ΤΑ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ. Ωλενός, Ακράτα

Transcript

1 ΤΑ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Ωλενός, Ακράτα

2 Από τα αρχαία χρόνια, η γεωργία συνεχώς «απαλλοτριώνει» περιοχές από την άγρια φύση. τέως λίμνη Αγουλινίτσα

3 Η Γεωργία κατακερματίζει το βιότοπο των ειδών που χρειάζονται ενιαία, αδιατάραχτα ενδιαιτήματα, όπως κάποια δασικά είδη (π.χ. Δρυοκολάπτες)

4 Ταυτόχρονα όμως, η γεωργία έχει δημιουργήσει το οικείο, αγροτικό τοπίο που χαρακτηρίζει την ευρωπαϊκή (και ιδιαίτερα τη μεσογειακή) ύπαιθρο Ιθάκη

5 Τα παραδοσιακά γεωργικά προϊόντα προέρχονταν από περιοχές πλούσιες σε βιοποικιλότητα

6 Το 65% των πεταλούδων της Ευρώπης (συνολικά 576 είδη) ζουν σε αγροτικές εκτάσεις με παραδοσιακές μορφές καλλιέργειας

7 είδη φυτών της Ευρωπαϊκής Ηπείρου εξαρτώνται άμεσα από τις γεωργικές πρακτικές και απαντούν σε αγροτικά και «ημι φυσικά» οικοσυστήματα

8 Χαλκοκουρούνα Coracias garulus Οι αγροτικές περιοχές περιλαμβάνουν 173 είδη πουλιών προτεραιότητας για προστασία (περισσότερα από κάθε άλλο βιότοπο)

9 Βιότοποι των απειλουμένων ειδών Αγροτικές εκτάσεις Υγρότοποι Δάση Θαμνώνες Τούνδρα Θαλάσσια οικοσυστήματα Αλπικά οκοσυστήματα

10 ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΟΙΚΟΥΣΤΗΜΑΤΑ Παραδοσιακό Αγροτικό Τοπίο συνδυάζει και την Κτηνοτροφία Παραδοσιακό Αγροτικό Τοπίο σημαίνει πρωτίστως ποικιλομορφία Γιατί τόσα πολλά είδη ζώων & Φυτών ζουν στα Αγροτικά Οικοσυστήματα Τα ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ του Αγροτικού Οικοσυστήματος Τι αλλάζει, τι μπορούμε να κάνουμε Ηλεία

11 ΤΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ Οροπέδιο Φενεού, Κορινθία

12 «Λουκά λιβάδι» Χελμός

13 Τα τοπία στην Ελλάδα διαμορφώθηκαν από τη γεωργία και από την κτηνοτροφία Λειψοί, Β. Δωδεκάνησα

14 «ΓΕΩΡΓΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΟ» ΤΟΠΙΟ Πριόλιθος, Καλάβρυτα

15 Για χιλιάδες χρόνια δεν υπήρχε γη αποκλειστικά για γεωργία. Γεωργία και κτηνοτροφία αποτελούσαν αναπόσπαστο στοιχείο της σχέσης του ανθρώπου με τη γη. Αρκαδία

16 Ακόμη και η φωτιά ήταν μέσο διαχείρισης οικοσυστημάτων και βοηθούσε στον να δημιουργείται ετερογένεια στο τοπίο Παρυφές οροπεδίου Φολόης, Πελοπόννησος

17 Άνδρος

18 Η σημερινή γεωργία τείνει να διαχωριστεί εντελώς από την κτηνοτροφία Ηλεία

19 Το παραδοσιακό αγροτικό τοπίο χαρακτηρίζεται από την Ποικιλία Νομός Ιωαννίνων

20 Μεσσηνία

21 Νάξος

22 Κάσος

23 Τα ζώα και τα φυτά στα Αγροτικά Οικοσυστήματα ανήκουν σε τέσσερις κατηγορίες 1. Είδη που βρίσκουν τροφή στις καλλιέργειες. 2. Είδη των οποίων ο φυσικός βιότοπος μοιάζει με τις αγροτικές εκτάσεις (π.χ. είδη της στέπας) 3. Είδη ειδικευμένα να ζουν σε «διαταραγμένα» οικοσυστήματα και πρώιμες φάσης της οικολογικής διαδοχής (αφορά κυρίως πολλά είδη φυτών) 4. Είδη που επιβιώνουν σε απομεινάρια φυσικών οικοσυστημάτων που έχουν ενταχτεί ως δομικά στοιχεία του αγροτικού τοπίου (φυτοφράκτες, δασάκια, λιμνούλες κλπ.)

24 1. ΕΙΔΗ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΤΡΟΦΗ (αυτά τα είδη συνήθως θεωρούνται επιβλαβή, συνήθως όμως δεν προκαλούν πρόβλημα)

25 2. ΕΙΔΗ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΣΤΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ, ΧΩΡΟ ΠΟΥ ΜΟΙΑΖΕΙ ΜΕ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΤΟΥΣ ΒΙΟΤΟΠΟ Παρατήρηση Μεγάλης Ωτίδας στον κάμπο της Λάρισας

26 Μεγάλη Ωτίδα, Είδος Που ζει στις ανοιχτές στέπες και βρίσκει παρόμοιο βιότοπο στα ανοιχτά χωράφια

27 Ελαιώνας (Κέρκυρα). Οι ελαιώνες προσφέρουν βιότοπο σε διάφορα δασικά είδη, όπως οι παπαδίτσες

28 3. ΕΙΔΗ ΠΟΥ ΕΙΔΙΚΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΑ «ΔΙΑΤΑΡΑΓΜΕΝΑ» ΜΕΡΗ Χαμομήλι

29 Οι διαταραχές στα φυσικά τοπία είναι συνηθισμένο φαινόμενο Σεισμοί, κατολισθήσεις κ.λπ., που δημιουργούν γυμνές επιφάνειες Φυσικές πυρκαγιές που ξεγυμνώνουν μεγάλες περιοχές Πλημμύρες που καταστρέφουν τη βλάστηση και εξαφανίζουν την τοπική πανίδα Ασθένειες που πλήττουν τα δάση Ακραία καιρικά φαινόμενα (που ξεριζώνουν δέντρα και ξεγυμνώνουν περιοχές) Βόσκηση από άγρια ζώα (ελάφια, αγριοκάτσικα, Βίσονες κ.λπ.)

30 «Οικολογική διαδοχή» μετά από μία «διαταραχή». Μονοετή Πολυετή θάμνοι Κωνοφόρα Ώριμα δάση Φυλλοβόλων ΧΡΟΝΟΣ

31 Σχεδόν είδη φυτών στη Μεσόγειο, μονοετή, πολυετή και βολβώδη, είναι ειδικευμένα να ζουν στα πρώτα στάδια της οικολογικής διαδοχής Αν οι φυσικές διαταραχές παύσουν, τότε αυτά τα είδη χρειάζονται τις «διαταραχές» που προκαλεί η γεωργία (π.χ. όργωμα, κόψιμο ζιζανίων κ.λπ.) και η κτηνοτροφία (βόσκηση) για να αναπτυχθούν

32 Ένας βασικός παράγοντας διατήρησης «αστάθειας», και συνεπώς ποικιλομορφίας, στη φύση είναι η βόσκηση, η οποία συνεχώς δημιουργεί ανοιχτές περιοχές και δεν αφήνει να προχωρήσει πολύ η «οικολογική διαδοχή»

33 Λαγός: χρειάζεται χαμηλό χορτάρι για να τρέφεται και υψηλή βλάστηση και θάμνους για να κρύβεται. Σήμερα, όπου δεν υπάρχουν ελάφια και άλλα μεγάλα χορτοφάγα, ο λαγός βρίσκει κατάλληλο βιότοπο σε μέρη που έχουν βοσκηθεί από αιγοπρόβατα

34 «λαγότοπος» Όρος Μαρμάτι, Αχαΐα

35 Η αποκατάσταση της φυσικής βλάστησης μετά την πυρκαγιά είναι συνηθισμένη διαδικασία στα μεσογειακά οικοσυστήματα και πολλοί οργανισμοί έχουν προσαρμοσθεί στα πρώτα στάδια διαδοχής μετά την πυρκαγιά Ζήρεια Αχαΐας

36 Η καρποφορία των θάμνων φτάνει στη μέγιστη απόδοση κατά τα ενδιάμεσα στάδια της διαδοχής

37 κούμαρα

38 4. ΕΙΔΗ ΠΟΥ ΖΟΥΝ ΣΤΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Λεκάνη Ορχομενού, Αρκαδία

39 Τα δομικά στοιχεία του αγροτικού τοπίου τα όρια των αγρών που μπορεί να είναι φυτοφράκτες (δένδρα ή/και θάμνοι), άλλου είδους φράκτες, ξερολιθιές, χαντάκια, αρδευτικά κανάλια, κ.α. οι ακαλλιέργητες λωρίδες στα άκρα των χωραφιών οι παρυφές των καλλιεργειών που μπορεί να διατηρούνται ασυγκόμιστες ή εφαρμόζεται ειδική διαχείριση οι κύριες καλλιεργούμενες εκτάσεις Επίσης υπάρχουν και άλλα, διάσπαρτα, εξίσου σημαντικά, όπως τα μικρά δάση, τα μεγάλης ηλικίας δένδρα, τα έλη και τέλματα και οι λιμνούλες. Ιδιαίτερης σημασίας είναι και οι ακαλλιέργητες «νησίδες» που διατηρούνται σε διάφορα σημεία των αγροτικών εκτάσεων. Έλος Καλοδίκι, Θεσπρωτία

40 Α. ΒΑΣΙΚΑ ΔΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Νομός Ιωαννίνων

41 Η ΑΚΡΗ ΤΟΥ ΧΩΡΑΦΙΟΥ 1. Το όριο του αγρού (φυτοφράκτες, ξερολιθιές κ.λπ.) 2. Η ακαλλιέργητη λωρίδα 3. Η παρυφή της καλλιέργειας 4. Η κυρίως καλλιέργεια

42 φυτοφράκτης ακαλλιέργητες λωρίδες κυρίως καλλιέργεια

43 ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΓΡΩΝ: από φυτοφράκτες και δέντρα Καστοριά

44 μέχρι ξερολιθιές Αντικύθηρα

45 Στους πυκνούς φυτοφράκτες επιβιώνουν πολλά είδη ζώων και φυτών, ορισμένα είναι είδη των δασών

46 Στην άκρη των χωραφιών ή εκεί όπου επικρατεί αγρανάπαυση για κάμποσα χρόνια

47

48 Στις ξερολιθιές

49 Η ΑΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΗ ΛΩΡΙΔΑ Καλάβρυτα

50 Καλάβρυτα

51 Κάλάβρυτα

52 Πουλιά των αγρών Σιρλοτσίχλονο Καρδερίνα Μαυροτσιροβάκος

53 ΟΙ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ Καστοριά

54 Καλάβρυτα

55 Η ΚΥΡΙΩΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ Ρόδος

56 Άλλα δομικά στοιχεία του αγροτικού τοπίου Φενεός

57 ΟΙ ΣΥΣΤΑΔΕΣ ΔΕΝΤΡΩΝ φυσικες τεχνητες Κανδήλα, Αρκαδία

58 Καλάβρυτα

59 ΤΑ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΑ ΔΕΝΤΡΑ Ιθάκη

60 ΛΙΜΝΟΥΛΕΣ, ΜΙΚΡΑ ΕΛΗ κ.λπ. Ηλεία

61 Ορεινή Φθιώτιδα

62 Γυρίνοι φρύνων και σαλαμάνδρας Ποτίστρες αιγοπροβάτων: Πολύτιμες και για άλλους

63 ΑΝΑΒΑΘΜΙΔΕΣ Άνδρος

64 ΑΛΛΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Αντικύθηρα

65 ΑΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΜΕΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Αραβωνίτσα, Αιγιάλεια

66 ΑΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΜΕΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Αιγιάλεια

67 Συνοπτική παρουσίαση των βασικών αλλαγών στη γεωργία και των επιπτώσεων αυτών στη βιοποικιλότητα Αλλαγές στη γεωργία Επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα Α. Εντατικοποίηση (Intensification) Ομογενοποίηση (Rationalisation) Κακή διαχείριση (Mis-management) Καταστροφή των δομικών στοιχείων του αγροτικού τοπίου και των βιοτόπων που είναι σημαντικοί για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, ιδιαίτερα τα ημι-φυσικά αγροοικοσυστήματα (π.χ. λιβάδια) σε πεδινές περιοχές. Απώλεια της βιοποικιλότητας (αυτοφυής χλωρίδα και πανίδα) λόγω της ρύπανσης που οδηγεί σε κατάρρευση των οικοσυστημάτων, μέσω της καταστροφής των οικολογικών σχέσεων και των τροφικών πλεγμάτων, στα οποία περιλαμβάνονται οι θηρευτές, οι επικονιαστές, η μικροπανίδα του εδάφους, κ.α. Απώλεια της αγροτικής γενετικής ποικιλότητας ειδών προσαρμοσμένων στις τοπικές συνθήκες (ντόπιες ποικιλίες αγροτικών φυτών και αυτόχθονες φυλές κτηνοτροφικών ζώων). Β. Εγκατάλειψη (Abandonment) Απώλεια της βιοποικιλότητας λόγω της καταστροφής τω ημιφυσικών αγροοικοσυστημάτων και των «φυσικών χώρων» που αυτά διατηρούν. Απώλεια της τοπογραφικής ποικιλότητας και των ανοικτών εκτάσεων, κυρίως, σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές λόγω δάσωσης αυτών. Απώλεια της αγροτικής γενετικής ποικιλότητας (αγροτικά φυτά και φυλές κτηνοτροφικών ζώων).

68 εντατικοποίηση εγκατάλειψη

69 Εντατικοποίηση και ομογενοποίηση Κάμπος Λάρισας

70 Εντατικοποίηση αλλά όχι ακόμη ομογενοποίηση Ηλεία

71 παραδοσιακή γεωργία Βιοποικιλότητα εντατική γεωργία Εντατικοποίηση γεωργίας Ηλεία

72 εγκατάλειψη Ιθάκη

73 Η εγκατάλειψη της υπαίθρου (μαζί με την εκτός σχεδίου δόμηση) είναι η βασική αιτία για τις καταστροφικές πυρκαγιές Ζήρεια Αχαΐας

74 Επέκταση ελαιώνα μέσα σε δρυοδάσος Λακκόπετρα, Αχαΐα

75 Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα για τη βιοποικιλότητα της Ευρώπης είναι ότι τα «κοινά» είδη, που ζουν στις γεωργικές περιοχές, μειώνονται ανησυχητικά Τρυγόνι Streptopelia turtur

76 το μέλλον

77 Εντατική γεωργία «πρασινίζοντας» τη σύγχρονη γεωργία Φυσικά συστήματα Α. Πέρασμα σε πιο «φυσικές» (εκτατικές, βιολογικές, κλπ.) καλλιέργειες (και διατήρησή τους) Εντατική γεωργία Β. Δημιουργία μέσα στις καλλιεργημένες περιοχές κάποιων στοιχείων φυσικών συστημάτων Εντατική γεωργία

78 Ο ρόλος της εκπαίδευσης

79 Να τονίσουμε την αξία που έχει το παραδοσιακό αγροτικό τοπίο

80 και οι μικρές κλίμακες

81 Να αναδείξουμε τους φυτοφράχτες ως ένα από τα κορυφαία καταφύγια για τη βιοποικιλότητα της Ευρώπης

82 Διατήρηση και αναδημιουργία των δομικών στοιχείων του αγροτικού τοπίου

83 Να προωθήσουμε την ιδέα να αφήνουμε ένα δέντρο στο χωράφι και μια λωρίδα αψέκαστη

84 π.χ. αφήνοντας μία πολύ στενή λωρίδα ακαλλιέργητη, μπορούμε να βοηθήσουμε πολύ τη βιοποικιλότητα

85 Πάνω από όλα, να αναδείξουμε την ομορφιά και την αξία που έχει η ποικιλία στο τοπίο Νομός Καστοριάς