ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. Πρόγραμμα Παρακολούθησης του Πληθυσμού των Αναπαραγόμενων Κοινών Ειδών Πουλιών της Ελλάδας.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πρόγραμμα Παρακολούθησης του Πληθυσμού των Αναπαραγόμενων Κοινών Ειδών Πουλιών της Ελλάδας Δεκέμβριος 2007

Πρόγραμμα Παρακολούθησης του Πληθυσμού των Κοινών Ειδών Πουλιών (Αποτελέσματα, Προτάσεις και Αξιολόγηση του Πιλοτικού Προγράμματος που διεξήχθει την Άνοιξη του 2007) Οργάνωση Υλοποίηση Επιστημονικός Υπεύθυνος του Προγράμματος : Θεόδωρος Κομηνός Συγγραφή Αναφοράς: Θεόδωρος Κομηνός, Τάσος Δημαλέξης, Δανάη Πορτόλου, Χάρτες: Δανάη Πορτόλου Διονυσία Μαρκοπούλου ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Περιεχόμενα ΣΕΛ. Λίγα λόγια για τα πρόγραμμα 5 Ευχαριστίες 7 Εισαγωγή 10 Συνολικά Αποτελέσματα 11 Συμμετέχοντες 12 Α. Καταγραφή Πουλιών 13 Συνολικά Αποτελέσματα Ανάλυση Αξιολόγηση Β. Καταγραφή Βιοτόπων Συνολικά Αποτελέσματα 15 Ανάλυση Αξιολόγηση Παραρτήματα 20 Παράρτημα 1 : Συγκεντρωτικά αποτελέσματα για κάθε επιφάνεια 21 Παράρτημα 2 : Παρουσίαση του συνολικού αριθμού των πουλιών που καταμετρήθηκαν από κάθε είδος σε όλες τις επιφάνειες συνολικά 23 Παράρτημα 3 : Είδη πουλιών και αριθμός σημείων που καταγράφηκε το κάθε είδος 23 Παράρτημα 4 : Κατάλογος με τα Αγροτικά, Δασικά και Άλλα είδη πουλιών 24 Παράρτημα 5 : Συχνότητα παρουσίας στο σύνολο των σημείων (399) των Βιοτόπων CORINE του επιπέδου 2 Παράρτημα 6 : Αριθμός βιότοπου ανά τετράγωνο 2Χ2 χλμ και ποσοστό 25 επί του συνόλου των τετραγώνων 26 Παράρτημα 7 : Φωτογραφίες από τετράγωνα καταγραφής δεδομένων 27 Παράρτημα 8 : Χάρτες 33

2 χρόνια 2006-2007 πιλοτικού προγράμματος Η αναγκαιότητα παρακολούθησης των πληθυσμών των πουλιών ποτέ δεν ήταν τόσο μεγάλη όσο τώρα με την έντονη ανάπτυξη, την αστικοποίηση και την εκβιομηχάνιση που βρίσκεται σε εξέλιξη σε όλη την υδρόγειο. Η αποτελεσματική προστασία των πουλιών δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τις πληροφορίες που μας δίνει η παρακολούθηση των τάσεων μέσα στον χρόνο παρέχοντας μας ουσιαστικά τους δείκτες που μπορούν να μας εξηγήσουν τις αιτίες των αλλαγών αυτών. Τα πουλιά μπορούν, επίσης, να λειτουργήσουν ως πολύτιμα «βαρόμετρα» της γενικής υγείας του ευρύτερου αγροτικού χώρου. Το BirdLife από το 2002 έχει ξεκινήσει ένα Πανευρωπαϊκό Πρόγραμμα Παρακολούθησης του πληθυσμού των Κοινών Ειδών Πουλιών (Pan European Common Bird Monitoring) σε συνεργασία με το European Bird Census Council (EBCC). Ο βασικός σκοπός του προγράμματος ήταν να χρησιμοποιήσουν τα πληθυσμιακά δεδομένα των κοινών ειδών πουλιών ως δείκτες της γενικής κατάστασης της ευρωπαϊκής φύσης, βασιζόμενοι σε επιστημονικά στοιχεία, παρακολουθώντας τις αλλαγές στους πληθυσμούς των πουλιών που αναπαράγονται στον ευρωπαϊκό χώρο. Στην Ελλάδα προηγήθηκαν δύο πιλοτικές χρονιά το 2006, και το 2007, στις οποίες δοκιμάστηκαν διαφορετικές μεθοδολογίες συλλογής των στοιχείων. Τελικά, από αυτές τις δύο καθορίστηκε μια συγκεκριμένη μεθοδολογία η οποία θα ανταποκρίνεται στα ελληνικά δεδομένα και θα ξεκινήσει να εφαρμόζετε σε ετήσια βάση από το 2008. Το ελληνικό πρόγραμμα θα ενταχθεί στο ευρωπαϊκό από το 2009, ώστε να συμβάλει και αυτό από την πλευρά του στα δεδομένα του πανευρωπαϊκού προγράμματος. Γενικός σκοπός του Προγράμματος αυτού είναι η συλλογή δεδομένων - μέσω της μελέτης των πληθυσμών ειδών της ορνιθοπανίδας- που θα αντικατοπτρίζουν τις αλλαγές της βιοποικιλότητας στους σημαντικότερους τύπους βιοτόπων της Ευρώπης. Επιπρόσθετα, η ανάλυση αυτών των στοιχείων είναι δυνατόν να συμβάλλει στη δημιουργία δεικτών βιοποικιλότητας ικανών να μετρήσουν το στόχο ανάσχεσης της απώλειας της βιοποικιλότητας έως το 2010 για τον οποίους δεσμεύτηκαν τα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. στη διάσκεψη του Γκέντεμποργκ τον Ιούνιο του 2001. 5

Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα δίνει ένα πολύτιμο εργαλείο στις κυβερνήσεις, καθώς η πληροφορία που παρέχει αποτελεί δείκτη για την επιτυχία των στόχων της εφαρμοζόμενης αγροτικής πολιτικής, αλλά και γενικότερα για τη βιώσιμη ανάπτυξη της υπαίθρου. 6

Ευχαριστίες Πρώτα από όλα θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους παρακάτω Εθελοντές που πήραν μέρος στο πρόγραμμα και που χωρίς την δικιά τους βοήθεια δεν θα μπορούσε να διεξαχθεί. Ανδριόπουλο Αγαμέμνων, Αργυρίου Φώτη, Βλαχάκη Γεωργία, Βλάχο Χρήστο, Γαβαλά Γιάννη, Δρετάκη Μιχάλη, Ζακκάκ Σύλβια, Καλούλη Μαρίλια, Κατσαδωράκη Γιώργο, Κατσιμάνη Νίκο, Κομνηνό Θεόφιλο, Κωτσάκη Μιχάλη, Μοσχώβη Μιχάλη, Μπεριάτο Γεράσιμο, Ναζιρίδη Θεόδωρο, Νατσακάκο Ανδρέα, Περδικάρη Λεωνίδα, Πορτόλου Δανάη, Προμπονά Νίκο, Τζάλη Μαργαρίτα, Τζιμούλη Οδυσσέα, Τσαπατσάρη Σταύρο, Τσιακίρη Ρήγα, Τσουγκράκη Γιάννη, Σταύρακα Λευτέρη, Χιλιτίδη Οδυσσέα, Χριστοφοράτου Ελένη Επίσης θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους Jose Tavares και Mark Eaton για την ουσιαστική βοήθεια που μας έδωσαν και μας δίνουν για την σωστή οργάνωση του προγράμματος στην Ελλάδα. Και τέλος τον Πασχάλη Δουγαλή για το πολύ ωραίο ζωγραφικό σχέδιο που πρόσφερε αφιλοκερδώς στο πρόγραμμα και που αποτελεί και το σήμα του προγράμματος. 7

Εισαγωγή To Πρόγραμμα Hellenic Common Bird Monitoring (HCBM), που υλοποιείται πιλοτικά από την ΕΟΕ τα δύο τελευταία χρόνια (2006-2007), είναι ένα πρόγραμμα παρακολούθησης των πληθυσμών των κοινών ειδών πουλιών της Ελλάδας. Σκοπός του προγράμματος είναι αφενός να συγκεντρώνει στοιχεία σχετικά με την τάση των πληθυσμών των ειδών και αφετέρου να συμμετάσχει με τα στοιχεία του στο πανευρωπαϊκό πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη από την πλειοψηφία των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, το οποίο αποτελεί για την Ευρωπαϊκή Ένωση σημαντικό δείκτη για τη βιοποικιλότητα. Επίσης, σε εθνικό επίπεδο η κυβέρνηση υποχρεούται να ενσωματώσει τον δείκτη των πουλιών στους υπολοίπους εθνικούς δείκτες για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Αυτό δείχνει ότι η σημασία αυτού του προγράμματος τα επόμενα χρόνια θα αυξάνει συνεχώς. Πριν ξεκινήσει η δεύτερη πιλοτική χρονιά, τον Φεβρουάριο του 2007 προηγήθηκε μια συνάντηση με δύο ξένους ειδικούς στο Common Bird Census, τον Jose Tavares από την Αγγλική Ορνιθολογική Εταιρεία (RSPB) και τον Μark Eaton από την BirdLife International με σκοπό την ενημέρωση (θεωρητική και τεχνική) των Ελλήνων υπευθύνων του προγράμματος σχετικά με το Common Bird Census αλλά και στην διαμόρφωση του ελληνικού προγράμματος. Το ίδιο διάστημα της επίσκεψης των παραπάνω ειδικών έγινε η παρουσίαση του προγράμματος από την ΕΟΕ στα μέλη της, στα πλαίσια αυτής της παρουσίασης οι ξένοι προσκαλεσμένοι, με ομιλίες τους προςτα μέλη της ΕΟΕ τόνισαν την σημαντικότητα του προγράμματος, και ανέλυσαν τον τρόπο διεξαγωγής του σε άλλες χώρες αλλά και στον τρόπο που θα διεξαχθεί στην Ελλάδα. Η μεθοδολογία που επιλέχθηκε τη δεύτερη πιλοτική χρονιά (2007) που διεξήχθει το πρόγραμμα παρουσιάζεται περιληπτικά στη συνέχεια. Αναλυτικά βρίσκεται στα παραρτήματα της αναφοράς. Κατ αρχήν οι εθελοντές επέλεξαν μια ή περισσότερες επιφάνειες έκτασης 10x10 χλμ. Μέσα στην επιφάνεια (Grid) των 10Χ10χλμ έγινε τυχαία επιλογή (random) ενός μικρότερου τετράγωνου 2Χ2χλμ από τους υπευθύνους του προγράμματος. Μέσα σε 8

κάθε τετράγωνο 2Χ2χλμ ορίστηκαν 25 σημεία (points) πάνω σε έναν κάναβο 200x200μ. Στην συνέχεια ακολουθήθηκε η ίδια διαδικασία, από τα 25 αυτά σημεία, επηλέχθηκαν τυχαία (random) 15 βασικά στα οποία θα γίνονταν οι καταμετρήσεις, και άλλα 10 αναπληρωματικά σε περίπτωση που χρειαζόταν να αλλαχθεί κάποιο από τα βασικά. Αφού προηγήθηκαν κάποια σεμινάρια για την παρουσίαση της μεθοδολογίας στους εθελοντές, στη συνέχεια οι εθελοντές -από τα τέλη Απριλίου μέχρι και τα τέλη Ιουνίου- συνέλλεξαν τα δεδομένα που τους ζητήθηκαν. Προηγήθηκε μια πρώτη επίσκεψη στο τετράγωνο 2Χ2χλμ, πρώτα από όλα για να καταγράψουν τους βιοτόπους που υπήρχαν στο τετράγωνο τους και δεύτερον για να βρουν τα σημεία που τους είχαν δοθεί και να καθορίσουν την διαδρομή που θα ακολουθούσαν όταν θα έκαναν την καταγραφή. Μετά από αυτήν την επίσκεψη ακολούθησαν οι δύο επισκέψεις συλλογής των στοιχείων, οι οποίες είχαν διαφορά μεταξύ τους 30 ημέρες. Το πρόγραμμα βασίζεται αποκλειστικά στους εθελοντές τους οποίους και ευχαριστούμε για τη συμβολή τους σε αυτήν την προσπάθεια. Είναι αναγκαία η εξάπλωση του προγράμματος σε εθελοντές στην επαρχία από όπου και θα προέρθουν τα στοιχεία που θα μας δώσουν καλύτερα την πραγματική εικόνα της κατάστασης των πουλιών στον ελληνικό χώρο. 9

Συνολικά αποτελέσματα Οι επιφάνειες που συγκεντρώθηκαν στοιχεία ήταν τελικά 28 από 16 Νομούς, οι οποίες κατατάσσονται, με βάση τα σημεία τα οποία πήρε ο κάθε εθελοντής, σε 3 κατηγορίες (Βλέπε: Πίνακα 1), από τις οποίες συλλέχθησαν στοιχεία από 399 σημεία. Μία επιφάνεια δεν συμπεριλαμβάνεται επειδή υπήρχαν προβλήματα στην καταχώρηση των στοιχείων στα πρωτόκολλα. Πίνακας 1: Κατηγοριοποίηση των επιφανειών με βάση τα σημεία που πήρε ο κάθε συμμετέχοντας. Συμμετέχοντες ανά Κατηγορία Επισκέψεις Κατηγορίες Σημείων Σύνολο Σημείων ανά Κατηγορία 1 1 9 9 3 1 15 45 23 2 15 345 27 399 Αναλυτικά αποτελέσματα και αξιολόγηση Για 6 τετράγωνα, από τα 27 που είχαμε συνολικά, δεν υπάρχουν στοιχεία για βιότοπους. Επίσης δεν συμπληρώθηκε από όλους η θερμοκρασία, καθώς και το υψόμετρο από όπου πήραν τα στοιχεία. Τα τετράγωνα, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, καλύπτονταν από αγροτικά ή αγροτοδασικά οικοσυστήματα, μόνο ένα τετράγωνο ήταν σε μικτό φυλλοβόλο δάσος και σε Μακία, ενώ ορισμένα σημεία κάποιων τετραγώνων είχαν επιλεγεί (random) στην περιφέρεια υγροτόπων. Το υψόμετρο από όπου συλλέχθηκαν τα δεδομένα, κυμάνθηκε στα 200-350μ. Σε 2 νόμους, Φλώρινας και Δράμας, τα δεδομένα συλλέχθηκαν σε υψηλότερο υψόμετρο με μέσο όρο τα 750μ. Οι περιοχές που καλύφθηκαν περισσότερο, ήταν ο νομός Αττική (5) και η Κεντρική Μακεδονία (6). Επίσης, συλλέχθηκαν στοιχεία και από τα νησιά Κέρκυρα (2), Νάξο, Ηρακλειά και Κρήτη (2). 10

Συμμετέχοντες Το πρόγραμμα διεξήχθη σε όλη την Ελληνική Επικράτεια και πήραν μέρος 28 εθελοντές, από 20 Απριλίου έως 15 Ιουλίου. Τελικά 27 από αυτούς έστειλαν πίσω τα πρωτόκολλα συμπληρωμένα με τα στοιχεία που συνέλλεξαν (Χάρτης 1). Οι μετρήσεις έγιναν κυρίως προς το τέλος του προγράμματος, δηλ. τέλος Μαΐου και τον Ιούνιο. Η συλλογή των στοιχείων βασίστηκε αποκλειστικά σε εθελοντές παρατηρητές πουλιών. ΣΗΜΕΙΩΣΗ Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν σχετικά με τις ανθρώπινες δραστηριότητες και κατασκευές δεν παρουσιάζονται στην παρούσα αναφορά, καθώς είχαν ως σκοπό κυρίως να βοηθήσουν στην αξιολόγηση των στοιχείων που συλλέχθηκαν από τους συμμετέχοντες. Επίσης, βοηθούν στο να δώσουν απαντήσεις σε περιπτώσεις που παρουσιάζουν κάποια ιδιαιτερότητα ως προς την παρουσία κάποιου είδους εκεί ή ως προς τη διαθεσιμότητα βιοτόπων για φώλιασμα κάποιων ειδών που παρατηρήθηκαν στη συγκεκριμένη περιοχή. 11

Α. Καταγραφή Πουλιών Συνολικά αποτελέσματα και αξιολόγηση Συνολικά καταμετρήθηκαν 9.351 πουλιά από 108 είδη, σε 4.318 καταγραφές και σε 399 σημεία καταγραφής. Σε αυτούς τους αριθμούς υπολογίζονται όλα τα πουλιά των κατηγοριών «0-25μ., 25-100μ., >100 και τα Fly Over». Ως «Καταγραφές» ορίζονται ο αριθμός των παρατηρήσεων που έγιναν σε κάθε σημείο και όχι ο αριθμός των πουλιών που καταμετρήθηκαν (Βλ. Χάρτη ΙΙ). Γράφημα 1: Συνολικός αριθμός καταγραφών ανά τετράγωνο 2Χ2χλμ 400 350 Αριθμός καταγραφών 300 250 200 150 100 50 0 630/4076 218/4416 Ο μέσος όρος αριθμού ειδών που καταμετρήθηκαν σε κάθε τετράγωνο 2X2χλμ² είναι 22 είδη (Βλ. Χάρτη ΙΙΙ). 626/4094 484/4204 612/3906 448/4194 414/4474 490/4226 416/4484 140/4400 360/4352 Κωδικός Τετραγώνων 2Χ2 χλμ 280/4516 498/4208 686/4556 136/4394 414/4492 388/4526 422/4124 434/4564 436/4556 368/4514 540/4568 292/4094 416/4282 352/4480 368/4064 590/3906 Γράφημα 2: Αριθμός Ειδών που καταγράφηκε στα Τετράγωνα 2Χ2χλμ 40 35 Αριθμος Ειδών 30 25 20 15 630/4076 218/4416 626/4094 484/4204 612/3906 448/4194 414/4474 490/4226 416/4484 140/4400 10 5 0 360/4352 280/4516 498/4208 686/4556 136/4394 414/4492 388/4526 422/4124 434/4564 436/4556 368/4514 Κωδικός Τετραγώνων 2Χ2 χλμ 540/4568 292/4094 416/4282 352/4480 368/4064 590/3906 12

Το πιο πολυπληθές είδος που καταγράφηκε είναι ο Σπουργίτης Passer domesticus με 1.288 άτομα το δεύτερο είναι το Σπιτοχελίδονο Delichon urbica με 1166 άτομα και τρίτος ο Ασημόγλαρος Larus michahellis με 1005 άτομα (Βλέπε: Παράρτημα 3 και Γράφημα 3). Ο Ασημόγλαρος καταμετρήθηκε στην κατηγορία Fly over και πρόκειται για άτομα τα οποία δεν φώλιαζαν στις περιοχές συλλογής των στοιχείων αλλά είτε τρέφονταν είτε περνούσαν από εκεί μιας και είναι ένα είδος που ο φυσικός του βιότοπος είναι η θάλασσα και οι ακτές και αναπαράγετε σε νησίδες. Οπότε το τρίτο ποιο κοινό είδος είναι το χελιδόνι Hirundo rustica με 853 άτομα Γράφημα 3: Είδη με τις υψηλότερες μετρήσεις στο σύνολο των τετραγώνων 2Χ2χλμ (Πράσινο - Δασικά Είδη, Πορτοκαλί - Αγροτικά Είδη, Λευκό - Αλλα είδη ) 1400 1200 1000 Αριθμός 800 600 400 0 pasdom delurb larmic hirrus picpic corcor strdec stuvul fricoe turmer galcri apuapu carcar lusmeg carchl sylmel parmaj Είδος riprip pasmon merapi milcal hippal carcan cuccan lansen motfla falnau cormon embcir lularb 200 Από τα είδη που καταμετρήθηκαν, τα 53 είναι είδη που παρατηρούνται σε Αγροτικά οικοσυστήματα, 27 καθαρά σε Δασικά οικοσυστήματα, και 27 είδη που παρατηρούνται σε άλλους τύπους οικοσυστήματων (Υγρότοπους, Αστικά). 13

14

Β. Καταγραφή Βιοτόπων Συνολικά αποτελέσματα και αξιολόγηση Η καταγραφή των Βιοτόπων έγινε με βάση την κατηγοριοποίηση βλάστησης που ισχύει για το CORINE LandCover 2000. Δόθηκε στους συμμετέχοντες, μαζί με την υπόλοιπη μεθοδολογία, μια λίστα με 24 κωδικούς (Βλέπε Πίνακα 2) μαζί με τις επεξηγήσεις τους. Αυτοί οι κωδικοί ήταν κυρίως για αγροτικά και δασικά οικοσυστήματα. Η ίδια μεθοδολογία, σχετικά με τους βιοτόπους, ακολουθείται σε όλες τις χώρες που εφαρμόζουν το CBC. Πίνακας 2: Οι βιότοποι του CORINE με τους κωδικούς τους που χρησιμοποιήθηκαν στο πρωτόκολλο. Κωδικοί CORINE Κωδικός 1.1.1 Συνεχής αστική οικοδόμηση 1.1.2 Διακεκομμένη αστική οικοδόμηση 1.4.1 Περιοχές αστικού πράσινου 2.1.1 Μη αρδεύσιμη - αρόσιμη γη 2.1.2 Μόνιμα αρδευόμενη γη 2.1.3 Ορυζώνες 2.2.1 Αμπελώνες 2.2.2 Οπωροφόρα δέντρα και φυτείες με σαρκώδεις καρπούς 2.2.3 Ελαιώνες 2.3.1 Λιβάδια 2.4.1 Ετήσιες καλλιέργειες που συνδέονται με μόνιμες καλλιέργειες 2.4.2 Σύνθετα συστήματα καλλιέργειας 2.4.3 Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης 2.4.4 Αγροτοδασικές περιοχές 3.1.1 Δάσος πλατύφυλλων 3.1.2 Δάσος κωνοφόρων 3.1.3 Μικτό δάσος 3.2.1 Φυσικοί βοσκότοποι 3.2.2 Θάμνοι και χερσότοποι 3.2.3 Σκληροφυλλική βλάστηση 3.2.4 Μεταβατικές δασώδεις - θαμνώδεις εκτάσεις 3.3.1 Παραλίες, αμμόλοφοι, αμμουδιές 3.3.3 Εκτάσεις με αραιή βλάστηση 3.3.4 Αποτεφρωμένες εκτάσεις 15

Ανάλυση των στοιχείων Τα Μεσογειακά αγροτοδασικά οικοσυστήματα είναι ένα πολύπλοκο μωσαϊκό βιοτόπων αποτέλεσμα δραστηριοτήτων που ο άνθρωπος για χιλιάδες χρόνια τώρα διαμόρφωνε με αυτές, τον χώρο που ζούσε. Γράφημα 4: Ποσοστό παρουσίας των 4 κύριων κατηγοριών βιοτόπων (επίπεδο 1) που συναντάμε στο σύνολο των σημείων των τετραγώνων 2Χ2 55% 35% 9% 1% Τεχνιτές Επιφάνειες Δάση και ημι-φυσικές περιοχές Γεωργικές Περιοχές Υγρότοποι Η ανάλυση του επίπεδου 1 των ενδιαιτημάτων του CORINE μας δείχνει ότι στο σύνολο των τετραγώνων 2Χ2, το 55 % είναι γεωργικές περιοχές, το 35% δάση και ημιφυσικές περιοχές, το 9 %τεχνητές περιοχές και το 1% υγρότοποι. Αν εμβαθύνουμε την ανάλυση (βλέπε Πίνακα 3) και εξετάσουμε την συχνότητα παρουσίας στο σύνολο των σημείων (399) των ενδιαιτημάτων CORINE του επιπέδου 2, θα δούμε ότι έχουμε 9 κατηγορίες ενδιατημάτων CORINE από τις οποίες 4 περιέχονται στην κατηγορία - Γεωργικές περιοχές - του Επιπέδου 1 και τις συναντάμε συνολικά σε 166 σημεία, 2 περιέχονται στην κατηγορία - Τεχνητές περιοχές και τις συναντάμε σε 26 σημεία, 2 περιέχονται στην κατηγορία Δάση και ημι-φυσικές περιοχές και τις συναντάμε σε 104 σημεία, και τέλος 1 η οποία περιέχετε στην κατηγορία Υγρότοποι και την συναντάμε σε 3 σημεία. Η κατηγορία «Αρόσιμη Γη 2.1» έχει την μεγαλύτερη συχνότητα παρουσίας στα σημεία (86 σ.) των τετραγώνων, ενώ δεύτερη έχουμε την κατηγορία «Συνδυασμοί θαμνώδους και/η ποώδους βλάστησης 3.2» με 72 σημεία. 16

Με δεδομένο ότι πρόκειται για γεωργικές καλλιέργειες και αγροτοδασικά οικοσυστήματα - βιότοποι που στον ελλαδικό χώρου συνυπάρχουν και αλληλοκαλύπτονται σε ευρεία κλίμακα - είναι επόμενο να απαντάται στις επιφάνειες ένα μωσαϊκό βιοτόπων που διαδέχεται ο ένας τον άλλο. Ο μέσος όρος είναι 3 βιότοποι ανά 2Χ2 χλμ τετράγωνο (Βλέπε: Γράφημα 5) Γράφημα 5: Συχνότητα εμφάνισης ενδιαιτημάτων CORINE ανά Τετράγωνo 2Χ2 χλμ 8 Συχνότητα Εμφάνισης 7 6 5 4 3 2 1 0 630/4076 218/4416 626/4094 484/4204 612/3906 448/4194 414/4474 490/4226 Κωδικός Τετραγώνων 2Χ2 χλμ 416/4484 140/4400 360/4352 280/4516 498/4208 686/4556 136/4394 414/4492 388/4526 422/4124 434/4564 136/4394 436/4556 Με βάση τα πρωτόκολλα οι πιο διαδεδομένοι τύποι βιοτόπων στα τετράγωνα 2Χ2χλμ είναι οι 2.2.3 (Ελαιώνες), 3.2.2 (Θάμνοι και χερσότοποι) και ο 2.4.3 (Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης) (Βλέπε: Γράφημα 6). Παίρνοντας ως βάση τους δέκα ποιο συχνά καταγεγραμμένους βιότοπους, βλέπουμε να κυριαρχεί το μεσογειακό μωσαϊκό της αλληλοκάλυψης των φυσικών βιοτόπων μεταξύ τους και με ανθρώπινες δραστηριότητες (αγροτικά και αστικά οικοσυστήματα). Την μεγαλύτερη κατανομή την έχουν οι θαμνώδεις εκτάσεις (Χερσότοποι - Λιβάδια) και από τα αγροτοδασικά οικοσυστήματα οι Ελαιώνες. Από τα καθαρά αγροτικά οικοσυστήματα έχουμε σε μεγάλο ποσοστό αρδεύσιμες και μη αρδεύσιμες εντατικές και ημιεντατικές καλλιέργειες 17

Γράφημα 6 : Συχνότητα εμφάνισης των Βιότοπων CORINE στο Συνολο των Σημείων Αριθμός Σημείων (c299) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1.1.1 1.1.2 Πίνακας 3: Οι πιο συχνά καταγεγραμμένοι βιότοποι στα τετράγωνα 2X2 χλμ Κωδικοί CORINE 2.2.3 Ελαιώνες 1.4.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.3.1 2.4.1 Βιότοποι CORINE 3.2.2 Θάμνοι και χερσότοποι 2.4.2 2.4.3 2.4.4 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.3.1 3.3.3 3.3.4 4.1.1 ΒΙΟΤΟΠΟΙ 2.4.3 Γη που καλύπτεται κυρίως από γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης 3.2.3 Σκληροφυλλική βλάστηση 2.1.1 Μη αρδεύσιμη - αρόσιμη γη 3.2.4 Μεταβατικές δασώδεις θαμνώδεις εκτάσεις 2.1.2 Μόνιμα αρδευόμενη γη 1.1.1 Συνεχής αστική δόμηση 2.3.1 Λιβάδια 3.1.2 Δάσος Κωνοφόρων 18

Αν και στο σύνολο των τετραγώνων 2Χ2 χλμ οι ποιο διαδεδομένοι βιότοποι ήταν οι 2.2.3 (Ελαιώνες) 3.2.2 (Θάμνοι και χερσότοποι) και ο 2.4.3 (Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης) αν κοιτάξουμε με βάση των αριθμών των σημείων στα οποία καταγράφηκαν, θα δούμε ότι υπάρχει διαφοροποίηση ως προς τους βιότοπους με την μεγαλύτερη παρουσία. Εδώ ο ποιο διαδεδομένος βιότοπος είναι ο 2.1.1 (Μη αρδεύσιμη αρόσιμη γη) αμέσως μετά ο 2.1.2 (Μόνιμα αρδευόμενη γη) και τρίτος ο 2.2.3 (Ελαιώνες) (Γράφημα 6 και Πίνακας 4). Πίνακας 4 : Οι δέκα ποιο διαδεδομένοι βιότοποι σε σχέση με τα σημεία Κωδικοί CORINE 2.1.1 2.1.2 2.2.3 2.4.3 3.2.2 3.2.4 3.1.2 3.2.3 1.1.1 2.3.1 Μη αρδεύσιμη αρόσιμη γη Μόνιμα αρδευόμενη γη ΒΙΟΤΟΠΟΙ Ελαιώνες Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης Θάμνοι και χερσότοποι Μεταβατικές δασώδεις θαμνώδεις εκτάσεις Δάσος κωνοφόρων Σκληροφυλλική βλάστηση Συνεχής Αστική Δόμηση Λιβάδια Αριθμός Σημείων 47 38 31 23 23 21 20 17 14 13 19

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Παράρτημα 1 : Συγκεντρωτικά αποτελέσματα για κάθε επιφάνεια Παράρτημα 2 : Παρουσίαση του συνολικού αριθμού των πουλιών που καταμετρήθηκαν από κάθε είδος σε όλες τις επιφάνειες συνολικά (Συνολικό Αριθμός = Μεγαλύτερη καταμέτρηση και από τις δύο επισκέψεις + Μεγαλύτερη καταμέτρηση των Fly over και από τις δύο επισκέψεις) Παράρτημα 3 : Είδη πουλιών και αριθμός σημείων που καταγράφηκε το κάθε είδος Παράρτημα 4 : Κατάλογος με τα Αγροτικά, Δασικά και Άλλα είδη πουλιών Παράρτημα 5 : Συχνότητα παρουσίας στο σύνολο των σημείων (399) των Βιοτόπων CORINE του επιπέδου 2 Παράρτημα 6 : Αριθμός βιότοπου CORINE ανά τετράγωνο 2Χ2 χλμ Παράρτημα 7 : Φωτογραφίες από τετράγωνα καταγραφής δεδομένων Παράρτημα 8 : Χάρτες : 1. Οδυσσέας Χιλιτίδης 388/4526 2. Γιάννης Τσουγκράκης 368/4514 3. Γιάννης Γαβαλάς 630/4076 4. Σύλβια Ζακκάκ 416/4484 5. Μιχάλης Κωτσάκης 490/4226 6. Οδυσσέας Τζημούλης 414/4474 7. Ρήγας Τσιακίρης 218/4416 8. Ναταλί Σταυρίδου 416/4282 9. Αντρέας Νατσακάκος 448/4194 I. Χάρτης της Ελλάδας με τα τετράγωνα 10Χ10 χλμ στα οποία έγινε καταγραφή. II. Χάρτης με τον Μέγιστο αριθμό πουλιών που καταγράφηκε ανά επιφάνεια δειγματοληψίας 2007 (10Χ10 χλμ). III. Χάρτης με τον αριθμό των ειδών που καταγράφηκε ανά επιφάνεια δειγματοληψίας 2007 (10Χ10 χλμ). IV. Χάρτης αριθμού πουλιών που καταγράφηκε ανά επιφάνεια δειγματοληψίας 2007 (10Χ10 χλμ) ανά τύπο ενδιαιτήματος 20

Παράρτημα 1 : Συγκεντρωτικά αποτελέσματα για κάθε επιφάνεια Επιφάνια (10X10klm²) 1 2 3 4 5 6 7 8 Νομός Έβρος Δράμα Σέρρες Σέρρες Κιλκίς Κιλκίς Θεσ/νίκη Θεσ/νίκη Κωδικός Επιφάνειας 686/4526 540/4568 434/4564 436/4556 388/4526 368/4514 414/4474 414/4492 Αριθμός Πουλιών (ατ.) 202 378 226 293 206 228 284 387 Αριθμός Ειδών 37 26 36 26 12 23 26 18 No of records 1st/2nd c 297 258 71 194 72 145 192 206 Επισκέψεις X Σημεία 2x15 2x15 2x15 2X15 1x15 2x15 2x15 2x15 Επιφάνια (10X10klm²) 9 10 11 12 13 14 15 16 Νομός Θεσ/νίκη Ημαθία Γιάννενα Φλώρινα Λάρισα Φθιώτιδα Αττική Αττική Κωδικός Επιφάνειας 416/4484 352/4480 218/4416 280/4516 360/4352 416/4282 422/4124 448/4194 Αριθμός Πουλιών (ατ.) 425 258 470 324 484 229 63 130 Αριθμός Ειδών 20 27 34 32 12 21 10 16 No of records 1st/2nd c 135 122 268 196 120 128 35 63 Επισκέψεις X Σημεία 2x15 2x15 2x15 2x15 2x15 2x15 1x9 2x15 Επιφάνια (10X10klm²) 17 18 19 20 21 22 23 24 Νομός Αττική Αττική Αττική Λακωνία Μεσσηνία Κέρκυρα Κέρκυρα Νάξος Κωδικός Επιφάνειας 484/4204 490/4226 498/4208 368/4064 292/4094 140/4400 136/4394 626/4094 Αριθμός Πουλιών (ατ.) 88 970 184 388 1421 208 394 206 Αριθμός Ειδών 12 20 14 17 16 22 25 33 No of records 1st/2nd c 66 83 171 110 126 214 195 111 Επισκέψεις X Σημεία 2x20 2x15 2x15 1x15 1x15 2x15 2x15 2x15 Επιφάνια (10X10klm²) 25 26 27 Νομός Ηρακλειά Ηράκλειο Ηράκλειο Κωδικός Επιφάνειας 630/4076 590/3906 612/3906 Αριθμός Πουλιών (ατ.) 159 210 343 Αριθμός Ειδών 12 25 20 No of records 1st/2nd c 136 235 364 Επισκέψεις X Σημεία 2x15 2X15 2x15 Παραρτημα 2: Συνολικός αριθμός των πουλιών που μετρήθηκαν στα τετράγωνα 2Χ2 21

Είδος Αρ. Πουλιών (c 9351) Είδος Αρ. Πουλιών (c 9351) Είδος Αρ. Πουλιών (c 9351) 1 pasdom 1288 hippal 37 lanmin 4 2 delurb 1166 carcan 35 monsol 4 3 larmic 1005 cuccan 35 motalb 3 4 hirrus 853 lansen 29 denmaj 3 5 picpic 336 motfla 25 corcora 3 6 corcor 323 falnau 25 chadub 3 7 strdec 305 cormon 22 calbra 3 8 stuvul 301 embcir 22 athnoc 3 9 fricoe 301 lularb 21 aqupom 3 10 turmer 250 saxtor 20 accbre 2 11 galcri 250 oenhis 16 accgen 2 12 apuapu 243 sylcom 15 anttri 2 13 carcar 157 cotcot 15 cicnig 2 14 lusmeg 151 acraru 13 embhor 2 15 carchl 125 serser 11 hiefas 2 16 sylmel 233 saxrub 10 phybon 3 17 parmaj 137 ciccic 10 turphi 3 18 riprip 125 densyr 10 neoper 2 19 pasmon 118 erirub 10 stealb 1 20 merapi 106 picvir 9 acrsci 1 21 milcal 105 parate 9 alechu 1 22 strtur 91 phycol 9 anttri 1 23 alaarv 86 cisjun 9 ardcin 1 24 embmel 86 rempen 7 bubbub 1 25 gargla 67 sylatr 7 cerbra 1 26 parcae 67 perper 6 ciraer 1 27 melcal 66 otusco 6 cirgal 1 28 upuepo 60 sturos 6 egrgar 1 29 apumel 60 turvis 5 embcit 1 30 hirdau 60 musstr 7 hipoli 1 31 butbut 51 aegcau 7 jyntor 1 32 cetcet 47 corgar 7 phopho 1 33 faltin 47 oenoen 5 parmon 1 34 lancol 47 colpal 5 sylcur 1 35 pashis 41 petpet 5 sylhor 1 36 oriori 37 denmin 4 Παράρτημα 3 : Είδη πουλιών και αριθμός σημείων που καταγράφηκε το κάθε είδος 22

Είδος Νο 2Χ2 χλμ (27) Είδος Νο 2Χ2 χλμ (27) Είδος Νο 2Χ2 χλμ (27) 1 hirrus 22 (81%) embcir 6 (22%) melcal 2 2 corcor 21 (78%) apumel 6 motalb 2 3 picpic 20 (74%) acraru 5 (18%) otusco 2 4 pasdom 20 alaarv 5 turphi 2 5 parmaj 19 (70%) merapi 5 turvis 2 6 upuepo 19 sylcom 5 alechu 1 7 strdec 19 riprip 5 anttri 1 8 carcar 18 (67%) pashis 5 acrsci 1 9 turmer 17 (63%) densyr 5 ardcin 1 10 butbut 16 (59%) carcan 4 (17%) anttri 1 11 sylmel 15 (15%) ciccic 4 bubbub 1 12 faltin 15 phycol 4 cerbra 1 13 fricoe 15 oenoen 4 chadub 1 14 galcri 15 musstr 4 corgar 1 15 delurb 14 (52%) cotcot 4 ciraer 1 16 carchl 14 oenhis 3 cirgal 1 17 apuapu 13 (48%) lanmin 3 egrgar 1 18 hirdau 12 (44%) falnau 3 embhor 1 19 strtur 11 (41%) erirub 3 embcit 1 20 stuvul 10 (37%) denmin 3 hiefas 1 21 lusmeg 10 athnoc 3 jyntor 1 22 milcal 10 saxrub 3 monsol 1 23 parcae 9 (33%) serser 3 neoper 1 24 lancol 9 accbre 2 petpet 1 25 hippal 9 accgen 2 phopho 1 26 embmel 9 aegcau 2 phybon 1 27 gargla 8 (30%) aqupom 2 parate 1 28 pasmon 8 calbra 2 parmon 1 29 lansen 8 colpal 2 perper 1 30 oriori 7 (26%) corcora 2 picvir 1 31 cuccan 7 cormon 2 rempen 1 32 cetcet 7 cisjun 2 sylcur 1 33 motfla 6 (22%) cicnig 2 sylhor 1 34 saxtor 6 denmaj 2 stealb 1 35 sylatr 6 hipoli 2 sturos 1 36 larmic 6 lularb 2 Παράρτημα 4 : Κατάλογος με τα Αγροτικά, Δασικά και Άλλα είδη πουλιών 23

Αγροτικά είδη Δασικά είδη Αλλα 1 pasdom 1288 carcan 35 fricoe 301 larmic 1005 2 delurb 1166 lansen 29 turmer 250 sylmel 233 3 hirrus 853 motfla 25 gargla 67 parmaj 137 4 picpic 336 falnau 25 parcae 67 butbut 51 5 corcor 323 cormon 22 hippal 37 oriori 37 6 strdec 305 embcir 22 cuccan 35 acraru 13 7 stuvul 301 lularb 21 densyr 10 saxrub 10 8 galcri 250 saxtor 20 erirub 10 rempen 7 9 apuapu 243 oenhis 16 picvir 9 sylatr 7 10 carcar 157 sylcom 15 parate 9 colpal 5 11 lusmeg 151 cotcot 15 phycol 9 monsol 4 12 carchl 125 serser 11 turvis 5 chadub 3 13 riprip 125 ciccic 10 musstr 7 hiefas 2 14 pasmon 118 cisjun 9 aegcau 7 neoper 2 15 merapi 106 perper 6 denmin 4 stealb 1 16 milcal 105 otusco 6 denmaj 3 acrsci 1 17 strtur 91 sturos 6 corcora 3 alechu 1 18 alaarv 86 corgar 7 aqupom 3 anttri 1 19 embmel 86 oenoen 5 accbre 2 ardcin 1 20 melcal 66 petpet 5 accgen 2 bubbub 1 21 upuepo 60 lanmin 4 anttri 2 ciraer 1 22 apumel 60 motalb 3 cicnig 2 cirgal 1 23 hirdau 60 calbra 3 phybon 3 egrgar 1 24 cetcet 47 athnoc 3 turphi 3 embcit 1 25 faltin 47 embhor 2 parmon 1 hipoli 1 26 lancol 47 cerbra 1 sylcur 1 jyntor 1 27 pashis 41 sylhor 1 phopho 1 24

Παράρτημα 5 : Συχνότητα παρουσίας στο σύνολο των σημείων (399) των Βιοτόπων CORINE του επιπέδου 2 Πίνακας 3: Συχνότητα παρουσίας στο σύνολο των σημείων (399) των Βιοτόπων CORINE, του επιπεδου 2 90 80 70 60 Αριθμός σημείων 50 40 30 20 10 0 Αστική οικοδόμηση Τεχνητές, μηγεωργικές ζώνες πρασίνου Αρόσιμη γη Μόνιμες καλλιέργειες Λιβάδια Ετερογενείς περιοχές Δάση Συνδιασμοί θαμνώδους και/η ποώδους βλάστησης Εσωτερικοί υγρότοποι 1.1 1.4 2.1 2.2 2.3 2.4 3.1 3.2 4.1 Ενδιαιτημάτα CORINE του Επιπέδου 2 25

Παράρτημα 6 : Αριθμός βιότοπου CORINE ανά τετράγωνο 2Χ2 χλμ Αριθμός βιότοπου ανά τετραγωνο 2Χ2 χλμ και ποσοστό επί του συνόλου των τετραγώνων Βάλτοι στην ενδοχώρα Αποτεφρωμένες εκτάσεις Εκτάσεις με αραιή βλάστηση Παραλίες αμμόλοφοι αμμουδιές Μεταβατικές δασώδεις θαμνώδεις εκτάσεις Σκληροφυλλική βλάστηση Θάμνοι και χερσότοποι Φυσικοί βοσκότοποι Μικτό δάσος Δάσος κωνοφόρων CORINE LAND COVER Δάσος πλατύφυλλων Αγροτικές δασικές περιοχές Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία με σημαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης Σύνθετα συστήματα καλλιέργειας Ετήσιες καλλιέργειες που συνδέονται με μόνιμες καλλιέργειες Λιβάδια Ελαιώνες Οπωροφόρα δέντρα και φυτείες με σαρκώδεις καρπούς Αμπελώνες Ορυζώνες Μόνιμα αρδευόμενη γη Μη αρδεύσιμη αρώσιμη γη Περιοχές Αδτικού Πράσινου Διακεκομένη Αστική Δόμηση Συνεχής Αστική Δόμηση 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Αριθμός Τετράγωνων 26

Παράρτημα 7 : Φωτογραφίες από τετράγωνα καταγραφής δεδομένων Οδυσσέας Χιλιτίδης 388/4526 Γιάννης Τσουγκράκης 368/4514 Γιάννης Γαβαλάς 630/4076 Σύλβια Ζακκάκ 416/4484 Μιχάλης Κωτσάκης 490/4226 Οδυσσέας Τζημούλης 414/4474 Ρήγας Τσιακίρης 218/4416 Ναταλί Σταυρίδου 416/4282 Αντρέας Νατσακάκος 448/4194 27

Παράρτημα 8 : Χάρτες I. Χάρτης της Ελλάδας με τα τετράγωνα 10Χ10 χλμ στα οποία έγινε καταγραφή. 28

II. Χάρτης με τον Μέγιστο αριθμό πουλιών που καταγράφηκε ανά επιφάνεια δειγματοληψίας 2007 (10Χ10 χλμ). 29

III. Χάρτης με τον αριθμό των ειδών που καταγράφηκε ανά επιφάνεια δειγματοληψίας 2007 (10Χ10 χλμ). 30

IV. Χάρτης αριθμού πουλιών που καταγράφηκε ανά επιφάνεια δειγματοληψίας 2007 (10Χ10 χλμ) ανά τύπο ενδιαιτήματος 31