ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΗΧΑΝΝΗΝΧΝ ΦΗΛΟΟΦΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΜΖΜΑ ΦΗΛΟΟΦΗΑ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΖ ΦΤΥΟΛΟΓΗΑ ΣΟΜΔΑ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΖ ΠΑΡΑΚΔΤΖ Ζ. ΥΑΜΠΖΛΟΜΑΣΖ

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΗΧΑΝΝΗΝΧΝ ΦΗΛΟΟΦΗΚΖ ΥΟΛΖ ΣΜΖΜΑ ΦΗΛΟΟΦΗΑ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΖ ΦΤΥΟΛΟΓΗΑ ΣΟΜΔΑ ΠΑΗΓΑΓΧΓΗΚΖ ΠΑΡΑΚΔΤΖ Ζ. ΥΑΜΠΖΛΟΜΑΣΖ Ζ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΟΤ ΓΗΓΑΚΣΗΚΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΧΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ ΣΖ ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΣΖΝ ΖΠΔΗΡΟ (1940-1980) ΓΗΓΑΚΣΟΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ Tξηκειήο Δμεηαζηηθή Δπηηξνπή Λ. Αζαλαζίνπ, π. θαζεγεηήο Παλεπηζηεκίνπ (επηβιέπσλ) Γ. Μαπξνγηώξγνο, θαζεγεηήο Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ Π. Παπαθσλζηαληίλνπ, θαζεγεηήο Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ ΗΧΑΝΝΗΝΑ 2010

Π Δ Ρ Η Δ Υ Ο Μ Δ Ν Α ειίδεο ΠΡΟΛΟΓΟ 9 ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΗΜΟ Η. ΔΗΑΓΧΓΖ- Σν πξόβιεκα θαη νη δηαζηάζεηο ηνπ.. 11 1.1. Ο ζεζκφο ηεο αμηνιφγεζεο ζηελ Διιάδα..... 15 1.2. θνπνί ηεο έξεπλαο..22 1.3. Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα... 23 1.4. Δλλνηνινγηθέο δηαζαθελίζεηο: αμηνιφγεζε- κέηξεζε- εθηίκεζε... 23 1.5. Πξνζδνθίεο απφ ηελ έξεπλα. 27 ΗΗ. ΘΔΧΡΖΣΗΚΑ ΚΑΗ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ 2.1. Ο ξφινο ηεο αμηνιφγεζεο ζηελ εθπαίδεπζε. 28 2.2. θνπνί ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ...32 2.3. Μνξθέο αμηνιφγεζεο: δηαγλσζηηθή- δηακνξθσηηθή- ηειηθή....33 2.4. ρέζεηο δηδαζθαιίαο θαη αμηνιφγεζεο. 37 2.5. Σίλνο θνξέα είλαη έξγν ε αμηνιφγεζε ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ; Θέζεηο- Απφςεηο..45 2.6. Αλαγθαηφηεηα ηεο αμηνιφγεζεο- Μπνξεί ην δηδαθηηθφ έξγν λα αμηνινγεζεί; 53 2.7. Αλαζθφπεζε ζπλαθψλ εξεπλψλ..58 2.8. Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία....60 2.9. Θεσξίεο γηα ηελ αμηνιφγεζε....64 2.10. Μνληέια (ρήκαηα) αμηνιφγεζεο...67 2.11. Ο ζεζκφο ηεο αμηνιφγεζεο ζε άιιεο ρψξεο...81 ΗΗΗ. H ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΟΤ ΓΗΓΑΚΣΗΚΟΤ ΔΡΓΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ 3.1. πλνπηηθή ηζηνξηθή αλαδξνκή. 90 3.2. Ννκνζεηηθφ πιαίζην ζρεηηθφ κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ....92 3.3. Ο ζεζκφο ηνπ επηζεσξεηή ζηελ εθπαίδεπζε: ην δηνηθεηηθφ θαη ην επνπηηθφ ηνπ έξγν 126

3.4.Οη εθζέζεηο ππεξεζηαθήο θαηάξηηζεο, ν ξφινο θαη ε ζπνπδαηφηεηα ηνπο.133 3.5. Κνηλνπνίεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο επηζεψξεζεο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο....136 ΗV. ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΓΗΔΞΑΓΧΓΖ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 4.1. Σφπνο θαη ρξφλνο δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο..138 4.2. Σν δείγκα ηεο έξεπλαο......138 4.2.α. πλνιηθφο αξηζκφο Δθζέζεσλ Τπεξεζηαθήο Ηθαλφηεηαο ησλ θηινιφγσλ Ζπείξνπ...... 139 4.2.β. Σν δείγκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ κειεηήζεθαλ 140 4.2.γ. πδήηεζε επξεκάησλ..143 4.2.δ. Σν δείγκα ησλ αμηνινγεηψλ- επηζεσξεηψλ πνπ αμηνιφγεζαλ θαηά Ννκφ, ρξνληθή πεξίνδν θαη θχιν...144 4.3. Σξφπνο επηινγήο ηνπ δείγκαηνο 145 4.4. Ζ ζπιινγή ηνπ εξεπλεηηθνχ πιηθνχ.. 146 4.5. Γηαδηθαζία ζπγθέληξσζεο θαη νξγάλσζεο ηνπ πιηθνχ 146 4.6. Γπζθνιίεο νξγάλσζεο θαη δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο..147 4.7. ηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ 148 4.8. Μεζνδνινγηθή πξνζέγγηζε 148 V. ΜΔΡΟ ΣΡΗΣΟ ΔΤΡΖΜΑΣΑ: Παξνπζίαζε θαη ζπδήηεζε ησλ επξεκάησλ 5.1. Σνκείο θαη θνξείο αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ..152 5.1.α. Σνκείο αμηνιφγεζεο εθπαηδεπηηθψλ 156 5.1.β. Σνκείο αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.157 5.2. Κιίκαθεο βαζκνινγίαο νπζηαζηηθψλ πξνζφλησλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν..163 5.3.Αλάιπζε νπζηαζηηθψλ πξνζφλησλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.168 5.3.1. Παηδαγσγηθό- Γηδαθηηθό..168 5.3.2. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν. 170 5.3.3. θνπόο δηδαζθαιίαο.170 5.3.4. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν......170 3

5.3.5 Πνξεία δηδαζθαιίαο...171 5.3.6. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν...171 5.3.7 Μέζνδνο δηδαζθαιίαο 171 5.3.8 Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν....171 5.3.9. Πξνεηνηκαζία εθπαηδεπηηθνύ γηα ηελ πξνζθνξά ηνπ λένπ καζήκαηνο.. 173 5.3.10. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.....173 5.3.11. ηάζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ κέζα ζηελ ηάμε. Γηδαθηηθή πείξα-άλεζε...173 5.3.12.Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν......173 5.3.13. Υξήζε επνπηηθώλ κέζσλ θαηά ηε δηδαζθαιία.175 5.3.14. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.....175 5.3.15. Δπηθνηλσλία- ρέζεηο ζηελ ηάμε θαζεγεηή- καζεηώλ 175 5.3.16. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.....175 5.3.17 Δθθξαζηηθή ηθαλόηεηα θαζεγεηή..177 5.3.18. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.....177 5.3.19 Πξσηνηππία δηδαζθαιίαο 178 5.3.20.Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.....178 5.3.21 Γηδαθηηθή επζπλεηδεζία..178 5.3.22.Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.....178 5.3.23 ρέζε (λεαξνύ) ειηθίαο- δηδαθηηθήο ηθαλόηεηαο..179 5.3.24. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.....179 4

5.3.25 Απνδνηηθόηεηα δηδαθηηθήο εξγαζίαο. 179 5.3.26. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν....179 5.3.27 πδήηεζε επξεκάησλ.180 5.4. Δπηκέξνπο παξαηεξήζεηο ησλ επηζεσξεηώλ θαηά ηηο αμηνινγήζεηο θηινινγηθώλ καζεκάησλ. 204 5.4.1. Αμηνιφγεζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν θαη θχιν......205 5.4.2. πκπεξάζκαηα.221 5.4.3. Αμηνιφγεζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο ησλ Νέσλ Διιεληθψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν θαη θχιν..225 5.4.4. πκπεξάζκαηα.238 5.4.5 Αμηνιφγεζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο ησλ Λαηηληθψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν θαη θχιν...240 5.4.6. πκπεξάζκαηα 246 5.4.7. Αμηνιφγεζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο ηεο Ηζηνξίαο θαηά ρξνληθή πεξίνδν θαη θχιν.. 249 5.4.8. πκπεξάζκαηα.256 5.4.9.Αμηνιφγεζε ηνπ καζήκαηνο ηεο Έθζεζεο (Γηδαζθαιία πξνθνξηθήο Έθζεζεο)......258 5.4.10. πδήηεζε επξεκάησλ 259 5.5. Δπξήκαηα από ηελ εμέηαζε ηνπ πξνεγνπκέλνπ καζήκαηνο θαη ησλ θαη νίθνλ εξγαζηώλ..262 5.5.1. Δμέηαζε πξνεγνπκέλνπ καζήκαηνο θαη θαη νίθνλ εξγαζηψλ.262 5.5.2. πδήηεζε επξεκάησλ.....270 5.6. Αμηνιόγεζε ησλ νπζηαζηηθώλ πξνζόλησλ... 272 5.6.1. «Δπηζηεκνληθόλ»...272 5.6.2. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.273 5.6.3. πδήηεζε επξεκάησλ. 274 5.6.4. «Γηνηθεηηθόλ» 275 5.6.5. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ 5

θαηά ρξνληθή πεξίνδν.276 5.6.6. πδήηεζε επξεκάησλ. 278 5.6.7. «Δπζπλεηδεζία». 280 5.6.8. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.280 5.6.9. πδήηεζε επξεκάησλ. 284 5.6.10. «πκπεξηθνξά- Γξάζε εληόο θαη εθηόο ηεο Τπεξεζίαο Κνηλσληθή εθηίκεζε»....285 5.6.11.Ήζνο ραξαθηήξαο. 285 5.6.12. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν 285 5.6.13. Δμσηεξηθή εκθάληζε εθπαηδεπηηθνύ.287 5.6.14. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν 287 5.6.15. Δλδηαθέξνλ γηα Δζληθή, Διιελνρξηζηηαληθή αγσγή καζεηώλ πίζηε επαηδεπηηθώλ ζηα Διιελνρξηζηηαληθά ηδεώδε.....287 5.6.16. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν 287 5.6.17. Δζσζρνιηθή δξάζε..287 5.6.18. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν.....287 5.6.19. Δμσζρνιηθή δξάζε.. 288 5.6.20. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν...288 5.6.21. πκπεξηθνξά εληόο- εθηόο ζρνιείνπ (θνηλσληθή εθηίκεζε)...291 5.6.22. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν...291 5.6.23. Ζζηθέο ακνηβέο....294 5.6.24. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζρνιίσλ ησλ Δπηζεσξεηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν...294 5.6.25. πδήηεζε επξεκάησλ. 294 5.6.26 Δπξήκαηα ζρεηηθά κε ηα ζηνηρεία πνπ ζπλέζεηαλ ηηο παξαγξάθνπο VI έηεξα πξνζφληα κε αλαθεξφκελα αλσηέξσ 6

θαη VII δηαπηζησζέληα ειαηηψκαηα.296 5.6.27. πδήηεζε επξεκάησλ...305 5.7. πρλφηεηα επηζεσξήζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηά Ννκφ- θχιν- ρξνληθή πεξίνδν (έηνο)- αμηνιφγεζε θαη θξίζε ησλ επηζεσξεηψλ. 308 5.7.1. πδήηεζε επξεκάησλ 329 5.8. Αμηνπηζηία ηεο εθηίκεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ηνπο Δπηζεσξεηέο. Βαζκνινγία εθπαηδεπηηθψλ αλά νπζηαζηηθφ πξνζφλ θαηά ρξνληά θαη αμηνινγεηή θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο πνξείαο.332 5.8.1. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ζηνηρείσλ. 336 5.8.2. πδήηεζε επξεκάησλ. 346 5.9. Παξαηεξήζεηο- πζηάζεηο ησλ επηζεσξεηψλ πξνο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο επί ηεο δηδαζθαιίαο.347 5.9.1. Αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ παξαηεξήζεσλ- ζπζηάζεσλ ησλ επηζεσξεηψλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο επί ηεο δηδαζθαιίαο...347 5.9.2. πδήηεζε επξεκάησλ..355 ΜΔΡΟ ΣΔΣΑΡΣΟ VI. ΤΝΔΚΣΗΜΖΖ ΣΧΝ ΔΤΡΖΜΑΣΧΝ 5.10 πκπεξάζκαηα - Πξνηάζεηο. 357 Βηβιηνγξαθία Πεγέο. 375 VII. ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ (Σόκνο 1, 2) 7.1. Κνηλνπνηήζεηο εγγξάθσλ 2 7.2. Δπηζηνιέο απφ ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ (Πξεζβείεο, Πξνμελεία) γηα ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ πνπ επηθξαηεί ζ απηέο...8 7.3.. Ννκνζεζία: ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ηνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ ηεο αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηε ρψξα καο απφ ην 1905 έσο ην 2006 (Β.Γ., Α.Ν., Π.Γ., Ν.Γ., Τπ. Απνθάζεηο, Δγθχθιηνη) Σφκνο 2 7.4. Γείγκαηα εηζεγεηηθψλ εθζέζεσλ δηαθφξσλ ρξνληθψλ πεξηφδσλ απφ Γηεπζπληέο θαη επηζεσξεηέο. 23 7

7.5. Γείγκαηα εμέηαζεο πξνεγνπκέλνπ καζήκαηνο.. 40 7.6. Γείγκαηα θαη νίθνλ εξγαζηψλ (ΚΟΔ)... 44 7.7 Αμηνπηζηία ηεο εθηίκεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ηνπο επηζεσξεηέο. Βαζκνινγία εθπαηδεπηηθψλ αλά νπζηαζηηθφ πξνζφλ θαηά ρξνληά θαη αμηνινγεηή θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο πνξείαο 53 7.8 Γείγκαηα παξαηεξήζεσλ- ζπζηάζεσλ ησλ επηζεσξεηψλ πξνο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο... 83 7.9 Απνζπάζκαηα απφ εθζέζεηο νπζηαζηηθψλ πξνζφλησλ, ηηο νπνίεο ζπλέηαζζαλ νη Δπφπηεο γηα ηνπο ΓΔΜΔ. 98 8

ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ αμηνιφγεζε ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ είλαη έλα θιέγνλ δήηεκα ζηε ρψξα καο. Κάζε θνξά πνπ εγείξεηαη δεκηνπξγεί δηαθσλίεο θαη ζπγθξνχζεηο ζηνπο άκεζα εκπιεθφκελνπο θνξείο. Ζ αηηία βξίζθεηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ιεηηνχξγεζε γηα δεθαεηίεο ην ζχζηεκα ηεο αμηνιφγεζεο (1940-1982) κε ηελ νξγαλσκέλε θαη πξνθαζνξηζκέλε κνξθή θαηά ηελ νπνία ν επηζεσξεηήο ήηαλ ν θνξέαο ειέγρνπ φρη κφλν ηεο δηδαθηηθήο θαη εθπαηδεπηηθήο επάξθεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αιιά θαη ηεο ηδενινγηθνπνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο ηνπο ζπκπεξηθνξάο κέζα θη έμσ απφ ην ζρνιείν 1. Δίλαη γεγνλφο φηη ζηε ρψξα καο ε αμηνιφγεζε έρεη έλα βαξχ ηζηνξηθφ θνξηίν, ην νπνίν «ηξαπκάηηζε» ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, πνπ βίσζαλ ηνλ επηζεσξεηηζκφ αιιά θαη επεξέαζε ηνπο λεφηεξνπο, νη νπνίνη έκαζαλ γηα ηνπο επηζεσξεηέο κέζα απφ ηα βηβιία ηεο ειιεληθήο ηζηνξίαο ηεο εθπαίδεπζεο, ψζηε λα αληηδξνχλ ζηελ ηδέα θαη κφλν ηεο αμηνιφγεζεο. Σν 1982 ν ζεζκφο ηεο αμηνιφγεζεο έπαςε λα πθίζηαηαη. Σνλ δηαδέρεηαη ν ζεζκφο ηνπ ζρνιηθνχ ζπκβνχινπ, ν νπνίνο ηειηθά πεξηνξίζηεθε ζε επηζηεκνληθέο θαη παηδαγσγηθέο αξκνδηφηεηεο 2. Μέρξη θαη ζήκεξα, εηθνζηνθηψ (28) ρξφληα κεηά, δε ιεηηνχξγεζε θαλέλα ζεζκνζεηεκέλν ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ζηε ρψξα καο. Ζ καθξφρξνλε απνπζία αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ δεκηνχξγεζε κηα ηέηνηα παξάδνζε πνπ θάζε πξνζπάζεηα παξέκβαζεο ζην έξγν ηνπο λα είλαη αλεπηζχκεηε θαη λα ζθνληάθηεη ζηνλ αξλεηηζκφ, ζηελ ππνςία, ηελ αβεβαηφηεηα θαη ην θφβν γηα ην ηη κέιεη απηή λα επηζχξεη. Με ηελ παξνχζα έξεπλα επηρεηξείηαη κέζα απφ εξεπλεηηθά δεδνκέλα (Δθζέζεηο Τπεξεζηαθήο Ηθαλφηεηαο) λα κειεηεζεί, λα θαηαγξαθεί θαη λα πξνβιεζεί πψο γηλφηαλ ε αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηνπ έξγνπ ηνπο απφ ην 1940 κέρξη ην 1982 ζηε ρψξα καο. Να δνζεί ε επθαηξία λα θσηηζηνχλ νη αξλεηηθέο αιιά θαη νη ζεηηθέο πιεπξέο ηνπ ηξφπνπ αμηνιφγεζεο, λα ζθηαγξαθεζεί ην πξνθίι ησλ επηζεσξεηψλ, λα δηαπηζησζεί αλ ε αμηνιφγεζε βνήζεζε ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ψζηε λα κελ επαλαιεθζνχλ ιάζε ηνπ παξειζφληνο ζε έλα λέν αμηνινγηθφ ζχζηεκα. Ζ εξγαζία κνπ απηή δε ζα είρε νινθιεξσζεί ρσξίο ηελ ακέξηζηε βνήζεηα αξθεηψλ αλζξψπσλ, ηνπο νπνίνπο θαη απφ ηε ζέζε απηή δεκφζηα ζα ήζεια λα 1 Μπνπδάθεο,. 1998: 55. 2 Αζαλαζίνπ, Λ. 2000:297,298. 9

επραξηζηήζσ. πγθεθξηκέλα επραξηζηψ ζεξκά ην Σκήκα ΦΠΦ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Ησαλλίλσλ, ην νπνίν έθαλε απνδεθηφ ην ζέκα ηεο δηαηξηβήο κνπ. Δπραξηζηψ ζεξκά ηνλ θαζεγεηή θ. Λεσλίδα Αζαλαζίνπ γηα ηελ ακέξηζηε βνήζεηά ηνπ, ηε ζπκπαξάζηαζή ηνπ, ηε ζπλερή ελζάξξπλζε, ηελ θαζνδήγεζή ηνπ θαη ηελ ππνκνλή ηνπ ζε φιεο ηηο θάζεηο ηεο έξεπλαο κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ επηβιέπνληνο θαζεγεηή. Δπραξηζηψ επίζεο ηνλ θαζεγεηή θ. Παπαθσλζηαληίλνπ Παλαγηψηε, κέινο ηεο Σξηκεινχο πκβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο γηα ηηο επνηθνδνκεηηθέο παξαηεξήζεηο θαη ππνδείμεηο ηνπ. Θα ήηαλ παξάιεηςε λα κελ επραξηζηήζσ ηνπο Ννκάξρεο θαη ηνπο Πξντζηακέλνπο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ησλ Ννκψλ Άξηαο, Πξέβεδαο, Ησαλλίλσλ θαη Θεζπξσηίαο, νη νπνίνη ζπλαίλεζαλ ζηε δηαδηθαζία ζπγθέληξσζεο ηνπ πιηθνχ. Οθείισ λα επραξηζηήζσ ηνπο ππαιιήινπο ηνπ ηζηνξηθνχ αξρείνπ Ν. Πξέβεδαο, γηα ηελ θαηαλφεζή ηνπο, ηελ επγέλεηα θαη ηελ θαινζχλε ηνπο θαηά ηε δηαδηθαζία ζπιινγήο ηνπ πιηθνχ. Δπραξηζηψ επίζεο ηε ζπλάδειθφ κνπ θα Φσηίνπ Πελειφπε, ρνιηθή χκβνπιν, Γξ. Παηδαγσγηθψλ γηα ηελ νπζηαζηηθή δηακεζνιάβεζή ηεο ζηελ επηθνηλσλία κνπ κε ην Σκήκα Αξρεηαθήο Έξεπλαο ηεο Ννκαξρίαο ηνπ Ν. Ησαλλίλσλ, φπσο θαη ηελ θα Γεσξγνχζε Κπξηαθή ρνιηθή χκβνπιν, Γξ. Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ γηα ηελ ππνζηήξημή ηεο ζηελ νινθιήξσζε ηεο εξγαζίαο κνπ. Σέινο επραξηζηψ ηνπο γνλείο κνπ γηα ηελ νπζηαζηηθή ηνπο ζπκπαξάζηαζε ζην δχζθνιν έξγν κνπ θαη ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ ππνκνλή πνπ έδεημε θαζ φιν ην ρξνληθφ δηάζηεκα εθπφλεζεο ηεο δηαηξηβήο κνπ. 10

ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ Η. ΔΗΑΓΧΓΖ- Σν πξόβιεκα θαη νη δηαζηάζεηο ηνπ Ζ αμηνιφγεζε απνηειεί αλαπφζπαζην ζπζηαηηθφ θάζε εξγαζίαο θαη ζπκπεξηθνξάο. Μαο βνεζάεη λα δηνξζψζνπκε θαη λα βειηηψζνπκε θάζε ελέξγεηα θαη εξγαζία. Ζ πνιππινθφηεηα θαη ζπλζεηηθφηεηα πνπ δηαθξίλεη ηελ αμηνιφγεζε θαζηζηά ην έξγν ηνπ αμηνινγεηή φρη κφλν ηδηαίηεξα επίπνλν αιιά θαη ακθηιεγφκελν 3. Ακθηζβεηνχληαη ε αμηνπηζηία θαη ε εγθπξφηεηα ησλ θξίζεσλ θαη ησλ απνηειεζκάησλ θαη ηδηαίηεξα φηαλ ην αληηθείκελν ηεο αμηνιφγεζεο είλαη ην άηνκν ππεηζέξρνληαη ςπρνινγηθά, θνηλσληνινγηθά θαη άιια πνιιά ζηνηρεία, πνπ δελ είλαη δπλαηφ λα ππνινγηζζνχλ κε αληηθεηκεληθφηεηα θαη αθξίβεηα. Γηαλχνπκε ήδε ηνλ 21 ν αηψλα θαη έρνπκε λα αληηκεησπίζνπκε ηνπο ζηφρνπο ηνπ ζρνιείνπ ηνπ κέιινληνο θαη ηηο απαηηήζεηο ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο. Οη ξαγδαίεο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο πνπ ζπληεινχληαη ζηηο κέξεο καο, δηακνξθψλνπλ λέεο ζπλζήθεο ζηνπο ηξφπνπο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο. Υξένο ηνπ ζρνιείνπ είλαη λα παξέρεη ζηνπο καζεηέο ηα απαξαίηεηα εθφδηα, ψζηε κέζα απφ ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ λα απνβνχλ απνδνηηθνί, ρξήζηκνη θαη ελεξγά κέιε ζηελ θνηλσλία. ηελ θνηλσλία ηεο γλψζεο, ην ζεκαληηθφ δελ είλαη κφλν νη γλψζεηο θαη νη πιεξνθνξίεο απηέο θαζαπηέο αιιά νη ηξφπνη θαη νη κέζνδνη απφθηεζήο ηνπο. Ο ξφινο ηνπ/ηεο εθπαηδεπηηθνχ δελ εμαληιείηαη ζηε κεηάδνζε ηεο γλψζεο αιιά ζηελ πξνζπάζεηα λα εθνδηάζεη ηνπο καζεηέο κε ιεηηνπξγηθέο ηθαλφηεηεο, ψζηε θαη νη ίδηνη λα ζπκκεηέρνπλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, πξάγκα πνπ επαιεζεχεηαη ζε ζρεηηθφ θείκελν ηνπ ΟΟΑ 4, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηηο επεξρφκελεο θνηλσληθννηθνλνκηθέο κεηαβνιέο θαη ζην θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ 21 νπ αηψλα. Σνλίδεηαη ζπγθεθξηκέλα, φηη ε παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο, ε πξφνδνο ζηνλ ηνκέα ηεο ηερλνινγίαο, ε εμάπισζε λέσλ κνξθψλ νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο, ζα απαηηήζνπλ ζνβαξέο επελδχζεηο ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ κε δεμηφηεηεο θαη πξνζφληα, ψζηε λα εμαζθαιηζηνχλ νη απαηηήζεηο ησλ κειινληηθψλ εξγαζηψλ. Έηζη «νη ζεζκνί, νη δνκέο θαη νη πξαθηηθέο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θαηάξηηζεο ζα αληηκεησπίζνπλ ηηο επφκελεο δεθαεηίεο αξθεηέο εηδηθέο, καθξνπξφζεζκεο πξνθιήζεηο». πλεπψο ε αλάπηπμε κηαο ρψξαο ή έζησ κηαο επηρείξεζεο ζα βαζίδεηαη ζηε δηαζέζηκε γλψζε, ε εθκεηάιιεπζε ηεο νπνίαο ζα πξνζαλαηνιίδεη θαη ην απνηέιεζκα. Δίλαη γεγνλφο φηη ην έξγν ηνπ /ηεο εθπαηδεπηηθνχ, ελψ ζπλήζσο εληάζζεηαη ζην επξχηεξν θνηλσληθφ- πνιηηηθφ- εθπαηδεπηηθφ πιαίζην, ψζηε λα δηακνξθσζεί κηα ζπλνιηθή εθηίκεζε θαη άπνςε, ηειηθά επηκεξίδεηαη θαη αμηνινγείηαη απνζπαζκαηηθά 5. Ο εθπαηδεπηηθφο δε 3 Γεσξγίνπ, Γ. 1998: 122. 11

δνπιεχεη ζην θελφ. Μαδί κε ην έξγν ηνπ ζα πξέπεη λα αμηνινγείηαη θαη ε πιηθνηερληθή ππνδνκή ηνπ ζρνιείνπ θαη ην πξφγξακκα καζεκάησλ, νη ζπλζήθεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο θαη ε θνηλφηεηα κέζα ζηελ νπνία ιεηηνπξγεί ν εθπαηδεπηηθφο 6. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε παληειήο έιιεηςε αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ε θαηάξγεζε ησλ ζπζηεκάησλ αμηνιφγεζεο 7 δελ κπνξεί λα απνηεινχλ πξννδεπηηθή επηινγή εθηφο θαη αλ ηα παηδηά πνπ θνηηνχλ ζηα ζρνιεία, πξννξίδνληαη λα δήζνπλ ζε κηα ηδεαηή θνηλσλία θαη φρη ζ έλα θφζκν κε πξνβιήκαηα, ηνλ νπνίν νθείινπλ λα ηνλ κάζνπλ, λα ηνλ αληηκεησπίδνπλ θξηηηθά θαη αθφκα πεξηζζφηεξν λα ηνλ αιιάμνπλ πξνο ην θαιχηεξν. Δθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα πνπ δελ παξαθνινπζνχλ, δελ θαηαγξάθνπλ θαη δελ αμηνινγνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο θάησ απφ ηηο νπνίεο ιεηηνπξγνχλ, ηελ πνξεία ηνπο, ηα κέζα πινπνίεζεο ησλ ζηφρσλ ηνπο θαη ηα απνηειέζκαηά ηνπο εχθνια αιινηψλνληαη, απνκαθξχλνληαη απφ ηνλ αξρηθφ ηνπο πξνζαλαηνιηζκφ θαη δε ζπκβάιινπλ ζηελ επηηπρία ησλ ζθνπψλ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο 8. Αο ζεκεησζεί φηη ε Διιάδα είλαη ε κνλαδηθή ρψξα ηεο Δ.Δ., ε νπνία δελ αμηνινγεί κε επίζεκν ηξφπν ην δηδαθηηθφ έξγν πνπ ζπληειείηαη ζηα ζρνιεία ηεο Γεληθήο Δθπαίδεπζεο 9. Διέγρνπλ κφλν ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ, ηα απνηειέζκαηα ηεο νπνίαο, ρξεψλνληαη ζηνπο ίδηνπο. Αληίζεηα ζηελ Ακεξηθή αιιά θαη ζηηο ρψξεο ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο φπσο Γεξκαλία, Γαιιία, Ηηαιία ν ζεζκφο ηεο αμηνιφγεζεο θπξηαξρεί ζηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα θαη έρεη πνιινχο απνδέθηεο 10. χκθσλα κε ηα πνξίζκαηα έξεπλαο, πνπ αθνξά Έιιελεο εθπαηδεπηηθνχο θαη ηε ζέζε ηνπο ζρεηηθά κε ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ 11 ε πιεηνςεθία απνδέρεηαη ηελ αμηνιφγεζε, φηαλ ην απνηέιεζκά ηεο έρεη «δηαγλσζηηθφ θαη εληζρπηηθφ ή αλαηξνθνδνηηθφ» ραξαθηήξα. Οη εθπαηδεπηηθνί, ζχκθσλα πάληα κε ηα πνξίζκαηα ηεο έξεπλαο, επηζπκνχλ ηε ζπλερή θαη ζπζηεκαηηθή αλαηξνθνδφηεζε. Σνλίδνπλ φκσο φηη απηφ πνπ ηνπο ελδηαθέξεη είλαη ε δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο πνπ αθνινπζείηαη, ψζηε λα πξνθχςεη έλα απνηέιεζκα θαη φρη απηφ θαζαπηφ ην απνηέιεζκα. Οη πξνβιεκαηηζκνί απηνί απεηέιεζαλ βαζηθφ θίλεηξν γηα ηε κειέηε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν γηλφηαλ ε αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπο έξγνπ θαη ελίζρπζαλ ηελ αλαγθαηφηεηα δηεμαγσγήο απηήο ηεο έξεπλαο. 4 Μπνπδάθεο,,. 1998, βι. νπ. π. 5 Μαπξνγηψξγνο, Γ., 1993:143. 6 Πεξζηάλεο, Π., 1998: 63. 7 Οlechowski, R, Fordernde Leinstungsbeurteilung, Jugend und Volk, Wien-Munchen 1987: 28. 8 Μπνπδάθεο,., 1998: 45 βι. νπ. π. 9 Αζαλαζίνπ, Λ., Γεσξγνχζε, Κ., 2005, έξεπλα. 10 Αζαλαζίνπ, Λ., 2000: 9. 11 Αζαλαζίνπ, Λ., Γεσξγνχζε, Κ, 2005, βι. νπ. π. : 10. 12

Οη ιόγνη νη νπνίνη καο ππαγόξεπζαλ ηε δηεμαγσγή απηήο ηεο έξεπλαο ήηαλ νη αθόινπζνη: α) Ζ έιιεηςε αμηνιφγεζεο γηα 28 ζπλερή ρξφληα ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ ζηα ζρνιεία. Απηή αλήγαγε σο κείδνλ ζέκα ηε ζεκαζία ηνπ έξγνπ ηεο αμηνιφγεζεο θαη ηελ αλάγθε επαλαθνξάο ηεο, ψζηε λα ιεηηνπξγήζεη σο κνριφο βειηίσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζην έξγν ηνπο ηφζν ζε ηνπηθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν. β) Οη έληνλεο αξλεηηθέο θξηηηθέο πνπ αζθνχληαη θαηά ηνπ ζεζκνχ ηεο αμηνιφγεζεο, ζηα ζπλέδξηα ηεο Ο.Λ.Μ.Δ., ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη επηζηεκνληθψλ θνξέσλ, φπσο απηή εθαξκφζηεθε κέρξη ην 1982, γ) Ζ πξνζπάζεηα ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο λα επαλαθέξεη θαηά θαηξνχο ην ζεζκφ ηεο αμηνιφγεζεο κε λέεο κνξθέο, πξνθαιψληαο φκσο ηηο ίδηεο αληηδξάζεηο, απνηειέζκαηα ηεο αζθπθηηθήο θαηαπίεζεο πνπ ππέζηεζαλ νη θαζεγεηέο απφ ην ζεζκφ ηνπ επηζεσξεηή πνπ αμηνινγνχζε θαη ζπλέηαζζε ηηο εθζέζεηο νπζηαζηηθψλ πξνζφλησλ. δ) Ζ αλάγθε λα θαιπθζεί έλα θελφ κε βάζε ηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα ηνπ αμηνινγηθνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο Διιάδαο κέζα απφ ηηο ΔΤΗ θαη λα ππάξμνπλ πξνηάζεηο ή πξνβιεκαηηζκνί γηα έλα αμηνινγηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν ζα είλαη απνδεθηφ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θφζκν θαη πξνζαξκνζκέλν ζηηο ζχγρξνλεο απαηηήζεηο, βαζηζκέλν ζηηο βαζηθέο αξρέο θαη ηα ζπζηαηηθά ζηνηρεία, ηα νπνία πξέπεη λα δηέπνπλ έλα νξζνινγηζηηθφ ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ. ε) Ζ πξφθιεζε ηεο Γηεζλνχο Κνηλφηεηαο, φπνπ ππάξρνπλ αξθεηά ζχγρξνλα αμηνινγηθά ζπζηήκαηα. Σν πεξηερόκελν ηεο έξεπλαο είλαη δηαξζξσκέλν ζε ηέζζεξα κέξε. ην πξώην κέξνο αλαπηχζζεηαη ν ζεσξεηηθφο πξνβιεκαηηζκφο ηνπ ζέκαηνο. πγθεθξηκέλα γίλεηαη κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ηνπ ζεζκνχ ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ ζηε ρψξα καο, απφ ηε ρξνληθή ζηηγκή πνπ άξρηζε ε αμηνιφγεζε γηα ηε Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε κέρξη ην 1982, πνπ έπαςε λα ιεηηνπξγεί. Παξνπζηάδνληαη ην πξνθίι θαη ν ξφινο ηνπ Δπηζεσξεηή έηζη φπσο απηά πξνζδηνξίζηεθαλ απφ ηελ Πνιηηεία αιιά θαη εηζπξάρζεθαλ απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο. Μειεηάηαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κέζα ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Γίλεηαη ελλνηνινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ φξνπ αμηνιφγεζε κέζα απφ ηε ζρέζε ηεο κε ην δηδαθηηθφ έξγν. Με βάζε βηβιηνγξαθηθά δεδνκέλα, αθνινπζεί πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ην αλ ζα πξέπεη λα αμηνινγείηαη ν εθπαηδεπηηθφο θαη ην δηδαθηηθφ ηνπ έξγν θαη πνηνη ζεσξνχληαη σο αξκφδηνη θνξείο, ψζηε λα επσκηζζνχλ απηή ηελ επζχλε θαη λα αμηνπνηήζνπλ ηα απνηειέζκαηα απηήο ηεο ελέξγεηαο. 13

ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ζεσξίεο γηα ηελ αμηνιφγεζε θαη ηα επηθξαηέζηεξα Μνληέια- (ρήκαηα) αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ. Αθνινπζεί αλαθνξά ζηνλ ηξφπν αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζηα θξάηε κέιε ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο έηζη φπσο καο γλσζηνπνηήζεθε απηή κεηά απφ γξαπηή επηθνηλσλία καο θαη ζρεηηθφ καο αίηεκα πξνο ηηο Πξεζβείεο ησλ ρσξψλ απηψλ. Σέινο παξνπζηάδεηαη ην Ννκνζεηηθφ Πιαίζην, ζην νπνίν ζηεξίρζεθε ε αμηνιφγεζε ηνπ θαζεγεηή θαη ηνπ έξγνπ ηνπ απφ ην 1905 έσο ην 2007 θαη πξνβάιιεηαη ε ζπνπδαηφηεηα θαη ν ξφινο ησλ Δθζέζεσλ Τπεξεζηαθήο Καηάξηηζεο. ην δεύηεξν κέξνο αλαθέξεηαη ν κεζνδνινγηθφο ζρεδηαζκφο ηεο έξεπλαο, ε δηεμαγσγή ηεο, ε επηινγή ηνπ δείγκαηνο, ε δηαδηθαζία ζπιινγήο εξεπλεηηθνχ πιηθνχ θαη νη δπζθνιίεο νξγάλσζεο θαη δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο. ην ηξίην κέξνο παξνπζηάδνληαη θαη ζπδεηνχληαη δηεμνδηθά ηα επξήκαηα έηζη φπσο απηά πξνέθπςαλ απφ ηε κειέηε ηνπ ηξφπνπ αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζχκθσλα κε ηα φζα αλαθέξνληαλ ζην ζψκα ησλ ΔΤΗ. Παξνπζηάδνληαη ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο απηψλ θαηά ρξνληθή πεξίνδν θαζψο θαη νη άμνλεο πνπ ηα ζπλέζεηαλ. Αθνινπζεί αλάιπζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ Αξραίσλ Διιεληθψλ, ησλ Νέσλ Διιεληθψλ, ησλ Λαηηληθψλ, ηεο Ηζηνξίαο θαη ηεο Έθζεζεο, ζχκθσλα κε ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεκάησλ απηψλ απφ ηνπο επηζεσξεηέο. Γηεξεπλάηαη ε ζηάζε ησλ επηζεσξεηψλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηηο θαη νίθνλ εξγαζίεο. Παξνπζηάδεηαη εμειηθηηθά ν θάζε εθπαηδεπηηθφο ζ φιε ηνπ ηελ πνξεία απφ ηε ζηηγκή πνπ δηνξίζζεθε κέρξη ηε ζπληαμηνδφηεζή ηνπ, ζχκθσλα κε ηα πνξίζκαηα ησλ εθάζηνηε αμηνινγεηψλ, φπνπ καο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα παξαηεξήζνπκε απηνχο εμειηθηηθά (ηελ εμέιημή ηνπο ζ φια ηα νπζηαζηηθά πξνζφληα) αιιά θαη λα δηαπηζηψζνπκε ηε ζπρλφηεηα ηεο αμηνιφγεζεο θαη ηελ πξνζθνξά ηεο θαζψο θαη ηελ εκπινθή ηεο Πνιηηείαο ζ απηήλ. ην ηέηαξην κέξνο θαηαγξάθνληαη ηα γεληθά ζπκπεξάζκαηα ηα νπνία πξνθχπηνπλ απφ ηηο ζπλεθηηκήζεηο ησλ επξεκάησλ θαη δηαηππψλνληαη κεξηθέο ζθέςεηο- πξνηάζεηο γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Αθνινπζεί ε Βηβιηνγξαθία θαη ην Παξάξηεκα. 14

1.1. Ο ζεζκόο ηεο αμηνιόγεζεο ζηελ Διιάδα. Ζ αμηνιφγεζε δηαπνηίδεη ηφζν ηδενινγηθά φζν θαη πξαθηηθά, κε ηε κία ή ηελ άιιε κνξθή φινπο ηνπο ζεζκνχο ηεο θνηλσλίαο καο. ηελ εθπαίδεπζε θάλεη ηελ εκθάληζή ηεο γηα κελ ηε Γεκνηηθή ην 1895 12 κε ην δηνξηζκφ ησλ κφληκσλ επηζεσξεηψλ γηα δε ηε Μέζε ην 1905 13. Ζ αμηνιφγεζε απηή, είρε σο ζθνπφ ηελ αμηνιφγεζε ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ, αιιά θαη ηεο φιεο ελ γέλεη πξνζσπηθφηεηαο θαη ζπκπεξηθνξάο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηφζν ζην ζρνιηθφ ρψξν φζν θαη έμσ απφ απηφλ. Δίλαη γεγνλφο, φηη ην ζρνιείν σο θνηλσληθφο, παηδαγσγηθφο θαη γξαθεηνθξαηηθφο νξγαληζκφο 14 αλαδηαξζξψλεηαη ζχκθσλα κε ηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο θαη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο θαη φηη ε αμηνιφγεζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ 15 είλαη έλα αθαλζψδεο δήηεκα, πνπ πξνβιεκαηίδεη έληνλα ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε δηεζλέο επίπεδν ηνλ εθπαηδεπηηθφ θφζκν 16 θαη ην θνηλσληθφ ζχλνιν, αιιά θέξλεη ζπρλά θαη ζε αληηπαξάζεζε απηνχο κε ηνπο εθάζηνηε θπβεξλψληεο. Ζ αμηνιφγεζε φκσο δελ είλαη κηα δηαδηθαζία, ε νπνία απνκνλψλεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ην έξγν ηνπ, θαη εζηηάδεηαη κφλνλ ζ απηφλ. Οθείιεη λα «βιέπεη» απηφλ κέζα ζην φιν θνηλσληθφ, ηζηνξηθφ, πνιηηηθφ, νηθνλνκηθφ πιέγκα πνπ θηλείηαη θαη λα ζπλεμεηάδεη ην εθάζηνηε πθηζηάκελν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα κε ηελ αλάινγε νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ, ηηο κεζφδνπο θαη ηερληθέο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο, ηνπο καζεηέο θαη ηηο εθπαηδεπηηθέο ζρέζεηο, ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα, ηα σξνιφγηα πξνγξάκκαηα, ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα, ηελ πιηθνηερληθή ππνδνκή 17. ινη απηνί νη παξάγνληεο επεξεάδνπλ ζηελ πξάμε ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ζεκειηψλνληαο ηαπηφρξνλα ην πνιπδηάζηαην ηεο εθπαηδεπηηθήο πξάμεο θαη δειψλνληαο φηη ε αμηνιφγεζε είλαη δηαδηθαζία ζχλζεηε θαη πνιχπιεπξε. Ζ έλλνηα ηεο αμηνιφγεζεο νξίδεηαη φπσο λνείηαη ζην Ν. 2525/97, σο «ε δηαδηθαζία απνηίκεζεο ηεο πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο θαη ηνπ βαζκνχ πινπνίεζεο ησλ ζθνπψλ θαη ησλ 12 Ν. ΒΣΜΘ /1985. 13 Ν.ΓΑ /1905. 14 Κσλζηαληίλνπ, Υ., 1994. 15 Γέξαο, Π., 1979. Καζζσηάθεο, Μ., 1981. Αζαλαζίνπ Λ., 1980. Αζαλαζίνπ, Λ., 1990: 9-64. Αζαλαζίνπ,Λ., 2000. 16 Gronlund N.E.,1965. Γιελφο, Γ., 1986. Γεκεηξφπνπινο Δ., 1991. Φξάγθνο, Υ., 1983: 256-272. Σνπινχπεο Φ., 1983: 273-284. 17 Παπαθσλζηαληίλνπ, Π., 1993. 15

ζηφρσλ ηεο, φπσο απηνί θαζνξίδνληαη απφ ηελ ηζρχνπζα λνκνζεζία». (ΦΔΚ 188/23-9-1997, ζ. 6675) Δίλαη ελδηαθέξνλ, φκσο, λα γπξίζνπκε ιίγα ρξφληα πίζσ θαη λα δνχκε εμειηθηηθά, πψο ε πνιηηεία αληηιακβαλφηαλ ηελ αμηνιφγεζε. Ζ αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηλφηαλ απφ ηνπο επηζεσξεηέο, (ΝΓ 1755/1942), νη νπνίνη αζθνχζαλ δηνηθεηηθφ έιεγρν, επηζεψξεζε θαη επνπηεία ζηα ζρνιεία. Σελ ίδξπζε ηνπ ζεζκνχ επέβαιαλ θπξίσο δχν ιφγνη. Ο πξψηνο ήηαλ θαζαξά δηνηθεηηθφο θαη ν δεχηεξνο επηζηεκνληθφο θαη παηδαγσγηθφο. Οη επηζεσξεηέο ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο ππξήλεο γηα λα δεκηνπξγεζεί κηα δηνηθεηηθή απνθέληξσζε αιιά θαη γηα λα θαζνδεγεζεί θαη λα επνπηεπηεί ην δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ 18. Ζ θξηηηθή ηεο δηδαζθαιίαο ήηαλ ην θχξην κέζν κε ην νπνίν, ν επηζεσξεηήο- επφπηεο πξνζπαζνχζε λα βειηηψζεη ηνλ δηδάζθνληα ζην έξγν ηνπ. Ζ πνιιαπιφηεηα φςεσλ θαη ξφισλ θαη ε απφιπηε εμνπζία ησλ επηζεσξεηψλ, αιινίσζαλ ηε κνξθή ηεο αμηνιφγεζεο. Ζ παξαπνίεζε ηεο αμηνιφγεζεο, έθεξε ζην πξνζθήλην ηνπο ηφηε πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο (Κ. Γεσξγνχιε, Θ. Σνπξθνβαζίιε, Θ. Παξαθεπφπνπιν, Δμαξρφπνπιν, Κ. Σζάηζν), νη νπνίνη πξνζπάζεζαλ λα δηεπθξηλίζνπλ ην ξφιν θαη ηε κνξθή ηεο αμηνιφγεζεο φπσο απηή πξνέθπςε κέζα απφ ην έξγν ησλ επηζεσξεηψλ θαη λα ππνδείμνπλ ζ απηνχο ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπο, ψζηε λα ζπληειέζνπλ ζηελ αλχςσζε ηεο εθπαίδεπζεο 19. Βαζηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επηηπρία ηνπ έξγνπ ζεψξεζαλ: α) ηε ζπλαίζζεζε ηνπ επηζεσξεηή φηη ην έξγν ηνπ είλαη ζπκβνπιεπηηθφ θαη πξέπεη λα ζηέθεηαη δίπια ζηνλ εθπαηδεπηηθφ σο βνεζφο θαη ζπλεξγάηεο, ψζηε λα βνεζήζεη νπζηαζηηθά ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπ αλχςσζε, β) ηελ αλάγθε λα ζέβεηαη ν επηζεσξεηήο ηνλ εθπαηδεπηηθφ, λα ηνλ αθήλεη λα εθθξάδεηαη ειεχζεξα, λα κελ είλαη δεθηηθφο ζρεηηθά κε ηα ζθάικαηά ηνπ, γηαηί έηζη απηφο ράλεη ην ζάξξνο ηνπ, αιιά λα επαηλεί θαη ηα ζεηηθά ζεκεία ηεο δηδαζθαιίαο, κε ιεζκνλψληαο φηη «ε θαιή δηδαζθαιία είλαη πξάμε πνπ απνθηάηαη αξγά, αλ απνθηάηαη 20». γ) Ο επηζεσξεηήο- επφπηεο νθείιεη λα έρεη έλα θαη κφλν ηδεψδεο, λα δψζεη βνήζεηα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ. ην φλνκα απηήο ηεο παηδαγσγηθήο αγάπεο θαη θηιίαο πξέπεη λα πξνζπαζήζεη λα ελαξκνλίζεη ην Νφκν, λα απνθχγεη λα γίλεη «ζαηξαπίζθνο ηνπ θξάηνπο» ζε βάξνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, αιιά μεθεχγνληαο απφ ηηο ηππηθέο δεζκεχζεηο ηεο γξαθεηνθξαηίαο, λα ζηαζεί αξσγφο ζηελ πξσηνβνπιία, ηελ ειεπζεξία θαη ηε δεκηνπξγηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη λα ζπκάηαη φηη γη απηφ ην έξγν ρξεηάδνληαη εζηθά 18 Πξαθηηθά πλεδξίνπ Δθπαηδεπηηθψλ, 1949: 230. 19 Πξαθηηθά πλεδξίνπ Δθπ/θψλ 1949, βι. νπ. π. ζ. 316-335. 20 Πξαθηηθά πλεδξίνπ Δθπ/θψλ 1949, βι. νπ. π. ζ.318. 16

πξνζφληα κε πξσηαξρηθέο ηηο αξεηέο ηεο δηθαηνζχλεο θαη ηεο αγάπεο πξνο ηνπο επνπηεπφκελνπο εθπαηδεπηηθνχο. Ζ εγθχθιηνο φκσο ηνπ ΑΓΤ (94/1652/1955) ζα πξνβάιιεη κε ζαθήλεηα, ιίγα ρξφληα αξγφηεξα ην έξγν ηνπ αμηνινγεηή ηνλίδνληαο φηη «ν ζπληάζζσλ ηελ έθζεζηλ δένλ, αηξφκελνο ππεξάλσ παληφο ζπλαηζζήκαηνο, ζπκπαζείαο ή αληηπαζείαο, λα έρεη σο κνλαδηθφλ γλψκνλα ηελ ηζφηεηα, ηε δηθαηνζχλελ θαη ην ππεξεζηαθφλ ζπκθέξνλ». Ο επηζεσξεηήο είλαη ππνρξεσκέλνο ινηπφλ λα ιεηηνπξγήζεη σο δεκφζηνο ππάιιεινο, δξψλ θαη εληνιήλ, θαη λα ιεζκνλήζεη ηελ παηδαγσγηθή αγάπε θαη θηιία θαη ηνλ πξνζσπνθξαηηθφ ηνπ ραξαθηήξα. ηα ρξφληα 67-74 ν επηζεσξεηήο θαζίζηαηαη ην κάηη ηεο πνιηηείαο ζε βάξνο ησλ αμηνινγνχκελσλ εθπαηδεπηηθψλ. Ο Ν. 651/70 ηνλίδεη φηη ζηηο εθζέζεηο ππεξεζηαθήο ηθαλφηεηαο πέξα απφ ηα νπζηαζηηθά πξνζφληα, ηα νπνία βαζκνινγνχληαη, επηζεκαίλνληαη νη αδπλακίεο θαη ηα ειαηηψκαηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη φηη απ απηνχο εμαξηάηαη ε εθαξκνγή ηνπ Νφκνπ, θαηά ηξφπν επσθειή γηα ηελ παηδεία. Σν πλεχκα ηεο αμηνιφγεζεο πνπ επηθξαηνχζε ηα ρξφληα απηά θαζξεθηίδεηαη ζηηο νδεγίεο πνπ εζηάιεζαλ ζηηο 15/4/1971 πξνο ηνπο Γηεπζπληέο Μ. Δθπαίδεπζεο κέζσ ησλ Γ. Δπηζεσξεηψλ, απφ ην ΑΔ ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο. Σνλίδεηαη φηη κε αθνξκή ηελ απνπζία θάπνησλ θαζεγεηψλ θαη καζεηψλ απφ ηε ζρνιηθή γηνξηή ηεο 25 εο Μαξηίνπ, ε φπνηα ζπγθάιπςε απηψλ απφ ηνπο Γηεπζπληέο ή παξάιεηςε θαζήθνληνο «δχλαηαη λα έρεη δπζκελείο επί ηελ θαζφινπ αμηνιφγεζηλ θαη απνηίκεζηλ ηνπ πξνζθεξνκέλνπ πθ πκψλ έξγνπ επηπηψζεηο θαη, φπεξ ρείξηζηνλ, θαη ηελ ηηκσξίαλ πκψλ λα επηζχξεη» (Παξάξηεκα 7.1). Ζ πίεζε κάιηζηα ηελ νπνίαλ πθίζηαλην νη εθπαηδεπηηθνί, δεδνκέλνπ φηη νξηζκέλνη ηχγραλαλ ζπρλήο επηζεψξεζεο απφ πνιινχο επηζεσξεηέο, ελψ άιινη φρη θαη νη δηακαξηπξίεο ηνπο, έδσζαλ αθνξκή ζηνλ ηφηε πθππνπξγφ λα πξνβεί ζε δειψζεηο (13/12/1971) πξνο ηνπο ιεηηνπξγνχο ηεο Μέζεο θαη Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο. ε απηέο δηεπθξηλίδεη φηη ν ζθνπφο ηεο εθ ηνπ ζχλεγγπο παξαθνινχζεζεο ηεο θαηάζηαζεο ηεο Παηδείαο, ησλ κεηνλεθηεκάησλ θαη ησλ αδπλακηψλ απηήο, είλαη ε ζεξαπεία απηψλ θαη ζπλεπψο ε πνηνηηθή βειηίσζε ηεο Παηδείαο. Ο πθηζηάκελνο ηεο επηζεψξεζεο εθπαηδεπηηθφο, πξέπεη λα βιέπεη ζην πξφζσπν ηνπ πξντζηακέλνπ ηνπ επηζεσξεηή φρη κφλνλ ηνλ ειεγθηή ηεο πξνζπάζεηάο ηνπ αιιά ηνλ επηζηήκνλα θαη παηδαγσγφ, ν νπνίνο κε πλεχκα θαηαλφεζεο, θαινζχλεο θαη αλζξσπηζκνχ πξνζέξρεηαη αξσγφο εηο ην έξγνλ ηεο αγσγήο θαη ηεο δηδαζθαιίαο. Ο επζπλείδεηνο θαη εξγαηηθφο εθπαηδεπηηθφο δελ πξέπεη λα θνβάηαη ή λα ηαξάδεηαη ςπρηθά απφ ηηο επηζθέςεηο ηνπ επηζεσξεηή, αιιά λα επηδεηά απηέο 17

ζεσξψληαο ηεο σο εθδήισζηλ εθηηκήζεσο ηνπ ππ απηνχ ηεινπκέλνπ έξγνπ. Μφλν ν θπγφπνλνο θαη ν κε επζπλείδεηνο εθπαηδεπηηθφο έρεη λα θνβείηαη ηελ επηζεψξεζηλ. Αιιά ε ζπρλή θαη ππθλή επηζεψξεζηο είλαη ην πιένλ θαηάιιεινλ θαη ην πιένλ απνηειεζκαηηθφλ αζθαιηζηηθφλ κέηξνλ Ζ αλάγθε κάιηζηα φπσο έθαζηνο ησλ επηζεσξεηψλ ζπγθεληξψλεη ζηνηρεία πεξί ηεο ηθαλφηεηνο επηζεσξήζεσο, ηνπ ακέζσο κεη απηνχ πθηζηακέλνπ επηζεσξεηνχ, ζα νδεγήζεη ψζηε λα ππάξμνπλ πεξηπηψζεηο θαηά ηαο νπνίαο εηο ηελ απηήλ αίζνπζαλ δηδαζθαιίαο ζα πξνζέξρνληαη πιείνλεο ηνπο ελφο επηζεσξεηέο θαη αληνχζαλ θιίκαθα γηα ηελ παξαθνινχζεζηλ ηεο δηδαζθαιίαο. Δλδέρεηαη φκσο «ε επί ην απηφ ζπγθέληξσζηο πεξηζζνηέξσλ επηζεσξεηψλ λα απνβιέπεη εηο ηελ παξαηήξεζηλ επη ζθνπνχ κειέηεο δηδαθηηθνχ ηηλφο θαηλνκέλνπ θαη θπζηθά ηε ζπιινγή ζηνηρείσλ θαη ηελ ππνβνιή πξνηάζεσλ ψζηε λα βειηησζνχλ ηα εθπαηδεπηηθά δξψκελα ή αθφκα λα επηβιέπεη ζηελ παξαηήξεζε ηεο εθάζηνηε δηδαθηηθήο κεζφδνπ αιιά θαη ηνπ πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ ησλ καζεηψλ ψζηε αλ παξίζηαηαη αλάγθε λα ππνβνεζεζνχλ θαηάιιεια». Ζ άζθεζε απηήο ηεο κνξθήο ηεο αμηνιφγεζεο ή κάιινλ επηζεψξεζεο ήηαλ θπζηθφ λα θαηαπηέδεη ηελ εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα θαη λα πξνθαιέζεη ηελ απνγνήηεπζε αιιά θαη ηελ άξλεζε ηνπ Έιιελα εθπαηδεπηηθνχ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν, θαη φρη θαη αλάγθε ην ζεζκφ, πνπ εθαξκνδφηαλ απηή. Έηζη κεηά απφ κία ελεξγφ πνξεία ηξηάληα πεξίπνπ ρξφλσλ ε αμηνιφγεζε αδξαλνπνηήζεθε θαη κφλν νη ζπδεηήζεηο θαη ηα αλεθάξκνζηα Π.Γ. πεξί επαλαθνξάο ηεο, ζπκίδνπλ ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηεο. Παξαηεξψληαο ινηπφλ ηηο ζπλερείο εμειίμεηο ζην ρψξν ηεο εθπαηδεπηηθήο αμηνιφγεζεο ζηελ Διιάδα, δηαπηζηψλνπκε φηη ειινρεχεη έλαο κφληκνο θφβνο θαη άξλεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ αμηνιφγεζε, ν νπνίνο έρεη ηηο ξίδεο ηνπ ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ιεηηνχξγεζε απηή ζην παξειζφλ. Ζ δπζπηζηία θαη ε ακθηζβήηεζε έρεη ζηηγκαηίζεη ην ζεζκφ ηεο αμηνιφγεζεο θαη είλαη ηδηαίηεξα δχζθνιν ε εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα λα ηε δερηεί θαη λα ηελ αθήζεη λα ζπκπνξεπηεί ζην έξγν ηεο. Μφιηο γίλεηαη ιφγνο απφ ηελ θάζε θπβέξλεζε γηα αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνβάιινπλ νη αληηδξάζεηο ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ ηνπο νξγάλσλ 21, ηα νπνία βιέπνπλ απηή ζαλ κεραληζκφ ειέγρνπ, ρεηξαγψγεζεο θαη ππνηαγήο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζαλ απεηιή γηα ηελ εξγαζία, ηε κνληκφηεηα, ην βαζκφ θαη ηελ εμέιημή ηνπο. Θεσξνχλ φηη εληζρχεηαη ν ζπγθεληξσηηζκφο θαη νη ηεξαξρηθέο ζρέζεηο κε ηελ ππνηαγή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηνπο ηεξαξρηθά αλψηεξνπο. ηη νη εθπαηδεπηηθνί θαηαιήγνπλ λα γίλνληαη Ηκάληεο κεηαβίβαζεο ηεο θξαηηθήο γλψζεο θαη ηεο θπξίαξρεο ηδενινγίαο αιιά ζα πξνθιεζνχλ κεηαμχ ηνπο ζπγθξνχζεηο θαη αληαγσληζκνί αθνχ ζα δηαηξνχληαη θαη ζα θαηαλέκνληαη ζε θαηεγνξίεο σο 21 Φαηνχξνπ, Α., Σζηξηγψηεο, Θ. 21/10/2001 Δθεκεξίδα Κπξηαθάηηθε. 18

αλεπαξθείο- επαξθείο πνιχ επαξθείο. Αληηκεηηαξπζκηζηηθή, πξνζσπνπαγήο, απηαξρηθή θαη γξαθεηνθξαηηθή ζεσξείηαη θάζε κνξθή αμηνιφγεζεο αθνχ θαηά ηελ άπνςή ηνπο ζα ππνλνκεχεη ην έξγν ηνπο. Οη εθπαηδεπηηθνί φκσο δελ είλαη δπλαηφλ λα κελ αμηνινγνχληαη ζηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπο έξγνπ. Μπνξνχλ λα αμηνινγεζνχλ 22 : α) Χο πξνο ην βαζκφ θαηνρήο ηνπ αληηθεηκέλνπ, ην νπνίν δηδάζθνπλ, β) Σελ νξγάλσζε θαη δηεμαγσγή ηεο δηδαζθαιίαο. γ)σε δηαρείξηζε ηεο ζρνιηθήο ηάμεο θαη ην είδνο επηθνηλσλίαο πνπ δεκηνπξγνχλ κέζα ζ απηή. δ) Σηο ζρέζεηο κε ηνπο καζεηέο, ηνπο γνλείο, ηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν, ηε δηνίθεζε ηνπ ζρνιείνπ. Έηζη εληζρχεηαη ε απηνγλσζία ηνπο σο πξνο ηελ επηζηεκνληθή ηνπο ζπγθξφηεζε, ηελ παηδαγσγηθή ηνπο θαηάξηηζε θαη ηε δηδαθηηθή ηνπο ηθαλφηεηα. Μπνξνχλ λα ζρεκαηίζνπλ ζεκειησκέλε εηθφλα γηα ηελ απφδνζε ζην έξγν ηνπο, λα επηζεκάλνπλ ηηο αδπλακίεο ηνπο ζηελ πξνζθνξά ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπο έξγνπ θαη λα πξνζπαζήζνπλ λα ηηο εμαιείςνπλ. Δπηπιένλ αηζζάλνληαη ηθαλνπνίεζε απφ ηελ αλαγλψξηζε ηνπ έξγνπ ηνπο θαη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα παξνρήο θηλήηξσλ, φζνη επηζπκνχλ, λα εμειηρζνχλ θαη λα ππεξεηήζνπλ ζε ζέζεηο ζηειερψλ εθπαίδεπζεο. Μπνξνχλ λα δηαπηζηψλνπλ ηηο αλάγθεο γηα επηκφξθσζή ηνπο θαη λα δεκηνπξγείηαη έλα θιίκα αιιεινζεβαζκνχ θαη εκπηζηνζχλεο κεηαμχ απηψλ, ησλ ζπλαδέιθσλ ηνπο, ησλ καζεηψλ ηνπο θαη ηεο θνηλσλίαο. ια απηά θπζηθά ζπλδένληαη άκεζα κε ην καζεηή, αθνχ ππάξρεη βειηίσζε ηεο πξνζθνξάο ηνπο κέζα απφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ νδεγηψλ απφ ηνπο αμηνινγεηέο. Αο ζπκεζνχκε φηη ηελ πξφνδν ησλ καζεηψλ, ην ελδηαθέξνλ ηνπο γηα ην ζρνιείν, ηελ επηηπρία ζηηο εμεηάζεηο θαη ηηο απνπζίεο ηνπο ην 1997 ε θπβέξλεζε Μέηηδνξ ζηε Βξεηαλία, είρε ζπλδέζεη άκεζα κε ην έξγν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ππφ ην ζιφγθαλ «θαθφο καζεηήο ίζνλ θαθφο θαζεγεηήο» θαη φια απηά ήζαλ δείθηεο πνπ ζα εθηηκνχληαλ ζηελ αμηνιφγεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θάηη πνπ ζήκαηλε θαη ηελ πηζαλή ηνπο απφιπζε. Υαξαθηεξηζηηθνί ήηαλ θαη νη πξσηνζέιηδνη ηίηινη νξηζκέλσλ εθεκεξίδσλ «Οη δάζθαινη αληηκέησπνη κε απφιπζε φηαλ απνηπγράλνπλ νη καζεηέο ηνπο» ( Times 1997), «Σα άζρεκα απνηειέζκαηα ζα θνζηίζνπλ ζηνπο δαζθάινπο ηε δνπιεηά ηνπο» ( Independent 12/2/1997) 23. Ηδηαίηεξα απζηεξή θαη εμεδεηεκέλε ε ζπγθεθξηκέλε απφθαζε ηεο θπβέξλεζεο αιιά ελδεηθηηθή ηεο ζεκαζίαο ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ θαη ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ ησλ θαζεγεηψλ. Σελ άπνςε φηη ε εθπαηδεπηηθή αμηνιφγεζε θαη ηδηαίηεξα ε αμηνιφγεζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο εθπαίδεπζεο 22 Καζζσηάθεο, Μ., 1992: 61. 23 Φαηνχξνπ, Α., Σζηξηγψηεο, Θ. 21/10/2001 Δθεκεξίδα Κπξηαθάηηθε. 19

ηαπηίδεηαη κε ηε κέηξεζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψ.λ ζπλαληνχκε ζηνπο Παιαηνθξαζά, Γεκεηξφπνπιν, Βξεηάθνπ θαη Κσζηάθε (1997) 24, αθνχ ζεσξνχλ φηη ε εθπαηδεπηηθή έξεπλα θαη κέηξεζε δίλνπλ ζηνηρεία ρξήζηκα γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο εθπαίδεπζεο. Απηφ πνπ πξέπεη λα πξνζερζεί ηδηαίηεξα απφ ηελ Πνιηηεία, είλαη ε ζεξαπεία ηεο ξίδαο ηνπ πξνβιήκαηνο. Σν Πξφβιεκα δελ εληνπίδεηαη κφλν ζηε βειηίσζε ησλ Νφκσλ αιιά πξνπαληφο ζηε ζσζηή ελεκέξσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νη νπνίνη πξέπεη λα θαηαλνήζνπλ θαη λα ελζηεξληζηνχλ ην ξφιν ηεο αμηνιφγεζεο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Οθείιεη ε πνιηηεία λα επηκνξθψζεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζην ζέκα ηεο αμηνιφγεζεο ψζηε λα ηελ επηδηψθεη ν ίδηνο. Πφηε φκσο; ηαλ ζα έρεη θαη απηφο ιφγν, φηαλ ε αμηνιφγεζε ζα ιεηηνπξγεί βειηησηηθά ζην έξγν ηνπ θαη ζα ηνλ ζηεξίδεη επαγγεικαηηθά εληζρχνληαο ηελ απηνθξηηηθή ηνπ θαη ηελ απηνγλσζία ηνπ. Δίλαη αλάγθε λα αηζζαλζνχλ αμηνινγεηέο θαη αμηνινγνχκελνη ζαλ έλα θνηλφ ζψκα, ην νπνίν ζα ιεηηνπξγεί ζπιινγηθά, θαη νη πξνζπάζεηεο πνπ ζα θάλνπλ, ζα απνβιέπνπλ ζ έλα πιεξέζηεξν εθπαηδεπηηθφ έξγν. Μήπσο φκσο ζα έπξεπε λα αξρίζεη απφ πνιχ λσξίο απηή ε πξνζπάζεηα ελεκέξσζεο θαη θνπιηνχξαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ψζηε λα ηνπο δψζεη ην έλαπζκα γηα πηνζέηεζε λέσλ ζηάζεσλ ζην ζρνιείν ηνπο 25, φπνπ κέζα απφ ην ζπιινγηθφ πξνγξακκαηηζκφ θαη δξάζε θαη θπζηθά κεηά ηνλ απνινγηζκφ ηνπ έξγνπ ηνπο ζα κπνξνχλ λα δηαρεηξίδνληαη θαιχηεξα θαη απνδνηηθφηεξα ηελ απηνλνκία ηεο ζρνιηθήο ηνπο κνλάδαο; Ο εκπινπηηζκφο ησλ ζπνπδψλ βαζηθήο θαηάξηηζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κε αληηθείκελα ηα νπνία αθνξνχλ ηελ εθπαηδεπηηθή δηνίθεζε θαη αμηνιφγεζε, ηνλίδεη ν Κνπηνχδεο 26 (2003) επειπηζηνχκε φηη ζα θάλεη θαηαλνεηφ «φηη ε αμηνιφγεζε δελ είλαη νχηε απεηιή γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ, νχηε βέβαηα φπιν επηηήξεζεο ζηα ρέξηα ηνπ ππνπξγνχ, αιιά «εξγαιείν» απνηειεζκαηηθήο δηνίθεζεο θαη σο ηέηνην ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη». Έηζη ζεσξνχκε φηη ζα ζπλεξγαζηνχλ θαη νη ζπλδηθαιηζηηθέο ελψζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηελ πνιηηηθή εγεζία ηνπ ΤΠΔΠΘ θαη ζα κπνξνχλ λα δηαρεηξηζηνχλ θαιχηεξα ηηο ζπιινγηθέο δηαδηθαζίεο, ψζηε λα δηακνξθσζεί ζην ζρνιείν κηα εζσηεξηθή εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, ε νπνία ζα εζηηάδεηαη ζηε ζρνιηθή απνηπρία, ζηε δηαξξνή, ηνλ ξαηζηζκφ, ηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ηελ παηδαγσγηθή ζρέζε αιιά θαη ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ 27. Οη αμηνινγεηέο ζα είλαη πην απνδεθηνί, αλ πξνέξρνληαη κέζα απφ ην ζψκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη έρνπλ ζεηεχζεη σο δάζθαινη ζηελ αίζνπζα. ηαλ κάιηζηα εκθνξνχληαη αξεηψλ φπσο ε αγάπε ζηνλ άλζξσπν, 24 Παιαηνθξαζάο,., Γεκεηξφπνπινο,., Κσζηάθε, Α., & Βξεηάθνπ, Β, (1997). 25 Βεξέβε, 2003: 23-25. 26 Κνπηνχδεο, 2003: 28. 27 Μαπξνγηψξγνο, 2003: 26-27. 20

ζηε γλψζε, είλαη δίθαηνη, αληηθεηκεληθνί θαη ακεξφιεπηνη, απέρνπλ θνκκαηηθψλ επηβνιψλ, ηφηε είλαη πιένλ απνδεθηνί θαη ην έξγν ηνπο είλαη γφληκν. Υξεηάδεηαη κ άιια ιφγηα ε αμηνιφγεζε λα δείμεη έλα αλζξψπηλν, θνηλσληθφ πξφζσπν ζηνλ εθπαηδεπηηθφ, γηα λα γίλεη απνδεθηή. Μπνξεί ε αμηνιφγεζε λα ιεηηνπξγήζεη κεηαζρεκαηηζηηθά σο ζεζκφο 28, ξσγκή ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα έρνληαο θνηλσληθφ ξφιν, παξεκβαίλνληαο ζην ζρνιείν απφ ηε κηα (φξνπο πξνυπνζέζεηο ιεηηνπξγίαο ηνπ) θαη ζηηο αληηιήςεηο, ηδέεο θαη ζρέζεηο πνπ δηακνξθψλνληαη απφ ηελ άιιε εληφο θαη εθηφο ηεο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο 29, φπνπ ζα αμηνινγνχληαη βάζεη ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο φινη νη ζπληειεζηέο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία (νιηζηηθή πξνζέγγηζε ηεο αμηνιφγεζεο). Ζ ειιεληθή βηβιηνγξαθία έρεη λα παξνπζηάζεη θείκελα, ηα νπνία ζπλδπάδνπλ ηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα κε ηε ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε θαη πξνβιεκαηηζκφ, κε ζθνπφ ηε δηακφξθσζε ελφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο κε ζπκκεηνρηθφ θαη αλαηξνθνδνηηθφ ραξαθηήξα. Μέζα απφ θείκελα ησλ Γεκεηξφπνπινπ 2002 30, Καζζσηάθε 1992 31, Παπαθσλζηαληίλνπ 1993 32, Παζηαξδή 1996 33, Μαπξνγηψξγνπ 1993 34, πξνθχπηεη ε αλαγθαηφηεηα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ γηα ιφγνπο φρη κφλν παηδαγσγηθνχο αιιά θαη θνηλσληθνχο θαη νηθνλνκηθνχο αθνχ, ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη νη ζεηηθέο ζπλέπεηεο ζηελ Δθπαίδεπζε έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ηελ αμηνιφγεζε. Ζ ζρνιηθή κνλάδα θαηά ηνπο Αλδξένπ θαη Μαληδνχθα, 1999 35, νινκψλ 1999 36, Μαπξνγηψξγν 1999 37 αιιά θαη MacBeath 2001, 38 ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη θαη ηελ απηναμηνιφγεζε είηε απηή αζθείηαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ είηε απφ Ννκηθφ πξφζσπν, ψζηε λα παξαθνινπζεί έηζη φινπο ηνπο ηνκείο ιεηηνπξγίαο ηεο. 28 χκθσλα κε ην Μαπξνγηψξγν (1993) θαη ην Γνχθα (1997), ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο κεηαζρεκαηηζηηθήο αμηνιφγεζεο είλαη ε απηναμηνιφγεζε, ν απηνπξνζδηνξηζκφο θαη ε απηναλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηα πιαίζηα κηα ζπλεηαηξηζηηθήο ινγνδνζίαο. Ο ίδηνο ν εθπαηδεπηηθφο πξνθαιεί ηε βειηίσζε θαη ην κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ κέζα απφ κηα θξηηηθή ζηάζε θαη θξηηηθή αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ηνπ. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ κέζα απφ κηα εμειηζζφκελε πξνζπάζεηα εξεπλεηηθψλ θαη πεηξακαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηα ζρνιεία, θαζίζηαηαη κηα δηαδηθαζία δηεξεπλεηηθή θαη αλαλενχκελε. ηεξίδεηαη ζε κηα αληίιεςε ζπιινγηθνχ απνινγηζκνχ, ζπιινγηθήο επζχλεο θαη θξηηηθήο. Ζ ζπλχπαξμε θαη ζπιιεηηνπξγία ησλ εθπαηδεπηηθψλ θνξέσλ ζ απηή πξννηθνλνκεί έλα θνηλσληθνπνηεκέλν ζρνιείν φπνπ ζηα πιαίζηα ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο είλαη απηνδηνηθνχκελε θαη ζπλεηαηξηζηηθή κε απνηέιεζκα λα πξνυπνζέηνληαη αιιαγέο ζηε δηνηθεηηθή ηνκή ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ θαηεχζπλζε ηεο απηνδηνίθεζεο θαη ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ απνινγηζκνχ. 29 Αζαλαζνχια, Α. Ρέππα 1999. 30 Γεκεηξφπνπινο, Δ., 2002. 31 Καζζσηάθεο, Μ., 1992: 46-70. 32 Παπαθσλζηαληίλνπ, Π., 1993. 33 Παζηαξδήο, Π., 1996. 34 Μαπξνγηψξγνο, Γ., 1993. 35 Αλδξένπ, Α. & Μαληδνχθα, Π., 1999. 36 νινκψλ, Η., 1999. 37 Μαπξνγηψξγνο, Γ., 1999: 115-160. 38 McBeath, J, 2001. 21

Απαηηείηαη ζηνραζκφο, ζπιινγηθή πξνζπάζεηα, έξεπλα, γλψζε ησλ δπζθνιηψλ θαηάξηηζεο ελφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο, επαλαπξνζδηνξηζκφο θαη αμηνιφγεζε απφ ηελ πιεπξά ηεο πνιηηείαο, ζπλεξγαζία, αιιαγή λννηξνπίαο θαη εκπηζηνζχλε απφ ηελ πιεπξά ηεο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν ζα πεξπαηήζεη ν ζεζκφο ηεο αμηνιφγεζεο. Μέιεκά ηεο είλαη λα απνδείμεη φηη ην έξγν ηεο δελ είλαη παξά αλαηξνθνδνηηθφ θαη βειηησηηθφ ηφζν πξνο ηνπο ίδηνπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο φζν θαη πξνο ηελ ειιεληθή λενιαία. 1.2. θνπνί ηεο έξεπλαο Ζ παξνχζα έξεπλα επηρεηξεί λα πεξηγξάςεη θαη λα εξκελεχζεη ην ζεζκφ ηνπ επηζεσξεηή θαη ηε δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ, φπσο απηή ιεηηνχξγεζε απφ ην 1940 έσο ην 1980. θνπφ έρεη κε βάζε εξεπλεηηθά δεδνκέλα λα θέξεη ζην θσο ηα αίηηα ηα νπνία νδήγεζαλ ζε έλα εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα απφ ην νπνίν ιείπεη παληειψο ε αμηνιφγεζε θαη λα παξαζέζεη ηηο βαζηθέο ζέζεηο θαη πξαθηηθέο, ζηηο νπνίεο πξέπεη λα ζηεξίδεηαη έλα αμηνινγηθφ ζχζηεκα. Αλαιπηηθφηεξα: α) Να πεξηγξάςεη θαη λα αλαιχζεη ηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο Μέζεο Δθπαίδεπζεο απφ ηνπο επηζεσξεηέο απφ ην 1940-1980. β) Να θαηαγξάςεη ηα απνηειέζκαηα ηνπ αμηνινγηθνχ έξγνπ αλαθνξηθά κε: - ηελ παηδαγσγηθή θαη δηδαθηηθή εμέιημε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, - ηε ζρέζε αμηνιφγεζεο θαη επαγγεικαηηθήο εμέιημεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, - ηε ζηάζε, ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απέλαληη ζηνλ επηζεσξεηή θαη ηνπ επηζεσξεηή απέλαληη ζηνλ εθπαηδεπηηθφ. γ) Να εληνπηζηνχλ νη βαζηθφηεξεο αξρέο θαη ηα θπξηφηεξα ζπζηαηηθά ζηνηρεία πνπ ραξαθηήξηδαλ ην αμηνινγηθφ ζχζηεκα κέζα απφ ηηο εθάζηνηε δηαθνξνπνηήζεηο ηνπ, έλεθα ησλ πνιηηηθψλ κεηαβνιψλ. δ) Να ππάξμνπλ πξνηάζεηο γηα αιιαγέο θαη βειηίσζεηο πνπ κπνξνχλ λα γίλνπλ κε βάζε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο απηήο αλαθνξηθά κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηνπ δηδαθηηθνχ ηνπ έξγνπ. ε) Να εληνπηζηνχλ νη βαζηθφηεξεο αξρέο πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ δηδαθηηθνχ θαη εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ. 22

1.3. Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα Γηα ηε δηεξεχλεζε ηνπ ζέκαηνο δηαηππψλνληαη ηα αθφινπζα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα, ηα νπνία πξνέθπςαλ απφ ηελ πξνβιεκαηηθή πνπ έρνπκε εθζέζεη: 1) Τπάξρεη αληηζηνηρία αλάκεζα ζηνπο ζθνπνχο ηεο αμηνιφγεζεο, φπσο απηνί πξνβιέπνληαλ απφ ηελ πνιηηεία θαη ησλ αλαγθψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, δειαδή ηεο απηνγλσζίαο ηνπο, ηεο επηζηεκνληθήο παηδαγσγηθήο θαη δηδαθηηθήο ηνπο θαηάξηηζεο ; 2) Τπάξρεη αληηζηνηρία αλάκεζα ζηελ απνδνηηθφηεηα ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηηο νδεγίεο ησλ επηζεσξεηψλ αλαθνξηθά κε ην έξγν ηνπο ; 3) Ζ επηθνηλσλία ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηνπο επηζεσξεηέο θαη ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ θαζψο θαη νη πνιηηηθέο πεπνηζήζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξέαδαλ ηνπο επηζεσξεηέο ζηελ αμηνιφγεζε ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ; 4) Ζ αμηνιφγεζε απφ ηελ πιεπξά ησλ αμηνινγνχκελσλ ήηαλ έγθπξε θαη αμηφπηζηε; 5) Οη επηζεσξεηέο ηεξνχζαλ θαηά γξάκκα ηνπο λφκνπο ή ηνπο παξαβίαδαλ, ιφγσ ππεξβάιινληνο δήινπ, θαη κεηαηξέπνληαλ ζε «ειεγθηέο» φρη κφλν ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο θαη ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ κέζα ζηελ ηάμε αιιά θαη ηεο ηδησηηθήο δσήο απηψλ; 6) Οη επηζεσξεηέο αληηκεηψπηδαλ πάληα κε ηελ ίδηα απζηεξφηεηα φινπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο; 7) Πνηνη παξάγνληεο επεξέαδαλ, ζπλήζσο, ηελ αμηνιφγεζε ηνπ δηδαθηηθνχ θαη εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ; 8) Σα πνξίζκαηα ησλ πξνεγνχκελσλ επηζεσξήζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ επεξέαδαλ ηνπο επηζεσξεηέο ζηηο θξίζεηο ηνπο; 9) Ζ αμηνιφγεζε ιεηηνπξγνχζε σο θίλεηξν γηα ηελ επηκφξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ; 10) Οη εθπαηδεπηηθνί ζπκκεηείραλ πνηέ ελεξγά ζηελ αμηνινγηθή δηαδηθαζία ή ήηαλ παζεηηθνί δέθηεο απηήο; 11) Τπήξμε ρξνληθή πεξίνδνο θαηά ηελ νπνία νη αμηνινγνχκελνη αληηκεηψπηζαλ ζεηηθά ην ζεζκφ ηεο αμηνιφγεζεο ; 12) Πνηα ήηαλ ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηεο δηδαζθαιίαο απφ ηνπο επηζεσξεηέο; 13) Πνηνη άιινη ηνκείο ζπλεθηηκψληαλ ζηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ; 1.4. Δλλνηνινγηθέο δηαζαθελίζεηο: Αμηνιόγεζε, κέηξεζε, εθηίκεζε Ο φξνο αμηνιόγεζε, παξφηη είλαη εχρξεζηνο ηφζν απφ εθπαηδεπηηθνχο φζν θαη απφ καζεηέο, ραξαθηεξίδεηαη απφ κία πνιπζεκία 39 νξηζκψλ, φπνπ άιινηε έρεη ηε κνξθή ηεο 39 Αζαλαζίνπ, Λ., 2000:31,32. 23

κέηξεζεο άιινηε ηεο εμέηαζεο άιινηε ηεο βαζκνιφγεζεο.χκθσλα κ έλαλ νξηζκφ ηεο Unesco 40 «ε αμηνιφγεζε είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ απνβιέπεη ζην λα πξνζδηνξίζεη φζν πην ζπζηεκαηηθά θαη αληηθεηκεληθά γίλεηαη ηελ θαηαιιειφηεηα θαη ην απνηέιεζκα κηαο δξαζηεξηφηεηαο ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο ηεο».δίλαη έλα εξγαιείν δηαρείξηζεο θαη κηα δηαδηθαζία νξγάλσζεο, ζρεηηθά κε ηελ πξφζθηεζε γλψζεσλ θαη ηε δξάζε, πνπ νθείιεη λα νδεγήζεη ζην λα βειηησζνχλ, απφ ηε κηα κεξηά νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα θαη απφ ηελ άιιε ν κειινληηθφο πξνγξακκαηηζκφο θαη ε ιήςε απνθάζεσλ. Με ηελ αμηνιφγεζε, κ άιια ιφγηα ηελ θξίζε γηα ηα απνηειέζκαηα κηαο πξνζπάζεηαο θαη ηελ αλαηξνθνδφηεζε πνπ ζπλεπάγεηαη εμ απηήο, ην άηνκν βνεζείηαη ψζηε λα θηάζεη ζηε γλψζε θαη ηελ απηνγλσζία κε απψηεξν ζηφρν ηελ επηζπκεηή ηειεηφηεηα ζην έξγν ηνπ, ε νπνία είλαη ζπλαθφινπζν ησλ θνηλσληθψλ παξαγφλησλ, εμειίμεσλ θαη πξνζδνθηψλ ηνπ ίδηνπ ηνπ αηφκνπ 41. Ζ παξνρή ησλ απνηειεζκάησλ πιεξνθνξηψλ ζε ρξεζηκνπνηήζηκα ζηνηρεία είλαη ζθνπφο ηεο αμηνιφγεζεο. Σφζν ζηελ ειιεληθή φζν θαη ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία δελ ππάξρεη νκνθσλία κεηαμχ ησλ ζεσξεηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα θαη ην πεξηερφκελν ηνπ φξνπ αμηνιφγεζε. Ο Suchman 42 (1967) επηδηψθνληαο ηελ θαζηέξσζε ελφο θαζνιηθά απνδεθηνχ νξηζκνχ ηεο αμηνιφγεζεο θάλεη δηάθξηζε κεηαμχ ησλ ελλνηψλ «αμηνιφγεζε» θαη «αμηνινγηθή έξεπλα» ππνζηεξίδνληαο φηη ε αμηνιφγεζε είλαη δηαδηθαζία θξίζεο ηεο αμίαο ελφο πξντφληνο ή κηαο ιεηηνπξγίαο, ε νπνία δελ πξνυπνζέηεη αλαγθαία ηε ρξήζε ηεθκεξίσλ απηήο ηεο θξίζεο. Αληίζεηα ε αμηνινγηθή έξεπλα πξνυπνζέηεη ηε ρξήζε επηζηεκνληθψλ κεζφδσλ θαη ηερληθψλ ηεο έξεπλαο, ψζηε λα απνδεηρζεί κάιινλ ν ζθνπφο ηεο αμηνιφγεζεο παξά ε αμία ηνπ απνηειέζκαηνο θάπνηαο πξνζπάζεηαο. Καηά ηνπο Stufflebeam et al 43 (1971) αμηνιφγεζε είλαη ε δηαδηθαζία ζρεδίαζεο ζπιινγήο θαη παξνρήο πιεξνθνξηψλ, νη νπνίεο ζθνπφ έρνπλ λα δηεπθνιχλνπλ ηελ επηινγή ζρεηηθψλ κεηαμχ ηνπο ιχζεσλ. Ο Ebel 44 (1979) αλαθεξφκελνο ζην δηδαθηηθφ ηνκέα ζεσξεί ηελ αμηνιφγεζε σο πνηνηηθή θξίζε, γηα ηε δηαηχπσζε ηεο νπνίαο απαηηνχληαη πνιιέο πιεξνθνξίεο πνπ αλαθέξνληαη ζε φινπο εθείλνπο ηνπο ηνκείο, πνπ επεξεάδνπλ ην ζπγθεθξηκέλν αμηνινγνχκελν γεγνλφο. Με ην ίδην ζθεπηηθφ θαη ν Galloway (1975) ηνλίδεη φηη ε αμηνιφγεζε είλαη έλαο πνιχ επξχο φξνο, ν νπνίνο αλαθέξεηαη ζηε ζπλερή δηαδηθαζία ζπιινγήο πιεξνθνξηψλ, θξηηηθήο απηψλ θαη ιήςεο απνθάζεσλ. «Αμηνιφγεζε είλαη ν θαζνξηζκφο ηεο αμίαο ελφο πξάγκαηνο» 40 Unesco, 1979 41 Παληειίδεο, Υξ., 1979: 29 42 Suchman, E.A., 1967. 43 Stufflebeam et al, 1971. 44 Ebel, R., 1979. 24

ππνζηεξίδνπλ νη Worthen θαη Sanders 45. (1973). Ο Dressel 46 (1976) ζπκπιεξψλεη φηη ε αμηνιφγεζε είλαη ε δηαδηθαζία θαζνξηζκνχ ηεο αμίαο κηαο ελέξγεηαο, ελφο αηφκνπ, ελφο πεξηζηαηηθνχ, αιιά θαη ην απνηέιεζκα ηεο δηαδηθαζίαο απηήο. Ο φξνο αμηνιφγεζε δειψλεη θξίζε γηα ηελ αμία ελφο απνηειέζκαηνο, ζχκθσλα κε ην Φξάγθν 47 (1977), ην νπνίν κεηξήζεθε ζε θάπνηα δεδνκέλε θιίκαθα κέηξεζεο γηα θάπνην ζθνπφ. πλεπψο ν φξνο αμηνιφγεζε ζρεηίδεηαη κε ηνλ φξν κέηξεζε, αθνχ ν έλαο ππνζηεξίδεη ηνλ άιιν. Γελ πξέπεη λα γίλεηαη φκσο ζχγρπζε κεηαμχ ηνπο θαη ν έλαο λα ππνθαζηζηά ηνλ άιιν. O Popham 48 (1975) δηαθνξνπνηεί ηε κέηξεζε απφ ηελ αμηνιφγεζε. «Μέηξεζε» ππνζηεξίδεη είλαη ν θαζνξηζκφο ηεο ζέζεο θαη αμηνιφγεζε ν θαζνξηζκφο ηεο αμίαο. Σνλ φξν κέηξεζε θάπνηεο θνξέο ππνθαζηζηά ν φξνο εθηίκεζε, ν νπνίνο δειψλεη ηνλ ππνινγηζκφ ηεο ηηκήο ελφο πξάγκαηνο θαη αθξηβέζηεξα ηνλ θαζνξηζκφ θάπνηνπ κεγέζνπο 49. Μέηξεζε είλαη ν ζπζηεκαηηθφο πνζνηηθφο ραξαθηεξηζκφο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ή ηδηνηήησλ ελφο αηφκνπ ή αληηθεηκέλνπ 50 θαη ρξεζηκνπνηείηαη κε βάζε κηα κεηξηθή κνλάδα, ε νπνία ζεσξείηαη αμηφπηζηε θαη αληηθεηκεληθή. Ζ πνηφηεηα ηνπ κέηξνπ, ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη σο κνλάδα αμηνιφγεζεο έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο. Ο φξνο εθηίκεζε απνδίδεη ηε δηαδηθαζία δηαπίζησζεο χπαξμεο αιιά θαη βαζκνχ έθηαζεο θάπνηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ π.ρ. εθηίκεζε ή δηαπίζησζε αμηψλ, ηθαλνηήησλ, πξνζσπηθφηεηαο ελφο αηφκνπ. Ο φξνο κέηξεζε θαλεξψλεη ηε δηαδηθαζία ζχγθξηζεο ελφο κεγέζνπο κε ηε κνλάδα κέηξεζεο απηνχ. Ο φξνο αμηνιφγεζε είλαη επξχηεξνο θαη πεξηθιείεη ηνπο πξνεγνχκελνπο φξνπο θαη ηηο δηαδηθαζίεο ηνπο, νη νπνίεο νδεγνχλ ζην αμηνινγηθφ απνηέιεζκα. χκθσλα κε ηνλ Καζζσηάθε (1992) 51 αμηνιφγεζε είλαη ε απφδνζε ηεο αμίαο ζε θάπνην πξφζσπν, αληηθείκελν ή πξάγκα κε βάζε ζπγθεθξηκέλα ζαθή θαη πξνθαζνξηζκέλα θξηηήξηα θαη κέζνδν εθηίκεζεο. Σελ αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ν Παζηαξδήο 52 «βιέπεη» σο ηε δηαδηθαζία κέζα απφ ηελ νπνία ε εθπαηδεπηηθή εγεζία ελφο ζπζηήκαηνο ζπγθεληξψλεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ, ηε δηδαζθαιία αιιά θαη φιν ην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο κε ζθνπφ ηε βειηίσζή ηνπο θαη ηε ιήςε ησλ αλάινγσλ κέηξσλ θαη απνθάζεσλ. 45 Worthen, B.R θαη Sanders, J.R, 1973. 46 Dressel, P.L.A., 1976. 47 Φξάγθνο, Υ., 1977. 48 Popham, W.J., 1975. 49 Μαξθαληψλεο, Η., 1967. 50 Σζηκπνχθεο, Κ., 1979. 51 Καζζσηάθεο, Μ., 1992. 52 Παζηαξδήο, Π., 1996. 25

Αλαθεξφκελνο ζηελ εθπαηδεπηηθή αμηνιφγεζε ν Piper 53 (1976) ηνλίδεη φηη ε αμηνιφγεζε είλαη δηαδηθαζία, ε νπνία δε κειεηά κφλν ηα απνηειέζκαηα ηεο εθπαίδεπζεο ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο αιιά φιν ην θάζκα ηεο εθπαίδεπζεο. Έηζη βιέπεη ηφζν ην δηδαθηηθφ έξγν φζν θαη ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ ζαλ κέξνο ηνπ ζπλφινπ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, αθνχ ζηε κάζεζε παξεκβαίλνπλ ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ, ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα, νη ζπλζήθεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο ηνπ ζρνιείνπ, ε πιηθνηερληθή ππνδνκή, ε νξγάλσζή ηνπ θιπ. Θα κπνξνχζακε ζρεκαηηθά λα απνδψζνπκε ηελ έλλνηα ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ κε ηε παξαθάησ κνξθή, φπνπ ζηε βάζε ηεο ζπγθιίλνπλ φιεο νη παξάκεηξνη, νη νπνίεο θαζνξίδνπλ ηελ πνξεία ηεο, επεξεάδνληαο ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ζπκβάιινπλ ζην αμηνινγηθφ απνηέιεζκα. Κνηλσλία κε ηζηνξηθά, θνηλσληθά, πνιηηηθά, νηθνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά Σχπνο ζρνιείνπ Αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ Οκάδα εθπαηδεπηηθψλ Γηδαθηηθά παθέηα Γηδαθηηθή δηαδηθαζία ζην ζρνιείν: ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ - Πνηφηεηα δηδαζθαιίαο ΓΗΓΑΚΣΗΚΟΤ - Πνηφηεηα κάζεζεο ΔΡΓΟΤ - Π - Λεηηνπξγία αμηνιφγεζεο Τιηθνηερληθή ππνδνκή ζρνιείνπ Δθπαηδεπηηθέο ζρέζεηο: - ρέζεηο εθπαηδεπηηθψλ κεηαμχ ηνπο - ρέζεηο εθπαηδεπηηθψλ κε καζεηέο ηνπο Δπηθνηλσλία ζρνιείνπ- νηθνγέλεηαο Δθπαηδεπηηθά επηηεχγκαηα: - Πξφνδνο καζεηψλ - Φνίηεζε- δηαξξνή - Αηνκηθή- θνηλσληθή αλάπηπμε καζεηψλ πλνςίδνληαο ηηο παξαπάλσ απφςεηο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ε αμηνιφγεζε είλαη δηαδηθαζία πνιχπινθε θαη πνιχπιεπξε. Οη εθάζηνηε επηδφζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο αηφκσλ 53 Piper, K., 1976. 26