ΕΔΑΦΟΣ [3] ΟΜΩΣ: «Η διάβρωση και η ρύπανση του εδάφους έχουν οδηγήσει σε απώλεια του ενός τρίτου περίπου της καλλιεργήσιμης γης στον πλανήτη κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Η διάβρωση λαμβάνει χώρα με ρυθμό έως 100 φορές μεγαλύτερο από τον φυσικό ρυθμό δημιουργίας νέου εδάφους. Χρειάζονται περίπου 500 χρόνια για να δημιουργηθεί ένα λεπτό στρώμα καλλιεργήσιμου εδάφους μόλις 2,5 εκατοστών.» (Παγκόσμια Σύνοδος για το κλίμα, Παρίσι, Δεκέμβριος 2015)
Επίσης: Πολυτεμαχισμός γεωργικής γης στην Ελλάδα: γιατί; Κτηματολόγιο, χρήσεις γης, πολιτική γης
Ερημοποίηση Το 35% του Ελλαδικού χώρου βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης ή έχει ήδη ερημοποιηθεί
Παράγοντες που επιδρούν στο φαινόμενο της ερημοποίησης στην Ελλάδα 1. Οι ημιερημικές κλιματικές συνθήκες, που επηρεάζουν το 54% της χώρας 2. Τα φτωχά, πετρώδη και αβαθή εδάφη με μεγάλο δείκτη διαβρωσιμότητας 3. Η μη ομαλή τοπογραφία και οι μεγάλες κλίσεις του εδάφους 4. Η έντονη υποβάθμιση και καταστροφή της βλάστησης από την υπερεκμετάλλευση των εδαφών και τις συχνές πυρκαγιές 5. Η έλλειψη ορθολογικής εκμετάλλευσης των υδατικών πόρων 6. Η συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας του πληθυσμού στις πεδινές και παραθαλάσσιες περιοχές 7. Η έλλειψη μακροχρόνιας και σταθερής πολιτικής για τα δάση, που προκλήθηκε από τις συχνές περιόδους πολιτικής αστάθειας και τις καταλήψεις από ξένες δυνάμεις 8. Τα μεγάλα συγκοινωνιακά και ενεργειακά έργα που θέτουν σε κίνδυνο την συνοχή και την υγεία των δασών και των δασικών εκτάσεων
Κριτική στη συμβατική προσέγγιση της Γεωργικής Οικονομικής Η συμβατική οικονομική ανάλυση των συστημάτων καλλιέργειας συνεχίζει να αγνοεί σε μεγάλο βαθμό το κόστος που συνδέεται με την εξάντληση των φυσικών πόρων, καθώς και τη ρύπανση και άλλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δράσεων των γεωργών. Ειδικότερα, οι εκτιμήσεις του γεωργικού εισοδήματος με βάση τις συμβατικές μεθόδους κοστολόγησης, μειονεκτούν τουλάχιστον σε τρία σημεία: 1. λίγη προσοχή δίνεται στη συμβολή των φυσικών πόρων στην παραγωγή τροφίμων και τη γεωργική παραγωγή 2. δεν λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις της γεωργικής παραγωγής στο περιβάλλον και 3. οι έννοιες της απόσβεσης, της συντήρησης και της αντικατάστασης δεν εφαρμόζονται στο φυσικό κεφάλαιο
ΕΡΓΑΣΙΑ (1) Η χρησιμοποίηση της εργασίας στη γεωργία χαρακτηρίζεται από την άνιση και εποχική κατανομή των απαιτούμενων ωρών εργασίας. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται ιδιαίτερα στις φυτικές καλλιέργειες και λιγότερο στην κτηνοτροφία και είναι αποτέλεσμα του βιολογικού χαρακτήρα της γεωργικής παραγωγής, της φθαρτότητας πολλών γεωργικών προϊόντων και της εξάρτησης πολλών γεωργικών εργασιών από το κλίμα.
ΕΡΓΑΣΙΑ (2) Η εργασία υπολογίζεται σε ανθρωποημέρες ή ανθρωποώρες ενός κανονικού ενήλικα ανθρώπου που απαιτούνται συνολικά για όλες τις καλλιεργητικές εργασίες σε μια γεωργική επιχείρηση στη διάρκεια ενός έτους. Ο δείκτης εκφράζεται σε Ετήσιες Μονάδες Εργασίες (Ε.Μ.Ε.) ή Μονάδες Ανθρώπινης Εργασίας (Μ.Α.Ε.). Μία (1) Ε.Μ.Ε. ή Μ.Α.Ε. αφορά την εργασία ενός ικανού για εργασία ανθρώπου, ηλικίας 18-64 ετών που δουλεύει 280 ημερομίσθια ετησίως ή 2.240 ώρες. Αυτός ο ορισμός εφαρμόζεται στο Δίκτυο Γεωργικής Λογιστικής Πληροφόρησης (γνωστό και ως RICA ή FADN)
ΕΡΓΑΣΙΑ (3) Όμως, γενικότερα, η Eurostat ορίζει τη ΜΑΕ ως εξής: H 1 MAE αντιστοιχεί στην εργασία που εκτελείται από ένα άτομο που απασχολείται πλήρως σε γεωργική εκμετάλλευση. Πλήρης απασχόληση σημαίνει τις ελάχιστες ώρες που απαιτούνται από τις σχετικές εθνικές διατάξεις που διέπουν τις συμβάσεις εργασίας. Εάν οι εθνικές διατάξεις δεν αναφέρουν τον αριθμό των ωρών, τότε οι 1.800 ώρες θεωρούνται ως οι ελάχιστες ετήσιες ώρες εργασίας. Αυτές ισοδυναμούν με 225 εργάσιμες ημέρες, με οκτώ ώρες η κάθε μία. (http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained)
ΕΡΓΑΣΙΑ (3) Σημαντικός δείκτης είναι το ισοζύγιο εργασίας της γεωργικής επιχείρησης ή ο βαθμός απασχόλησης του υπάρχοντος εργατικού δυναμικού μιας γεωργικής επιχείρησης
Παράδειγμα: οι μηνιαίες απαιτήσεις της καλλιέργειας τομάτας με τη χρήση υδροπονικών συστημάτων (ώρες ανά εκτάριο) 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Ι Φ Μ Α Μ Ι Ι Α Σ Ο Ν Δ ΠΗΓΗ: Παπαδαυίδ Γ., Μάρκου, Μ., και. Νεοκλέους (2008): Τεχνοοικονοµική µελέτη της καλλιέργειας της τοµάτας µε τη χρήση υδροπονικών συστηµάτων στην Κύπρο, AgroThesis, 6 (1): 9-19.
Βαθμός Χρησιμοποίησης Οικογενειακού Εργατικού Δυναμικού (%) 114 112 110 108 106 104 102 100 98 96 94 Σύνολο Κλάδων Δημητριακά Βαμβάκι Κηπευτικά - Άνθη Βοοειδή 2011 2012 2013 ΠΗΓΗ: ΔΙΓΕΛΠ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Κεφάλαιο» ή «κεφαλαιουχικά αγαθά» είναι συντελεστές παραγωγής μη ανθρώπινοι και μη φυσικοί, δηλαδή άλλοι εκτός του εδάφους και της εργασίας. Οι συντελεστές αυτοί παραγωγής είναι αποτέλεσμα προηγούμενης παραγωγικής δραστηριότητας του ανθρώπου. Πρόκειται για συντελεστές παραγωγής που είναι φθαρτοί, έχουν δηλαδή περιορισμένη διάρκεια χρήσεως στην παραγωγική διαδικασία. Ορισμένοι απ αυτούς μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο μία φορά (σπόροι, λιπάσματα κλπ ), ενώ άλλοι καταναλώνονται σταδιακά, στην διάρκεια πολλών χρήσεων (κτίσματα, ζώα κ.λπ.), οπότε αντικαθίστανται. Για τα κεφαλαιουχικά αγαθά που καταναλώνονται σταδιακά (σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από μία ετήσια χρήση) προβλέπεται και η δαπάνη απόσβεσής τους.
Διάκριση -Ταξινόμηση Κεφαλαίου Η διάρκεια ζωής των διάφορων κεφαλαιουχικών αγαθών και η προσάρτησή τους στο έδαφος χρησιμοποιείται για την διάκρισή τους στις παρακάτω τρεις κατηγορίες: Κυκλοφοριακό ή αναλώσιμο κεφάλαιο: τα μέσα παραγωγής η διάρκεια χρήσεως των οποίων είναι πολύ μικρή (είναι κυρίως μιας χρήσεως) και γενικότερα καταναλώνονται εντός μίας μόνον οικονομικής χρήσης των γεωργικών επιχειρήσεων, δηλαδή σε ένα έτος Ημιμόνιμο ή ημιπάγιο κεφάλαιο Κεφαλαιουχικά αγαθά που έχουν μέση διάρκεια χρήσεως (οπωσδήποτε μεγαλύτερη του ενός έτους) και δεν είναι προσαρτημένα στο έδαφος. Μόνιμο ή πάγιο ή κτηματικό κεφάλαιο Μέσα παραγωγής που έχουν μεγάλη διάρκεια χρήσεως και είναι προσαρτημένα στο έδαφος Στην τελευταία κατηγορία κατατάσσουμε και το έδαφος, ως κεφάλαιο με απεριόριστη διάρκεια χρήσεως.
Αναλυτικότερα: 1. Μόνιμο ή πάγιο ή κτηματικό κεφάλαιο Το έδαφος Οι έγγειες βελτιώσεις (που υπόκεινται σε απόσβεση) Τα κτίσματα (αποθήκες, σταύλοι κλπ) Οι πολυετείς φυτείες (δενδρώνες, αμπελώνες, πολυετείς θάμνοι κλπ). 2. Ημιμόνιμο ή ημιπάγιο κεφάλαιο Το ζωϊκό κεφάλαιο, δηλαδή τα ζώα παραγωγής και εργασίας (αγελάδες, πρόβατα, χοίροι, άλογα κλπ) Ο γεωργικός εξοπλισμός, δηλαδή μηχανήματα και εργαλεία (ελκυστήρες, αντλητικά και ψεκαστικά μηχανήματα, κλαδευτήρια κ.α.) Σκεύη και υλικά διαρκείας (κιβώτια, πλαστικά καλύμματα θερμοκηπίων πολλών χρήσεων, ξυλεία, έπιπλα γραφείου κλπ).
3. Κυκλοφοριακό ή αναλώσιμο κεφάλαιο Εφόδια, αποθέματα, υλικά (σπόροι, λιπάσματα, φάρμακα, ζωοτροφές, υλικά συσκευασίας κλπ) Τα παχυνόμενα ζώα (μόσχοι, χοιρίδια, αρνιά κλπ) Η ηρτημένη εσοδεία, δηλαδή προϊόντα που δεν έχουν ωριμάσει και δεν συγκομίσθηκαν ακόμη από τα φυτά μονοετών ή πολυετών καλλιεργειών (προς το τέλος της παραγωγικής περιόδου). Οι προκαταβολές καλλιεργειών, που αφορούν στις περιπτώσεις απογραφής στην αρχή της παραγωγικής περιόδου, συντελεστών παραγωγής (λιπάσματα, φάρμακα κλπ) που ήδη έχουν χρησιμοποιηθεί Τα μετρητά που βρίσκονται στο ταμείο της επιχείρησης, τις καταθέσεις, τις απαιτήσεις έναντι τρίτων (γραμμάτια, επιταγές κλπ) Τα αδιάθετα προϊόντα της γεωργικής επιχείρησης
Επίσης: «Σταθερό» Κεφάλαιο = Μόνιμο + Ημιμόνιμο Κεφάλαιο «Μεταβλητό» Κεφάλαιο = Κυκλοφοριακό κεφάλαιο Ενεργητικό = η αξία του εδάφους και του κεφαλαίου Παθητικό = Το σύνολο των υποχρεώσεων της επιχείρησης Καθαρή Περιουσία = Ενεργητικό Παθητικό
Μέθοδοι εκτίμησης των κεφαλαιουχικών αγαθών της γεωργικής επιχείρησης (1) 1. Εκτίμηση με βάση την τρέχουσα τιμή αγοράς ή πώλησης του αγαθού (γεωργικά προϊόντα και εφόδια, γεωργικά εδάφη, ζώα, δενδρύλλια, γεωργικά μηχανήματα, κλπ). 2. Εκτίμηση με βάση το κόστος κατασκευής ή ανακατασκευής ή αντικατάστασης του αγαθού (κτίσματα, γεωργικές κατασκευές και έγγειες βελτιώσεις, προμήθειες και προϊόντα που παράγονται στην εκμετάλλευση -εάν δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της τρέχουσας τιμής αγοράς ή πώλησης-, προκαταβολές καλλιεργειών).