Η Ξένια Καλογεροπούλου, επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη για να παρακολουθήσει την παράσταση «Το Σκλαβί», βασισμένη στο βιβλίο της, στο θέατρο Αριστοτέλειον. Στην πόλη μας ανέβηκαν ταυτόχρονα, η Οικογένεια Νώε σε κείμενο δικό της και του Θωμά Μοσχόπουλου όσο και «Το αγόρι με τη Βαλίτσα» του Mike Kenny σε μετάφραση της ίδιας από την Κρατική Σκηνή Βορείου Ελλάδος. Page 1 of 6
Ανεπιτήδευτη, συνειδητοποιημένη, με αφοπλιστική ειλικρίνεια και ευφυές χιούμορ μας μιλάει για το μεταφραστικό της έργο, την ανεξάντλητη συγγραφική της πλευρά και την μεγάλη της αγάπη για το θέατρο. Αρνείται ευγενικά τους βαρύγδουπους χαρακτηρισμούς που αφορούν στην ενασχόλησή της με το παιδικό θέατρο, δεν συνδέει την έλλειψη ενός παιδιού με την θητεία της στο παιδικό θέατρο όπως τείνουν να της καταλογίσουν αλλά προσδίδει μια εγωιστική χροιά σ αυτό, αφού, πάνω απ όλα λατρεύει να κάνει παιδικό θέατρο. «Και το γέλιο των παιδιών είναι ωραίο αλλά και η σιωπή τους μαγευτική. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι όταν τα παιδιά κρατάνε την ανάσα τους. Όταν έχεις 300 παιδιά σε μια αίθουσα και δεν ακούς ούτε την αναπνοή τους, αυτό είναι πραγματικά το μεγαλύτερο θαύμα.» Βαθειά και αιώνια ερωτευμένη με το σύζυγό της, Κωστή Σκαλιόρα, που έχει φύγει από τη ζωή, του αφιερώνει το βιβλίο της, «Γράμμα στον Κωστή». «Τελικά, δεν είναι τόσο ένα βιβλίο πένθιμο, ξεκινάει με την απώλεια αλλά δεν είναι πένθιμο. Είναι αυτό που μου λένε όλοι, μια αίσθηση χαράς της ζωής, γιατί η ζωή είναι πολύ σπουδαία.» Ανανεώσαμε το ραντεβού μαζί της για τις 24 Νοεμβρίου όπου θα παρουσιάσει στην πόλης μας τα δύο βιβλία της, «Γράμμα στον Κωστή» και «Τα παραμύθια με την Ξένια». «Μην ξεχνάτε είμαι 80 χρονών, τα έκλεισα στις 12 Σεπτέμβρη», θα μας πει με παιχνιδιάρικη διάθεση για να μας πείσει ότι το ελιξίριο της νεότητας δεν είναι παρά η μεγάλη αγάπη για τη ζωή. Η πιο πρόσφατη ενήλικη παράσταση στην οποία συμμετείχατε, ήταν «Οι ιδιοτροπίες της Μαριάννας» στο Θέατρο Πόρτα, κ. Καλογεροπούλου νιώθετε αδρανής όταν δεν παίζετε; «Αυτή την στιγμή αποκλείεται να νιώσω αδρανής γιατί καταπιάνομαι με πολλά πράγματα. Έχω συνεχώς παρουσιάσεις με το βιβλίο, «Γράμμα στον Κωστή» όσο και με τα παραμύθια, «Τα παραμύθια με την Ξένια», ένα βιβλίο με 4 παραμύθια που τα αφηγούμαι και σε CD. Επίσης, κυκλοφορεί «Το αγόρι με τη βαλίτσα» όπου έχω κάνει τη διασκευή του και πρόκειται για μυθιστόρημα με ωραία εικονογράφηση, επανακυκλοφορεί η «Ελίζα» που είχε εξαντληθεί και σε λίγες εβδομάδες θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο που έχω μεταφράσει από τα γαλλικά, «Ιστορίες στο τάκα- τάκα». Έκανα ακόμα και τη διασκευή του θεατρικού έργου που θα ανέβει τον χειμώνα στο θέατρο Πόρτα, οπότε πώς να νιώσω αδρανής;» Κάθε ηλικία κρύβει τα δικά της χαρακτηριστικά. Εσείς τι συνειδητοποιείτε για τον εαυτό σας; «Να χαίρομαι τα μικρά πράγματα. Τους φίλους μου και οτιδήποτε μπορώ να κάνω με καλή παρέα, είτε στη δουλειά ή τη ζωή.» Page 2 of 6
Η μετάφραση ενός θεατρικού έργου ασκεί τον ηθοποιό; «Όταν ξέρεις από θέατρο μεταφράζεις καλύτερα. Ήταν κάτι που μου πήρε καιρό να το μάθω. Αλλιώς μετέφραζα τα πρώτα έργα. Για παράδειγμα, τη μετάφραση από το «Γλάρο» τη δούλεψα 30 χρόνια, αφού εξεδόθη και ανέβηκε πολλές φορές, την ξαναέκανα από την αρχή. Είχα μάθει πια διάφορα πράγματα και είχα άλλες απαιτήσεις από τον εαυτό μου.» Στραφήκατε στη μετάφραση λόγω σπουδών, επειδή γνωρίζατε καλά ξένες γλώσσες; «Να σας πω την αλήθεια, τις πρώτες μεταφράσεις τις έκανα για λόγους οικονομικούς. Όταν παίζαμε μαζί με τον Γιάννη Φέρτη, κυρίως για να κάνουμε οικονομία. Δεν είχα καταλάβει τότε πόσο δύσκολο και σπουδαίο είναι. Ακόμα και το τελευταίο βιβλίο που μετέφρασα από τα γαλλικά και δεν είναι θεατρικό κείμενο, ήταν κάτι εξαιρετικά δύσκολο γιατί απαιτούσε ψάξιμο, παρόλο που φαίνονται απλές οι ιστορίες ήταν δύσκολες στη μετάφραση και το χάρηκα πολύ που τώρα πια μου φαίνεται ότι δεν τα έχω μεταφράσει αλλά τα έχω γράψει εγώ.» Ανακαλύψατε και μια συγγραφική σας πλευρά μέσα από την ενασχόλησή σας με τη μετάφραση. «Σίγουρα, αυτό με οδήγησε στο να γράψω η ίδια. Όταν έγραψα το πρώτο μου έργο τον «Οδυσσεβάχ» είχα ήδη αποκτήσει μια πείρα από το να γράφω μεταφράζοντας, δεν είχα κουράγιο να γράψω η ίδια ένα έργο, τότε ήταν που ο άντρας μου ο Κωστής μου είπε ότι μπορώ να γράψω. Δεν το πολυπίστευα, αλλά μετά πήρα φόρα, γιατί έχω γράψει τρία δικά μου και άλλα 6 με το Θωμά Μοσχόπουλο. Το γεγονός ότι σ αυτήν την ηλικία, έκλεισα τα 80, έχω καλή υγεία είναι ευχής έργον. Είμαι τυχερή που έχω ανθρώπους δίπλα μου να συνεργάζομαι και έχω όρεξη.» Συμμετείχατε στην αμερικάνικη παραγωγή, «Before Midnight», μιλήστε μας για τις διαφορές του ελληνικού από τον ξένο κινηματογράφο. «Τεράστιες διαφορές. Με τους Αμερικάνους και ειδικά με τον σκηνοθέτη της ταινίας έγινε μια δουλειά που εγώ δεν την έχω ζήσει άλλη φορά. Έπαιξα μια μόνο σκηνή, ένα μονόλογο, αλλά για να γυρίσουμε αυτήν τη σκηνή που δεν εμπεριείχε καν κίνηση γιατί ήμασταν όλοι γύρω από ένα τραπέζι αλλά εξαιρετικά μελετημένοι, κάναμε 6 μέρες. Τρεις μέρες πρόβα και τρεις μέρες γύρισμα. Αυτό μόνο εξηγεί με πόση φροντίδα έγινε το όλο εγχείρημα.» Είστε στο Θέατρο Πόρτα από το 1984, από την εμπειρία σας επιβιώνουν οι ελεύθερες θεατρικές σκηνές; «Δεν μπορώ να σας απαντήσω ακριβώς γιατί είχα κατορθώσει να έχω μια επιχορήγηση και μπορούσα να κάνω τη δουλειά μου άνετα. Όταν κόπηκε η επιχορήγηση και βρέθηκα καταχρεωμένη αναγκάστηκα να προβώ σε κλείσιμο του θεάτρου για ένα χρόνο. Αυτό ήταν πολύ οδυνηρό. Ξαναρχίσαμε με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Στο θέατρο δουλεύουν όλοι με ποσοστά και οι περισσότεροι από αυτούς δεν βγάζουν τίποτα αλλά καταφέραμε να δημιουργήσουμε έναν πυρήνα εξαιρετικών καλλιτεχνών με τεράστιο ενθουσιασμό. Έτσι μπορεί να πορεύεται πια αλλά τα οικονομικά προβλήματα παραμένουν. Βέβαια, εξαρτάται, αν κάνεις μια δουλειά εύπεπτη και προκαθορισμένα να αρέσει είναι πιο εύκολα τα πράγματα. Εμείς έχουμε μια διαφορετική νοοτροπία και δεν παύουμε να έχουμε αγωνία για το πώς θα επιζήσουμε οικονομικά. Ωστόσο, χαιρόμαστε τον τρόπο που δουλεύουμε. Υπάρχει μια βάση δεδομένη στο Θέατρο Πόρτα, το θέατρο για βρέφη και παιδιά. Στο θέατρο για βρέφη είμαστε οι μοναδικοί που κάνουμε συστηματικά παραστάσεις, τώρα έχουμε την παράσταση, «Κοίτα». Στο θέατρο για παιδιά, το «Πιάνω παπούτσι πάνω στο πιάνο» αποτέλεσε μια πολύ αγαπημένη παράσταση που συνεχίζεται και φέτος. Θα ανεβάσουμε και το «Ένας Δράκος μα ποιος Δράκος;». Είναι οπωσδήποτε μια βάση για μας που δεν την εγκαταλείπουμε. Στις 18 Νοεμβρίου ανεβαίνει «Η δίκη του Κ.» σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου και έχουμε και έναν πρωταγωνιστή από τη Θεσσαλονίκη, το Μιχάλη Συριόπουλο. Ελπίζω να είναι μια πολύ καλή παράσταση αλλά όλα κρέμονται από μια κλωστή.» Page 3 of 6
Θεωρείστε πρωτεργάτης του παιδικού θεάτρου. Ο Σωκράτης Καραντινός στην ίδρυση του ΚΘΒΕ είχε τονίσει τη σημασία του παιδικού θεάτρου. Για σας η σπουδαιότητά του έγκειται στο ότι διαμορφώνει τους ενήλικες θεατές; «Δεν το σκέφτομαι έτσι. Σκέφτομαι, κυρίως, εκείνη τη στιγμή τι δίνουμε στα παιδιά. Μπορεί να τους δίνεις μια μεγάλη χαρά, μια ευκαιρία, να φαντάζονται, να σκέφτονται, να ζουν κάτι πολύ δυνατά, όταν γίνεται μια ολοκληρωμένη δουλειά. Δεν σκέφτομαι πώς θα είναι όταν θα μεγαλώσουν ως θεατές, αλλά πώς θα είναι όταν μεγαλώσουν γενικώς. Νομίζω ότι παίζει ρόλο, όπως οποιαδήποτε επαφή με την τέχνη, το βιβλίο, τη μουσική, πράγματα που τα χρειάζονται τα παιδιά. Είναι, βέβαια, και λίγο εγωιστικό γιατί αρέσει πολύ σε μένα να κάνω παιδικό θέατρο.» Επισκεφτήκατε την πόλη μας με αφορμή την παράσταση, «Το Σκλαβί» στο θέατρο Αριστοτέλειον. Πώς νιώθετε όταν παρακολουθείτε τη δραματοποίηση των κειμένων σας; «Έχω πάντα ένα άγχος και ειδικά για ένα έργο όπως «Το Σκλαβί» που το αγαπώ πολύ. Από την άλλη, μπορεί ένα διαφορετικό ανέβασμα να με ξενίσει ή ακόμα και να με συγκινήσει πολύ. Έχω ένα τρακ όταν τα βλέπω, σαν να παίζω εγώ σε μια παράσταση και δεν ξέρω αν θα είμαι καλή ή όχι.» Στη Θεσσαλονίκη παίζεται και η «Οικογένεια Νώε» στο Βασιλικό Θέατρο. Ναι, είναι ένα έργο που το γράψαμε μαζί με το Θωμά Μοσχόπουλο Έχει ανέβει δυο φορές, επειδή είχε τεράστια επιτυχία, στο Θέατρο Πόρτα αλλά και σε πολλά άλλα μέρη. Τώρα παίζονται ο «Οδυσσεβάχ» σε Γιάννενα και Πάτρα και «Το αγόρι με τη Βαλίτσα» από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος.» Πώς αισθάνεστε που τα έργα σας ταξιδεύουν σε πολλές χώρες, ανεβαίνουν πολλές φορές στη θεατρική σκηνή και καταγράφονται ως κλασικά; «Το χαίρομαι πολύ πέρα από το οικονομικό κέρδος που μου είναι απαραίτητο. Το δράμα ήταν όταν είδα να ανεβαίνουν κείμενά μου, όπως ο «Οδυσσεβάχ», στο Λονδίνο, στη Φλωρεντία και σε άλλες χώρες και δεν μου άρεσαν. Στενοχωρήθηκα πάρα πολύ. Είδα μια παράσταση στη Γαλλία, η οποία ήταν εξαίσια αλλά δεν είχε ιδιαίτερη σχέση με το έργο. Ανάλογη παράσταση στην Ρουμανία, δεν ξέρω αν την επέλεγα, αλλά είχε τεράστια απήχηση στο κοινό και ήταν πολύ συγκινητικό. Δεν έχω ξαναχαιρετήσει στη ζωή μου, επί σκηνής, τόση ώρα, δεν με άφηναν να φύγω.» Page 4 of 6
Το βιβλίο σας, «Γράμμα στον Κωστή» είναι ένας τρόπος διαχείρισης του πένθους; Μου φέρνει στο μυαλό το «Ημερολόγιο Πένθους» του Μπαρτ. «Αλήθεια; Δεν το έχω διαβάσει, αλλά τώρα που το αναφέρετε θα το κάνω. Ναι, διαχείρισης της απουσίας. Όταν κατάλαβα ότι δεν μπορώ να του μιλήσω πια του Κωστή, ήταν αφόρητο για μένα και άρχισα να του γράφω ένα γράμμα. Μετά άρχισα να γράφω πράγματα που ήθελα να θυμάμαι και δεν ήθελα να ξεχάσω και χωρίς να το καταλάβω έγινε ένα βιβλίο. Όταν είχα γράψει ήδη ένα μεγάλο μέρος του, το έδωσα στην Άλκη Ζέη, το διάβασε και τότε μου είπε ότι αυτό είναι βιβλίο και πρέπει να το κυκλοφορήσω. Τώρα πια έχει κάνει 9 εκδόσεις, συγκινεί αλλά και διασκεδάζει τον κόσμο. Τελικά, δεν είναι τόσο ένα βιβλίο πένθιμο, ξεκινάει με την απώλεια αλλά δεν είναι πένθιμο. Είναι αυτό που μου λένε όλοι, μια αίσθηση χαράς της ζωής, γιατί η ζωή είναι πολύ σπουδαία.» «Συγκινεί αλλά και διασκεδάζει.» Νομίζω είστε έτσι και στην προσωπική σας ζωή, με ένα ιδιαίτερο χιούμορ και μια αφοπλιστική ειλικρίνεια. «Ναι, έχω μια διάθεση ειλικρινή και λίγο απότομη.» Επανέρχεστε στη Θεσσαλονίκη στις 24 Νοεμβρίου. «Ναι, και θα μείνω για λίγες μέρες. Θα κάνω μια κουβέντα στη Σχολή Διαμαντόπουλου και στη Δραματική Σχολή του Κρατικού Θεάτρου αλλά είμαι καλεσμένη και στο Κτήμα Γεροβασίλη. Φυσικά, και τις βιβλιοπαρουσιάσεις στα Public.» Έχετε διδάξει υποκριτική; «Ποτέ. Αλλά είμαι τακτική στο Εργαστήρι μας. Το Θεατρικό Εργαστήρι που έχουμε, μετράει 12 χρόνια και έρχονται παιδιά προσχολικής ηλικίας, δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου και παίρνουν μέρος σε διάφορες δραστηριότητες που έχουν σχέση με το θέατρο. Όχι για να γίνουν ηθοποιοί, αλλά για να γνωρίσουν τον εαυτό τους καλύτερα όσο και τον κόσμο. Γίνεται μια εξαιρετική δουλειά. Έρχονται και δάσκαλοι για να μάθουν πώς να παίζουν με τα παιδιά. Τον πρώτο χρόνο παρακολουθούν και το δεύτερο χρόνο παρακολουθούν αυτά που έμαθαν υπό την επίβλεψη της Πέγκυ Στεφανίδου που είναι επικεφαλής αλλά και των άλλων δασκάλων. Εκεί συμμετέχω, δε διδάσκω, αφηγούμαι, κάνω διάφορα πράγματα. Είμαι η ιδρύτρια αλλά η καθόλα υπεύθυνη είναι η Πέγκυ Στεφανίδου. Έχουμε επίσης και έναν Άγγλο καθηγητή διάσημο για τη δουλειά του με τα παιδιά, τον Πρινς Κούπερ, που μας επισκέπτεται κάθε χρόνο και δουλεύει μαζί μας.» Έχετε ένα ιδιαίτερο δέσιμο με «Το Σκλαβί». «Έχω ένα ιδιαίτερο δέσιμο με «Το Σκλαβί» γιατί ασχολιόμουν 2 χρόνια για να το φτιάξω και μου έδωσε πολύ μεγάλη συγκίνηση. Ο τρόπος που γεννήθηκαν αυτά τα τραγούδια μαζί με τον Κυπουργό, τη Νικολακοπούλου, το Μοσχόπουλο και μένα, οι τέσσερίς μας πάνω από ένα πιάνο να κοιταζόμαστε και να σκεφτόμαστε πώς να γίνουν αυτά τα τραγούδια, ήταν ακριβώς αυτό που ονειρευόμουν. Το αγαπημένο μου είναι, το «Η αγάπη τρυπώνει» αλλά και «το βλέφαρό μου» επειδή πρόκειται για ένα υπέροχο νανούρισμα, το έχω λατρέψει. Έχω πει επανειλημμένως ότι θα θελα να το πουν στην κηδεία μου για αποχαιρετισμό. Όχι για να δώσω ένα τόνο μακάβριο αλλά επειδή μου αρέσει πολύ. Ο Αηδονίδης το ερμηνεύει εξαιρετικά.» Page 5 of 6
Φέρνετε στο μυαλό σας κάποιες αντιδράσεις παιδιών που σας έμειναν χαραγμένες στη μνήμη σας; «Μια φορά, σε μια αφήγηση που έκανα στο Εργαστήρι από τον «Αναρριχώμενο Βαρόνο» του Καλβίνο, ήταν ένα πιτσιρίκι που είπε στο μπαμπά του, «άκουσα την πιο ωραία ιστορία που έχω ακούσει στη ζωή μου». Αυτό μου άρεσε πολύ. Είναι υπέροχο να αφηγείσαι και να σε κοιτάνε τα μάτια τους. Ήταν μια φορά ένας πιτσιρίκος που ήθελε να μάθει εναγωνίως τι γίνεται παρακάτω γιατί η ιστορία επρόκειτο για έναν πατέρα που έπρεπε να αναγνωρίσει το παιδί του που ήταν μεταμορφωμένο σε ζώο και έλεγε συνεχώς «τελικά το αναγνώρισε το παιδί του;» και του έλεγα «περίμενε» και μου έλεγε, «δεν αντέχω, θέλω να μάθω, να μου το πεις». Και το γέλιο των παιδιών είναι ωραίο αλλά και η σιωπή τους μαγευτική. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι όταν τα παιδιά κρατάνε την ανάσα τους. Όταν έχεις 300 παιδιά σε μια αίθουσα και δεν ακούς ούτε την αναπνοή τους, αυτό είναι πραγματικά το μεγαλύτερο θαύμα.» Είναι διαφορετικά τα παιδιά στις μέρες μας; «Τα παιδιά στις μέρες μας είναι χορτασμένα από θέαμα και μάλιστα θέαμα με επίπλαστα εφέ. Εμείς πρέπει να το κερδίσουμε με κάτι άλλο, πιο λεπτό και προσωπικό χωρίς να μεταχειριστούμε τόσο παρδαλά μέσα. Κάποιες παραστάσεις για παιδιά είναι πολύ φασαριόζικες. Ήταν ένα πιτσιρίκι που είχε πάει σε αυτές τις παραστάσεις τις πολύ παρδαλές που σας περιγράφω και μετά ήρθε σε μας να δει μια παράσταση δωματίου, πιο ήσυχη και ζεστή και τον ρώτησαν ποια από τις δυο παραστάσεις του άρεσε περισσότερο και είπε «αυτή γιατί εδώ με ακούνε». Γιατί επικοινωνούσε, προφανώς, καλύτερα.» Γιώτα Κωνσταντινίδου Ζω περίπου 30 χρόνια σ αυτή την πόλη, δηλαδή όλη τη ζωή μου. Τόσο που όταν ταξιδεύω να μη χαλαρώνω πουθενά, αλλά με το που πατάω το πόδι μου στη Θεσσαλονίκη να ανασαίνω λυτρωτικά. Όχι, δεν είναι ερωτική ή τέλεια πόλη, είναι πολυπολιτισμική, συμπλεγματική, αντιφατική, γι αυτό ταυτίζουμε εύκολα το είναι μας μ αυτή. Τελείωσα τη Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και ασχολήθηκα ένα χρόνο με την ειδική αγωγή. Τυχαία δημοσιεύτηκε μια κριτική μου για τον Ντοστογιέφσκι, άρχισα να παίρνω τις πρώτες συνεντεύξεις και να γράφω άρθρα σε sites και blogs, Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Πετυχημένη συνέντευξη είναι εκείνη που ο συνομιλητής θα σου ανοίξει νέα παράθυρα σκέψης, προβληματισμού και εκείνος θα θυμάται τη φωνή σου. Καθώς μεγαλώνω μαθαίνω να ζω χωρίς τον πατέρα μου και να επαναλαμβάνω τη πιο σημαντική παιδαγωγική έννοια που διδάχτηκα, να αποδέχομαι την ετερότητα του άλλου. Page 6 of 6