εκπαίδευση περί τα επιχειρηματικά και τις μεθοδολογίες διοίκησης, καθώς οι θέσεις τους διαφαίνονται ισομερώς καταμερισμένες σε θετικές, αρνητικές αλλά και αδιάφορες. Ομοίως με την προηγούμενη ομάδα κριτηρίων, οι φορείς είναι μάλλον αρνητικά διακείμενοι για τη εκπαίδευση περί του θεσμικού πλαισίου, επισημαίνοντας ότι δράσεις ενίσχυσης της εκπαίδευσης στο συγκεκριμένο θέμα θα τύγχαναν θετικής αποδοχής. Σύμφωνα με τη συντριπτική πλειοψηφία των φορέων, η κοινωνία υποδέχεται και αποδέχεται θετικά τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης και την επιχειρηματική δραστηριότητα. Στα θέματα ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών καθώς και της περιοχής απασχόλησης ή ζώνης εγκατάστασης της επιχείρησης (αγροτική, αστική, κτλ) η εικόνα είναι μεικτή και δεν εξάγονται ασφαλή αποτελέσματα. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι φορείς θεωρούν ότι ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, όπως ΑΜΕΑ, μετανάστες, κτλ αντιμετωπίζουν περισσότερα προβλήματα, τόσο στην εύρεση νέας θέσης εργασίας, όσο και την ίδρυση επιχείρησης. Ακολουθώντας την ίδια μεθοδολογία με την προηγούμενη ομάδα κριτηρίων, προκύπτει το ακόλουθο διάγραμμα με τη σχετική σπουδαιότητα τους: Σχετική Σπουδαιότητα Κριτηρίων 2.1 Εκπαίδευση σε βασική θεωρία διοίκησης. Εκπαίδευση σε βασική οικονομική θεωρία Ζώνη εγκατάστασης Λοιπές διαφοροποιήσεις Συγκριτική κατάσταση γυναικών Εξάρτηση από την οικογένεια Υποδοχή από την κοινωνία Εκπαίδευση για το θεσμικό πλαίσιο. 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 15
3. Ομάδα κριτηρίων Αγορά. Κοινή θεώρηση αποτελεί ότι το μέγεθος της αγοράς επηρεάζει αρνητικά την απασχόληση και την επιχειρηματικότητα. Με βάση το παραπάνω αποτέλεσμα, οι φορείς απαντούν θετικά στην αναζήτηση νέου περιβάλλοντος εργασίας ή το άνοιγμα νέων αγορών, ιδίως στα Βαλκάνια, την Τουρκία ή τη Μ. Ανατολή. Δεν είναι προφανείς οι λόγοι, καθώς θέματα προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας έργων υπαλλήλων ή πιστοποίησης εμπορικών σημάτων / ευρεσιτεχνιών αντιμετωπίζονται εξίσου θετικά, και σε μεγάλο βαθμό αποτελούν απόρροια του θεσμικού πλαισίου της ΕΕ. Ενδεχομένως, η θετικότερη στάση για τις ανωτέρω χώρες να σχετίζεται με τις δραστηριότητες marketing και καινοτομίας, όπου οι φορείς διαφαίνεται να έχουν αρνητική θέση. Οι αγορές της ΕΕ απαιτούν προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής καινοτομίας και ικανού marketing, που ακόμα δεν έχει απαιτηθεί στα Βαλκάνια, την Τουρκία ή τη Μ.Ανατολή Ακολουθώντας την ίδια μεθοδολογία με την προηγούμενη ομάδα κριτηρίων, προκύπτει το ακόλουθο διάγραμμα με τη σχετική σπουδαιότητα τους: Σχετική Σπουδαιότητα Κριτηρίων 3.1 Πιστοποίηση Ποιότητας Προστασία εμπορικών σημάτων και ευρεσιτεχνιών Προσανατολισμός στην αγορά B2B Άνοιγμα σε λοιπές αγορές. Άνοιγμα στην αγορά της Ε.Ε. Δυνατότητα δημιουργίας νέων αγορών. Αξιοποίηση / ενσωμάτωση καινοτομίας Επίπεδο ανταγωνισμού 0 5 10 15 20 25 30 16
4. Ομάδα κριτηρίων Λειτουργία. Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις περί της λειτουργίας, διακρίνονται σε δυο κατηγορίες: αρνητικές και αδιάφορες Σε ό,τι σχετίζεται με το κόστος, το φορολογικό σύστημα και τη διασφάλιση έναντι κινδύνων, η συντριπτική πλειονότητα των φορέων τάσσεται αρνητικά, δηλώνοντας έμμεσα ότι θα πρέπει να βελτιωθούν ώστε να ενισχυθεί η απασχόληση, ανταγωνιστικότητα/ επιχειρηματικότητα. Στις ερωτήσεις περί κατάρτισης, αναβάθμισης παγίων και διασυνοριακών συναλλαγών, διαφαίνεται μια μεικτή εικόνα από τις απόψεις των φορέων και τα συμπεράσματα καθίστανται επισφαλή. Κατά την ίδια μεθοδολογία με την προηγούμενη ομάδα κριτηρίων, προκύπτει το ακόλουθο διάγραμμα με τη σχετική σπουδαιότητα τους: Σχετική Σπουδαιότητα Κριτηρίων 4.1 Διαδικασίες και κόστη διασυνοριακών συναλλαγών Αρχική και συνεχιζόμενη κατάρτιση προσωπικού Κόστος απόκτησης και αναβάθμισης παγίων Ασφάλιση έναντι διακινδυνεύσεων Κόστος επαγγελματικής στέγης Νομική κάλυψη για συμβάσεις και υποχρεώσεις. Χρηματοπιστωτικές προϋποθέσεις και κόστος τους Σαφήνεια και σταθερότητα φορολογικού πλαισίου Κόστος φορολογίας Κόστος ασφάλισης προσωπικού Αμοιβές προσωπικού 0 5 10 15 20 25 17
Επί των ανωτέρω παραγόντων, ορισμένοι φορείς διατύπωσαν σχόλια ή προτάσεις, ομαδοποιημένα ανά ομάδα κριτηρίων. Tα σημαντικότερα από αυτά έχουν ως εξής: Το πλαίσιο της δια βίου μάθησης δεν λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των ενδιαφερόμενων στην εκκίνηση νέας απασχόλησης ή τον προγραμματισμό λειτουργίας μιας επιχείρησης στο αρχικό στάδιο Το περιβάλλον για μορφές οργάνωσης επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, αρχίζει να γίνεται φιλικό προς τους ενδιαφερόμενους μέσα από τη στήριξη των αρμόδιων αρχών αλλά και λοιπών πρωτοβουλιών εναλλακτικής οικονομίας. Οι δυσκολίες πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης δεν βοηθούν τους νέους επιχειρηματίες αλλά και τις υφιστάμενες μικρές επιχειρήσεις για αύξηση του προσωπικού τους, αγορά νέου εξοπλισμού κλπ. Επίσης, η εγγυοδοσία επίσης μέσω του ΤΕΜΠΕ θα πρέπει να γίνεται με απλές και σύντομες διαδικασίες, ενώ ο θεσμός των μικροπιστώσεων καθώς και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία (Jeremie) συμβάλλουν θετικά στην ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας. Τα κίνητρα που δίνονται στο πλαίσιο των Ε.Π. στην περίοδο 2007-2013 θα πρέπει να ανταποκρίνονται στο μέγεθος, τις ανάγκες και την στατιστική ταξινόμηση (εμπόριο, υπηρεσίες) των μικρών επιχειρήσεων κυρίως της περιφέρειας έτσι ώστε να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Επίσης, σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το φορολογικό σύστημα αλλά και η γενικότερη νομοθεσία για τη φορολόγηση των φυσικών και νομικών προσώπων. Η μείωση της γραφειοκρατίας αποτελεί ισχυρό κίνητρο ανάπτυξης της επιχειρηματικής πρωτοβουλίας. Το κοινωνικό περιβάλλον και η στάση της οικογένειας αποτελούν συνήθως την κύρια πηγή υποστήριξης του ατόμου τόσο στην αναζήτηση θέσης εργασίας όσο και στη χρηματοδότηση για τη λειτουργία της επιχείρησής του στα αρχικά στάδια. 18
Οι παράγοντες που σχετίζονται με τα οικογενειακά και κοινωνικά αδιέξοδα, επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την απασχόληση/ επιχειρηματικότητα των γυναικών καθώς και λοιπών ευπαθών κοινωνικά ομάδων, όπως ΑΜΕΑ και μειονότητες. Η εκπαίδευση-δια βίου μάθηση σε όλες τις βαθμίδες με έμφαση στην επαγγελματική κατάρτιση και ενίσχυση της τεχνογνωσίας του ανθρώπινο δυναμικού (υποψήφιων εργαζομένων ή εν δυνάμει επιχειρηματιών) αποτελεί σημαντική βοήθεια αφού προσφέρει πληροφόρηση και γνώση ώστε να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο ο χρόνος και το κόστος που θα απαιτηθεί στο πλαίσιο λειτουργίας μιας επιχείρησης, εφόσον θα υπάρχουν εκπαιδευμένο προσωπικό και εκπαιδευμένοι επιχειρηματίες. Η καινοτομία αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση της απασχόλησης και της επιχειρηματικότητας καθώς αποτελεί κρίσιμο παράγοντα επιβίωσης μιας επιχείρησης και διεύρυνσης των δραστηριοτήτων της στην εγχώρια και διεθνή αγορά. Λέγοντας καινοτομία δεν θα πρέπει να εννοούμε τη νέα ιδέα μόνο σε τεχνολογικό επίπεδο αλλά κυρίως στο management, στο marketing μιας επιχείρησης, ιδιαίτερα των μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων όπου οι ρόλοι των μελών δεν είναι πλήρως καταμερισμένοι και άρα είναι αναποτελεσματικοί ως προς την κατανομή ευθυνών. Το κόστος του εργαζόμενου κατά την εργασία/κόστος εργατικού προσωπικού αποτελεί σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα στην ενίσχυση της απασχόλησης και επιχειρηματικής δραστηριότητας των νέων αλλά και των υφιστάμενων επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, οι δείκτες Κόστους Πρόσληψης (ως % του μισθού) για την Ελλάδα είναι 30% ενώ στις ΗΠΑ είναι 8,5% και στον ΟΟΣΑ 20,7%. Πολλές ελληνικές επιχειρήσεις έχουν «μεταναστεύσει" τα τελευταία χρόνια στις Βαλκανικές χώρες εξαιτίας του χαμηλότερου εργατικού, δημιουργώντας έτσι μεγάλα προβλήματα ανεργίας σε πολλές περιοχές κυρίως της Βόρειας Ελλάδας. 19
Σημαντικός παράγοντας στην ενίσχυση της απασχόλησης/επιχειρηματικότητας είναι επίσης η χαμηλότερη φορολογική επιβάρυνση τόσο του μισθωτού όσο και του επιχειρηματία καθώς οδηγεί σε αύξηση των νέων επιχειρήσεων σε διάφορους κλάδους της οικονομίας, αλλά και σε αύξηση της απασχόλησης. Σε μελέτη που διενεργήθηκε υπολογίστηκε, ότι η μείωση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα του φορολογικού συντελεστή των επιχειρήσεων, συμβάλλει στην αύξηση του αριθμού των επιχειρήσεων κατά 3,7% και στην αύξηση της απασχόλησης κατά 1,1%. Επίσης, το φορολογικό σύστημα θα πρέπει να απλοποιηθεί Αναφορικά με την ίδρυση μιας επιχείρησης, οι γραφειοκρατικές διαδικασίες λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό ανασταλτικά και θα πρέπει να μειωθούν. Θα πρέπει να καταργηθεί η πολυνομία και να καθιερωθεί ένα ενιαίο σύστημα ίδρυσης επιχείρησης μέσω 1 υπηρεσίας ακόμη και ηλεκτρονικά, χωρίς να καθίσταται απαραίτητη η φυσική παρουσία του υποψήφιου επιχειρηματία (ανάπτυξη διαδικτυακής επιχειρηματικότητας) Στο ίδιο πνεύμα, προτείνεται και η απλοποίηση του αναπτυξιακού νόμου προκειμένου να είναι κατανοητός προς τους υποψήφιους επιχειρηματίες Σε επίπεδο διευκόλυνσης πρόσβασης στις διαδικασίες απασχόλησης/επιχειρηματικότητας, θα πρέπει να λειτουργεί ένα περισσότερο αποτελεσματικό και αποκεντρωμένο δίκτυο φορέων υποστήριξης / συμβουλευτικής καθώς και ένα ενισχυμένο δίκτυο επιχειρήσεων (networking) Ενδιαφέρουσα πρόταση είναι και αυτή της διασύνδεσης της εκπαιδευτικής κοινότητας, ερευνητικών ιδρυμάτων με τις ανάγκες των επιχειρήσεων σε θέσεις εργασίας στο πλαίσιο της εναρμόνισης των προγραμμάτων σπουδών αλλά και της διασύνδεσης των ερευνητικών προσπαθειών με τις ανάγκες της αγοράς προϊόντων, υπηρεσιών και της εργασίας 20
Καθοριστικής σημασίας είναι επίσης η ουσιαστική εφαρμογή των διοικητικών διαδικασιών για έλεγχο και αντιμετώπιση των φαινομένων διαφθοράς που παρατηρούνται σε μεμονωμένες περιπτώσεις λειτουργίας επιχειρήσεων Πολύ σημαντική είναι η θέση και πρόταση των φορέων να ενισχυθούν οι πρωτοβουλίες επιχειρηματικότητας από συλλογικούς φορείς, όπως οι συνεταιρισμοί. Ειδικότερα, θα πρέπει να ενισχυθεί ο τρόπος λειτουργίας των συλλογικών μορφών άσκησης οργάνωσης της απασχόλησης/επιχειρηματικότητας και η θεμελίωση σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των συνεργαζομένων, μέσω της ανάπτυξης της Κοινωνικής Οικονομίας και της δημιουργίας συνεταιριστικών επιχειρήσεων Τέλος, όπως σε κάθε χώρα, έτσι και στη χώρα μας σημαντικό ρόλο έχει η Πολιτεία ανάλογα με τη Στρατηγική που εφαρμόζει τομέα της Οικονομίας, της Ανάπτυξης, τις Εργασιακές Σχέσεις. Θα πρέπει, λοιπόν, να λύνει τα θέματα μέσα από τον κοινωνικό διάλογο ώστε τα αποτελέσματα για την ενίσχυση της απασχόλησης και της επιχειρηματικότητας να είναι θετικά. 21
Πηγές Ενδεικτική Βιβλιογραφία 22
Εργαλεία-προιόντα Εθνικού Θεματικού Δικτύου «Στοχευμένες δράσεις ανάπτυξης επιχειρηματικότητας», Κ.Π. Equal (Β Κύκλος) Διάφορα εργαλεία-προιόντα συμβουλευτικής Κ.Π. Equal (A & Β Κύκλος) Μελέτη ανάλυσης τοπικής αγοράς εργασίας Σχεδίου, ΤΟΠΣΑ 2012 Οδηγός Εργασιακών Δικαιωμάτων, Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος, Κέντρο Πληροφόρησης Εργαζομένων & Ανέργων -ΚΕΠΕΑ/ΓΣΕΕ Παροχές Ανεργίας: Δικαιώματα των Ανέργων και Λειτουργία των Υπηρεσιών του ΟΑΕΔ, Συνήγορος του Πολίτη, Ανεξάρτητη Αρχή, 2007 Σύστημα ποιότητας των υπηρεσιών συμβουλευτικής στήριξης και απασχόλησης, Α.Σ. Equality, Ανάπτυξη συστήματος ποιότητας των υπηρεσιών συμβουλευτικής στήριξης και απασχόλησης, Κ.Π. Equal ΕΣΠΑ 2007-2013 - Τελικό έγγραφο έκδοση, Ιανουάριος 2007 Ε.Π. «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» 2007-2013 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα - Π.Ε.Π. 2007-2013 Αναλυτικά, έρευνες και μελέτες Τμήματος Σχεδίων Δράσης Σχεδιασμού και κοινωνική ένταξη και την υποστήριξη προώθησης της απασχόλησης γραφείου Ε.Π.Ε.Κ.Α. (2000-2012) Στοιχεία από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ), 1991-2013 ΙΝΕ/ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ,Ετήσιες Εκθέσεις απασχόληση (2010-2013) για την ελληνική οικονομία και την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών, 2008-2011 Σύνδεσμος (ιστοσελίδα) Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού, www.oaed.gr Σύνδεσμος (ιστοσελίδα) ΚΕΠΕΑ/ΓΣΕΕ, www.kepea.gr Σύνδεσμος (ιστοσελίδα) Εκπαιδευτική Κλίμακα, www.edu.klimaka.gr 23
Δικαιούχος: Αναπτυξιακή Σύμπραξη (Α.Σ.) «Δημοκρίτεια -Πρωτοβουλία απασχόλησης & επιχειρηματικότητας σε δυναμικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας στο Ν. Ξάνθης» Οδ. Ανδρούτσου & 12 Αποστόλων ΤΚ 67100 Ξάνθη Τηλ.: 25410-29282, Fax: 25410-62086 Εταίροι Α.Σ.: Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης & Παράδοσης (Συντονιστής) Οδ. Ανδρούτσου & 12 Αποστόλων ΤΚ 67100 Ξάνθη, τηλ.: 25410-29282, fax: 25410-62086 e-mail: fthrace@otenet.gr URL: www.fthrace.gr Δήμος Αβδήρων Γενησέα Αβδήρων ΤΚ 67064 Ξάνθη, τηλ.: 25413-52500, fax: 25413-52554 e-mail: info@avdera.gr URL: www.avdera.gr Δήμος Τοπείρου Εύλαλο Ξάνθης ΤΚ 67200, τηλ.: 25413-52600, fax: 25413-52650 e-mail: info@topeiros.gr URL: www.topeiros.gr Δήμος Μύκης Σμίνθη Ξάνθης ΤΚ 67100, τηλ.: 25413-52342, fax: 25413-52330 e-mail: info@dimosmykis.gr URL: www.dimosmykis.gr Φορέας Παροχής Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών «Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό & Ερευνητικό Κέντρο Αθηνών» (Φ.Π.Σ.Υ.Υ. «Ε.Π.Ε.Κ.Α») Κανάρη 20 ΤΚ 10674 Αθήνα, τηλ.: 210-3625300, fax: 210-3618341 e-mail: info@depeka.gr URL: www.epeka.gr Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης (Κ.Ε.Κ.) ΔΙΟΝ X. Μούσκου 18 ΤΚ 15772 Α.Ιλίσια τηλ.: 210-7707990, fax: 210-7707630 e-mail: info@depeka.gr URL: www.kekdion.gr Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος (Σ.Κ.Λ.Ε.) Τοσίτσα 19 ΤΚ 10683 Αθήνα, τηλ. 210-8834818, fax :210-8827071 Ομονοίας 117 (Παράρτημα Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης) e-mail: skle@otenet.gr URL: www.skle.gr Θ.Αλεξανδρίδης & ΣΙΑ Ε.Ε. ΩΜΕGA TECHNOLOGY Ελ.Βενιζέλου 4 ΤΚ 17676 Καλλιθέα, τηλ.: 210-9246013, fax:210-9246031 e-mail: info@omegatech.gr URL: www.omegatech.gr Η Πράξη «Δημοκρίτεια -Πρωτοβουλία απασχόλησης & επιχειρηματικότητας σε δυναμικούς κλάδους της τοπικής οικονομίας στο Ν. Ξάνθης» υλοποιείται στο πλαίσιο της δράσης 7:«Τοπικά σχέδια για την απασχόληση, προσαρμοσμένα στις ανάγκες των τοπικών αγορών εργασίας», της Κατηγορίας Παρέμβασης 1:Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, του Θεματικού Άξονα Προτεραιότητας 3:«Διευκόλυνση της πρόσβασης στην Απασχόληση» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013» που συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ). 24