ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ MASTER IN INFORMATION SYSTEMS Διπλωματική Εργασία με θέμα: Συγκριτική παρουσίαση γλωσσών σήμανσης με βάση την XML * * * Ανάπτυξη εφαρμογής με χρήση XML Topic Maps Τρυφερίδης Μ. Αθανάσιος (ΑΜ.. 14/03) Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2006 Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 1
< Εισαγωγή (1) /> Κοινωνία της Πληροφορίας Αυξανόμενος ρόλος αναζήτησης και διακίνησης δεδομένων εύκολα προσβάσιμη η ζητούμενη πληροφορία Γλώσσες Σήμανσης: οργάνωση, δόμηση, περιγραφή, αποθήκευση των δεδομένων αναζήτηση, διάθεση, παρουσίαση, επεξεργασία της πληροφορίας Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 2
< Εισαγωγή (2) /> Σκοπός της διπλωματικής εργασίας: Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης επικεντρώνοντας στην XML και τις εφαρμογές / παράγωγά της. πορεία εξέλιξης γλωσσών σήμανσης (SGML, HTML, XML, XHTML) βασικά χαρακτηριστικά της XML (επεκτασιμότητα), δομικά στοιχεία, συμπληρωματικές της τεχνολογίες. παράγωγα και εφαρμογές (ηλεκτρονικό επιχειρείν, ηλεκτρονική διακυβέρνηση, γραφικά, πολυμέσα, επιστημονικά πεδία) Case Studies: e-business: από το κλασικό EDI στην ebxml και τη UBL καθιέρωση προτύπων: προτυποποίησημεβάσητηνxml στις εφαρμογές γραφείου The next big thing Σημασιολογικού Ιστού (Semantic Web) Υπηρεσίες Ιστού (Web Services) Ανάπτυξη πιλοτικής εφαρμογής με χρήση Topic Maps Οργανισμοί Τυποποίησης (W3C, OASIS, κ.α.) Online εκμάθηση XML - eduware Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 3
< Γλώσσες Σήμανσης (1) /> Γλώσσες σήμανσης - Markup Languages «μαρκάρισμα» στοιχειοθέτηση κειμένων και εγγράφων Σήμερα αναφερόμαστε σε ηλεκτρονικά έγγραφα ειδικό «μαρκάρισμα» διορθώσεων σε δακτυλογραφημένο κείμενο Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 4
< Γλώσσες Σήμανσης (2) /> Σήμανση (Markup) έχει κυρίως δύο στόχους: την τροποποίηση της εικόνας και της μορφής του μέγεθος / τύπος γραμματοσειρών, παραγραφοποίηση, στοίχιση (π.χ. MS Word, FrontPage) τον προσδιορισμό της δομής και του περιεχομένου του προσδιορίζει τη σημασία ή το περιεχόμενο των επιμέρους στοιχείων σχηματισμός της δομής του εγγράφου, ορισμός σημασιολογίας των στοιχείων του Δυο τύποι γλωσσών σήμανσης: Ειδικού Σκοπού (Specific Markup) για συγκεκριμένη εφαρμογή καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες (RTF, TeX) Γενικού Σκοπού (Generalized Markup) προσδιορίζουν τη δομή και τη σημασία του κειμένου δεν προσδιορίζουν πως θα χρησιμοποιηθεί το κείμενο μπορούν να χρησιμοποιηθούν / μεταφερθούν σε διαφορετικές εφαρμογές Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 5
< Γλώσσες Σήμανσης (3) /> SGML (Standard Generalized Markup Language - ISO 8879:1986) περιγράφει τη δομή του εγγράφου - όχι την εικόνα του μετα-γλώσσα (meta-language) επεκτάσιμη - μπορούμε να εξάγουμε γλώσσες ειδικότερου σκοπού χρησιμοποιεί DTD (Document Type Definition) για τον ορισμό στοιχείων, ετικετών, σχέσεων επικύρωση της εγκυρότητας (validity) HTML (Hyper Text Markup Language) εφαρμογή (application) της SGML χρήση ενός συνόλου μόνο ετικετών (tags) - περιορίζονται στην μορφοποίηση και παρουσίαση του εγγράφου Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 6
< Γλώσσες Σήμανσης (4) /> XML (extensible Markup Language) W3C Recommendation 10 Φεβρουαρίου 1998 απλοποιημένο υποσύνολο της SGML για χρήση στο διαδίκτυο SGML on the web 'The idea of XML is to maintain the 50% of SGML that is used 90% of the time. Liberty and Kraley, W3C περιγράφει τη δομή ενός εγγράφου αποδίδει σημασιολογική πληροφορία στα περιεχόμενα την παρουσίαση αναλαμβάνουν συμπληρωματικές τεχνολογίες (CSS, XSL) μετα-γλώσσα (meta-language) επιτρέπει την εξαγωγή / δημιουργία άλλων γλωσσών / παραγώγων Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 7
< Γλώσσες Σήμανσης (5) /> XHTML (extensible HyperText Markup Language) αναδιάταξη (reformulation) της HTML 4.01 στην XML W3C Recommendation -26 Ιανουαρίου 2000 αυστηρότερη και καθαρότερη έκδοση της HTML - XML συντακτικό επεκτασιμότητα και δόμηση των δεδομένων συνδυασμός με στοιχεία από άλλες XML γλώσσες (SMIL, MathML, SVG, RDF κ.α.) υποστήριξη πλήθος συσκευών (κινητά τηλέφωνα, συσκευές χειρός, PDAs, pagers, συσκευές βασισμένες στην τηλεόραση, set-top boxes κ.α.) διάθεση περιεχομένου προσαρμοσμένου στις ανάγκες του κάθε χρήστη (πολυτροπικά περιβάλλοντα διεπαφής -XSLTήCSS) Σήμερα: αποδοχή σε χαμηλά επίπεδα οι παλαιότεροι browsers δεν την υποστηρίζουν πλήρως οι περισσότεροι συντάκτες ιστοσελίδων προτιμούν ακόμα την HTML περιορίζεται σε ειδικές περιπτώσεις (κινητά τηλέφωνα, εφαρμογές τηλεόρασης, κ.α.) Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 8
< Βασικά χαρακτηριστικά της XML /> Η XML: δεν είναι γλώσσα προγραμματισμού δεν αποτελεί μια αυτόνομη λύση από μόνη της ορίζει ένα πλαίσιο διαλειτουργικότητας Ένα αρχείο XML έχει αυτοπεριγραφόμενη δομή (self-describing) αφήνει την ερμηνεία των δεδομένων στην εκάστοτε εφαρμογή διαχωρίζει πλήρως την έννοια των δεδομένων από την παρουσίασή τους. είναι αναγνώσιμο και επεξεργάσιμο τόσο από ανθρώπους όσο και από μηχανές Eπεκτασιμότητα - extensible Markup Language Μετα-γλώσσα Μη περιορισμένο σετ ετικετών (tags) - δημιουργία νέων Ανάπτυξη νέων γλωσσών, παραγώγων/ εφαρμογών της XML αλλά απαιτείται διαχείριση της επεκτασιμότητας για αποφυγή σύγχυσης - επίτευξη διαλειτουργικότητας Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 9
< Χρήσεις της XML /> Ανταλλαγή δεδομένων ανάμεσα σε (συνήθως ασύμβατες) εφαρμογές EDI (Electronic Data Interchange) Εκτέλεση κλήσεων απομακρυσμένων διαδικασιών RPC (Remote Procedure Calls) - Web Services κατανεμημένα συστήματα - ανταλλαγή μηνυμάτων SOAP ανάμεσα σε διαφορετικές και ασυμβίβαστες εφαρμογές και πλατφόρμες διαπλατφορμικότητα (platform-independence) (PDAs, smart mobile phones) Αποθήκευση και δόμηση δεδομένων και πληροφοριών αυτοπεριγραφόμενη δομή απόδοσης σημασιολογικής σημασίας στην πληροφορία σημασιολογικός ιστός (Semantic Web) - σημασιολογική αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο πραγματοποίηση αυτοματοποιημένων διαδικτυακών συναλλαγών Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 10
< Πλεονεκτήματα της XML (1) /> Διαλειτουργικότητα και ανεξαρτησία πλατφόρμας έγγραφα απλού κειμένου - σε αντίθεση με τα δυαδικά (binary) αρχεία μεταφερσιμότητα ανάμεσα σε διαφορετικές εφαρμογές διαφορετικά λειτουργικά συστήματα (Windows, Unix, Linux, Solaris, Macintosh) διαφορετικές πλατφόρμες hardware (mainframes, PCs, συσκευές παλάμης, PDAs, palmtops, κινητά τηλέφωνα) εργαλεία μετατροπής proprietary τύπων αρχείων σε αρχεία XML Υποστήριξη πολυγλωσσικών όρων και πολλαπλών δομών Η XML υποστηρίζει εν γένει Unicode χαρακτήρες (Κινεζικά, Κυριλλικά) και ιστορικά σετ χαρακτήρων ιεραρχική δομή, δυνατότητα αναπαράστασης δομών δεδομένων (πληροφορικής τεχνολογίας, μαθηματικά, εγγραφές, λίστες, δέντρα κ.ο.κ.).) Επαναχρησιμοποίηση και αναδόμηση δεδομένων ενιαία δομημένη αποθήκευση δεδομένων, απαλλαγμένη από στοιχεία παρουσίασης συμπληρωματικές τεχνολογίες αναδόμησης και μορφοποίησης (CSS, XSL) - επαναχρησιμοποίηση περιεχομένου με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το εκάστοτε σύστημα / πλατφόρμα / λειτουργικό Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 11
< Πλεονεκτήματα της XML (2) /> Αρχεία αναγνώσιμα από ανθρώπους και υπολογιστές αρχεία απλού κειμένου ιεραρχικής δομής αποκαλύπτεται απ ευθείας η δομή οργάνωσης του εγγράφου προσδίδουν σημασιολογική έννοια στα δεδομένα αυστηροί κανόνες σύνταξης και δομής (σε αντίθεση με HTML) επιτρέπουν σε αλγορίθμους ανάλυσης (XML Parsers) αυτόματη ανάλυση και επεξεργασία δεδομένων Δεν χρειάζεται άδεια χρήσης ευρέως αποδεκτό σαν πρότυπο W3C Recommendation (W3C - μη κερδοσκοπικός οργανισμός) δεν απαιτείται άδεια χρήσης (royalty free) - ο καθένας μπορεί να κατασκευάσει λογισμικό πάνω στην XML χωρίς να υπάρχει δέσμευση Κοινά αποδεκτό πρότυπο - πρόσβαση σε διαρκώς αναπτυσσόμενη κοινότητα εργαλείων ευρεία και ολοένα επεκτεινόμενης υποστήριξη από ειδικούς Υπάρχουν ήδη εφαρμογές της XML σε πολλά πεδία Κάλυψη πολλών πεδίων της βιομηχανίας, επιχειρήσεων, επιστημών Τα πλαίσια υλοποίησής καθορίζονται από κοινά αποδεκτούς, ανεξάρτητους, μη κερδοσκοπικούς ή κυβερνητικούς οργανισμούς,, (W3C,( OASIS) Σταδιακή μετάπτωση σε XML-based τεχνολογίες - αποφυγή vendor lock-in Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 12
< Μειονεκτήματα της XML /> Περιορισμένη υποστήριξη από browsers Μεγάλο μέρος ιδιωτών και επιχειρήσεων χρησιμοποιούν παλαιότερες (μημη συμβατούς) φυλλομετρητές οι τελευταίες εκδόσεις των browsers είναι πλέον συμβατές Αδυναμία αναπαράστασης μη-ιεραρχικών δομών σχεσιακών (relational) ή αντικειμενοστραφών (object-oriented) μοντέλων Αρχεία μεγάλα σε μέγεθος με επαναλαμβανόμενα στοιχεία εμφανίζουν στοιχεία πλεονασμού και επανάληψης αλγόριθμοι συμπίεσης (zip) αντιμετωπίζουν το πρόβλημα Απαίτηση εξειδικευμένων γνώσεων για ανάπτυξη XML σχημάτων η ανάλυση και ο σχεδιασμός μιας καινούριας γλώσσας βασισμένης στην XML απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις και ικανότητες επιδεξιότητα και εμπειρία σε θέματα ανάλυσης δομής εγγράφων Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 13
< Μετάβαση σε λύσεις XML /> Μετάβαση σε λύσεις βασισμένες στην XML επίπονη διαδικασία απαιτείται ανάλυση της δομής των εγγράφων καθορισμός της σημασιολογίας (semantics) των επιμέρους τμημάτων..αλλά έχουν ήδη πραγματοποιηθεί παρόμοιες αναλύσεις καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιχειρησιακών πεδίων υπάρχουν διαθέσιμα (δωρεάν) έτοιμα εργαλεία και μοντέλα Οφέλη υιοθέτησης τεχνολογίας XML πολλαπλασιάζονται όσο ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις μεταβαίνουν σε XML-based λύσεις μη δέσμευση σε συγκεκριμένους κατασκευαστές και προμηθευτές (lock-in) διαλειτουργικότητα ανάμεσα στις επιχειρήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, χρησιμοποιώντας την υποδομή του παγκόσμιου ιστού web-based λύσεις χρησιμοποιώντας browser αντί για εξειδικευμένο λογισμικό Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 14
Σύνταξη της XML < Βασικά δομικά στοιχεία XML (1) /> ιεραρχική / δενδροειδής δομή <?xml version="1.0 1.0" " standalone="yes yes"?> <PLAYS> <PLAY> <TITLE>What the Butler Saw</TITLE> <AUTHOR>Joe Orton</AUTHOR> <YEAR>1969 1969</YEAR> </PLAY> <PLAY> <TITLE>The The Ideal Husband </TITLE> <AUTHOR>Oscar Oscar Wilde</AUTHOR> <YEAR>1895 1895</YEAR> </PLAY> </PLAYS> στοιχεία (elements) ιδιότητες (attributes) Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 15
< Βασικά δομικά στοιχεία XML (2) /> Well-formed και valid XML έγγραφα well-formed: ακολουθεί αυστηρά τους συντακτικούς κανόνες της γλώσσας valid: συμμορφώνεται με ένα συγκεκριμένο πρότυπο, σαφώς προσδιορισμένη δομή Προσδιορισμός της δομής ενός εγγράφου XML DTD (Document Type Definition) - προσδιορίζει τη δομή του εγγράφου XML Schemas - XML Schema Definition (XSD) πιο ευέλικτα και αποτελεσματικά από τα DTDs πιο σύνθετους περιορισμούς από τα DTDs (πχ. cardinality restraints). αυτόματη μηχανική αξιολόγηση (machine validation) της δομής XML εγγράφων RelaxNG Χώροι Ονοματοδοσίας (Namespaces) αποφυγή αλληλοκάλυψης στα ονόματα που αποδίδονται σε στοιχεία / ιδιότητες κατάλληλα προθέματα - αντιστοιχίζεται σε αντίστοιχα «λεξιλόγια». Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 16
< Προβολή XML εγγράφων /> Προβολή XML εγγράφων Διαχωρισμός περιεχομένου από παρουσίαση Δυνατότητα δυναμικής προσαρμογής του τρόπου προβολής Ανασχεδιασμός και αναπροσδιορισμός της δομής του εγγράφου Τεχνολογίες παρουσίασης XML εγγράφων CSS (Cascading Style Sheets) λίστα από κανόνες (rules) - κανόνες μορφοποίησης CSS XSL (extensible Stylesheet Language) προχωρημένα στοιχείων μορφοποίησης και στυλ (π.χ. αυτόματη δημιουργία πίνακα περιεχομένων) XSLT (XSL Transformation) μετασχηματισμός XML έγγραφου ανασχηματισμός, προσθήκη, απόκρυψη στοιχείων XSLFO (XSL Formatting Objects) λίστα από XSL πρότυπα που δημιουργούν αντικείμενα μορφοποίησης Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 17
< Συμπληρωματικές τεχνολογίες XML /> XLink πλαίσιο δημιουργίας βασικών υπερσυνδέσμων σύνθετες δομές συνδεσιμότητας σύνδεση πολλαπλών πόρων πολλαπλών κατευθύνσεων XPointer υπόδειξη θέσεων ενός εγγράφου XML XPath αναζήτηση και αναφορά στα περιεχόμενα τμημάτων XML εγγράφου εντοπισμός κόμβων με βάση οποιοδήποτε κριτήριο (θέση, τύπο, περιεχόμενο) λειτουργεί σε αφαιρετική, λογική δομή του εγγράφου (δένδρο από κόμβους) XQuery γλώσσα ερωτήσεων (query language) αντίστοιχη με την SQL λειτουργεί σε μια αφαιρετική, λογική δομή του εγγράφου - όχι στην επιφανειακή της σύνταξη XInclude Επιτρέπει κατακερματισμό μεγάλων αρχείων XML σε μικρότερα Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 18
< Επεξεργασία XML εγγράφων /> DOM (Document Object Model) στηρίζεται σε μια δενδρική αναπαράσταση των εγγράφων οι κόμβοι του δένδρου είναι τα στοιχεία (elements) του εγγράφου χειρισμός των XML εγγράφων σαν αντικείμενα - όχι σαν αρχεία κειμένου αντί για την έναρξη γεγονότων χτίζεται ένα δέντρο που περιγράφει το αρχείο SAX (Simple API for XML) διεπαφή οδηγούμενη από γεγονότα συνδυάζει τη java με την XML O αναλυτής SAX (parser) διατρέχει το δέντρο του XML αρχείου τα γεγονότα (events) ερμηνεύονται προγραμματιστικά Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 19
< Βάσεις Δεδομένων και XML /> Η XML προσφέρει: έναν μηχανισμό ανεξάρτητο πλατφόρμας για μεταφορά δεδομένων ανάμεσα σε ετερογενείς βάσεις δεδομένων και εφαρμογές έναν αποδοτικό τρόπο αποθήκευσης και επιλογής δεδομένων μέσω ερωτημάτων ελευθερία στην ιεραρχία της δομής του εγγράφου - καταχώρηση ελαφρώς ή καθόλου δομημένων δεδομένων αλλά: απέχει πολύ από το να μπορέσει να θεωρηθεί ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης βάσεων δεδομένων (DBMS) Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 20
< Παράγωγα και εφαρμογές της XML (1) /> Εφαρμογές της XML στο ηλεκτρονικό επιχειρείν - επιχειρήσεις αυτοματοποίηση συναλλαγών χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικά μέσα (ebusiness, e-commerce) καθιέρωση τεχνολογίας ως πρότυπο και υιοθέτηση από μεγαλύτερο μερίδιο των επιχειρήσεων xbrl (Extensible Business Reporting Language) περιγράφει οικονομικά και λογιστικά δεδομένα επαναχρησιμοποίηση οικονομικών πληροφοριών σε πλήθος διαφορετικών περιπτώσεων (π.χ. έκδοση αναφορών, δημιουργία ηλεκτρονικών αρχείων, υποβολή ρυθμιστικών φορμών κ.α.) ebxml (electronic Business XML) ανταλλαγή επιχειρηματικών δεδομένων- αντικατάσταση του κλασικού EDI (Electronic Data Interchange) ολοκληρωμένο πλαίσιο πραγματοποίησης εμπορικών ηλεκτρονικών συναλλαγών σε παγκόσμιο επίπεδο συμμετοχή μεγάλων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων αξιοποιώντας την υποδομή του internet Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 21
< Παράγωγα και εφαρμογές της XML (1) /> cxml (Commerce XML) διευκόλυνση ηλεκτρονικού εμπορίου ανάμεσα στις επιχειρήσεις (B2B e-commerce). Περιγραφή δεδομένων εμπορικών συναλλαγών, εμπορικών καταλόγων, περιγραφές επιχειρηματικών προφίλ εταιριών, διαχείριση παραγγελιών κ.λπ. LegalXML καταγραφή πρακτικών σε δικαστήρια και δημόσιες αρχές BIPS (Bank Internet Payment System) πραγματοποίηση ασφαλών ηλεκτρονικών συναλλαγών μέσω διαδικτύου NewsML ενοποίηση σύνταξης και μετάδοσης ειδήσεων RSS (Really Simple Syndication) εύκολη δημοσίευση πρωτοσέλιδων ειδήσεων και ανανεώσεων περιεχομένου ιστοσελίδων μέσω διαδικτύου Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 22
< Παράγωγα και εφαρμογές της XML (2) /> Εφαρμογές της XML στην Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Διαλειτουργικότητα μεταξύ κυβερνήσεων, δημ. υπηρεσιών / οργανισμών, πολιτών και επιχειρήσεων G2C - Government to Citizen G2B - Government to Business G2G - Government to Government Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση (e-government) υιοθέτηση της XML ως το κύριο πρότυπο για την ολοκλήρωση των δεδομένων και των εργαλείων παρουσίασης των συστημάτων του δημοσίου τομέα one-stop e-gov shops - εύκολη προσπέλαση «διαφανώς» από τον πολίτη του συνόλου των υπηρεσιών Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 23
< Παράγωγα και εφαρμογές της XML (2) /> EU IDA (Electronic Interchange of Data between Administrations) πρόσβαση στα διευρωπαϊκά δίκτυα για την ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ κυβερνήσεων και επίτευξη διαλειτουργικότητας και UK e-gif (United Kingdom e-government Interoperability Framework) πλαίσιο επικοινωνίας σε επίπεδο δεδομένων μεταξύ κυβερνητικών οργανισμών και υπηρεσιών ενιαία πρόσβαση πολιτών, επιχειρήσεων και οργανισμών στις δημόσιες υπηρεσίες Ευθυγράμμιση με το Internet, υιοθέτηση XML ως πρότυπο ολοκλήρωσης δεδομένων και εργαλείων παρουσίασης κύριο interface ο browser ebxml (electronic Business XML) - UN/CEFACT - OASIS πλαίσιο διαλειτουργικότητας με βάση την ήδη υλοποιημένη υποδομή της ebxml στο e- business GovML (Governmental Markup Language) - Ευρωπαϊκή Ένωση ολοκληρωμένη πλατφόρμα - υλοποίηση "online one-stop" Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης "life-events" (γεγονότα καθημερινών περιστατικών της ζωής, π.χ. γάμος) business-episodes (συνήθη επιχειρηματικά σενάρια και διαδικασίες). Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 24
< Παράγωγα και εφαρμογές της XML (3) /> Εφαρμογές σε της XML σε γραφικά και πολυμέσα SMIL (Synchronized Multimedia Integration Language) Πολυμεσικές παρουσιάσεις μέσω διαδικτύου (ήχος, βίντεο, εικόνες, στατικό-δυναμικό κείμενο) SVG (Scalable Vector Graphics) περιγραφή διανυσματικών γραφικών στο διαδίκτυο X3D (Extensible 3D) επέκταση της VRML με χρήση της XML περιγραφή τρισδιάστατων εικόνων δημιουργία εικονικού περιβάλλοντος περιορισμένης αλληλεπίδρασης. Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 25
< Παράγωγα και εφαρμογές της XML (4) /> Εφαρμογές της XML σε εξειδικευμένα πεδία MathML (Mathematical Markup Language) περιγραφή μαθηματικών συμβολισμών (mathematical notation) προβολή και επεξεργασία μαθηματικών τύπων από διαφορετικές εφαρμογές CML (Chemical ML) παρουσίαση και περιγραφή των μορίων και των απαραίτητων χημικών πληροφοριών των στοιχείων και ενώσεων WML (Wireless Markup Language) Προβολή ιστοσελίδων στις οθόνες ασύρματων συσκευών, κινητών τηλεφώνων και των υπολογιστών παλάμης (PDA) μέσω εξ ολοκλήρου ασύρματης διασύνδεσης αποτελεί κομμάτι του WAP (Wireless Application Protocol) GML (Geography Markup Language) Περιγραφή γεωγραφικών δεδομένων για επαναχρησιμοποίηση από διάφορες εφαρμογές Γνωρίσματα (features), ιδιότητες (name, type, value) και γεωμετρία (lines, polygons) των δεδομένων VoiceXML Περιγραφή γλωσσών σύνθεσης λόγου και αναγνώριση φωνής (speech synthesis και voice recognition) σειρά διαλόγων και υποδιαλόγων «φυσική συνομιλία» άνθρωπο μηχανής MusicXML καταγραφή μουσικής σημειογραφίας μεταφορά, ανάλυση, επεξεργασία και ανταλλαγή μουσικών αρχείων Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 26
< Συγκριτική παρουσίαση γλωσσών σήμανσης (1) /> Εξελικτική πορεία γλωσσών σήμανσης SGML (1986) «μητρική γλώσσα» πλήθος άλλων γλωσσών HTML (1993) εφαρμογή της SGML. παρουσίαση περιεχομένου στο διαδίκτυο XML (1998) υποσύνολο της SGML meta-language- περιγραφή και δημιουργία νέων γλωσσών XHTML (2000) επεκτάσιμη έκδοση της HTML με βάση την XML Μπορούμε να σκεφτόμαστε την XML SGML - - σαν SGML παρά σαν HTML ++ Παράγωγα και εφαρμογές της XML εξειδικευμένα πεδία Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 27
< Συγκριτική παρουσίαση γλωσσών σήμανσης (2) /> Βασικά χαρακτηριστικά γλωσσών σήμανσης Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 28
< Συγκριτική παρουσίαση γλωσσών σήμανσης (3) /> Διαφορές ανάμεσα σε XML, HTML και XHTML Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 29
< Case study 1: e-business (1) /> Εφαρμογή της XML στο e-business από το EDI στην ebxml και στη UBL e-business: περιλαμβάνει τα τρία μοντέλα: ηλεκτρονικές αγοραπωλησίες (e-commerce) ανάμεσα σε επιχειρήσεις και ιδιώτες ηλεκτρονικές συναλλαγές ανάμεσα σε επιχειρήσεις (B2B transactions) ανταλλαγή πληροφοριών (Information sharing & Content Syndication) ΕDI (Electronic Data Interchange) δεκαετία 70 - διεκπεραίωση μεγάλου όγκου on-line συναλλαγών ανάμεσα σε μεγάλες επιχειρήσεις και εμπορικούς συνεργάτες Πρότυπα EDI: ANSI X12, UN/EDIFACT, HL7 Αναλαμβάνει μορφοποίηση, μεταφορά και ανταλλαγή δεδομένων ορίζει πρωτόκολλα επικοινωνίας / hardware ιδιόκτητα δίκτυα (VANs -Value Added Networks) γλώσσα επιχειρησιακών σημασιολογιών (business semantics) στηρίζεται στην έννοια της συναλλαγής (transaction sets) Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 30
< Case study 1: e-business (2) /> Μετάβαση σε λύσεις EDI βασισμένες στην XML απαγορευτικό για μικρές ή μικρομεσαίες επιχειρήσεις 1994 - μετακίνηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών από τα VANs στο internet νέα επιχειρησιακά μοντέλα (business models) XML/EDI Επεκτασιμότητα, Διαχείριση Περιεχομένου (Content Management) Data Integration απαλλαγή ανάγκης μετασχηματισμών XML ως στρώμα ανταλλαγής δεδομένων (data exchange layer) XML Repositories online πηγή συμβατών διαδικασιών αποθήκες προτύπων χώρος αποθήκευσης: DTDs, Schemas,Topic maps εργαλεία UML modeling τακτοποίηση της διασκορπισμένης σημασιολογίας Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 31
< Case study 1: e-business (3) /> ebxml (Electronic Business XML) 1999 - UN/CEFACT και OASIS XML-based infrastructure διευκόλυνση της consistent, secure και interoperable ανταλλαγής μηνυμάτων πλαίσιο πολλαπλών επιπέδων (layered framework) The vision of ebxml is to enable a global electronic marketplace where enterprises of any size and in any geographical location can meet and conduct business with each other through the exchange of XML-based messages. Συστατικά μέρη της ebxml Core Components - βασικά DTDs συναλλαγών Business Processes - βήματα συναλλαγών επιχειρήσεων Trading Partner Profile πρωτόκολλο επικοινωνίας Collaboration Protocol Profile (CPP) - Collaboration Protocol Agreement (CPA) Registry/Repository αποθήκευση XML schemas / documents business processes, Core Components, UML μοντέλα, λεξικά, ταξονομίες Transport & Routing - standard αξιόπιστης και ασφαλούς μετακίνηση εγγράφων www.ebxml.org Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 32
< Case study 1: e-business (4) /> Δομή συστήματος επικοινωνίας βασισμένου στην ebxml XML Business Scenarios Business Profiles 1 Request Business Details COMPANY A 2 ebxml Registry 3 Register Implementation Details Register COMPANY A Profile Build Local System Implementation Δυσκολίες μεταφοράς από το EDI στην ebxml βασικό πλεονέκτημα EDI - ασφάλεια Download Scenarios and Profiles υψηλό κόστος μετάπτωσης και μεταφοράς στις προδιαγραφές της ebxml αρχικά ενεργοποιούνται μηχανισμοί γεφύρωσης XML με EDI (XML-to-EDI bridge) Query about COMPANY A profile 4 COMPANY B ebxml compliant system 5 Agree on Business Arrangement 6 DO BUSINESS TRANSACTIONS Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 33
< Case study 1: e-business (5) /> UBL (Universal Business Language) πρότυπη γλώσσα επιχειρηματικής επικοινωνίας χτίζεται πάνω στην υπάρχουσα υποδομή της ebxml OASIS εξασφαλίζει δυναμική και "ανοιχτή" διαδικασία προτυποποίησης σύνολο προτύπων φορμά για συνήθη επιχειρηματικά έγγραφα (τιμολόγια, παραγγελίες, δελτία αποστολής) δομημένη σε "μονάδες επιχειρηματικής πληροφορίας" (business information entities) δημιουργία επιχειρηματικών "βιβλιοθηκών" (business libraries) στοχεύει στη διαλειτουργικότητα του ηλεκτρονικού εμπορίου 4 στάδια ολοκλήρωσης των επιχειρήσεων 1. Βασικά Επιχειρηματικά Έγγραφα 2. Φορμά για Κοινά Επιχειρηματικά Περιβάλλοντα 3. Εξειδικευμένες "βιβλιοθήκες" για κάθετες αγορές 4. Αυτοματοποιημένη παραγωγή εταιρικών φορμά Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 34
< Case Study 2: Καθιέρωση προτύπων /> ΚαθιέρωσηπροτύπωνμεβάσητηνXML επεκτασιμότητα της XML επιτρέπει δημιουργία καινούριων παραγώγων γλωσσών Άμεση ανάγκη καθιέρωσης προτύπων με βάση την XML: διαλειτουργικότητα ανάμεσα σε επιχειρήσεις και ιδιώτες σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς οι συναλλαγές θα μπορούν να βασίζονται σε συγκεκριμένα πρότυπα προτυποποίηση από διεθνείς, μη κερδοσκοπικούς, κρατικούς οργανισμούς ανεξαρτησία από συγκεκριμένους κατασκευαστές λογισμικού (vendor independent), Παράδειγμα: προτυποποίηση με βάση την XML στις εφαρμογές γραφείου Δόμηση, περιγραφή και αποθήκευση εγγράφων κειμένου, υπολογιστικών φύλλων, πινάκων και γραφημάτων. OASIS OpenDocument XML ένα μοναδικό και ενοποιημένο XML Schema χρησιμοποιεί υπάρχοντα πρότυπα (HTML, SVG, XSL, SMIL, XLink, XForms, MathML, κ.α.) MS Open Office XML διαφορετικό XML Schema διατίθεται δωρεάν (royalty free license) αλλά ελέγχεται και καθορίζεται αποκλειστικά από την Microsoft <dc:title>presenting XML </dc:title> <meta:initial-creator>bill Anderson </meta:initial-creator> OASIS OpenDocument XML <o:documentproperties> <o:title>presenting XML</o:Title> <o:author>bill Anderson </o:author> </o:documentproperties> MS Open Office XML Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 35
< Σημασιολογικός Ιστός Το επόμενο βήμα (1) /> Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web) απόδοση σημασιολογίας στην πληροφορία υπερσύνδεσμοι με σημασιολογικό χαρακτήρα εννοιολογική συσχέτιση μεταξύ πληροφοριών μηχανικά αναγνώσιμος, κατανοήσιμος και επεξεργάσιμος. «Ο Σημασιολογικός Ιστός είναι μια επέκταση του σημερινού ιστού όπου η πληροφορία έχει καλά καθορισμένο νόημα, καθιστώντας τη συνεργασία μεταξύ ανθρώπων και υπολογιστών πιο αποτελεσματική» Tim Berners-Lee Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 36
< Σημασιολογικός Ιστός Το επόμενο βήμα (2) /> RDF (Resource Description Framework) Περιβάλλον Περιγραφής Πόρων -W3C διαχείριση μεταδεδομένων στον Παγκόσμιο Ιστό βάση για την κωδικοποίηση, ανταλλαγή, επεξεργασία και επαναχρησιμοποίηση μεταδεδομένων Μοντέλο δεδομένων RDF Πόροι (Resources), Ιδιότητες (Properties) και Προτάσεις (Statements) Δηλώσεις RDF: τριάδες της μορφής <υποκείμενο, κατηγόρημα, αντικείμενο> RDF/S (RDF Schema Specification Language) προσδιορισμός μηχανισμών καθορισμού κλάσεων πόρων περιορισμός των πιθανών συνδυασμών κλάσεων μεταξύ τους μοντελοποίηση οντολογιών / μοντέλων αντικειμένων Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 37
< Οντολογίες /> Οντολογίες κατασκευή εννοιολογικών σχημάτων (οντολογιών) εργαλεία αναπαράστασης (representation) και συλλογιστικής (reasoning) σχέσεις (relations) - αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εννοιών του πεδίου γνώσης Γλώσσες οντολογιών DAML+OIL (DARPA Agent Markup Language + Ontology Inference Layer) βασικές έννοιες μοντελοποίησης σύνολο από αξιώματα (axioms) ορισμός περιορισμών σε ιδιότητες δυνατότητα ορισμού εκφράσεων κλάσεων OWL (Web Ontology Language) παρέχει ένα XML λεξικό καθορίζει classes, properties και relationships Topic Maps (Θεματικοί χάρτες) πληροφορίες οργανωμένες σε θέματα (topics): οποιαδήποτε αντικείμενα ή αφηρημένες έννοιες Ορισμός Σημασιολογικού Χάρτη με Οντολογίες Bengal Tiger is a type of Tiger from Bengal. Tiger is an animal. Carnivores are animals that eat meat. Bengal is a province of India. Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 38
< Ανάπτυξη εφαρμογής XML Topic Maps (1) /> XML Topic Maps (XTM) TopicMaps.Org - 2001 μοντελοποίηση και σαφής προσδιορισμός σημείων πρόσβασης στη διαθέσιμη πληροφορία οργάνωση της γνώσης σύμφωνα με εννοιολογικά πρότυπα μέσο αναπαράστασης και ανταλλαγής μηχαναγνώσιμων εννοιολογικών εργαλείων Παρέχουν καθορισμένη μεθοδολογία δημιουργίας και ανταλλαγής σημασιολογίας. μεθοδολογία ανάπτυξης και λειτουργίας εννοιολογικών δικτύων εννοιολογική αντιστοίχιση σημασιολογίας διαφορετικών πηγών πληροφόρησης Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 39
< Ανάπτυξη εφαρμογής XML Topic Maps (2) /> Θέματα (Topics) οποιαδήποτε αντικείμενο - αφηρημένη έννοια διαχωρισμός ανάμεσα στις πληροφορίες σημασιολογικής συσχέτισης σύνδεση με έναν η περισσότερους πληροφοριακούς πόρους Δομικά στοιχεία Topic Maps occurrences - αποτελούν τις πηγές πληροφοριών κατηγοριοποιημένα - το κάθε topic «παίζει» έναν ρόλο (role) associations ορίζουν τις σχέσεις συνάφειας και συσχέτισης ανάμεσα στα διάφορα θέματα Χρήσεις δημιουργία δικτυακών τόπων - περιεχόμενο μοντελοποιημένο σε XTM αυξημένες δυνατότητες σημασιολογικής και εννοιολογικής αναζήτησης δεδομένων παρέχουν τη δομή του κόμβου - το περιεχόμενο των σελίδων Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 40
< Ανάπτυξη εφαρμογής XML Topic Maps (3) /> Ανάπτυξη δικτυακού κόμβου πρόσβασης πληροφοριών Ηλεκτρονικού Μουσείου Θεάτρου Θεσσαλονίκης απόδοση σημασιολογικής πληροφορίας στα δεδομένα δυναμικής συσχέτισης ποικίλη πρόσβαση στην πληροφορία ερωτήματα συσχετίσεων πολλαπλών δεδομένων Υλοποίηση εφαρμογής Μηχανή διαχείρισης ΤΜ4J (Topic Maps for Java) ανοιχτού κώδικα (GPL) XML Topic Maps Tolog εκτέλεση ερωτημάτων (queries) παρουσίαση δυναμικού περιεχομένου τεχνολογία JSP (Java Server Pages) Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 41
< Υπηρεσίες Ιστού Web Services (1) /> Υπηρεσίες Ιστού (Web Services) αυτό-περιεχόμενες, αυτό-περιγραφόμενες αρθρωτές εφαρμογές συλλογή από λειτουργίες - προσβάσιμες μέσω του διαδικτύου προτυποποιημένος τρόπος ανταλλαγής XML μηνυμάτων χαλαρά συνδεδεμένες συνδυάζονται στατικά ή δυναμικά The Web services ecosystem, built around organizational service-oriented architectures (SOA), standardized transactional models based on XML supplications and accessible directories based on UDDIU is likely to be the most important technology deployment through 2008 Εφαρμογή Υπηρεσιών Ιστού Gartner Group, 3/2003 επιτρέπουν τη συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων με μικρότερο κόστος ενοποιημένο προγραμματιστικό περιβάλλον - ολοκλήρωση μεταξύ προγραμμάτων / εφαρμογών σε υψηλό επίπεδο Αλληλεπίδραση τριών ρόλων: του Παροχέα (Provider), του Ευρετηρίου (Registry) και του Αιτούντος (Requestor) της υπηρεσίας λειτουργίες Δημοσίευσης (Publish), Εύρεσης (Find) και Σύνδεσης (Bind). Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 42
< Υπηρεσίες Ιστού Web Services (2) /> SOAP (Simple Object Access Protocol) πρωτόκολλο επικοινωνίας - στηρίζεται η αλληλεπίδραση των Υπηρεσιών Ιστού. XML για οργάνωση πληροφορίας κατά δομημένο τρόπο προσφέρει χαλαρή συνδεσμικότητα μεταξύ των εφαρμογών ανταλλαγή ασύγχρονων μηνυμάτων μιας κατεύθυνσης WSDL (Web Services Description language) XML έγγραφο που περιγράφει τη διεπαφή (Interface) μιας Υπηρεσίας Ιστού αποτελείται από δυο μέρη: αφηρημένο (abstract): τύποι δεδομένων, μηνύματα, συναρτήσεις, τύποι πύλης (port types) συγκεκριμένο (concrete): σύνδεση με κάποιο πρωτόκολλο μεταφοράς, υπηρεσίες και πύλες. UDDI (Universal Description and Discovery Integration) Ευρετήριο των Υπηρεσιών Ιστού ερωτήσεις αναζήτηση συγκεκριμένης Υπηρεσίας αποτελείται από ένα σύνολο από Μητρώα πληροφορίες για εταιρείες και τεχνικές διεπαφές (ΑΡΙ) Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 43
< Οργανισμοί Τυποποίησης (1) /> W3C (World Wide Web Consortium) 1994 - συνεργασία ανάμεσα στο MIT, CERN, DARPA Σκοπός: να καθοδηγήσει το Web στο πλήρες δυναμικό του, αναπτύσσοντας κοινά πρωτόκολλα που προωθούν την εξέλιξή του και εξασφαλίζουν τη διαλειτουργικότητά του οργανισμός μελών (member organization) - IBM, Microsoft, America Online, Netscape, Apple, Adobe, Macromedia, Sun Microsystems, κ.α. W3C Recommendations (Συστάσεις) OASIS - XML, HTML, XHTML, SMIL, OWL, RDF, XSL, CSS, XML Schema, XLink, XPointer, XPath, MathML, VoiceXML, SVG, κ.α. OASIS (Organization for the Advancement of Structured Information Standards) 1993 αρχικά σαν SGML Open - μη κερδοσκοπικός διεθνής φορέας, Σκοπός: δημιουργία διαλειτουργικών εργοστασιακών προδιαγραφών βασισμένων σε δημόσια πρότυπα διαφάνεια τη διακατέχει σε θέματα διοίκησης και οργάνωσης λειτουργικών διαδικασιών CGM Open, DCML, LegalXML, PKI, και UDDI. Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 44
< Οργανισμοί Τυποποίησης (2) /> DCMI (Dublin Core Metadata Initiative) Σκοπός: προώθηση και ευρεία διάδοση διαλειτουργικών προτύπων μεταδεδομένων, ανάπτυξη λεξιλογίων μεταδεδομένων για την περιγραφή πόρων (resources) και δημιουργία νοημόνων συστημάτων αναζήτησης και εξερεύνησης πληροφοριών Independent: δεν ελέγχεται από συγκεκριμένο εμπορικό ή άλλο συμφέρον International: συμμετοχή οργανισμών από όλο τον κόσμο Influenceable: ανοιχτός οργανισμός - στοχεύει στη ομοφωνία ανάμεσα στους συμμετέχοντες ISO (International Organization for Standardization) 1947 μη-κυβερνητικός οργανισμός, μέλη ινστιτούτα κρατικής δομής ή στον βιομηχανικού τομέα Δίκτυο εθνικών ινστιτούτων προτύπων σε 156 χώρες Στόχος: ανάπτυξη και δημιουργία προτύπων CEN (European Committee for Standardization) 1961 - ιδιωτικός μη-κερδοσκοπικός οργανισμός - ΕΟΚ Στόχος :δημιουργία τεχνικών προδιαγραφών προαγωγή ελεύθερου εμπορίου και διαλειτουργικότητα των δικτύων. Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 45
< Επίλογος Συμπεράσματα /> Έχει επιφέρει ήδη μια μικρή επανάσταση δημιουργεί ένα πολύ ισχυρό πλαίσιο, ανάπτυξη πλήθος εφαρμογών και τεχνολογιών του παγκόσμιου ιστού και της ηλεκτρονικής επικοινωνίας παράγωγες γλώσσες βασισμένες στην XML - καλύπτουν ανάγκες σε πλήθος πεδίων αποτελεί τη βάση Σημασιολογικού Ιστού Υπηρεσιών Διαδικτύου Internet οι σύγχρονοι browsers υποστηρίζουν πλέον XML / XHTML η επεκτασιμότητα και η τεράστια αποδοχή δυναμικό παρόν και ακόμα πιο αισιόδοξο μέλλον Δεν αρκεί για να δώσει λύσεις σε θέματα διαλειτουργικότητας και επικοινωνίας προσφέρει απλώς ένα ολοκληρωμένο και δυναμικό πλαίσιο υλοποίησης σημαντικό το θέμα της προτυποποίησης Τρυφερίδης Αθανάσιος Συγκριτική παρουσίαση Γλωσσών Σήμανσης με βάση την XML 46