ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ. Πρόγραµµα Παρακολούθησης του Πληθυσµού των Αναπαραγόµενων Κοινών Ειδών Πουλιών της Ελλάδας

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Πρόγραµµα Παρακολούθησης του Πληθυσµού των Αναπαραγόµενων Κοινών Ειδών Πουλιών της Ελλάδας Συνοπτική Παρουσίαση προγράµµατος τριετίας Πρώτα αποτελέσµατα Πληθυσµιακών Τάσεων εκέµβριος 2009

2 Πρόγραµµα Παρακολούθησης του Πληθυσµού των Κοινών Ειδών Πουλιών Συνοπτική Παρουσίαση προγράµµατος τριετίας Πρώτα αποτελέσµατα Πληθυσµιακών Τάσεων Οργάνωση Υλοποίηση Επιστηµονικός Υπεύθυνος του Προγράµµατος: Θεόδωρος Κοµηνός Συγγραφή Αναφοράς: Θεόδωρος Κοµηνός, Τάσος ηµαλέξης, ανάη Πορτόλου, Χάρτες: ανάη Πορτόλου ιονυσία Μαρκοπούλου εκέµβριος

3 Εισαγωγή 5 Λίγα λόγια για το πρόγραµµα Ευχαριστίες/Συµµετέχοντες 7 Συνολικά αποτελέσµατα Συνοπτική Παρουσίαση προγράµµατος τριετίας Α. Καταγραφή Πουλιών 11 o Αριθµός Ειδών και πληθυσµιακές µετρήσεις 12 o Κατηγορίες Ειδών (Αγροτικά, ασικά, Αγροτοδασικά, Αλλά) 15 o Πρώτα αποτελέσµατα Πληθυσµιακών Τάσεων της τριετίας Β. Καταγραφή Βιοτόπων Συνολικά Αποτελέσµατα 21 o Ανάλυση Αξιολόγηση 22 4

4 Ευχαριστίες Ένα µεγάλο ευχαριστώ στου εθελοντές που συµµετείχαν στο πρόγραµµα την περίοδο : Ανδριανόπουλο Αγαµέµνων, Ανδριόπουλο Παύλο, Αργυρίου Φώτη, Βασιλιάδη Σάββα, Βλαχάκη Γεωργία, Βλάχο Χρήστο, Βλαχόπουλο Κωνσταντίνο, Γαβαλά Γιάννη, Γαλανάκη Αντωνία, Γαληνού Ελένη, Γαστεράτο Γιάννη, Γεωργιάδη Λάζαρο, Γεωργίτσου Μαρία, ρετάκης Μιχάλη, Εµµανουήλ Σταύρο, Ζακκάκ Σύλβια, Καζάνη ηµήτρη, Καϊτατζίδου Σοφία, Καλούλη Μαρίλια, Κανιάστα Βαγγέλη, Καραβασίλη Ελένη, Κατή Κική, Καστρίτη Θάνο, Κατερινόπουλο Λάµπρο, Κατσαδωράκη Γιώργο, Κατσιµάνη Νίκο, Κολιοπούλου Λένα, Κοµηνό Θεόδωρο, Κοµνηνό Θεόφιλο, Κουράκλη Πέρη, Κουρουζίδη Χάρη, Κουτσερή Ειρήνη, Κούσια Νίκο, Κωτσάκη Μιχάλη, Λατσούδη Παναγιώτη, Λογοθέτη Αννίτα, Μανωλόπουλο Αρη, Μαρκιανό Γιάννη, Μοσχώβη Μιχάλη, Μπεριάτο Γεράσιµο, Μπουρτζινάκο Τζαννέτο, Ναζιρίδη Θεόδωρο, Νατσακάκο Αντρέα Παπαδάκη Άρτεµη, Παπαδόπουλο Κώστα, Παπακωνσταντίνου Κώστα, Παπαστιλιανού Νάσσο, Περδικάρη Λεωνίδα, Πορτόλου ανάη, Προµπονά Νίκο, Ρουσόπουλο Γιάννη, Σέρβο Μιχάλη, Σιµιτζή Ελενα, Σκαρέας Σπύρο, Σµιξιώτη Ελένη, Στάρα Καλλιόπη, Σταυρίδου Ναταλή, Σταύρακα Λευτέρη, Τζάλη Μαργαρίτα, Τζιµούλη Οδυσσέα, Τσαπατσάρη Σταύρο, Τσιακίρη Ρήγα, Τσουγκράκη Γιάννη, Χιλιτίδη Οδυσσέα, Χριστοφοράτου Ελένη, Χριστόπουλο Αποστόλη, Χασιώτη Γιώργο, Βonneti Andrea, Carcamo Aboitiz Beatriz, Luisa Cardenete, Gordon Ramel, Turvey Colin Θα ήθελα να ευχαριστήσω επίσης τους Jose Tavares και Mark Eaton, από την RSPB, για τη βοήθεια τους στην οργάνωση του προγράµµατος, τους Pert Vorisek and Jana Skorpilova από το PECBM για τη γενικότερη βοήθεια και υποστήριξη τους στο πρόγραµµα. Θ. Κοµηνός 5

5 Εισαγωγή Λίγα λόγια για το πρόγραµµα To Πρόγραµµα Hellenic Common Bird Monitoring (HCBM), που υλοποιείται πιλοτικά από την ΕΟΕ τα τρία τελευταία χρόνια ( ), είναι ένα πρόγραµµα παρακολούθησης των πληθυσµών των κοινών ειδών πουλιών της Ελλάδας. Σκοπός του προγράµµατος είναι αφενός να συγκεντρώνει στοιχεία σχετικά µε την τάση των πληθυσµών των ειδών και αφετέρου να συµµετάσχει µε τα στοιχεία του στο πανευρωπαϊκό πρόγραµµα που βρίσκεται σε εξέλιξη από την πλειοψηφία των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν για την Ευρωπαϊκή Ένωση σηµαντικό δείκτη για τη βιοποικιλότητα και την κατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος. Επίσης, σε εθνικό επίπεδο η κυβέρνηση υποχρεούται να ενσωµατώσει τον δείκτη των πουλιών στους υπολοίπους εθνικούς δείκτες για τη βιώσιµη ανάπτυξη. Αυτό δείχνει ότι η σηµασία αυτού του προγράµµατος τα επόµενα χρόνια θα αυξάνει συνεχώς. Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε την τριετία παρουσιάζεται περιληπτικά στη συνέχεια. Αρχικά, οι εθελοντές επέλεξαν µια ή περισσότερες επιφάνειες έκτασης 10x10 χλµ. Μέσα στην επιφάνεια (Grid) των 10Χ10χλµ έγινε τυχαία επιλογή (random) ενός µικρότερου τετράγωνου 2Χ2χλµ από τους υπευθύνους του προγράµµατος. Μέσα σε κάθε τετράγωνο 2Χ2χλµ ορίστηκαν 25 σηµεία (points) πάνω σε έναν κάναβο 200x200µ. Στην συνέχεια, από τα 25 αυτά σηµεία, επιλέχθηκαν τυχαία (random) 15 βασικά, στα οποία θα γίνονταν οι καταµετρήσεις, και άλλα 10 αναπληρωµατικά σε περίπτωση που χρειαζόταν να αντικατασταθεί κάποιο από τα βασικά. Αφού προηγήθηκαν σεµινάρια για την παρουσίαση της µεθοδολογίας στους εθελοντές, στη συνέχεια οι εθελοντές -από τα τέλη Απριλίου µέχρι και τα τέλη Ιουνίου- συνέλλεξαν τα δεδοµένα που τους ζητήθηκαν. Πριν από τις Επισκέψεις Καταγραφής, προηγήθηκε µια πρώτη επίσκεψη (Περιγραφής των Σηµείων) στο τετράγωνο 2Χ2χλµ, για να καταγράψουν τους βιοτόπους που υπήρχαν στο τετράγωνο τους και για να βρουν τα σηµεία που τους είχαν δοθεί και να καθορίσουν την διαδροµή που θα ακολουθούσαν όταν θα έκαναν την καταγραφή. Μετά από αυτήν 6

6 την επίσκεψη ακολούθησαν οι δύο επισκέψεις συλλογής των στοιχείων για τα πουλιά, οι οποίες είχαν διαφορά µεταξύ τους 30 ηµέρες. Αφού συλλεχθούν τα στοιχεία από τους καταγραφείς/εθελοντές, συγκεντρώνονται από τον συντονιστή του προγράµµατος και καταχωρούνται σε µια Βάση εδοµένων για την περαιτέρω ανάλυση και αξιολόγηση τους. Στη συνέχεια τα στοιχεία αυτά, αφού περάσουν από την φάση της επεξεργασίας µε τη δηµιουργία δεικτών και χαρτών, γίνονται γνωστά στο κοινό, ενώ οι δείκτες που έχουν προκύψει από την επεξεργασία προωθούνται στο υπουργείο Γεωργικής Ανάπτυξης. Το πρόγραµµα βασίζεται αποκλειστικά στους εθελοντές, τους οποίους και ευχαριστούµε για τη συµβολή τους σε αυτήν την προσπάθεια. Είναι αναγκαία η επέκταση του προγράµµατος σε εθελοντές στην επαρχία από όπου και θα προέρθουν τα στοιχεία που θα µας δώσουν καλύτερα την πραγµατική εικόνα της κατάστασης των πουλιών στον ελληνικό χώρο. 7

7 Συνολικά αποτελέσµατα 2009 Οι επιφάνειες όπου πραγµατοποιήθηκαν οι καταγραφές το 2009 είναι 45 από 21 Νοµούς και συλλέχθηκαν στοιχεία από 664 σηµεία. Συνολικά πήραν µέρος 42 εθελοντές, ένας από τους οποίους έκανε καταγραφή σε 4 τετράγωνα 2Χ2 χλµ. Οι επιφάνειες αυτές κατατάσσονται, µε βάση τα σηµεία τα οποία πήρε ο κάθε εθελοντής/καταγραφέας, σε 4 κατηγορίες (Βλέπε: Πίνακα 1). Πίνακας 1: Κατηγοριοποίηση των επιφανειών µε βάση τις επισκέψεις που έκανε και τα σηµεία που πήρε ο κάθε εθελοντής/καταγραφέας. Συµµετέχοντες ανά Κατηγορία Επισκέψεις Κατηγορίες Σηµείων Σύνολο Σηµείων ανά Κατηγορία (42) 664 Αναλυτικά αποτελέσµατα και αξιολόγηση Τα τετράγωνα 2Χ2 χλµ., στο µεγαλύτερο ποσοστό τους καλύπτονταν από αγροτικά ή αγροτοδασικά οικοσυστήµατα, ενώ ορισµένα σηµεία κάποιων τετραγώνων είχαν επιλεγεί (random) στην περιφέρεια κάποιων υγροτόπων µε αποτέλεσµα στην καταγραφή των ενδιαιτηµάτων CORINE κάθε τετραγώνου 2Χ2χλµ σε ορισµένα να παρατηρούνται και εκτάσεις µε υγροτοπικά χαρακτηριστικά. Το υψόµετρο από όπου συλλέχθηκαν τα δεδοµένα κυµάνθηκε στα µ. Στο νοµό Φλώρινας τα δεδοµένα συλλέχθηκαν σε υψηλότερο υψόµετρο µε µέσο όρο τα 750µ. Οι περιοχή που µε τα περισσότερα τετράγωνα είναι η περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας µε 12 τετράγωνα, τα υπόλοιπα τετράγωνα ήταν από την Θράκη (1), από την Μακεδονία (12), από την Ήπειρο (2), από την Θεσσαλία (1), από την Εύβοια (1), από την Πελοπόννησο (4) από την υτική Ελλάδα (1) και τέλος από τα νησιά, Κέρκυρα (3), Θάσο (1), Λήµνο (1), Νάξο (1), Ηρακλειά (1), Σαλαµίνα (1), Κύθηρα (2) και Κρήτη (2). 8

8 Συνοπτική Παρουσίαση προγράµµατος τριετίας Συνολικά έχουν δηλώσει συµµετοχή τα 4 χρόνια (+ 1 πιλοτικός χρόνος το 2006) γύρω στα 130 άτοµα, από τα οποία πήραν µέρος, τελικά, 99 άτοµα (περιλαµβάνονται και αυτοί που συνόδευαν τους καταµετρητές). Πίνακας 2: Συνολικά αποτελέσµατα της τριετίας Έτος Καταγραφής ήλωσαν Συµµετοχή Συµµετέχοντες No. c (2Χ2) Σηµεία Καταγραφής Σύνολο (2Χ2) 825 (point) Συµµετοχή Caretakers : 24 άτοµα Μέσος όρος ηλικίας συµµετεχόντων: 37 χρονών Από τα άτοµα που δήλωσαν συµµετοχή, αλλά εγκατέλειψαν την προσπάθεια τους, είπαν ότι θα ξαναδηλώσουν συµµετοχή την επόµενη χρονιά θέτοντας ως προϋπόθεση όµως 2 κυρίως λόγους: 1 ον Αλλαγή µεθοδολογίας, ως προς την ευκολία πρόσβασης στα σηµεία µέτρησης. 2 ον Εκπαίδευση στην αναγνώριση των πουλιών. Ο δεύτερος από τους δύο παραπάνω λόγους είναι αυτός για τον οποίο έχει αποχωρήσει από το πρόγραµµα το 70% αυτών που δήλωσαν συµµετοχή τα προηγούµενα 4 χρόνια. Το υπόλοιπο 25% είναι, κυρίως, για τον πρώτο λόγο και ένα 5% για προσωπικούς λόγους. Σεµινάρια ιεξήχθησαν Σεµινάρια σε διάφορα σηµεία της Ελλάδας. Εκτός από τα δύο κεντρικά στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη, σεµινάρια διεξήχθησαν επίσης στις Πρέσπες, στο φορέα διαχείρισης ΕΠ του έλτα του Έβρου, στο φορέα διαχείρισης ΕΠ Λίµνης Κορώνεια-Βόλβης, στην Εδρα του φορέα διαχείρισης ΕΠ Πίνδου, στην Κόρινθο και στην Καστοριά. Στα σεµινάρια πήραν µέρος άτοµα 9

9 Hellenic Common Breeding Bird Monitoring Scheme Χάρτες 1-3 : Κατανοµή των τετραγώνων δειγµατοληψίας την τριετία Χάρτης 1: 2007 Χάρτης 2: 2008 Χάρτης 3:

10 Χάρτες 4 : Συνολική κατανοµή των τετραγώνων δειγµατοληψίας την τριετία σε σχέση µε τις περιοχές ΙΒΑ * Η χρωµατική διαφορά στα τετράγωνα σχετίζεται µε τον αριθµό των χρόνων καταγραφής σε κάθε τετράγωνο (Πράσινο 1 χρόνο, Μπλε 2 χρόνια και Κόκκινο 3 χρονιές). * Οι κίτρινες σκιασµένες περιοχές παραπέµπουν στις περιοχές IBA. 11

11 Α. Καταγραφή Πουλιών Αριθµός Ειδών και πληθυσµιακές µετρήσεις Το 2009 καταγράφηκαν περισσότερα είδη πουλιών (118) από τις προηγούµενες χρονιές, ενώ πολύ µεγάλος ήταν και ο αριθµός των πουλιών που καταγράφηκαν (σχεδόν ) αλλά και ο αριθµός των καταγραφών που ήταν σχεδόν διπλάσιος. Η διαφορά µεταξύ των χρόνων οφείλεται στην αύξηση των συµµετεχόντων. Πίνακας 3: Συνολικά στοιχεία της καταγραφής των ειδών για την τριετία Έτος Καταγραφής Αριθµός Ειδών Μέσος όρος ειδών ανά τετράγωνο 2Χ2 Αριθµός Καταγραφών Αριθµός Πουλιών , , Σε αυτούς τους αριθµούς υπολογίζονται όλα τα πουλιά των κατηγοριών «0-25µ., µ., >100 και τα Fly Over {2007 (4318), 2008 (2374), 2009 (5060)}». Ως «Καταγραφές» ορίζονται ο αριθµός των παρατηρήσεων που έγιναν σε κάθε σηµείο και όχι ο αριθµός των πουλιών που καταµετρήθηκαν. Γράφηµα 3: Αριθµός τέτραγώνων 2Χ2 που καταγράφτηκε το κάθε είδος τις χρονιές Αριθµός Τετραγώνων hirrus corcor pasdom picpic parmaj strdec upuepo carcar turmer butbut faltin galcri sylmel fricoe delurb carchl apuapu Είδη strtur lusmeg milcal stuvul embmel hippal lansen pasmon cetcet cuccan oriori larmic saxtor 12 embcir merapi

12 Ο µέσος όρος αριθµού ειδών που καταµετρήθηκαν το 2007 σε κάθε τετράγωνο 2X2χλµ ήταν 22 είδη, το 2008 ήταν 22,6 και το 2009 είναι 26,5 είδη. Παρατηρείται ότι το 2009 αυξάνεται ο µέσος όρος των ειδών που έχουν καταγραφεί ανά τετράγωνο σε σχέση µε τα προηγούµενα χρόνια. Ίσως η αύξηση των εθελοντών σε περιοχές (κυρίως βορειότερα, αλλά και κοντά σε υγρότοπους) που υπάρχουν περισσότερα είδη, να είναι ο λόγος αυτής της αύξησης. Το πιο πολυπληθές είδος και τα τρία χρόνια είναι ο Σπουργίτης Passer domesticus µε άτοµα (15%), δεύτερο είναι το χελιδόνι Hirundo rustica µε άτοµα (10%) και τρίτο το Σπιτοχελίδονο Delichon urbica µε άτοµα (7%). (Γράφηµα 2 - Πίνακα 4). Πίνακας 4 : Είδη µε τον µεγαλύτερο συνολικά καταµετρηµένο αριθµό την τριετία Είδος Νο Είδος Νο Είδος Νο Είδος Νο pasdom 5196 strdec 970 parmaj 613 motfla 253 hirrus 3592 stuvul 929 milcal 587 upuepo 239 delurb 2544 sylmel 926 lusmeg 581 lancol 236 larmic 1859 turmer 860 pasmon 474 faltin 226 apuapu 1422 riprip 693 cetcet 403 melcal 210 corcor 1297 carcar 692 embmel 392 carcan 194 picpic 1293 carchl 635 strtur 361 acraru 163 galcri 1047 merapi 628 hirdau 320 sturos 123 fricoe 1007 Γράφηµα 2: Είδη πουλιών µε τις υψηλότερες µετρήσεις τις χρονιές Α ρ ιθ µ ό ς π ο υ λ ιώ ν pasdom hirrus picpic delurb apuapu corcor larm ic fricoe galcri riprip sylmel stuvul turmer strdec carchl pasm on carcar Είδη parmaj milcal lusm eg cetcet merapi melcal sturos embmel strtur acraru carcan lancol 13 faltin upuepo motfla hirdau

13 Το χελιδόνι Ηirundo rustica έχει και τη µεγαλύτερη διαχρονική παρουσία στα τετράγωνα δειγµατοληψίας 2X2 χλµ την τριετία , καθώς έχει καταγραφεί -σε σύνολο 55 τετραγώνων- σε 49 τετράγωνα (σε σύνολο 49 τετραγώνων, σε 13 τετράγωνα έχει καταγραφεί τρεις χρονιές, σε 8 τετράγωνα, 2 χρονιές και σε 28 τετράγωνα µία χρονιά). Ακολουθούν το σπουργίτι Passer domesticus σε 48 τετράγωνα και η κουρούνα Corvus corone µε την καρακάξα Pica pica σε 45 τετράγωνα (Πίνακας 4). Πίνακας 5 : Είδη µε τη µεγαλύτερη παρουσία στα τετράγωνα 2Χ2 χλµ την τριετία Είδος Τετράγωνα 2Χ2 ( = 55) Ένα Χρόνο ύο Χρόνια Τρία Χρόνια Σύνολο 2Χ2 hirrus (89%) pasdom (87%) corcor (82%) picpic (82%) delurb (69%) apuapu (69%) strdec (67%) galcri (64%) fricoe (56%) larmic (49%) 14

14 Hellenic Common Breeding Bird Monitoring Scheme Κατηγορίες Ειδών (Αγροτικά, ασικά, Αγροτοδασικά, Αλλά) Σχετικά µε τις κατηγορίες ειδών (Αγροτικά, ασικά, Αγροδασικά και άλλα), αυτά που παρουσιάζουν το µεγαλύτερο αριθµό είναι τα Αγροτικά. Συνολικά, και τις τρεις χρονιές ξεπερνούν τα 50 είδη (45,6%), µε δεύτερα σε αριθµό ειδών τα ασικά, µε πάνω από 30 είδη (24%). Τα Αγροδασικά και τα Άλλα παρουσιάζουν µικρότερους αριθµούς που δεν ξεπερνούν τα 20 είδη η κάθε κατηγορία. Τα Αγροδασικά και τα Άλλα παρουσιάζουν µεγαλύτερη και σταθερή αύξηση κατά τη διάρκεια της τριετίας, συγκριτικά µε τις δύο προηγούµενες κατηγορίες. Χάρτες 5-7: Ποσοστό µε την παρουσία κάθε κατηγορίας Ειδών (Αγροτικά, ασικά, Αγροτοδασικά, Άλλα) την τριετία Χάρτης 5: Χάρτης 6: 15

15 Χάρτη 7: Πίνακας 6 : Αριθµός ειδών ανά κατηγορία την τριετία Έτος Καταγραφής Αγροτικά είδη ασικά είδη Αγροδασικά είδη Άλλα Είδη

16 Πρώτα αποτελέσµατα Πληθυσµιακών Τάσεων της τριετίας Το µικρό χρονικό διάστηµα των τριών χρόνων δεν µας δίνει τη δυνατότητα να έχουµε, ακόµα, κάποια αντιπροσωπευτικά αποτελέσµατα σχετικά µε τις τάσεις των πληθυσµών των Κοινών Ειδών πουλιών της Ελλάδας. Η τάση που παρουσιάζεται σε ορισµένα είδη (Apus melba, Delichon urbica, Erithacus rubecula, κ.α) δεν ανταποκρίνεται στην πραγµατικότητα, αφού η τάση αυτή ουσιαστικά προέρχεται από τα δύο τελευταία χρόνια ( ), καθώς το πρώτο (2007) αποτελεί το αρχικό έτος µέτρησης της τάσης (100). Το στατιστικό πρόγραµµα µε το οποίο έγινε η επεξεργασία των δεδοµένων για να εξαχθούν οι δείκτες είναι το TRIM. Το πακέτο αυτό έχει δηµιουργηθεί αποκλειστικά για να υπολογίζονται οι τάσεις των πληθυσµών ειδών, από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά σχήµατα που οργανώνουν το πρόγραµµα CBC. Το TRIM δηµιουργήθηκε από το Ολλανδικό Ινστιτούτο Στατιστικής -Statistic Nederlande- και το Pan-European Common Bird Monitoring Scheme (PECBM) που έχει έδρα την Πράγα της Τσεχίας και οργανώνει το πανευρωπαϊκό πρόγραµµα υπό την αιγίδα του EBCC. Η συνέχιση του προγράµµατος τα επόµενα χρόνια µε την αύξηση των συµµετεχόντων θα έχει τη δυνατότητα να δίνει αντιπροσωπευτικότερες τάσεις σχετικά µε τους πληθυσµούς των κοινών ειδών πουλιών, έτσι ώστε να µπορούµε δίνοντας την σωστή ερµηνεία της πιθανής µείωσης ή και αύξησης των πληθυσµών κάποιων ειδών πουλιών, να παίρνουµε και τα κατάλληλα διαχειριστικά µέτρα, όπου και όταν χρειάζονται. Πίνακας 7: Πληθυσµιακές τάσεις των κοινών ειδών πουλιών την τριετία Euring Code Επιστηµονική ονοµασία Slope Mul * Stantar Error** Κατηγορίες Τάσεων 1340 Ciconia ciconia Uncertain 2560 Circaetus gallicus Uncertain 2600 Circus aeruginosus Uncertain 2870 Buteo buteo Uncertain 3030 Falco naumanii Uncertain 3040 Falco tinunnunculus Uncertain 3550 Alectoris chukar Uncertain 3670 Perdix perdix Uncertain 3700 Coturnix coturnix Uncertain 6650 Columba livia Uncertain 6700 Columba palumbus Uncertain 6840 Streptopelia decaocto Uncertain 17

17 6870 Streptopelia turtur Uncertain 7240 Cuculus canorus Uncertain 7570 Athene noctua Uncertain 7950 Apus apus Uncertain 7980 Apus melba Steep decline 8400 Merops apiaster Uncertain 8460 Upupa epops Uncertain 8560 Picus viridis Uncertain 8760 Dendrcopos major Uncertain 8780 Dendrocopos minor Uncertain 8870 Dendrocopus syriacus Uncertain 9610 Melanocorhypha calandra Uncertain 9680 Calandrella brachydactylla Uncertain 9720 Galerida cristata Uncertain 9740 Lulluda arborea Uncertain 9760 Alauda arvensis Uncertain 9810 Riparia riparia Uncertain 9920 Hirundo rustica Uncertain 9950 Hirundo daurica Uncertain Delichon urbica Steep decline Anthus trivialis Uncertain Motacilla flava Uncertain Motacilla alba Uncertain Erithacus rubecula Strong increase Luscinia megarhynchos Uncertain Saxicolla rubetra Uncertain Saxicolla torquata Uncertain Oenanthe oenanthe Steep decline Oenanthe hispanica Uncertain Monticolla solitarius Uncertain Turdus merula Uncertain Turdus philomelos Uncertain Turdus viscivorus Uncertain Cettia cetti Strong increase Cisticola juncidis Uncertain Acrocephalus scirpaceus Uncertain Acrocephalus arundinaceus Uncertain Hipollais pallida Uncertain Sylvia melanocephala Uncertain Sylvia communis Uncertain Sylvia atricapilla Uncertain Phyloscopus orientalis Uncertain Muscicapa striata Strong increase Aegithalous caudatus Uncertain Parus ater Uncertain Parus caeruleus Uncertain Parus major Moderate increase Certhya brachydactyla Uncertain Remiz pendulinus Uncertain Oriolus oriolus Strong increase Lanius collurio Uncertain Lanius minor Uncertain 18

18 15230 Lanius senator Uncertain Garrulus glandarius Uncertain Pica pica Uncertain Corvus monedula Uncertain Corvus corone Uncertain Corvus corax Uncertain Sturnus vulgaris Uncertain Passer domesticus Moderate decline Passer hispaniolensis Uncertain Passer montanus Uncertain Frngilla coelebs Steep decline Serinus serinus Uncertain Carduelis chloris Uncertain Carduelis carduelis Uncertain Carduelis cannabina Uncertain Emberiza cirlus Steep decline Emberiza hortulana Uncertain Emberiza melanocephala Uncertain Miliaria calandra Uncertain * (Slope Mul = Multiplicative overall slope) ** (standard error = Τυπικό Σφάλµα) Επεξήγηση Uncertain Moderate increase Strong increase Moderate decline Steep decline Ακαθόριστη Τάση Μέτρια Αύξηση Μεγάλη Αύξηση Μέτρια Μείωση Μεγάλη Μείωση 19

19 ΒΙΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ ΠΟΥΛΙΑ 20

20 Β. Καταγραφή Βιοτόπων Συνολικά αποτελέσµατα και αξιολόγηση Η καταγραφή των Βιοτόπων έγινε µε βάση την κατηγοριοποίηση βλάστησης που ισχύει για το πρόγραµµα CORINE. όθηκε στους συµµετέχοντες, µαζί µε την υπόλοιπη µεθοδολογία, µια λίστα µε 30 κωδικούς µε τις επεξηγήσεις τους. Αυτοί οι κωδικοί ήταν, κυρίως, για αγροτικά και δασικά οικοσυστήµατα. Η ίδια µεθοδολογία, σχετικά µε τους βιοτόπους, ακολουθείται σε όλες τις χώρες που εφαρµόζουν το CBC. Πίνακας 8 : Αριθµός τετραγώνων 2Χ2 χλµ και σηµείων, ανά κατηγορία, στο επίπεδο 1 και στο επίπεδο 3 του προγράµµατος CORINE, την τριετία Τεχνητές Επιφάνειες *CC επ.3 *CC επ.1 Σηµεία Γεωργικές Περιοχές CC επ.3 CC επ.1 Σηµεία άση και ηµιφυσικές περιοχές CC επ.1 CC επ.3 Υγρότοποι CC επ.1 Υδάτινες επιφάνειες CC επ Σηµεία CC επ.3 Σηµεία CC επ.3 Σηµεία 21

21 Ανάλυση των στοιχείων Με δεδοµένο ότι πρόκειται για γεωργικές καλλιέργειες και αγροτοδασικά οικοσυστήµατα -βιότοποι που στον ελλαδικό χώρου συνυπάρχουν και αλληλοκαλύπτονται σε ευρεία κλίµακα - είναι επόµενο να απαντάται στις επιφάνειες ένα µωσαϊκό βιοτόπων που διαδέχεται ο ένας τον άλλο. Η ανάλυση του επίπεδου 1 των ενδιαιτηµάτων του CORINE την τριετία µας δείχνει ότι στο σύνολο των τετραγώνων 2Χ2χλµ, το 55 % είναι γεωργικές περιοχές, το 35% είναι δάση και ηµιφυσικές περιοχές, το 9% είναι τεχνητές Επιφάνειες και το 1% είναι υγρότοποι. Γραφηµα 5: Ποσοστό παρουσίας των 5 κατηγωριών βιοτόπων (επιπεδου 1) που συναντάµε στο σύνολο των σηµείων των τετραγώνων 2Χ2χλµ την τριετία % 35% 9% 0% 1% Τεχνιτές Επιφάνειες Γεωργικές Περιοχές άση και ηµιφυσικές περιοχές Υγρότοποι Υδάτινες επιφάνειες Στο Γράφηµα 7 του Επιπέδου 2 των ενδιαιτηµάτων του CORINE φαίνεται πιο αναλυτικά πως κυριαρχεί το µεσογειακό µωσαϊκό της αλληλοκάλυψης των φυσικών βιοτόπων µεταξύ τους, αλλά και µε ανθρώπινες δραστηριότητες (αγροτικά και αστικά οικοσυστήµατα). Γραφηµα 7: Συχνότητα παρουσίας στο σύνολο των σηµείων (825) των βιοτόπων CORINE του επιπέδου 2 την τριετία Αριθµός Σηµειών Αστική οικοδόµηση Τεχνητές, µηγεωργικές ζώνες πρασίνου Αρόσιµη γη Μόνιµες καλλιέργειες Λιβάδια Ετερογενείς περιοχές άση Συνδιασµοί θαµνώδους και/η ποώδους βλάστησης Ανοιχτοί χώροι µε λίγη ή καθόλου βλάστηση Εσωτερικοί υγρότοποι Παραθαλάσσιοι υγρότοποι Χερσαία ύδατα θαλάσσια ύδατα Ενδιαιτήµατα CORINE (επιπέδου 2)

22 Το µεγαλύτερο ποσοστό στα τετράγωνα καταγραφής το έχουν τα αγροτικά οικοσυστήµατα µαζί µε τα αγροτοδασικά. Σε µεγαλύτερη ανάλυση στο Επίπεδο 2, τα ενδιαιτήµατα Ελαιώνες (2.2.3), Μη αρδεύσιµη γη (2.1.1) και το Μόνιµα αρδευόµενη γη (2.1.2) είναι αυτά που έχουν την µεγαλύτερη παρουσία στα τετράγωνα 2Χ2 χλµ. στα οποία καταγράφηκαν (Παράρτηµα 3). Τέλος, ο µέσος όρος του αριθµού των καταγεγραµµένων βιοτόπων CORINE σε κάθε τετράγωνο καταγραφής 2Χ2 χλµ, ήταν 3 βιότοποι το 2007, ενώ το 2008 και το 2009 ήταν και για τις δύο χρονιές 4.2 βιότοποι. Αυτοί οι αριθµοί µας δείχνουν ακριβώς πως λειτουργεί το µεσογειακό µωσαϊκό βιοτόπων, που βασικό του χαρακτηριστικό είναι η παρουσία αριθµού διαφορετικών βιοτόπων, που αλληλοκαλύπτει και εισχωρεί ο ένας τον άλλο, µέσα σε ένα πολύ µικρό γεωγραφικό χώρο. Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω στοιχεία, µπορούµε να πούµε ότι παίρνοντας ως βάση τους δέκα πιο συχνά καταγεγραµµένους βιότοπους, βλέπουµε να κυριαρχεί το µεσογειακό µωσαϊκό της αλληλοκάλυψης των φυσικών βιοτόπων µεταξύ τους αλλά και µε ανθρώπινες δραστηριότητες (αγροτικά και αστικά οικοσυστήµατα). Από τα αγροτοδασικά οικοσυστήµατα την µεγαλύτερη κατανοµή έχουν οι θαµνώδεις εκτάσεις (Χερσότοποι - Λιβάδια) και οι Ελαιώνες. Από τα καθαρά αγροτικά οικοσυστήµατα κυριαρχούν σε µεγάλο ποσοστό αρδεύσιµες και µη αρδεύσιµες εντατικές και ηµιεντατικές καλλιέργειες. 23

23 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Παράρτηµα 1 Είδη πουλιών (Αγροτικά, ασικά και Άλλα είδη πουλιών) και αριθµός τετραγώνων που καταγράφηκε το κάθε είδος την τριετία Παράρτηµα 2 Είδη πουλιών και αριθµός σηµείων που καταγράφηκε το κάθε είδος. Παράρτηµα 3 Τα 3 Επίπεδα των ενδιαιτηµάτων του CORINE και ποσοστό κάλυψης στα τετράγωνα 2Χ2 χλµ την τριετίας Παράρτηµα 4 Ποσοστό παρουσίας των 5 κατηγοριών βιοτόπων (επιπέδου 1) που συναντάµε στο σύνολο των σηµείων των τετραγώνων 2Χ2 χλµ την τριετία

24 Παράρτηµα 1 Είδη πουλιών και αριθµός τετραγώνων που καταγράφηκε το κάθε είδος στα δύο χρόνια του προγράµµατος ( ). Επιστηµονική ονοµασία Ελληνική ονοµασία Κατηγ. Ειδών Νο % Νο % Νο % Ciconia ciconia Λευκός Πελαργός Αγροτικό 4 7% 5 9% 8 15% Circaetus gallicus Φιδαετός Αγροτοδασικό 1 2% 2 4% 7 13% Circus aeruginosus Καλαµόκιρκος Άλλο 1 2% 4 7% 4 7% Buteo buteo Γερακίνα Αγροτοδασικό 16 29% 16 29% 27 49% Falco naumanii Κιρκινέζι Αγροτικό 3 5% 2 4% 2 4% Falco tinunnunculus Βραχοκιρκίνεζο Αγροτικό 15 27% 19 35% 28 51% Alectoris chukar Νησιώτικη Πέρδικα Αγροτικό 1 2% 2 4% 3 5% Perdix perdix Καµπίσια Πέρδικα Αγροτικό 1 2% 2 4% 1 2% Coturnix coturnix Ορτύκι Αγροτικό 4 7% 1 2% 5 9% Columba livia Αγριοπερίστερο Άλλο 3 5% 4 7% 1 2% Columba palumbus Φάσσα Αγροτοδασικό 2 4% 1 2% 2 4% Streptopelia decaocto εκοχτούρα Αγροτικό 19 35% 18 33% 27 49% Streptopelia turtur Τριγόνι Αγροτικό 11 20% 12 22% 26 47% Cuculus canorus Κούκος ασικό 7 13% 7 13% 12 22% Athene noctua Κουκουβάγια Αγροτικό 3 5% 7 13% 12 22% Apus apus Σταχτάρα Αγροτικό 13 24% 14 25% 26 47% Apus melba Βουνοσταχτάρα Αγροτικό 6 11% 4 7% 8 15% Merops apiaster Μελισσοφάγος Αγροτικό 5 9% 8 15% 18 33% Upupa epops Τσαλαπετεινός Αγροτικό 19 35% 15 27% 25 45% Picus viridis Πράσινος ρυοκολάπτης ασικό 1 2% 1 2% 2 4% Dendrcopos major Πευκοδρυοκολάπτης ασικό 2 4% 2 4% 2 4% Dendrocopos minor Νανοδρυοκολάπτης ασικό 3 5% 2 4% 2 4% Dendrocopοs syriacus Βαλκανικός ρυοκολάπτης Αγροτοδασικό 5 9% 6 11% 9 16% Melanocorhypha calandra Γαλιάντρα Αγροτικό 2 4% 3 5% 3 5% Calandrella brachydactylla Μικρογαλιάντρα Αγροτικό 1 2% 2 4% 9 16% Galerida cristata Κατσουλιέρης Αγροτικό 15 27% 20 36% 28 51% Lulluda arborea εντροσταρήθρα Αγροτικό 2 4% 3 5% 2 4% Alauda arvensis Σταρήθρα Αγροτικό 5 9% 5 9% 5 9% Riparia riparia Οχθοχελίδονο Αγροτικό 5 9% 2 4% 7 13% Hirundo rustica Σταυλοχελίδονο Αγροτικό 22 40% 25 45% 36 65% Hirundo daurica Μιλτοχελίδονο Αγροτικό 11 20% 8 15% 18 33% Delchon urbica Σπιτοχελίδνο Αγροτικό 14 25% 11 20% 27 49% Anthus trivialis εντροκελάδα ασικό 2 4% 2 4% 3 5% Motacilla flava Κιτρινοσουσουράδα Αγροτικό 6 11% 5 9% 12 22% Motacilla alba Λευκοσουσουράδα Άλλο 2 4% 3 5% 6 11% Erithacus rubecula Κοκκινολαίµης ασικό 3 5% 3 5% 4 7% Luscinia megarhynchos Αηδόνι Αγροτικό 10 18% 13 24% 24 44% Saxicolla rubetra Σταχτολαίµης Αγροτικό 2 4% 3 5% 10 18% Saxicolla torquata Μαυρολαίµης Αγροτικό 5 9% 9 16% 9 16% Oenanthe oenanthe Σταχτοπετροκλής Αγροτικό 4 7% 3 5% 2 4% Oenanthe hispanica Ασπροκωλίνα Αγροτικό 3 5% 4 7% 8 15% 25

25 Monticolla solitarius Γαλαζοκότσυφας Αγροτοδασικό 1 2% 1 2% 2 4% Turdus merula Κότσυφας ασικό 18 33% 18 33% 26 47% Turdus philomelos Τσίχλα ασικό 2 4% 1 2% 1 2% Turdus viscivorus Γερακότσιχλα ασικό 2 4% 1 2% 1 2% Cettia cetti Ψευταηδόνι Άλλο 8 15% 11 20% 23 42% Cisticola juncidis Κιστικόλη Αγροτικό 2 4% 3 5% 5 9% Acrocephalus scirpaceus Καλαµοποταµίδα Άλλο 1 2% 3 5% 7 13% Acrocephalus arundinaceus Τσιχλοποταµίδα Άλλο 5 9% 6 11% 12 22% Hipollais pallida Ωχροστριτσίδα ασικό 9 16% 8 15% 18 33% Sylvia melanocephala Μαυροτσιροβάκος Αγροτικό 15 27% 16 29% 29 53% Sylvia communis Θαµνοτσιροβάκος Αγροτοδασικό 5 9% 4 7% 16 29% Sylvia atricapilla Μαυροσκούφης ασικό 6 11% 2 4% 6 11% Phyloscopus orientalis Βουνοφυλλοσκόπος ασικό 1 2% 2 4% 2 4% Muscicapa striata Σταχτοµυγοχάφτης ασικό 4 7% 6 11% 17 31% Aegithalous caudatus Αιγίθαλος ασικό 2 4% 3 5% 5 9% Parus ater Ελατοπαπαδίτσα ασικό 1 2% 1 2% 3 5% Parus caeruleus Γαλαζοπαπαδίτσα ασικό 8 15% 7 13% 15 27% Parus major Καλόγερος ασικό 18 33% 19 35% 30 55% Certhya brachydactyla Καµποδεντροβάτης ασικό 1 2% 1 2% 2 4% Remiz pendulinus Υφάντρα Άλλο 1 2% 2 4% 4 7% Oriolus oriolus Συκοφάγος ασικό 7 13% 8 15% 13 24% Lanius collurio Αετοµάχος Αγροτικό 9 16% 6 11% 15 27% Lanius minor Σταχτοκεφαλάς Αγροτικό 4 7% 5 9% 11 20% Lanius senator Κοκκινοκεφαλάς Αγροτικό 8 15% 12 22% 20 36% Garrulus glandarius Κίσσα ασικό 8 15% 6 11% 10 18% Pica pica Καρακάξα Αγροτικό 20 36% 20 36% 33 60% Corvus monedula Κάργια Αγροτικό 2 4% 3 5% 8 15% Corvus corone Κουρούνα Αγροτικό 20 36% 23 42% 37 67% Corvus corax Κοράκι Αγροτοδασικό 1 2% 2 4% 4 7% Sturnus vulgaris Ψαρόνι Αγροτικό 10 18% 10 18% 12 22% Passer domesticus Σπιτοσπουργίτης Αγροτικό 20 36% 25 45% 39 71% Passer hispaniolensis Χωραφοσπουργίτης Αγροτικό 5 9% 3 5% 5 9% Passer montanus εντροσπουργίτης Αγροτικό 8 15% 12 22% 10 18% Frngilla coelebs Σπίνος ασικό 15 27% 16 29% 22 40% Serinus serinus Σκαρθάκι Αγροτοδασικό 3 5% 7 13% 11 20% Carduelis chloris Φλώρος Αγροτικό 14 25% 17 31% 29 53% Carduelis carduelis Καρδερίνα Αγροτικό 19 35% 15 27% 30 55% Carduelis cannabina Φανέτο Αγροτικό 4 7% 5 9% 8 15% Emberiza cirlus Σιρλοτσίχλονο Αγροτικό 7 13% 11 20% 11 20% Emberiza hortulana Βλαχοτσίχλονο Αγροτικό 1 2% 2 4% 1 2% Emberiza melanocephala Αµπελουργός Αγροτικό 9 16% 12 22% 21 38% Miliaria calandra Τσιφτάς Αγροτικό 10 18% 13 24% 23 42% 26

26 Παράρτηµα 2 Ενδιαιτήµατα του CORINE µε τους κωδικούς τους που έχουν καταγραφεί κατά τη διάρκεια της τριετίας στα τετράγωνα 2Χ2 χλµ. Ενδιαιτήµατα CORINE - Επίπεδο 3 Κωδικός Συνεχής αστική οικοδόµηση ιακεκοµµένη αστική οικοδόµηση Περιοχές αστικού πράσινου Μη αρδεύσιµη - αρόσιµη γη Μόνιµα αρδευόµενη γη Ορυζώνες Αµπελώνες Οπωροφόρα δέντρα και φυτείες µε σαρκώδεις καρπούς Ελαιώνες Λιβάδια Ετήσιες καλλιέργειες που συνδέονται µε µόνιµες καλλιέργειες Σύνθετα συστήµατα καλλιέργειας Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία µε σηµαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης Αγροτοδασικές περιοχές άσος πλατύφυλλων άσος κωνοφόρων Μικτό δάσος Φυσικοί βοσκότοποι Θάµνοι και χερσότοποι Σκληροφυλλική βλάστηση Μεταβατικές δασώδεις - θαµνώδεις εκτάσεις Απογυµνωµένοι βράχοι Παραλίες, αµµόλοφοι, αµµουδιές Εκτάσεις µε αραιή βλάστηση Αποτεφρωµένες εκτάσεις Βάλτοι στην ενδοχώρα Παραθαλάσσιοι βάλτοι Αλυκές Ροές Υδάτων Συλλογές Υδάτων 27

27 Παράρτηµα 3 Τα 3 Επίπεδα των ενδιαιτηµάτων του CORINE και ποσοστό κάλυψης στα τετράγωνα 2Χ2 χλµ την τριετίας Ενδιαιτήµατα CORINE 1o Επίπεδο 1 Τεχνητές Επιφάνειες 4% 2ο Επίπεδο 1.1 Αστική Οικοδόµηση 2% 3ο Επίπεδο Συνεχής Αστική όµηση 2% 1.2 Βιοµηχανικές, εµπορικές ζώνες και δίκτυα επικοινωνίας 1% ιακεκοµµένη Αστική όµηση 1% 1.4 Τεχνητές, µη-γεωργικές ζώνες πρασίνου 1% Περιοχές Αστικού Πράσινου 1% 2 Γεωργικές Περιοχές 34% 2.1 Αρόσιµη γη 15% Μη αρδεύσιµη αρώσιµη γη 8% Μόνιµα αρδευόµενη γη 6% Ορυζώνες 1% 2.2 Μόνιµες καλλιέργειες 10% Αµπελώνες 1% Οπωροφόρα δέντρα και φυτείες µε σαρκώδεις καρπούς 1% Ελαιώνες 8% 2.3 Λιβάδια 2% Λιβάδια 2% 2.4 Ετερογενείς γεωργικές περιοχές 7% Ετήσιες καλλιέργειες που συνδέονται µε µόνιµες καλλιέργειες 1% Σύνθετα συστήµατα καλλιέργειας 0,5% Γη που καλύπτεται κυρίως από τη γεωργία µε σηµαντικές εκτάσεις φυσικής βλάστησης 4% Αγροτικές δασικές περιοχές 1% 3 άση και ηµι-φυσικές περιοχές 19% 3.1 άση 5% άσος πλατύφυλλων 2% άσος κωνοφόρων 2% Μικτό δάσος 1% 3.2 Συνδυασµοί θαµνώδους και/ή ποώδους βλάστησης 14% Φυσικοί βοσκότοποι 2% 3.2.2, 4% Σκληροφυλλική βλάστηση 4% Μεταβατικές δασώδεις θαµνώδεις εκτάσεις 4% 3.3 Ανοιχτοί χώροι µε λίγη ή καθόλου βλάστηση 1% Παραλίες αµµόλοφοι αµµουδιές 0,5% 28

28 3.3.3 Εκτάσεις µε αραιή βλάστηση Αποτεφρωµένες εκτάσεις 0 4 Υγρότοποι 3% 4.1 Εσωτερικοί υγρότοποι 1% Βάλτοι στην ενδοχώρα 1% 4.2 Παραθαλάσσιοι υγρότοποι 3% Παραθαλάσσιοι βάλτοι 1% Αλυκές 1% 5 Υδάτινες επιφάνειες 1% 5.1 Χερσαία ύδατα 1% Ροές υδάτων Συλλογές υδάτων 0,5% 29

29 Παράρτηµα 4 Ποσοστό παρουσίας των 5 κατηγοριών βιοτόπων (επιπέδου 1) που συναντάµε στο σύνολο των σηµείων των τετραγώνων 2Χ2 χλµ την τριετία Γράφηµα 3: Ποσοστό παρουσίας των 4 κατηγοριών βιοτόπων (επιπέδου 1) που συναντάµε στο σύνολο των σηµείων των τετραγώνων 2Χ2χλµ το % 40% 11% 2% Τεχνιτές Επιφάνειες Γεωργικές Περιοχές άση και ηµιφυσικές περιοχές Υγρότοποι Γράφηµα 4: Ποσοστό παρουσίας των 4 κατηγοριών βιοτόπων (επιπέδου 1) που συναντάµε στο σύνολο των σηµείων των τετραγώνων 2Χ2χλµ το % 41% 23% 7% 0% Τεχνιτές Επιφάνειες Γεωργικές Περιοχές άση και ηµιφυσικές Υγρότοποι Υδάτινες επιφάνειες Γράφηµα 5: Ποσοστό παρουσίας των 5 κατηγοριών βιοτόπων (επιπέδου 1) που συναντάµε στο σύνολο των σηµείων των τετραγώνων 2Χ2χλµ το % 30% 4% 1% 5% Τεχνιτές Επιφάνειες άση και ηµιφυσικές περιοχές Υδάτινες επιφάνειες Γεωργικές Περιοχές Υγρότοποι 30